Morgunblaðið - 08.05.1993, Blaðsíða 40

............. MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. MAÍ- 1993
lí
40
Minning
Gestur Jónsson
Hróarsholti, Flóa
Fæddur 14. desember 1891
Dáinn 1. maí 1993
Lífínu hér á jörðinni hefur oft
verið líkt við ferðalag og að ferða-
lokum snúi allir heim. Sé svo, þá
hefur heimkoma Gests í Hróars-
holti verið fagnaðarfundur. Bæði
var að Gestur var orðinn aldraður
og lúinn eftir vinnusama og langa
æfi sem o'g hitt að söknuður hans
til Guðrúnar lífsförunautar síns var
mikill.
Gestur og Guðrún kynntust að
Hróarsholti í Villingaholtshreppi í
kringum 1930 og varð það síðar
þeirra lifstíðarheimili og sælureitur.
Gestur var um þetta leiti ráðsmaður
að Hróarsholti en hafði áður stund-
að sjómennsku í Vestmannaeyjum
sem og verkamannavinnu á eyrinni
í Reykjavík. Hann var fæddur að
Vorsabæ í Gaulveijabæjarhreppi,
sonur Jóns Guðnasonar frá Brands-
húsum (dó þegar Gestur var 3ja
ára) og Guðlaugar Guðmundsdótur
frá Súluholti. Guðrún Tryggvadótt-
ir, fædd 13. september 1900 á
Vopnafirði, kom sem vinnukona að
Hróarsholti 1929 eftir að hafa dval-
ið í Noregi um tíma.
Ráðsmaðurinn og vinnukonan í
Hróarsholti felldu hugi saman og
giftu sig 1931 og hófu búskap í
Hraungerði, en þegar ástarhreiðrið
Hróarsholt var falt þrem árum
seinna slógu þau til og bjuggu þar
til dauðadags.
Gestur var fljótt áberandi í hópi
jafningja fyrir hversu úrræðagóður
hann var auk dugnaðar og ljúf-
mannlegrar framkomu. Það ber
vott um traust og virðingu sveit-
unganna í garð Gests, að þegar
mikið lá við, þá var leitað til hans.
Þegar t.d. niðurskurður á sauðfé
átti sér stað á Suðurlandi í kringum
1950 valdist Gestur til að fara norð-
ur og velja nýtt fé í nýjan Suður-
landsstofn. Þar kom til glöggt auga
hans fyrir góðu fé enda ætíð verið
fjármaður góður, ræktaði og betr-
umbætti sinn stofn og átti oft glæsi-
lega forystusauði. Þá var ætíð leitað
til Gests með fjallferðir á haustin.
Til þeirra verka völdust í þá daga
þeim sem best var treyst. Ekki síst
í seinni leit því þar þurfti árvökul
augu og menn sem þekktu fé út
og inn. Var Gestur ætíð kjörinn til
þess verks. Eflaust hefur það hjálp-
að honum mikið í þessum fjallaferð-
um hversu góður hestamaður hann
var enda þekktur tamningamaður
og átti jafnan afburða hesta. Enda
þegar hestamannafélagið var stofn-
að á Suðurlandi var leitað til hans
til að hafa leiðsögn í því máli og
var hann einn af frumkvöðlum og
stofnendum hestamannafélagsins
„Sleipnis“. Menn tóku eftir gæðing-
um Gests enda sönnuðu þeir oft
gæðin í kappreiðunum sem stund-
um voru haldnar inn í Hróarsholts-
klettum og var þá ætíð fjölmenni,
sölutjöld og mikil stemmning. Og á
haustin þegar hann fór í sínar ár-
legu ijallgöngur með 4 gæðinga til
reiðar var mikil reisn yfír Gesti.
Dýralækningar voru snar þáttur
f daglegu lífí Gests hér áður fyrr.
Til þeirra starfa eins og annarra
hjálpaði reynslan, góð greind og
neyðin sem kennir naktri konu að
spinna. Menntun þekktist ekki þá
hjá fólki sem fór að vinna fyrir sér
upp úr fermingu, en í dýralækning-
um sem öðru fengu menn traust á
Gesti.
Okkur er minnisstætt þau sumur
er við dvöldum í Hróarsholti var
æði oft kallað á Gest þegar dýrin
voru veik eða slösuð og sagði okkur
núlifandi bóndi í hreppnum að Gest-
ur hafí verið þeirra dýralæknir alla
tíð og svo bóngreiðugur að alltaf
hefði hann gefið sér tíma til að sinna
öðrum og þau voru orðin mörg dýr-
in sem hann hefði bjargað. Enda
var Gestur ætíð með ýmiss lyf og
tæki til þessarra starfa.
Þegar litið er um öxl þá virðist
eins og allt hafi runnið svo hnökra-
laust. Beljurnar komu í fjósið og
fóru á ákveðnum tíma og eins var-
með matmál og mjólkurbílinn.
Sauðburður og réttir, heyskapur og
töðugjöld. Allt hafði sinn tíma, ekk-
ert stress eða árekstrar, þrátt fyrir
þrengsli og þétt skipaðar baðstofur.
Þetta voru dýrleg sumur undir lipri
en fagmannlegri stjórn Guðrúnar
og Gests. Þaðan eigum við okkar
ljúfustu minningar og þar lærðum
við margt af því sem hefur reynst
okkur best. En sú saga verður ekki
tíunduð hér heldur aðeins þökkuð
á þessum tímamótum þau forrétt-
indi að fá að vera samferða fjöl-
skyldunni að Hróarsholti þessi fimm
til sex sumur.
Guðrún og Gestur eignuðust 6
börn, Ragnheiði 1932, Tryggva
Kristinn 1933, Guðjón 1934, Hólm-
fríði Salóme 1938 og Kristínu 1941.
Öll sérdeilis vönduð og dugleg enda
veganestið gott og laust við íburð
og prjál.
Við erum þess fullviss í dag að
forsjónin hefur ekki valið Gést og
Guðrúnu af handahófi til að búa
að Hróarsholti í eins miklu návígi
við huldufólk og aðra vætti sem
staðurinn er þekktur fyrir. Enda
var Gestur lítt gefinn fyrir ys og
þys nútímans. Hann kaus ætíð frið-
inn á sinni jörð og þrátt fyrir að
hann hafi lifað óvenjulegt þróunar-
tímabil (1901-1993), þá hélt hann
alltaf sinni stefnu og ró og horfði
á þessa hluti úr fjarlægð. Nytjaði
þá tækni sem nýttist honum við
búskapinn en lét aðra um hitt og
datt aldrei inní hið stressaða tækni-
þjóðfélag. Foreldrar okkar hafa oft
vitnað til þess að þegar húsakostur
var endurnýjaður að Hróarsholti þá
voru fyrst byggð yfir dýrin vönduð
Halldóra Ásmundsdóttir var
faedd 8. apríl 1896 á Hnappavöllum
í Öræfum og Iést 26. apríl 1993 á
hjúkrunardeild Seljahlíðar í Reykja-
vík.
Dóra var dóttir hjónanna Þuríðar
Runólfsdóttur og Ásmundar Dav-
íðssonar. Af sex börnum þeirra
hjóna náðu aðeins þrjú fullorðins-
árum, Runólfur, Halldóra og Davíð.
Með þessari fjölskyldu voru ætíð
miklir kærleikar og öll hin fjögur,
foreldrar og bræður, áttu eftir að
dvelja síðar á ævinni á heimili Dóru
um lengri eða skemmri tíma. Davíð
lifir systur sína, en hann sýndi henni
mikla ræktarsemi og kærleika til
síðasta dágs.
Dóra ólst upp í Öræfasveit, einni
einangruðustu byggð landsins,
fyrstu tvö árin á Hnappavöllum, en
þá fluttust þau að Hofi. Fátækt var
mikil og man ég vel hvernig hún
lýsti eggjatöku á vorin og fugla-
veiði sem hún taldi að hefði bjargað
ijölskyldunni frá hungri. Aldrei var
þó svo þröngt í búi, að ekki væri
hægt að gefa öðrum börnum í ná-
grenninu bita. Prestssonur einn á
Sandfelli kom oft að Hofi og fékk
margan bitann. Einu sinni þegar
hann kom, sagði hann við húsmóð-
urina: Mamma sagði að þú skyldir
hafa það lítið, en hafðu það dálítið
mikið. Sýnir þetta að enginn fékk
nægju sína á þessum tímum, enda
mat Dóra það mikils að hafa síðar
á ævinni nóg og geta veitt gestum
vel.
Sérlræðingar
i blóinaskrcyiinguin
vió «11 lirkiCa'iM
Bblómaverkstæði I
INNA*J
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 19090
hús áður en endurnýjað var íbúðar-
húsið sem þó var komið verulega
til ára sinna. Þannig var framkom-
an hjá Gesti og Guðrúnu, hugsað
fyrst um aðra, bæði dýr og menn.
Þess skal þó getið að Gestur Jóns-
son var ekki skap- og skoðanalaus.
Hann var mikill sjálfstæðismaður
og lét engan vaða ofan í sig hvorki
í pólitík né öðru og hefur efalaust
sent sínum andstæðingum tóninn
eins og t.d. þegar kaupfélagið sá
til þess að aðeins þess vörur voru
fluttar með mjólkurbílnum. Slíkt
SÍS-svínarí átti ekki uppá pallborð-
ið hjá Gesti og Þjóðviljinn var á of
lágu plani til að nota mætti hann
á kamarinn hvað þá til lestrar. Þá
voru Gestur og Magnús hreppstjóri
í Flögu ekki alltaf sammála enda
Dóra yfírgaf sveit sína tvítug að
aldri árið 1916 og réð sig í vist til
Siguijóns Markússonar sýslumanns
í Vík. Varla átti hún til nógu sterk
orð, þegar hún talaði um ljósadýrð-
ina er blasti við er hún sá til Víkur
austan af MýrdalsSandi. Sagði hún
að það hefði verið stærri viðburður
að koma þangað heldur en þegar
hún seinna leit höfuðborgina í
fyrsta sinn. Hún var þijú ár í vist-
inni, líkaði vel og lærði margt nyt-
samt. Siguijón fluttist með fjöl-
skyldu sína til Eskiíjarðar 1918 og
var Dóra þar hjá þeim í eitt ár.
Þangað sótti hana unnusti hennar
Magnús Jónsson trésmiður. Þau
giftu sig 29. nóvember 1919 og
settust að hjá foreldrum hans í Vík
og bjuggu þar til ársins 1926 er
þau fluttust til Reykjavíkur.
Þau eignuðust fjögur börn. Sóley,
f. 1920, lést aðeins nokkurra daga
gömul. Má nærri geta hvílík sorg
það var að missa sitt fyrsta barn,
enda var Dóra orðin æði fullorðin
þegar hún gat minnst á hana án
þess að tárast. Síðan eignuðust þau
þijá syni, sem allir komust til full-
orðins ára: Ásgeir Þórarinn, f. 1921,
lögfræðingur, lést aðeins 55 ára
árið 1976 og varð öllum er til
þekktu mikill harmdauði; Karl, f.
1924, vélstjóri, og Jón Reynir, f.
1931, verkfræðingur.
Erfitt var að fá vinnu á þessum
árum í Reykjavík og var Magnús
oft langtímum saman úti á landi
og vann við húsasiníðar, m.a. á
Siglufirði og Hornbjargi. Dóra afl-
aði einnig tekna með því að taka
kostgangara og þvo þvott. í 18 ár
bjuggu þau í leiguíbúð á Njarðar-
götu 7. Þá eignuðust þau hús á
Lindargötu 52 og bjuggu þar síðan.
Þegar fækkaði á heimili og Dóra
var orðin 60 ára fór hún að vinna
hálfan daginn á saumastofu og
vann þar næstu 20 árin.
Mann sinn missti hún á 75. af-
mælisdegi sínum árið 1971. Hún
bjó áfram í húsi sínu þar til hún
fluttist í dvalarheimilið Seljahlíð
1986, níræð að aldri. Þar leið henni
vel í fjögur ár, en þá tók að halla
undan fæti. Heilsan bilaði og síð-
ustu árin hefur hún dvalist á hjúkr-
Magnús framsóknarmaður. Mest
var þetta þó stríðni og aldrei urðum
við vör við neina vonsku enda stutt
í hláturinn og þannig enduðu flest
mál þegar bændurnir hittust í
hverfínu.
Það var líf og fjör í Hróarsholts-
hverfinu í þá daga, fjölmenni á
hveijum bæ og mikið um að vera
sérstaklega yfír sumartímann. ,
Nú er fallinn í valinn síðasti bónd-
inn af þeirri kynslóð er hóf búskap
þar í kreppunni 1930 og kreppan
1990 skollin á. Vonandi tekst þjóð-
inni að temja sér þeirra siði, þ.e.
dugnað, heiðarleika og nægjusemi,
til að glíma við núverandi kreppu.
Sumum sem lesa þessa grein
og/eða þekktu til Gests fínnst hann
eflaust hafa farið á mis við hin
veraldlegu gæði sem svo mörgum
fínnst svo mikils um verð og í sjálfu
sér eru ekkert slæm ef rétt er á
haldið. Gestur einfaldlega valdi aðra
leið og hann uppskar ríkulega þar.
Hann lifði vel og lengi með sinni
yndislegu eiginkonu og þau ólu upp
6 mannvænleg börn. Voru út af
fyrir sig á sinni jörð þó í félagsskap
góðra granna sem virtu þau. Þar
gátu þau rétt fram hjálparhönd og
leiðbeint í því samfélagi sem þau
sjálf völdu, þau voru sátt, hamingju-
söm, áttu ekki í illdeilum við neinn
og skulduðu engum neitt. Það er
kannski ekki von að allir skilji þetta
í dag því svo fáir upplifa þetta í
þjóðfélagi nútímans.
Gestur kveður sáttur, heimkom-
an til Guðrúnar og allra gömlu
kunningjanna bætir upp heilsubrest
síðustu árin. Maður uppsker eins
og maður sáir og Gestur sáði vel.
Far í friði og Guðs blessun góði
vinur.
Sonja og Guðmundur.
unardeild Seljahlíðar og notið þar
mikillar umhyggju og mjög góðrar
hjúkrunar starfsfólksins. Eg vil
færa því öllu innilegt þakklæti fyrir
það hversu vel það hugsaði um
hana frá fyrsta degi til hins síðasta.
Með Dóru er gengin mannkosta-
kona, sem þeir er kynntust henni
munu lengi minnast og afkomend-
urnir mega vera stoltir af.
Ég var barn að aldri þegar ég
heyrði fyrst talað um Dóru. Hún
var góða og glæsilega konan hans
Magnúsar frænda og hún var konan
sem alltaf gat gert allt fyrir alla í
fjölskyldunni hvort sem það þurfti
að kaupa eitthvað í Reykjavík eða
hýsa þá sem fóru suður ýmissa er-
inda. Þegar ég 14 ára gömul missti
móður mína kom Dóra til Víkur og
dvaldi hjá okkur um hríð. Það var
mér mikils' virði og má segja að ég
hafí litið á hana sem mína aðra
móður alla tíð síðan. Ég dvaldist
hjá þeim hjónum þegar ég var við
nám í Reykjavík. Það var alveg
sjálfsagt að taka við mér, þótt fyr-
ir væru átta manns í heimili. Síðan
eru liðin mörg ár, en ég hef alltaf
notið vináttu hennar, svo að aldrei
hefur fallið neinn skuggi þar á.
Þegar ég eignaðist mann og son
var hún hin sama við þá. Fyrir þetta
allt erum við innilega þakklát.
Eftirlifandi ástvinum hennar
sendi ég samúðarkveðjur frá mér
og fjölskyldu minni.
Sigurbjörg Valmundsdóttir.
t
Hjartkær móðir mín,
SIGRÍÐUR SIGURÐARDÓTTIR,
Hátúni 10,
andaðist í Borgarspítalanum fimmtudaginn 6. maí.
Fyrir hönd systkina og annarra aðstandenda,
Aðalheiður Helgadóttir.
t
Hjartkær móðir mín og dóttir,
ERNA JAKOBSDÓTTIR
aðstoðarlyfjafræðingur,
Kotárgerði 10,
Akureyri,
andaðist fimmtudaginn 6. maí.
Útförin verður auglýst siðar.
Ólöf Jakobína Þráinsdóttir,
Margrét Jónsdóttir.
t
Hjartans þakklæti fyrir auðsýnda sam-
úð og vináttu við andlát og útför okkar
ástkæru eiginkonu, móður, tengda-
móður, ömmu og langömmu,
MARGRÉTAR STEFÁIMSDÓTTUR
frá Kleifum, Gilsfirði,
Grandavegi 47,
Reykjavík.
Kári ísleifur Ingvarsson,
Katrín Sigríður Káradóttir, Ölver Skúlason,
Stefán Arnar Kárason, Stefania Björk Karlsdóttir,
Anna Káradóttir, Karsten Iversen,
barnabörn og barnabarnabörn.
Halldóra Asmunds-
dóttir - Minning