Morgunblaðið - 16.05.1993, Síða 22

Morgunblaðið - 16.05.1993, Síða 22
22 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. MAÍ 1993 HURÐASKELLUM Rætt við f rönsku söngkonuna Aminuf sem heldur tvenna tónleika í Hótel íslandi í vikulokin eftir Ólöfu Pétursdóttur UNDANFARNA ára- tugi hefur rokkið dun- ið yfir byggt ból í ótal bylgjum, misjöfnum að styrkleika og sköpulagi. Þetta líf- ræna listform hefur tekið á sig ýmsar myndir, og spannar litróf þess vítt svið, allt frá vélblásnum, fjöldaframleiddum tyggjókúlum upp í timalaus og sammann- leg meistaraverk trúbadúra nútímans. Nálægt frostmarki sköpunarskalans hef- ur til dæmis hin sér- kennilega söngva- keppni evrópskra sjónvarpsstöðva löng- um verið kennileiti, en rokkið nær suðu- punkti og tekur flugið í tjáningu hæfileika- ríkra einstaklinga, sem trúir eru uppruna sínum og eðli. Slíkum einstaklingum verður seint troðið ofan í skúffur merktar til- teknum stefnum og ismum. Amina er slík- ur einstaklingur. unið þið ekki Aminu? Jú, hún hefur komið til ís- lands, og reyndar tók hún þátt í Evróvisjón í hitteð- fyrra. Að því sinni munaði litlu að metnaðarlítil og for- pokuð keppni (sem kennir sig við heimsálfu okkar) þróaðist út í einhvers konar nýtt og spennandi fyrirbæri, vísi af Afróvisjón. Framlag Frakka - lag Aminu, perla innan um glingur - átti fátt sammerkt með spiladósunum frá öðrum löndum álfunnar, enda jókst metnaður Frakka á • sviði dægurtónlistar stórum í menningarmálaráðherratíð Jacks Lang og hefur þess séð merki í títtnefndri keppni, þótt það hafi aldrei komið jafnótvírætt fram og með Aminuþætti. Þar var svo um munar brugðið út af öllum stöðlum, reyndar leitað út fyrir álfuna, og evrópskir hlustendur og glápendur fengu óvænt hnossgæti í poppkomspokahomið sitt, einlæga og áleitna listsköpun sem svífur ofar öllum mark- aðslögmálum og sölu- mennsku. Amina segist vera stolt af Evróvisjónlagi sínu, það sé skilgetið og réttborið af- kvæmi hennar. Þar féllst hún ekki á neinar málamiðlanir, tileinkaði sér engin vanaviðj- uð júróvinnubrögð og var að vanda trú list sinni. Hún lítur á hvert lag sem sjálfstæða heild, dálitla sögu eða ein- þáttung, sem hún sviðsetur og leikstýrir, jafnframt því sem hún fer með aðalhlut- verkið. Hvert lag verður gjömingur þar sem valinn maður skipar hvert rúm, en forritaðir svuntuþeysar, trommuheilar og forunnin segulbönd eru nánast bann- vara á þeim bæ. Hér er lífs- orkan virkjuð, enda er hún í senn uppspretta og hreyfiafl listar Aminu. En hver er svo Amina í raun, hverra manna er hún og hvað hefur hún fyrir stafni, utan þess að vera íslandsvinur? Hún er lista- maður tveggja heimsálfa, af frönsku og túnisku bergi brotin, jafnvíg á franska tungu og arabíska, alin upp jöfnum höndum í Frakklandi og Túnis. Þar í landi iðja menn fleira en að lesa döðlur af trjám, og landið á sér mikla og langa sögu. Þegar tveir menningarheimar mæt- ast verður samruni þeirra annað og meira en summa þeirra, eins og sannast í verk- um Aminu. Ýmist syngur hún arabísk lög sem hún auðgar af evrópskum ánrifum, eða frönsk lög með seiðandi, arabískum undirtónum. Tón- listarhefðir beggja landa virðast henni jafntamar. I meðförum hennar ná þær fullum sáttum og upphefja hvor aðra í farsælli sambúð. Reyndar er slíkt ekki eins- dæmi, þar sem afrísk og vest- ræn list hefur gjarna gengið í eina sæng með eftirminni- legum árangri, en fráleitt væri að nefna nokkra lista- menn sem hliðstæða eða skylda Aminu. Sérstaða hennar - og þeirra reyndar líka - leyfír ekki slíkt. Nýjasta plata - eða diskur - Aminu heitir Wa diyé. Þar má heyra hljóðrás tólf Am- inugjöminga, en titillinn er eins konar hljóðritun upp á frönsku á titli fyrsta lagsins, Waadileh, sem er af egypsk- um meiði. Næsta lag er á hinn bóginn spænskuskotið. Það heitir Atame, eins og eftirminnileg kvikmynd, enda er það tileinkað Almodovar, kvikmyndaleikstjóranum ærslafulla. í þriðja laginu afhjúpar Amina franskt eðli sitt í fallegu Ijóði um lífseiglu illgresisins og mannskepn- unnar. Þar er mjög tekið mið af frönskum vísnasöng, en fínlega kryddað með afrísku hljómfalli og áslætti. Fjórða lagið fjallar um stórborgina París í augum aðkomu- manns. Þar syngur raf- magnsgítarinn bókstaflega á arabísku, og lögreglusírenur fara með helstu bakraddir. Fjölmargir listamenn leggja hér annars gjörva hönd á plóg, og er þeirra frægastur Nigel Kennedy, fíðluleikari og verðandi íslandsvinur. Hann er útsetjari fimmta lagsins og leikur þar á fíðlu. Um samstarf þeirra segir Amina að það hafi verið eink- ar árangursríkt og ánægju- legt, enda séu tónlistarmenn með klassíska menntun yfír- leitt mun móttækilegri fyrir tónlist hennar en flestir rokk- arar, sem vilji festast í hjól- förum fábrotins hljómfalls og brenna þar inni þegar rokk- forritið frýs. Sígild tónlistar- menntun ljær mönnum vængi og víðsýni, en að auki hlýtur Nigel að teljast til fjölhæfari fiðluleikara. Hér er annars ekki ætlunin að gera grein fyrir sérhveiju lagi á þessum diski, en í sem stystu máli segir hann býsna margt um vinnubrögð listamannsins. Rödd Aminu er í aðalhlut- verki, tíguleg, dökkleit og angurvær. Um hana leika ýmis hljóðfæri, jarðbundið og heimilislegt dragspil, fíðlur arabískar og vestrænar, loft- kennd og framandleg flauta, að ekki sé minnst á skondinn gorm, bamsraddir, ýmiss konar bakraddir, þeirra á meðal sérkennilegt jóðl Norð- ur-Afríkukvenna, hefðbundin hljóðfæri rokksins og heila strengjasveit. Áslátturinn er svo deild út af fyrir sig, og þar verður tónlistarhefðar- lausum Frónbúa orða vant. Óttalegir munaðarleysingjar erum við hér á klakanum. Skiptir annars nokkm hvað- an maður er? Amina túlkar sjálft mannlífið, bros og tár allra kynslóða, auðskildar gmndvallartilfínningar. Hún býr nefnilega yfír þeim galdri að staðsetja sig utan og ofan við straum tímans. Ræturnar liggja djúpt í auðugri og fomri hefð, franskri og af- rískri, en angamir teygja sig út um allar jarðir og eiga erindi við alla unnendur góðr- ar tónlistar. Söngurinn líður áfram, þmnginn af mann- legri reisn og hlýju. Tónar, orð og myndir fléttast saman í litsterkan samhljóm, og það em jarðarlitir sem birtast helst fyrir hugskotssjónum. Einfaldleiki yfírborðsins er borinn uppi af fáguðum út- setningum og margslungnum takti, en ekki síður miklum innileika og lífsgleði. Svo vik- ið sé að þætti orðlistar í Aminugjömingunum er óhætt að segja, að þeir text- ar, sem em samdir og sungn- ir á frönsku, em ljóðrænn leikur að orðum í kringum alvöm lífsins. Yrkingarnar sveija sig í ætt við jafnólíka menn og Gainsbourg og Pré- vert hvað snertir leikgleðina og frumlega notkun mál- hljóða. Gott dæmi um þetta má heyra í laginu um hurða- skellina, A I’abri des portes qui claquent, og í síðasta lag- inu á diskinum. Það er skemmtileg . smámynd af daglegu lífí, og jafnframt djarfasta formtilraunin sem hér er að fínna. Leikræn tjáning er hluti listar Aminu, og hefur hún nýlega leikið í tveimur kvik- myndum sem enn hafa ekki sést hér. Aðspurð segir hún kvikmyndaleikinn vera auka- getu. Hún lítur á tónlistina sem sitt aðalstarf, og gott ef ekki köllun. Hér verður því leikferill Aminu látinn liggja milli hluta, en hann er þó til marks um að aðstand- endur tveggja kvikmynda hafa séð í Aminu efni í leik- konu. Annars sámar henni áhugaleysi Frakka í sinn garð, og segir stutt í andúð- ina á þessum síðustu og verstu tímum kreppu og út- lendingahaturs þar í landi. Að vísu hafí gagnrýnendur tekið nýjustu plötunni - eða diskinum - fagnandi, og fjöl- miðlar hafí fjallað ítarlega og lofsamlega um hana. í Frakklandi er það bara ekki nóg til þess að eyrum al- mennings sé náð. Þar hafa útvarpsstöðvar malbikað, sykurhúðað og valtað ræki- lega yfir tóneyra hlustenda með færibandapoppi, og sú framleiðsla kaffærði t.d. alla þá undarlegu flóru sem leit dagsins ljós á rokkvori Langs. Hugsið ykkur land þar sem útvarpsstöðvar æla úr sér júrópoppi allan liðlang- an daginn. Hann Bubbi okkar allra mundi þykja of hewí á þeim ljósvaka. Þar í landi eru menn orðnir svo útbelgdir af dægurlagaropvatni, að þeim fínnst vanta sykurinn í berg- vatn vandaðrar tóniistar. Amina er því ekki spámaður í föðurlandinu Frakklandi, en hún er búsett í París. Hún segir að því norðar sem farið sé, því móttækilegri séu menn fyrir list hennar, kannski vegna þess að ekki er með öllu búið að spilla tónlistarsmekk manna með yfírgangi skyndidægurlaga. Amina segist ekki getað hugsað sér að taka þátt í þeim markaðsleik að freista gæfunnar á sviði tyggjó- popps. Hún ætlar sér annað og meira en að verða grát- broslegur trúður. Hún segir að vaxandi utlendingaandúð Frakka birtist meðal annars í því, að hún sé litin horn- auga fyrir að syngja á frönsku, Afríkukonan, með- an afrísk tónlist sé fljótaf- greidd og afskrifuð fyrir það eitt að vera afrísk. Þó vill hún lítið gera úr þessu mótlæti. Hún mætir því að æðruleysi og lætur ekki aftra sér frá listsköpun, og minnir á að hún eigi því láni að fagna að njóta virðingar, skilnings og athygli tónlistargagnrýn- enda og fjölmiðla, annarra en síbyljustöðva. Ekki séu allir svo heppnir. Amina segist eiga góðar minningar héðan og hlakkar til að halda hér tónleika á ný. Það er alltaf ánægjulegt að eiga kost á að njóta skrumlausrar og persónu- legrar listsköpunar, og hér er á ferð óvenjufjölhæf og einlæg listakona, sem veit hvað hún syngur og á erindi við alla unnendur framsæk- ins rokks. Höfundur er þýðandi og hefur skrifað greinar fyrir Morgunblaðið.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.