Morgunblaðið - 09.05.1993, Qupperneq 4
4 FRÉTTIR/YFIRLIT
INNLENT
Vikuna 2.05 - 8.05
Ekki frekari
niðurskurð-
ur á afla
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
sagði við eldhúsdagsumræður á
Alþingi í upphafi vikunnar að ekki
væri hægt að skera afla meira nið-
ur en þegar hefði verið gert. Núver-
andi aflamagn þýddi að mati Haf-
rannsóknastofnunar hæga en ör-
uggá uppbyggingu þorskstofnsins.
Í umræðunum sagði Davíð enn-
fremur að rík þörf væri á áfram-
haldandi lækkun vaxta og að verð-
bólguspár gæfu æma ástæðu til
þess að bankar lækkuðu nafnvexti
sína enn frekar.
Refsiaðgerðir ef hvalveiðar
hefjast
Bandaríkjastjórn hefur varað
íslendinga við vanhugsuðum að-
gerðum í hvalamálum og segir
refsiaðgerðir yfírvofandi ef íslend-
ingar hefja hvalveiðar á ný. í orð-
sendingu sem Bandaríkjastjóm
hefur sent stjórnvöldum segir að
treyst sé á að íslendingar hefji
ekki hvalveiðar í ábataskyni í fram-
haldi af því að hafa sagt sig úr
Alþjóðahvalveiðiráðinu. Orðsend-
ingin kom í kjölfar breyttrar af-
stöðu Bandaríkjamanna í hvalveiði-
málum en nú telja þarlend stjóm-
völd að vísindarök séu ekki lengur
grundvöllur fyrir hvalveiðum.
Mikill niðurskurður í
Keflavík
Bandarísk stjómvöld undirbúa
nú breytingar á vamarviðbúnaði á
íslandi og er mikill niðurskurður
fyrirhugaður á Keflavíkurvelli af
þeim sökum. Samkvæmt upplýs-
ingum Morgunblaðsins er einkum
horft til þess að minnka flugflota
Bandaríkjahers hérlendis en væm
ERLENT
Bosníu-Serb-
ar hafna
friðaráætlun
Fulltrúasamkunda Bosníu-Serba
snupraði leiðtoga sína og kallaði
frekari einangrun yfír Serba og
hugsanlegar loftárásir á skotmörk
í Bosníu þegar hún hafnaði friðará-
ætlun Sameinuðu þjóðanna aðfara-
nótt fimmtudags. Samkundan sam-
þykkti með 51 atkvæði gegn tveim-
ur að vísa áætluninni til þjóðarat-
kvæðis 15. og 16. maí. Bill Clint-
on, forseti Bandaríkjanna, sagði
ákvörðun samkundunnar alvarleg
tíðindi og ógnun við stöðugleika í
Evrópu. Hann hvatti til sameigin-
legra aðgerða Bandaríkjanna og
Evrópuríkja til að koma í veg fyrir
„grimmilegar þjóðernishreinsanir",
en ljóst var af viðbrögðum evr-
ópskra ráðamanna að engin sam-
staða er um hemaðaríhlutun til að
binda enda á hörmungarnar í Bosn-
íu.
Andreotti vill afsala sér
þinghelgi
Giulio Andre-
otti, fyrrverandi
forsætisráðherra
Ítalíu, kvaðst á
mánudag vilja að
þinghelgi sinni
yrði afiétt vegna
ásakana um að
hann hefði verið
í nánum tengslum við mafíuna.
Fyrstu réttarhöldin í spillingarmál-
unum í landinu hófust á mánudag
þegar 30 kaupsýslumenn og stjóm-
málamenn voru leiddir fyrir rétt í
Mflanó. Carlo Azeglio Ciampi
forsætisráðherra skipaði á þriðju-
dag nýja ráðherra í stað þeirra sem
sögðu af sér vikuna áður og er
talið að stjórnin haldi velii. Þá var
greint frá því á þriðjudag að Na-
pólí væri orðin gjaldþrota, fyrst
MÖRGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. MAÍ 1993
ERLENT
allar P-3 flugvélar hersins og F-15
orrustuþotur kallaðar heim myndi
slíkt hafa í för með sér fækkun
um 1.400 manns á Veilinum. Þær
breytingar hafa verið til umræðu
innan bandaríska vamarmála-
ráðuneytisins og utanríkisráðu-
neytisins. Vamarliðið hefur mikla
þýðingu fyrir þjóðarbú íslendinga
og má nefna sem dæmi að tekjum-
ar af því eru heldur meiri en tekj-
umar af álverinu í Straumsvík.
*
Frumvarpi um
fiskveiðistjórnun frestað
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra ákvað að leggja ekki fram
frumvarp um fiskveiðistjómunina
á þessu þingi og fresta því fram á
haustið. Ekki reyndist samstaða
um málið innan stjómarflokkanna.
Deilur eru einkum um veiðar smá-
báta og þau atriði er kveða á um
þak á veiðar þeirra.
Gengið ekki fellt
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði í utandagskrárumræðu á Al-
þingi um sjávarútvegsmál að geng-
ið yrði ekki fellt og það væri áríð-
andi að menn áttuðu sig á því.
Raungengi krónunnar væri nú með
því lægsta sem það hefði verið síð-
ustu 5-6 árin. Hvað varðaði frekari
aðgerðir til aðstoðar sjávarútvegin-
um sagði Davíð að þær myndu bíða
haustsins er séð væri úr hvaða
afla landsmenn hefðu að moða.
Efni um gervihnött
íslenska útvarpsfélagið hefur
sótt um leyfí til að endurvarpa sjón-
varpsefni frá allt að 11 erlendum
sjónvarpsstöðvum. Þetta er gert í
kjölfar breyttra útvarpslaga sem
heimila nú endurvarp frá gervi-
hnattastöðvum án þýðingarskyldu
ef efnið er sent beint og óstytt.
Að sögn Páls Magnússonar sjón-
varpsstjóra á Stöð 2 gætu þessar
útsendingar hafíst í haust fáist til-
skilin leyfi.
ítalskra stórborga, og gæti ekki
greitt af 87 milljarða króna skuld-
um sínum.
Engholm og Krause segja af
sér
Björn Engholm sagði á mánu-
dag af sér sem formaður þýska
Jafnaðarmannaflokksins og for-
sætisráðherra Slésvíkur-Holtseta-
lands eftir að hafa orðið uppvís að
lygum. Áköf leit er hafín innan
flokksins að arftaka Engholms og
sagði Johannes Rau, sem tekið
hefur tímabundið við formennsk-
unni, að flokkurinn ætti við alvar-
legan vanda að etja. Giinther
Krause, samgönguráðherra
Þýskalands, sagði einnig af-sér á
fímmtudag vegna ásakana um að
hann hefði misnotað opinbert fé.
Hann er sagður hafa látið ríkið
greiða kostnaðinn við flutning
heimilis síns frá Berlín til Börge-
rende við Eystrasaltið.
Beregovoy fremur
sjálfsmorð
Pierre Beregovoy, fýrrverandi
forsætisráðherra Frakkiands,
framdi sjálfsmorð á laugardag.
Talið er að hann hafi ákveðið að
stytta sér aldur vegna ásakana um
spillingu og hraklegs gengis
franska Sósíalistaflokksins í síð-
ustu þingkosningum. Sjálfsvígið
hefur valdið miklum umræðum í
Frakklandi um siðferði í stjómmál-
um og hlutverk fjölmiðla.
Marcus Wolf fyrir rétt
Réttarhöld
hófust á þriðju-
dag í máli Marc-
us Wolfs, fyix-
verandi yfír-
manns leyniþjón-
ustu austur-
þýsku kommúnistastjómarinnar.
Hann hefur verið ákærður fyrir
landráð og að hafa greitt vestur-
þýskum leyniþjónustumönnum fyr-
ir njósnir í þágu Austur-Þýskalands
í rúma þrjá áratugi.
Þýskir jafnaðarmenn í vanda eftir afsögn Bjöms Engholms
Endurnýjunin mis-
tókst og „endumýj-
arinn“ er horfinn
Engholm
BJÖRN Engholm átti að leiða flokk jafnaðarmanna út úr þeirri
tilvistarkreppu sem flokkurinn var í. Það ætlunarverk mistókst
og nú hefur hann orðið að segja af sér vegna gamals hneykslis-
máls.
AFSÖGN Björns Engholms, leið-
toga þýska Jafnaðarmanna-
flokksins (SPD) kom fáum í opna
skjöldu. Engholm varð að segja
af sér vegna sex ára gamals
hneykslismáls eftir að í Ijós kom
að hann hafði sagt rannsóknar-
nefnd í Kiel ósatt við yfirheyrsl-
ur í lok ársins 1987. Þessi enda-
lok stjórnmálaferils Engholms
setja SPD í verulegan vanda.
Þegar hann tók við formennsk-
unni í flokknum af Hans-
Dietrich Vogel árið 1991 var
markmiðið að binda enda á þá
tilvistarkreppu sem flokkurinn
var í. Var því lýst yfir þá þegar
að hann yrði kanslaraefni
flokksins í næstu þingkosning-
um, sem fram eiga að fara árið
1994. Nú verður að hefja leitina
að kartslaraefni og flokksform-
anni á ný auk þess sem flokkur-
inn hefur misst vinsælan for-
ystumann í sambandslandinu
Slésvík-Holtsetalandi, þar sem
Engholm var forsætisráðherra.
Sú hugmyndalega endurnýjun
sem Engholm átti að knýja í
gegn hefur þar að auki mistek-
ist og óvíst hvort flokknum muni
takast að vinna sig upp úr öldu-
dalnum fyrir næstu kosningar.
Hneykslismáiið, sem varð Eng-
holm að falli, á rætur sínar
að rekja til kosningabaráttunnar í
Slésvík-Holtsetalandi árið 1987.
Kristilegir demókratar höfðu verið
þar við vöid og gegndi Uwe Barsc-
hel embætti forsætisráðherra í
sambandslandinu. Hann hafði
miklar áhyggjur af hinum unga og
efnilega frambjóðanda jafnað-
armanna sem skoðanakannanir
bentu til að væri sigurstranglegur.
Til að snúa dæminu við lét
Barschel hefja mikla ófrægingar-
herferð á hendur Engholm þar sem
því var m.a. haldið fram að hann
hefði stundað skattsvik, væri
hommi, væri
með alnæmi
og hefði þar
að auki áreitt
ungabörn
kynferðis-
lega.
Flokkarnir
voru nánast
hnífjafnir í kosningunum en á
kosningadeginum birtist frétt í
tímaritinu Spiegel þar sem flett var
ofan af hinum skipuiagða rógburði
gegn Engholm. Þegar kosið var á
ný í Slésvík-Holtsetalandi hálfu ári
síðar unnu Engholm og flokkur
hans yfírburðasigur, fengu tæp-
lega 55% atkvæða.
Það sem málið snýst um er hve-
nær Engholm frétti af áformum
Barschels. Sjálfur bar hann því
vitni, þegar rannsóknarnefnd á
vegum þingsins kannaði málið árið
1987, að hann hefði ekkert vitað
fyrr en Spiegel birti frétt sína á
kosningadeginum. Smám saman
hefur hins vegar verið að koma í
ljós að mjög líklega hafði hann vitn-
eskju um málið mun fyrr. Upplýst
hefur verið að nánir aðstoðarmenn
Engholms áttu fundi með Reiner
Pfeiffer, þeim aðstoðarmanni
Barschels, sem skipulagði rógsher-
ferðina og sá um framkvæmd
hennar. Svo virðist einnig sem
Pfeiffer hafi fengið peningagreiðsl-
ur frá jafnaðarmönnum.
Uppljóstranir Spiegel
Barschel-málið fór smám saman
að há Engholm verulega. Æ fleiri
spurðu þeirrar spurningar hvort
hugsanlega væru ekki öll kurl kom-
inn til grafar í málinu. Jafnvel inn-
an Jafnaðarmannaflokksins voru
margir famir að gruna að hinar
síendurteknu vangaveltur um þátt
Engholms væru ekki bara settar
fram til að koma pólitísku höggi á
SPD heldur kynnu að vera réttmæt-
ar. Efasemda fór að gæta um Eng-
holm og hann einangraðist æ meir
innan flokks. Voru margir þeirrar
skoðunar að jafnvel þó að hann
hefði sagt satt og hefði ekkert vit-
að um samskipti aðstoðarmanna
sinna og
Pfeiffers þá
væri leiðtogi
sem væri not-
aður sem leik-
soppur á þann
hátt kannski
ekki svo mikið
leiðtogaefni
þegar upp væri staðið.
I síðustu viku greindi svo loks
Der Spiegel frá því áð Engholm
hefði á undanförnum vikum rætt
þetta mál við nána vini sína og
viðurkennt að honum hefði verið
kunnugt um hvað væri í gangi fyr-
ir kosningarnar.
Nokkrum dögum síðar viður-
kenndi Engholm opinberlega að
honum hefðu orðið á „mistök“.
Sagðist hann hafa ákveðið að segja
sig úr öllum embættum til að skaða
ekki flokk sinn.
Það breytir hins vegar ekki því
að flokkurinn er nú í mjög erfíðri
stöðu. Engholm virtist á sínum tíma
vera hálftregur við að taka að sér
formennskuna og var að mörgu
leyti eins konar neyðarlausn í kjöl-
far hins mikla ósigurs SPD og
kanslaraefnis þeirra, Oskars La-
fontaines, í kosningunum árið
1990. Lafontaine hafði hamast
gegn sameiningu Þýskalands og
fann henni allt til foráttu. Engholm
var aftur á móti jákvæður í garð
sameiningarinnar og þótti þar að
auki glæsilegur og menningalega
sinnaður frambjóðandi sem myndi
■ ekki síst höfða til yngri kjósenda
og kvenna.
Bundu margir þær vonir við
Engholm að með honum myndi
flokkurinn ganga í endumýjun líf-
daga eftir langa eyðimerkurgöngu
í kanslaratíð Helmuts Kohls og til-
vistarkreppu í kjölfar kynslóða-
skipta og breyttra aðstæðna í
stjómmálum. Engholm reyndist
hins vegar ekki vera sá sterki leið-
togi sem leitað var að, alveg óháð
Barschel-málinu. Stjómarandstaða
jafnaðarmanna undir hans forystu
þótti fremur máttlaus og tilraunir
hans til að fá flokkinn til að hverfa
frá ýmsum gömlum kreddum, s.s.
í innflytjendamálum og þátttöku í
friðargæsluverkefnum á vegum SÞ,
voru fremur misheppnaðar. Enn
stendur flokkurinn uppi stefnulaus
eða með úrelta stefnu í flestum
mikilvægum málum.
Lendir SPD í kreppu á ný?
Nú er flokkurinn kominn á byij-
unarpunkt á ný hvað varðar for-
ystuskipan. Helst er litið til þeirra
Rudolfs Seharpings, hins unga for-
sætisráðherra Rheinland-Pfalz, eða
Gerhards Schröders, forsætisráð-
herra Neðra-Saxlands, sem næstu
kanslaraefna. Báðir eru þeir mjög
frambærilegir og gáfaðir stjórn-
málamenn, sem hafa sannað sig í
kosningum í heimahéruðum sínum.
Það er líka jafnaðarmönnum í hag
að þetta mál kemur upp nú, tæpum
tveimur árum fyrir næstu kosning-
ar. Það er því hugsanlegt að SPD
muni takast að byggja upp trúverð-
ugleika á ný fyrir þann tíma.
Margir hafa hins vegar efasemd-
ir um að það muni takast. Sagði
til dæmis dagblaðið Frankfurter
Aligemeine Zeitung í forystugrein
í vikunni að þó að allsheijar end-
umýjun myndi eiga sér stað i for-
ystusveit flokksins ætti það ekki
að draga athyglina frá því sem
hefði gerst. „Endurnýjaranum“
hefði mistekist og það sama mætti
segja um endurnýjun flokksins.
Ekkert benti þar að auki til þess
að vilji einstakra manna innan
flokksins til að komast til æðri
metorða myndi einn og sér veita
flokknum það sjálfsöryggi á ný sem
hann virtist hafa glatað fyrir fullt
og allt.
BAKSVIÐ
eftir Steingrím Sigurgeirsson