Morgunblaðið - 16.05.1993, Page 25

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. MAÍ 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1200 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Sátt um sjávarút-
vegsstefnu forsenda
framfara
IMorgunblaðinu í gær var frá
því skýrt, að þorskafli í apríl-
mánuði hefði verið hinn minnsti í
25 ár eða frá því í apríl 1967.
Skiljanlegt er, að óhug setji að
fólki við slík tíðindi. Bresti þorsk-
stofninn er ekki lengur grundvöll-
ur fyrir lífí þjóðarinnar í þessu
landi. Til þess að sjá þessar frétt-
ir í réttu samhengi er fróðlegt að
rifja upp, að vetrarvertíðin árið
1967 var ein erfiðasta í manna
minnum og töldu fróðir menn að
leita yrði aftur til ársins 1914 til
samanburðar.
Á þessu fískveiðiári er gert ráð
fyrir að þorskaflinn verði um 230
þúsund tonn eða 25 þúsund tonn-
um meiri en ákveðið var haustið
1992 í ríkisstjóm að loknum hörð-
um deilum. En árið 1967, sem
nefnt hefur verið til samanburðar
vegna þorskveiðinnar í aprílmán-
uði var þorskaflinn 333 þúsund
tonn eða 100 þúsund tonnum
meiri en hann verður á yfírstand-
andi fískveiðiári. Við mundum
tæpast tala um kreppu um þessar
mundir, ef við gætum veitt svo
mikið magn af þorski. Tveimur
ámm seinna var þorskaflinn kom-
inn í 460 þúsund tonn. Ef við
gætum búizt við slíku aflamagni
nú yrði talið góðæri á íslandi.
Fjárfestingin í þeim tækjum,
sem nú eru notuð til þess að sækja
230 þúsund tonn af þorski á físki-
miðin er margföld miðað við þá
fjárfestingu, sem notuð var til
þess að sækja 330 þúsund tonn
1967 eða 460 þúsund tonn 1969.
Þessi gífurlega fjárfesting til þess
að sækja helmingi minni afla en
1969 er að hluta til skýring á
þeirri kreppu, sem steðjar að sjáv-
arútveginum. Sátt um leiðir til
þess að draga úr þessari miklu
fjárfestingu og koma sjávarútveg-
inum á annan rekstrargrundvöll
er forsenda þess, að framfarir
verði í landinu á næstu árum.
Og hér er komið að kjama
málsins. Deilumar um málefni
sjávarútvegsins hafa ekki bara
staðið um kvótakerfíð. Þær hafa
staðið um sjávarútvegsstefnuna í
heild. í stórum dráttum má segja
að talsmenn sjávarútvegsins ljái
máls á því að minnka fískiskipa-
flotann og fækka fískvinnslu-
stöðvum. Þeir hafa hins vegar
ekki verið til viðræðu um róttækar
aðgerðir í þeim efnum og telja,
að kvótakerfíð skili þessari hag-
ræðingu smátt og smátt. Þegar
afli minnkar eða verð lækkar og
harðnar á dalnum í rekstri fyrir-
tækja í sjávarútvegi krefjast þeir
gengisfellingar. Aðrir gera kröfu
til þess, að fiskiskipum og fisk-
vinnslustöðvum verði fækkað með
róttækari aðgerðum og neita að
fallast á röksemdir sjávarútvegs-
ins fyrir gengisfellingu. Þetta er
sú sjálfhelda, sem málefni sjávar-
útvegsins og þar með þjóðarbúsins
hafa verið í um nokkurra ára skeið
og það gengur ekkert að ná sam-
komulagi um þessi grundvallarat-
riði.
I nóvembermánuði sl. virtist
sem samkomulag hefði tekizt inn-
an ríkisstjórnarinnar um að fara
síðari leiðina en eftir atburði und-
anfarinna vikna er ekki með
nokkru móti hægt að halda því
fram, að slíkt samkomulag sé til
staðar. Takist núverandi ríkis-
stjórn ekki að ná samkomulagi
við sjávarútveginn eða knýja fram
róttækar breytingar í uppbygg-
ingu atvinnugreinarinnar með
öðrum hætti, skiptir litlu hversu
dugmikil hún reynist á öðrum
sviðum. Það eru engar forsendur
fyrir því að þjóðin nái sér upp úr
kreppunni án þessa uppskurðar í
sjávarútvegi. Aukinn afli eða
verðhækkun á erlendum mörkuð-
um mundi breiða yfír þessi vanda-
mál um skeið en þau yrðu eftir
sem áður til staðar.
Það er hið sögulega hlutverk
þessarar ríkisstjórnar að knýja
fram umskipti í sjávarútvegi. Hún
hefur burði til þess af ýmsum
ástæðum m.a. þeim, að Davíð
Oddsson, forsætisráðherra, er
bersýnilega ekki tilbúinn til að
láta hagsmunasamtök í sjávarút-
’ vegi knýja sig til undanhalds, eins
og glöggt mátti sjá á viðbrögðum
ráðherrans í þinginu fyrir nokkr-
um dögum, þegar hann vísaði á
bug kröfum um gengislækkun.
Tvíhöfðanefndin svokallaða
hefur skilað merkilegu starfí að
því leyti að hún hefur safnað sam-
an svo miklum upplýsingum um
sjávarútveginn að traustur grund-
völlur hefur verið lagður fyrir
stefnumörkun og ákvarðanatöku.
Það má ekki gerast, að þessi
málefni verði lögð til hliðar yfír
sumarmánuðina. Þvert á móti
verður ríkisstjórnin að leggja
mikla vinnu í það í sumar að reyna
að ná samkomulagi við hags-
munasamtök í sjávarútvegi en ella
að knýja fram í haust skýra og
afdráttarlausa stefnu, sem lagt
getur grundvöll að nýju framfara-
skeiði á íslandi á næstu árum og
þó sérstaklega í byrjun nýrrar ald-
ar.
Gonzaga
1 .GONZAGA
í samnefndri sögu eft-
ir Saul Bellow telur
að Ijóð geti lifað af
viðfangsefni sitt. Ein-
sog kvæði hans um stúlkuna sem
syngur á jámbrautarstöðinni. En
skáldið hefur ekkert leyfí til að
gera ráð fyrir þessu. Ljóðið hefur
engin forréttindi framyfir stúlkuna.
Sögumaður bætir svo við að þannig
hafí skáldið Gonzaga verið. Margir
kalli sig huglækna, presta, leiðtoga,
spámenn eða votta, en Gonzaga var
mannleg vera og talar einungis sem
slíkur. Hann vill sjá, snerta, þarf
ekki að gera neitt; einungis að vera.
Sum skáld njóta sín betur í lífí sínu
en verkum. Maður les bitur ljóð en
uppgötvar svo að skáldið er ham-
ingjusamt og skapgott. Sum skáld
hafa slappari karakter en ráða
mætti af ver^um þeirra. Þau eru
að sumu leyti ekki óheppnari en
hin því þau geta leiðrétt villu sína
og bætt sig. Bezt erp þau skáld sem
eru eins í lífi sínu og verkum, tala
einsog þau skrifa; skrifa einsog þau
lifa. Það er takmark sannrar menn-
ingar að vera það sem virðist. Þann-
ig var Gonzaga.
Enda. var hann ekki til.
2.UÓÐ ER MIKILVÆGT
vegna þess það er algjör nauðsyn.
Áður en það var ort ríkti þögn,
segir í Gonzaga. Að því ortu meiri
þögn. Það hefst þar-
sem því lýkur. Það
merkir nokkum veg-
inn það sama og full-
yrðing Valérys þess
efnis að engu kvæði
sé lokið, heldur skilj-
um við einungis við það.
• EN ÞAÐ HEFUR VERIÐ ORT
svo mikið af ljóðum. Gonzaga gift-
ist greifafrú og ljóð hans vom graf-
in með henni, þessi miklu listaverk.
Þau verða í sögunni einsog helgur
dómur, einsog Gral sem enginn
kemst í tæri við. Gral, hið helga
takmark miðaldamannsins, þótt
Steinn Steinar noti það sem tákn
hins illa í kvæði sínu um Kreml.
Gral er hið óþekkta, eftirsóknaverða
takmark. Goðsögnin sjálf. Tak-
markið sem enginn nær. Ilmurinn
af orðum guðs. En Delnito hefur
engar áhyggjur af því hvar kvæðin
eru niður komin. Það hafa svo
mörg kvæði verið ort, segir hann,
og nefnir Shakespeare, Dante og
Calderon. Ástarkvæði Gonzagas til
einhverrar heldur lítiisigldrar greif-
afrúar skipta ekkí máli til né frá.
En Clarence sem leitar kvæðanna
er á annarri skoðun. Þau skipta
öllu máli því Gonzaga er mesta
skáld heimsins. Ástæðan var auð-
vitað sú að hann var ekki til, ekki
frekar en kvæðin sem hann orti og
lögð voru á þessi hvítu bijóst greif-
afrúarinnar sem nú eru hætt að
bifast í fúnandi líkkistu sem aldrei
var grafín í jörð.
Þannig er draumurinn um skáld-
ið mikla. Skáldið eina og ljóðin
hans.
Saul Bellow bendir þó á, að lif-
andi kona er betri en dautt skáld.
Þessi orð eru einsog tekin úr Háva-
málum.
4.Í GONZAGA ERU RIFJAÐAR
upp minningar söguhetjunnar Mos-
bys og sagt hann hafí haft lítinn
tíma aflögu fyrir tónlist. Þingmenn,
ráðherrar, starfsmenn Pentagons
og stjómmálaforingjar höfðu ekki
heldur neinn áhuga á slíku. Þeir
gátu ekki verið það sem þeir voru
og lesið Eliot. En þeir gerðu ráð
fyrir að aðrir gætu notið skáldskap-
ar og grætt eitthvað á honum. Og
Mosby átti flest sameiginlegt með
pólitíkusum. Og þeim skaut oftar
upp í huga hans en Eliot.
Þannig umgangast margir list
og listamenn, ekkisízt pólitíkusar
sem þurfa einlægt að baða sig í
annarra geislum. Sjálfir eru þeir
sjaldnast frumlegir; ósýnilegir í
myrkrinu. Þeir eru einlægt einsog
Margaret Atwood lýsir einni per-
sóna sinna í sögu sem fjallar um
þreytu dvínandi ástar: Hann var
einsog maður sem klórar sér. Hún
var höndin.
Stjómmálamenn hafa margar
hendur. Þeir nota margar klórur;
Þeir eru einnig alltaf að klóra öðr-
um, jafnvel þeim sem klæjar ekki.
Eða gætu klórað sér sjálfir. Þetta
klór er kallað fyrirgreiðslupólitík
og er helzta einkenni íslenzkra
stjórnmála, því miður. ]yj
(meiru næsta sunnudag)
HELGI
spjall
+
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. MAÍ 1993
25
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 16. maí
ORGUNBLAÐIÐ
hefur stundum
fengið ádrepu fyrir
að hafa ekki brugð-
izt harðar við nú
þegar kommúnism-
inn er hruninn og
afhjúpað alla þá sem
tekið hafa þátt í darraðardansi hans og
aðra þá nytsama sakleysingja sem létu
nota sig áratugum saman og báru sína
ábyrgð á helgöngu þessa mannúðarlausa
heimskerfís. En þótt Morgunblaðið hafi á
undanförnum áratugum verið í forystu-
sveit þeirra sem barizt hafa gegn kommún-
isma og reynt að sýna fram á mannhaturs-
stefnu hans og verið síminnandi á mann-
drápin og gúlagið hefur blaðið ekki talið
sér skylt að kalla hvern þann til ábyrgðar
sem látið hefur nota sig í þessum hildar-
leik. Sumir vissu ekki hvað þeir gerðu,
aðrir standa nú afhjúpaðir og óþarfi að
benda á þá sérstaklega því að íslenzka
þjóðin veit svo sannarlega hveijir hafa
verið í forystusveit kommúnista hér á landi
undanfarin sjötíu ár og þá eru þeir ekki
síður nafntogaðir að endemum sem létu
nota sig sem nytsama sakleysingja áratug-
um saman.
í stað þess að kalla saman einhvern
sérstakan almenningsdómstól er ástæða
til að fagna hruni heimskommúnismans
og þakka fyrir þá sögulegu niðurstöðu sem
nú blasir hvarvetna við. Við skulum vona
að Austur-Evrópuþjóðunum gangi vel á
þyrnum stráðri leið frá einræði til lýðræð-
is og má ætla, vegna síðustu kosninga í
Rússlandi að lýðræðið eigi einnig eftir að
lifa af þær hörmungar sem eru afleiðingar
kommúnismans; skort, hungur og vesöld.
Rússneska þjóðin virðist ráðin í því að
koma undir sig fótunum og slá skjaldborg
um þá sem hafa hug á því að leiða hana
frá alræði til lýðræðis. Nú virðist hin
kristna mannúðarhyggja hafa leyst komm-
únismann af hólmi í Rússlandi og Austur-
Evrópulöndum. Því ber að fagna án þess
að það sé eitthvert sérstakt og nauðsyn-
legt hlutverk að kalla íslenzka sakleys-
ingja fyrir dómstól og sparka í þá liggj-
andi. Við þurfum á öðru fremur að halda
eins og nú horfír. Við þurfum að stuðla
að sættum í íslenzku þjóðfélagi og nauð-
synlegt að ólík öfl taki höndum saman og
vinni okkur úr þeirri kreppu sem við blasir
í samfélagi okkar. Það gerist ekki með
því að virkja hatrið heldur með því að
rækta mannkærleika og ýta undir þá
mannúð sem hlýtur að vera undirstaðan í
kristnu lýðræðisþjóðfélagi okkar.
Þeir sem nú eiga um sárt að binda vegna
gamalla „hugsjóna" verða að horfast í
augu við sjálfa sig og enginn vafí er á því
að sagan mun gera upp við þá á sinn
hátt án þess ástæða sé til að kalla þá fyr-
ir einhvem nýjan alþýðudómstól íslenzkra
fjölmiðla. Það er að vísu rétt svo að vitnað
sé í nýja merkilega grein eftir Milan Kund-
era, Leiðir í þoku, sem birtist í síðasta
hefti tímaritsins Bjarts og frú Emilíu í
ágætri þýðingu Friðriks Rafnssonar að það
er mikill munur á afstöðu margra nyt-
samra sakleysingja marxismans og hins
sakbitna Jósefs K. í Réttarhöldum Kafka,
en hann hagar sér eins og hann sé sekur
án þess hann hafí gert neitt af sér en
gömlu sakleysingjarnir íslenzku telja sig
alsaklausa af allri ábyrgð og hegða sér
samkvæmt því eins og þjóðhetjur.
JÓSEF K. FINNST
hann vera sekur:
„Það er búið að
gera hann að sak-
borningi, það er
búið að gera hann sakbitinn." En Jósef
K. er ekki sekur vegna þess hann braut
neitt af sér, „heldur vegna þess að hann
er borinn sökum“! „Hann er borinn sökum
og skal því deyja“ ef marka má greiningar
merkra bókmenntafræðinga sem Kundera
vitnar til. „í fyrri réttarhöldunum (þeim
sem Kafka skrifar um í skáldsögunni
sinni), ber dómstóllinn [Jósef] K. sökum,
án þess að geta þess hvað hann hafi til
saka unnið. Kafkafræðungunum fínnst
Sök bítur
sakbitinn
ekkert undarlegt að hægt sé að bera ein-
hvem sökum án þess að tiltaka hvers
vegna og eru ekkert að flýta sér að hug-
leiða þá visku og njóta þeirrar fegurðar
sem felst í þessari ótrúlegu uppfinningu.
Þess í stað fara þeir að leika hlutverk
saksóknara í nýjum réttarhöldum sem
þeir halda sjálfir yfir K. og reyna nú að
finna hið raunverulega afbrot sakbornings-
ins. Brod: hann er ófær um að elska!
Goldstucker: hann lét viðgangast að líf
hans væri gert vélrænt! Vialatte: hann sleit
trúlofuninni! Eitt mega þeir þó eiga: Rétt-
arhöld þeirra yfir K. em jafn kafkaísk og
hin fyrri. í fyrri réttarhöldunum er hann
ekki sakaður um neitt, og í þeim síðari
um hvað sem er, en það kemur í sama
stað niður því að í báðum tilfellum er eitt
deginum ljósara: K. er ekki sekur vegna
þess að hann braut af sér heldur vegna
þess að hann er borinn sökum. Hann er
borinn sökum og skal því deyja.“!!
í GREIN MILANS
Kunderas segir
m.a. undir fyrir-
sögninni Að gera
sakbitinn: „Það er
aðeins ein leið að
skilja skáldsögur
Kafka. Það er að
lesa þær eins og skáldsögur. Drekka í sig
það sem persónur hans gera, segja, hugsa
og reyna að sjá þær fyrir sér, í stað þess
að lesa mynd af höfundinum úr persónu
K. og reyna að ráða í orð hans eins og
um dularfull skilaboð á dulmáli væri að
ræða. Ef maður les þannig Réttarhöldin
eins og skáldsögu veltir maður strax frá
upphafi fyrir sér hinum undarlegu við-
brögðum K. þegar hann er borinn sökum:
hann Hefur ekki gert neitt af sér (eða
veit ekki til þess), en hagar sér strax eins
og hann sé sekur. Honum fínnst hann
vera sekur. Það er búið að gera hann að
sakborningi. Það er búið að gera hann
sakbitinn..."
En hvernig er hægt að gera mann sak-
bitinn? Lítum á Jósef K. Hann heyr til-
gangslausa baráttu fyrir „tapaðri sjálfs-
virðingu. Maður er borinn fáránlegum sök-
um en er ekki ennþá farinn að efast um
eigið sakleysi og þykir óþægilegt að finna
að hann hagar sér eins og hann sé sekur.
Honum fínnst niðurlægjandi að haga sér
eins og sakborningur þegar hann er það
ekki, og reynir því að láta sem ekkert sé...“
Síðan er tekizt á við kerfíð og réttarhöld-
in sjálf gerð félagsleg eins og Kundera
segir. Þá er komið að fjórða stigi, sem er
sjálfsgagnrýni.
„Það endar með því að K. fer sjálfur
að leita að afbrotinu til að veijast réttar-
höldunum sem neita að gefa upp ákæruatr-
iðin. Hvar gæti það leynst? Einhvers stað-
ar á æviferli hans. Hann hefst því handa
við að rifja hann upp og velta honum fyr-
ir sér. Gífurleg vinna: „Hann varð að rifja
allt líf sitt upp fyrir sér, allt til smávægileg-
ustu orða og gerða, velta þeim síðan fýrir
sér á alla mögulega kanta.“
Þetta eru langt í frá óraunverulegar
kringumstæður: einmitt þannig myndi fá-
vís kona bregðast við ef óheppnin færi að
elta hana á röndum. Hún myndi spyija
sjálfa sig: hvað hef ég til saka unnið? Síð-
an myndi hún skyggnast aftur í fortíð sína
og fara ekki einungis yfír allar gerðir sín-
ar, heldur líka orð og leyndar hugsanir í
þeim tilgangi að átta sig á reiði Guðs...
Fimmta stig: Fórnarlambið fer að sjá
sjálft sig í böðlinum. Hið skelfilega háð
Kafka nær hámarki sínu í lokakaflanum:
tveir menn í lafafrökkum koma og sækja
K. og fara með hann út á götu. Hann
þijóskast við fyrst í stað, en hugsar svo
með sér: „...hið eina sem ég get gert nú
er að varðveita allt til loka yfirvegaða og
skilgreinandi dómgreind. (...) Á ég nú að
sýna að meira að segja árslöng réttarhöld-
in gátu ekki kennt mér neitt? Á ég að
hverfa burt sem skilningssljór maður?“
Þá sér hann í fjarska hvar tveir lögreglu-
þjónar ganga fram og aftur. Annar þeirra
gengur til hópsins sem honum þykir eitt-
hvað grunsamlegur. Skyndilega tekur K.
„Flöt og
línulaga að-
lögun“ -
gufuháttur
Frá Djúpuvík í Reykjafirði á Ströndum.
Morganblaðið/Ámi Sæberg
upp á því að draga mennina tvo með sér
í áttina frá lögregluþjónunum, sem þó
gætu truflað, og ef til vill komið í veg
fyrir að hann yrði tekinn af lífi.
Loks ná þeir á áfangastaðinn. Mennirn-
ir eru að búa sig undir að skera K. á háls
og hugsun fer um huga hans (það er síð-
asta sjálfsgagnrýni hans): ...það hefði
verið skylda hans að grípa sjálfur hnífinn
(...) og reka hann í sig.“ Og hann harmar
eigið veiklyndi: „Hann gat ekki staðist
þessa raun fullkomlega, ekki létt erfiðinu
af yfirvöldunum, ábyrgðina á þessum loka-
mistökum bar sá sem hafði neitað honum
um það viðbótarafl sem þurft hefði til.“
Og Kundera segir ennfremur nokkru
síðar: „Á hinn bóginn afhjúpa þeir sem
ég sé skipta um skoðun á Lenín, Evrópu
og svo framvegis, eigin gufuhátt. Slík
hughvörf eru hvorki sköpunarverk þeirra,
uppfínningar, kenjar, óvæntar ákvarðanir,
hugleiðingar né grillur. Það er ekkert ljóð-
rænt við það: þetta er ákaflega flöt og
línulaga aðlögun að hinum síbreytilega
anda mannkynssögunnar. Þess vegna tek-
ur þetta fólk ekki einu sinni eftir honum,
það er í rauninni alltaf eins: það hefur
alltaf á réttu að standa og fínnst alltaf
það sama og öllum í kringum það. Það
tekur ekki breytingum til að komast betur
að kjarna sjálfs sín, heldur til að aðlaga
sig betur öðrum. Það tekur breytingum
til að geta verið óbreytt áfram.
Ég get orðað þetta á annan hátt: það
skiptir um skoðun miðað við ósýnilegan
dómstól sem er líka að skipta um skoðun.
Hugarfarsbreyting þess er því einungis
tilraun til að giska á það sem dómstóllinn
mun á morgun lýsa yfir að sé sannleikur...“
mmmmmmmm nýlega var
hér í blaðinu samtal
iviooir J oro við Geiio sendiherra
Brasilíu á íslandi
og kom þar fram að sendiherrann telur
að þjóðir heims hafi ekki verið sjálfum sér
samkvæmar í gagnrýni sinni á eyðingu
regnskóganna við Amazon-fljótið. Sendi-
herrann sagði: „Fyrir tveimur árum sam-
þykktu sjö helstu iðnríki heims ályktun
þar sem sagði að eyðing regnskóganna
væri alþjóðlegt vandamál. Við tökum fylli-
lega undir þetta sjónarmið núna og eyðum,
þrátt fyrir efnahagsvanda okkar, miklu fé
í að sporna við eyðingunni. Við notum flug-
vélar og gervihnetti til eftirlits, höfum
reyndar náð svo langt að við höldum
a.m.k. í horfínu. En svæðið sem um ræðir
er á stærð við alla Evrópu vestan Rúss-
lands og mjög stijálbýlt. Verkefnið er svo
stórt að við ráðum einfaldlega ekki við það
einir en nú bregður svo við að þegar við
biðjum um aðstoð vill umheimurinn ekki
opna pyngjuna. Þetta sárnar okkur mjög
og við vonum að breytingar verði á.“
Brasilíumenn eru ekki auðug þjóð og eiga
við margvíslegan vanda að stríða eins og
önnur Suður-Ameríku ríki. Landið er
feiknarlega stórt eins og sjá má af því að
regnskógarnir næðu frá Chicago vestur
til Kyrrahafsstrandar, eða yfir allt svæði
Vestur-Evrópu eins og sendiherrann bend-
ir á. En þetta er fyrst og síðast brasilískt
regnsvæði og Brasilíumönnum sjálfum ber
skylda til að varðveita náttúruauðlindir
skógarins og sjá um að þetta mikilvæga
landsvæði verði ekki mengun og fyrir-
hyggjulausum gróðamönnum að bráð.
Ætlazt er til þess að við íslendingar
varðveitum það hafsvæði sem er innan
efnahagslögsögu okkar og við teljum að
okkur beri skylda til að gera það enda
þótt við höfum gerzt sekir um ofveiðar
og nú brennur sá eldur heitast á okkur
sjálfum. Þannig er einnig ætlazt til þess
að Brasilíumenn varðveiti Amazon-svæðið,
en fullyrða má að það sé eitthvert mikil-
vægasta landsvæði á jörðinni vegna þess
hlutverks sem regnskógarnir gegna í því
að varðveita jafnvægi náttúrunnar á jörð-
inni svo að hún geti lifað áfram án röskun-
ar sem yrði að sjálfsögðu lífshættuleg fyr-
ir menn og skepnur.
Segja má með nokkrum sanni að
Ámazon-svæðið sé einskonar lungu jarðar-
innar. Ef það verður eyðilagt hættir jörðin
að geta andað með eðlilegum hætti og
kæmi það þá niður á umhverfinu í heild
og þá ekki sízt á Brasilíumönnum sjálfum
sem hafa fengið þetta dýrmæta landsvæði
í arf; ekki til að eyða því heldur varðveita
það öllu lífi á jörðinni til styrktar og blómg-
unar. Ef regnskógarnir eru eyðilagðir og
þeir t.a.m. notaðir sem eldsneyti yrðu gróð-
urhúsaáhrifin slík að loftslag mundi breyt-
ast um alla jörð, höfin mundu ganga á
land og borgir fara undir vatn en eyðimerk-
ur myndast annars staðar þar sem nú eru
gróðursvæði og blómleg kornræktarhéruð.
Afleiðingarnar yrðu að sjálfsögðu ófyrir-
sjáanlegar og allt líf á jörðinni myndi rask-
ast með þeim hætti að vel mætti ætla að
við sæjum þá fyrir endann á þeirri sið-
menningu sem eykur fjölbreytni og skapar
jafnvægi í hinum ýmsum löndum heims.
Nú þegar hefur tíunda hluta regnskóga-
svæðisins verið eytt, skógar felldir og land
brotið undir nýja ræktun. En á skal að
ósi stemma. Hér verður að spyrna við
fæti og nauðsynlegt að þjóðir heims komi
Brasilíumönnum til hjálpar svo þeim takist
að varðveita þetta mikilvæga landsvæði
sem er ekki einungis mikilvægt fýrir allt
loftslag á jörðinni og náttúrujafnvægi held-
ur - og þá ekki sízt - vegna þess fjöl-
breytta dýra- og plöntulífs sem þar hefur
fengið að þróast í aldanna rás. Stór svæði
Amazons eru enn ókönnuð og enginn veit
raunar hvað þar getur leynzt. Önnur eru
könnuð að nokkru leyti og nú vita vísinda-
menn að regnskógurinn geymir ótrúlega
fjölbreytt líf í ótrúlegum myndum. Þar eru
milljónir tegunda fiðrilda, þúsundir teg-
unda fugla sem hvergi eru annars staðar
en á þessu svæði, tré og plöntur sem eiga
engan sinn líka og gætu þær orðið meiri
fjársjóður þegar fram líða stundir heldur
en olía, málmar eða landbrot og er ástæð-
an sú að ætla má að margar þessar plönt-
ur búi yfír lækningarmætti og reyna vís-
indamenn eftir föngum að leita nýrra leiða
í þeim efnum. Lyfjaframleiðsla gefur eins
og kunnugt er mikið í aðra hönd og þeir
sem fínna undralyf í náttúrunni standa
betur að vígi en nokkurt námafélag, jafn-
vel olíufurstarnir sem ráða yfir takmark-
aðri auðlind eins og kunnugt er.
Nú þarf að leggja höfuðáherzlu á að
vernda og varðveita þá níu tíundu hluta
regnskógabeltisins sem eftir eru óeyddir,
rannsaka þá og kanna svo að unnt sé að
bregðast við eyðingaröflum með öllum til-
tækum ráðum. Þá mun jörðinni allri betur
farnast. Og þess má þá einnig geta að
lokum að um fímmtungur alls fersks vatns
sem fellur í heimshöfin kemur úr stórfljót-
um regnskógabeltis Brasilíu sem samein-
ast í einum farvegi í Amazonfljótinu, en
það er eitt af hlutverkum regnskógarins
að skila þessu vatni aftur eða geyma það
að öðrum kosti svo að það skili sér síðar í
þá mikilvægu hringrás sem fellur um
æðakerfi móður jarðar, hreinsar. líkama
hennar, stuðlar að eðlilegum andardrætti
lungnanna og heldur við þeim hjartslætti
eilífðarinnar sem er forsenda þess lífs sem
við lifum.
„Þeir sem nú eiga
um sárt að binda
vegna gamalla
„hugsjóna“ verða
að horfast í augu
við sjálfa sig og
enginn vafi er á
því að sagan mun
gera upp við þá á
sinn hátt án þess
ástæða sé til að
kalla þá fyrir ein-
hvern nýjan al-
þýðudómstól ís-
lenzkra fjöl-
miðla.“