Morgunblaðið - 16.05.1993, Qupperneq 6

6 FRETTIR/INNLENT
MORÖUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. MAÍ 1993
í flugtaki frá
Gunnarsholti
á Rangárvöllum.
Fimmtíu ár í lofti
eftir Pétur P. Johnson
LANDGRÆÐSLA ríkisins mun
efna til veglegrar hátíðar á Reykja-
víkurflugvelli í dag, 16. maí, í til-
efni 50 ára afmælis Douglas C-47A
áburðarflugvélarinnar „Páls
Sveinssonar“. Sjálft afmælið verð-
ur ekki fyrr en í október í haust,
en ákveðið hefur verið að fara að
dæmi bresku konungsfjölskyldunn-
ar og halda „opinbert afmæli“ nú
í upphafi landgræðsluflugsins í ár.
Jafnframt eru nú tuttugu ár liðin
frá því að þetta afkastamikla dreif-
ingartæki var tekið í þjónustu
Landgræðslunnar.
Landgræðslan
fagnar hálfrar
aldar afmæli
áburðarflugvél-
arinnar Páls
Sveinssonar
Páll Sveinsson rennir sér léttilega á völlinn í Múlakoti i Fljótshlíð,
en einmitt þar má sjá áþreifanlegan árangur af starfsemi flugvéla
Landgræðslunnar.
Flugvélin „Páll Sveinsson“, er
af gerðinni Douglas C-47A,
sem er herfiutningaútgáfa
Douglas DC-3 farþegaflugvélarinn-
ar. Hún kom út úr verksmiðju Dou-
glas Aireraft í Long Beach í Kalifor-
níu þann 1. október árið 1943 og
bar þá herskráningamúmerið
43-30710. Snemma eftir afhendingu
vélarinnar er 43-30710 tekin í þjón-
ustu Norður-Atlantshafsdeildar
flutningaþjónustu Bandaríkjahers
(„Air Transport Command — North
Atlantic Division") og er fljótlega,
að því er næst verður komist, komin
til íslands, en hér tilheyrði vélin
1386. Base Command á Meeks-flug-
velli, sem nú er Keflavíkurflugvöllur.
Flugvélin 43-30710 var hér notuð
við margvísleg flutningastörf á veg-
um hersins, m.a. hafa fundist gögn
sem sýna það að vélin var notuð til
að fljúga með hermenn sem hér
voru staðsettir í skemmtiferðir til
Akureyrar og var þá lent á Melgerð-
ismelum. Einnig var vélin notuð til
að flytja háttsetta herforingja milli
Keflavíkur og Reykjavíkur.
Flugfélag íslands keypti þessa
flugvél af herliði Bandaríkjamanna
á íslandi árið 1946. Er hún skrásett
hér til bráðabirgða þann 26. júlí
sama ár vegna reynsluferða og fékk
þá einkennisstafina TF-ISH. í við-
tali sem greinarhöfundur átti við
Öm Ó. Johnson í janúar árið 1982
kom fram að hann hafði fyrstur ís-
lendinga flogið vélinni þann 27. júlí,
þá í lendingaræfíngum með flug-
manni Bandaríkjahers, Lieutenant
Hartraft. Öm tók við vélinni þann
1. ágúst opg er hún formlega skrá-
sett hér tuttugu dögum síðar. Þegar
TF-ISH var keypt var orðin vemleg
þörf fyrir landflugvél af þessari
stærð einkum á flugleiðinni milli
Reykjavíkur og Akureyrar. Fyrir
voru í flugfiota Fiugfélagsins Cata-
lina flugbáturinn TF-ISP, de Havil-
land Rapide TF-ISAM og Noorduyn
Norseman TF-ISV.
í fyrstu var TF-ISH með herinn-
réttingu, þ.e. með málmstólum með-
fram hliðunum beggja megin, en
haustið 1947 er ný 21 sætis farþega-
innrétting sett í vélina í Bretlandi.
í nóvember það sama ár gerði Flug-
félag íslands opinbert val á félags-
merki og jafnframt tilkynnti félagið
að flugvélar þess yrðu skírðar hesta-
nöfnum sem öil hefðu endinguna
„faxi“. Hlaut TF-ISH nafnið „Gljá-
faxi“.
Sem fyrsti „þristur" Flugfélagsins
vann „Gljáfaxi" brautryðjendastarf
á flugleiðum félagsins innanlands
og var vélin t .d. notuð við að kanna
lendingastaði víðsvegar um landið.
Lenti „Gljáfaxi" m.a. á Langasandi
við Akranes þann 10. maí 1948 og
þann 5. september sama ár á ný-
merktum flugvelli við Dúfunesfell,
skammt frá Hveravöllum. Einnig var
„Gljáfaxi“ oft í förum til útlanda á
þessum árum, en það voru fyrst og
fremst leiguflugferðir eða vöruflug.
Þann 1. nóvember árið 1948 henti
það óhapp að „Gljáfaxi" rann út af
flugbraut á Keflavíkurflugvelli í
hálku og stórskemmdist. Akveðið
var að viðgerð skyldi fara fram hér-
lendis og er það fyrsta stórviðgerð
sem framkvæmd er á íslandi á svo
stórri flugvél, en henni stjórnaði
Brandur Tómasson flugvirki.
Árið 1965 fékk Flugfélag íslands
sína fyrstu Fokker F. 27 Friendship
flugvél, en þessi flugvélategund var
valin arftaki Douglas DC-3 á innan-
landsleiðum félagsins. Eftir því sem
F. 27 vélunum fjölgaði dró smám
saman úr notkun „þristanna" í inn-
anlandsflugi, en eftir
1967 eru aðeins tveir
þeirra eftir, „Gljáfaxi“ og „Gunn-
faxi“.
„Gljáfaxi" var mikið notaður í
Grænlandsflugi á þessum árum og
þá með skíðabúnaði. Árið 1972
ákvað stjórn Flugfélags íslands, að
frumkvæði Arnar Ó. Johnson, að
gefa Landgræðslu ríkisins „Gljá-
faxa“ til landgræðslustarfa. Hin
rausnarlega gjöf Flugfélagsins kom
í kjölfar samþykktar félagsfundar
Félags íslenskra atvinnuflugmanna
frá því haustið 1971, um að bjóða
fram flugstörf í þágu landgræðslu
landsins án endurgjalds. Flutnings-
menn tillögunnar voru flugstjórarnir
Dagfinnur Stefánsson og Skúli Br.
Steinþórsson.
Breytingar voru gerðar á vélinni
á verkstæði Flugfélagsins og í hann
settur búnaður til áburðardreifingar
að nýsjálenskri fyrirmynd. Þessu
verki stjórnaði Gunnar Valgeirsson
flugvirki, en hann hafði farið sér-
staklega til Nýja-Sjálands að kynna
sér hvernig breytingunum væri hátt-
að. Þann 12. maí árið 1973 var vél-
in skráð á nafn Landgræðslu ríkisins
og hlaut einkennisstafina TF-NPK,
en stafirnir eru efnafræðileg tákn
þeirra áburðartegunda sem mest eru
notaðar; N=köfnunarefni, P=fosfor
og K=kali. Vélin var skírð „Páll
Sveinsson" í höfuðið á fyrrverandi
landgræðslustjóra; en hann var mik-
ill áhugamaður um notkun flugvéia
við landgræðslustörf. Með tilkomu
þessarar flugvélar margfaidaðist af-
kastageta Landgræðslunnar því
„Páll Sveinsson" getur borið 4 tonn
af áburði og fræi í hverri ferð.
Á þeim 20 árum sem „Páll Sveins-
son“ hefur verið í notkun Landgræsl-
unnar.hefur vélinni verið flogið í
alis um 4.175 flugtíma og 29.765
tonnum af fræum og áburði verið
dreift úr henni. Alls dreifðu flugvél-
ar Landgræðslunnar um 41.260
tonnum á þessu tímabili og var heild-
arflugtími þeirra um 7.322 klukku-
stundir. Augljóst er af þessum tölum
hve stór þáttur „Páls Sveinssonar"
hefur verið í baráttu Islendinga við
uppblástur landsins og tala þær sínu
máli um afköst vélarinnar.
Frá upphafi hefur TF-NPK verið
að mestu leyti flogið af atvinnuflug-
mönnum sem lagt hafa fram vinnu
sína án endurgjalds og eiga þeir mikl-
ar þakkir skildar fyrir ómetanlegt
framlag sitt. Vegna dýrrar viðgerðar
sem stendur fyrir dyrum er óvíst um
framtíð „Páls Sveinssonar", en von-
andi tekst að leysa þann vanda þann-
ig að vélin geti haldið áfram að þjóna
þjóðinni um ókomin ár.
Axel Thor-
arensen á
Gjögri
látinn
AXEL Thorarensen á Gjögri
varð bráðkvaddur að morgni
föstudags, 86 ára að aldri. Hann
hafði fótavist til síðasta dags og
fór tvívegis á sjó daginn áður en
hann lést.
Axel var fæddur á Gjögri, 24.
október 1906, sonur ábúendanna
þar Jóhönnu Sigrúnar Guðmunds-
dóttir og Jakobs Jens Thorarensen.
Hann bjó alla tíð á Gjögri og sótti
þaðan sjó, auk þess að vera um
áratugaskeið vitavörður á Gjögri
og veðurathugunarmaður frá árinu
1971.
í fyrrasumar lést eiginkona Ax-
els, Agnes Guðríður Gísladóttir. Þau
eignuðust níu börn og lifa sjö þeirra
föður sinn. Tveir synir þeirra Olafur
og Jakob Thorarensen búa á Gjögri.
Axel Thorarensen
Rætt um aðgerðir gegn ónæmum pneumókokkum
Bólusetning helsta vonin
Á FUNDI sem Samtök um sýklavarnir á sjúkrahúsum stóð
fyrir á Hótel Holiday Inn á föstudag, kom m.a. fram að
verið er að prófa bóluefni hérlendis við pneumókokkum,
sem geta valdið lungna- og eyrnabólgum. Einnig kom þar
fram að Islendingar nota mest allra Norðurlandaþjóðanna
sýklalyf, eða um helmingi meira en Norðmenn, sem er sú
Norðurlandaþjóðanna sem minnst notar.
Eins og fram kom í Morgunblað-
inu í gær hafa starfsmenn innan
heilbrigðiskerfisins vaxandi
áhyggjur af ónæmum pneumó-
kokkum. Þeirra hefur orðið vart í
bömum hér á landi á síðustu árum,
en ofnotkun sýklalyfja er m.a. tal-
in eiga sök á uppgangi þeirra.
Virkt hjá fullorðnum
Mörg dæmi eru um að með-
höndla þurfí börn sem þjást af
kvillum af þeirra völdum, einkum
eymabóigum, með stungulyfjum.
Karl G. Kristinsson, læknir og for-
maður Samtaka um sýklavarnir á
sjúkrahúsum, sagði að til væri
bóluefni gegn pneumókokkum, en
það væri aðeins virkt hjá fullorðn-
um. Mikil vinna væri í gangi um
þessar mundir við að finna bólu-
efni fyrir 3 ára og yngri.
Komnir til að vera
„Bólusetning er ein helsta vonin
í baráttunni gegn ónæmum pne-
umókokkum, því þótt sýklalyfja-
notkun minnki, upprætum við ekki
þessa stofna sem eru líklega
komnir til þess að vera. Með því
að draga úr sýklalyfjanotkuninni
hægjum við vonandi á þessari þró-
un, “ sagði Karl.
Kísiliðjan
Meiri sala en
verri afkoma
FRAMLEIÐSLA Kisiliðj-
unnar á Mývatni dróst sam-
an um 15% á síðasta ári en
20% samdráttur varð á út-
flutningi fyrirtækis. Aðal-
fundur fyrirtækisins var
haldinn í gær.
Hagnaður af rekstri sem
nam 5,7 millj. kr. en árið 1991
töpuðust 8 millj. kr. Eftir 4
mán. rekstur á árinu þykir
stefna í lítilsháttar söluaukn-
ingu en verri afkomu en á síð-
asta ári. Á þessu tímabili nem-
ur tap 7,8 millj. Minni fram-
leiðslu er um að kenna, að því
er fram kemur í frétt frá fyrir-
tækinu.
f
I
I
i
l
Í
i
í
i
i
I
I
i
i
I
i
L