Morgunblaðið - 16.05.1993, Page 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. MAÍ 1993
27
KAUPMANNAHAFNARBRÉF
Skemmtileg alvara
eða leiðinlegt gaman
MEÐAN danskir kjósendur búa sig undir EB-prófið á þriðjudag-
inn eru 9. bekkingar, sem á íslensku eru 10. bekkingar, að
sveitast í gegnum samræmdu prófin. Sveitast, af því það er svo
gott veður þessa dagana, en próflesturinn kemur varla út á
þeim svitanum og prófskrekk þurfa þeir ekki að hafa. Þeir eru
nefnilega þegar búnir að fá stimpilinn um hvort þeir, sem ætla
í framhaldsskóla, séu hæfir eða ekki hæfir til þess og það að
mestu án prófa.
í mars eiga krakkarnir að sækja
um þá skóla, sem þau ætla í, og
kostimir eftir grunnskólann eru
nokkrir. Þau geta valið um að fara
í einn bekk ennþá í grunnskólanum,
nefnilega 10. bekk, sem þá væri
11. bekkur á íslenskan mælikvarða,
því hér er talið frá sjö ára aldri,
ekki sex. Hann er fyrir þá sem
kerfíð ætlar að eigi enn eftir nokk-
um óúttekinn þroska eða þá sem
eru óákveðnir í hvað þeir ætli sér
á næsta námsstigi eftir grunnskól-
ann og nokkrir sérskólar æskja
þess að nemandi hafí lokið 10.
bekknum. Námsefni þar er hverjum
skóla í sjálfsvald sett að nokkru
leyti og er oft einhver ítrekun fyrra
efnis og svo verkefnavinna.
Eftir 10. bekk geta krakkar far-
ið í menntaskóla, tækniskóla eða
svokallað æðra próf, sem heitir
auðvitað skammstöfun eins og allt
annað, HF. Upphaflega var HF
nokkurs konar öldungadeild, sumsé
ætlað fyrir þá sem vildu komast í
framhaldsnám, en höfðu ekki til-
skilið próf og voru orðnir of gamlir
til að fara í menntaskóla eða aðra
skóla á sama skólastigi. Hf er ekki
hægt að fara í fyrr en eftir 10.
bekk eða síðar, getur verið tveggja
ára nám eða meira.
Annar möguleiki eftir grunn-
skólann eru svokallaðir eftirskólar,
sem eru heimavistarskólar. Þeir eru
svipaðir og 10. bekkimir, en leggja
mikla áherslu á að krakkarnir
spjari sig sjálfir, eldi og hugsi á
annan hátt um sig. Sumir leggja
sérstaka áherslu á íþróttir, aðrir á
verkleg fög og svo framvegis. Þess-
ir skólar eru gjarnan sóttir af
krökkum, sem eiga í erfiðleikum
heima fyrir, til dæmis vegna sam-
skipta- og umgengniserfíðleika við
foreldra, eða em í slæmum félags-
skap. Ein ung vinkona mín er ein-
mitt að fara í slíkan skóla næsta
vetur. Hún segist vera gangandi
unglingavandamál og stendur uppi
í hárinu á foreldrunum, einkum
móðurinni, því faðirinn er svo lítið
heima að hún getur sjaldan staðið
uppi í hárinu á honum. Mín skoðun
er reyndar sú að unglingavandamál
sé foreldravandamál, en þar sem
ekki hefur verið komið upp eftir-
skólum fyrir foreldra, þá eru það
bömin en ekki þeir, sem fara að
heiman.
Margs konar tækni- og verslun-
amám stendur til boða í svoköll-
uðum HTX-skólum. Þaðan er hægt
að taka próf, sem veita rétt til inn-
göngu í tækniháskóla og ákveðnar
háskólabrautir, en h'ka bara venju-
legt lokapróf eins og iðnpróf. Um
fjörtíu prósent af hveijum árgangi
iýkur stúdentsprófí eða sambæri-
legu prófí, en var tíu prósent fyrir
aldarfjórðungi. Á íslandi ljúka
40-45 prósent slíkum prófum.
Inn í menntaskóla og HTX þarf
blessun grunnskólans. Áður en
krakkamir sækja um skóla í mars
fá þeir sem ætla í menntaskóla
umsögn grunnskólans um það
hvort þeir séu hæfír, óhæfír eða
kannski hæfír til námsins. Matið
er byggt á vetrarprófum og á mati
kennarans á vinnu og námsþroska
krakkanna.
Próf upp á grín
Og til hvers þá samræmdu próf-
in? Þegar ég spurði skólastjóra
nokkum vafðist honum tunga um
höfuð. Jú, svona tl að fá tölfræði-
legt yfírlit yfír árangurinn og
kannski til að skera úr um vafatil-
felli varðandi inngöngu í mennta-
skóla eða HTX. Prófín hafa sumsé
enga beina þýðingu fyrir nemend-
uma, því eins og áður sagði em
þeir sem þurfa þegar búnir að fá
hæfnisstimpilinn. Ef hins vegar
einhveijir vilja fara í framhalds-
skóla en hafa ekki verið dæmdir
hæfír eða fengið dóminn „kannski
hæfur“ geta þeir notað góðar vor-
einkunnir umsókn sinni til árétting-
ar. Ef þær eru það ekki og þeir
eru enn við sama heygarðshomið
geta þeir fræðilega séð beðið um
að fá að fara í inntökupróf. Auðvit-
að er það sárasjaldgæft, því kerfíð
hefur einstakan hæfíleika til að
innprenta bömunum og foreldrum
þeirra hvað þeim sé fyrir bestu,
því innanborðs sitja sérfræðingarn-
ir og hvað á venjulegt fólk með
að ætla sér að halda að það viti
betur en þeir?
Allir menntaskólarnir em nokk-
um veginn eins skipulagðir, enda
er skólakerfíð eins og það leggur
sig ákaflega miðstýrt. Námið tekur
þijú ár, ekki fjögur eins og á ís-
landi, skólaárið líka lengra hér.
Með minnkandi árgöngum keppa
menntaskólamir hart um nemend-
ur, því annars koma bæjarstjómar-
menn með sparnaðarhnífínn og
skera skólann burtu. Meginskipt-
ingin er milli mála- og stærðfræði-
deildar eða -lína, eins og það heitir
hér. Innan máladeildar er svo hægt
að velja mismunandi mál að vild,
jafnt nýmál og fornmál, og sama
er í stærðfræðideild, þar sem hægt
er að velja mismunandi greinar eins
og stærðfræði, eðlisfræði eða efna-
fræði eftir áhuga og fyrirætlan.
Auk skyldufaga em svo valfögin.
Við nánari athugun kemur þó í ljós
að nemendur em í raun fjarska
bundnir, vegna þess að kerfíð fyrir-
skipar að þeir taki svo og svo mik-
ið af fögum til að uppfylla skilyrði
um samsetningu námsins. Og ef
námið á að vera markviss undir-
búningur undir næsta námsStig,
háskólastigið, þurfa þau helst að
vita um það bil hvað þau ætla sér
þar.
Einstefna í skólakerfinu
Til að takmarka aðsókn og gera
hana markvissari hafa háskólamir
auðvitað inntökuskilyrði, en ekki
bara um stúdentspróf eða sambæri-
legt próf, heldur hvemig það skuli
samsett. Ef krakkarnir hafa ekki
hugsað um það í menntaskóla
standa þau kannski uppi með glop-
pótt stúdentspróf, miðað við það
nám sem þau ætla sér í. Þeir sem
ætla í stærðfræði verða að hafa
lesið svo og svo mikið af henni og
svo framvegis,
Því hefur verið bent á að í raun
þurfí nemendur að velja framtíð-
amámið og um leið framtíðarstarf-
ið að nokkm leyti þegar í byijun
menntaskóla og það þykir mörgum
óþarflega snemmt. Það er því ekki
nóg að ná góðum árangri almennt,
heldur þurfa nemendur að hafa
tekið ákveðnar greinar tl að vera
gjaldgengir. Þó eru þeim ekki allar
bjargir bannaðar, þó að eitthvað
vanti í stúdentsprófíð, því þá er
bara að skella sér f HF og taka
einstök fög þar til að stoppa í göt-
in, en það kostar þá auðvitað heils
árs seinkun.
Dönsku háskólamir bjóða því
nemendum ekki upp á sömu mögu-
leika og ég þekki frá nokkmm ít-
ölskum vinum mínum, sem allir em
eðlisfræðingar. Þeir gengu i klass-
íska menntaskóla, lásu bara latínu,
grísku, heimspeki, mannkynssögu,
listasögu og svolitla eðlisfræði,
stærðfræði og efnafræði áður en
þeir hófu eðlisfræðinámið og em
allir sammála um að þeir hefðu
ekki viljað missa af því klassíska.
Þó að þeir noti ekki latínubeyging-
amar daglega, þá veitti námið þeim
víðsýni og kenndi þeim að vinna
vel og markvisst, því latínan og
heimspekin, auk hins, þjálfaði þá í
hugsun og vinnubrögðum.
Nú er endurskoðun gmnnskóla-
laganna nýlokið og gekk ekki
hljóðalaust fyrir sig. Það vom ekki
síst samræmdu prófín, sumsé loka-
prófín, sem stóðu í stjómmála-
mönnunum. Bitbeinið var hvort
grófín ættu að vera próf eða ekki.
Á endanum varð ofan á að prófín
haldast, en í viðbót við þau verða
þverfagleg verkefni í mars og apríl.
Þverfaglegt hefur verið lausnarorð-
ið í þeirri stefnu að gera skólann
að skemmtistað, sem aðeins gáraði
í yfirborðinu, en það er nú önnur
saga.
Annað deilumál var hvort ætti
áfram að leyfa kennumm að skipta
bekkjum á einhvern hátt. Hér má
auðvitað ekki raða í bekki eftir
getu og sumir kennarar hafa kvart-
að yfir að þurfa að hafa alla í einu,
bæði þá stilltu, þá með æðiberið í
rassinum, og innflytjendaböm, sem
varla skilja dönsku. í yngri bekkj-
um er reyndar mjög algengt að
fleiri en einn kennari sé í tíma og
þeir geta þá skipt með sér verkum.
Kennarar hafa í vissum mæli mátt
skipta bekkjum í hópa eftir getu,
en með nýju skólalögunum má það
ekki lengur. Töfraorðið ámáli inn-
fæddra nú er „undervisningsdiffer-
entiering", sem mætti kannski
þýða sem kennsluaðgreiningu og
þýðir að kennarar mega skipta
bekknum, en ekki eftir getu heldur
til dæmis að hafa hópa bæði með
góðum og lélegum nemendum, þar
sem þeir góðu hjálpi hinum.
„Ástúðlegur en losaralegur"
í fyrra sagði Bertel Haarder,
þáverandi kennslumálaráðhera, að
grunnskólinn danski væri „ást-
úðlegur en losaralegur". Þá hafði
hann slegist við kennarasamtök og
kennslufræðinga í heilan áratug til
að herða á, en fengið heldur óblíð-
ar móttökur. Erlendir sérfræðing-
ar, sem stunda rannsóknarstörf hér
og kenna stúdentum á lokaspretti
háskólanámsins, segja mér að þeir
fái varla lengur góða, danska stúd-
enta. Harði kjarninn hjá þessum
kennurum eru útlendingar, sem
koma hingað í stutta námsdvöl.
Þeir dönsku séu einfaldlega ófærir
um að leggja jafn hart að sér við
námið og þarf til.
Það er óneitanlega undarlegur
hugsanaklofningur að tala annars
vegar um að í þjóðfélagi með miklu
atvinnuleysi þurfí skólakerfíð að
innprenta fólki áræði og kjark til
að takast á við nýja hluti en hins
vegar að gera skólakerfið að ein-
hveijum vemduðum gróðurreit, þar
sem meginatriðið er eitthvert mein-
ingarlaust gaman, sem er auðvitað
hundleiðinlegt til lengdar, í stað -
þess að leyfa nemendum að fínna
gleðina er liggur í að læra í al-
vöru, taka hressilega til höndunum
og afkasta einhveiju. Og hvar ættu
krakkar að læra ánægjuna af að
nota og rækta hæfileika sína, ef
ekki í skólanum?
En vísast á pendúllinn eftir að
slást til baka. I haust sagði Ove
Nathan, rektor Hafnarháskóla, að
nemendur nú væru orðnir áberandi
markvissir í nájni.._Þeir kærðu sig
lítt um hið ljúfa stúdentalíf, vildu
frekar líta á sig sem nemendur en
stúdenta og á prófessorana sem
kennara frekar en fræðimenn.
Honum þótti þetta nánast einum
um of, því þar með yrði námið
ekki þekkingarleit heldur bara
þekkingameysla. En eftir að
krökkunum hefur verið haldið frá
að fá nokkuð að vita í gegnum
allt skólakerfíð er kannski ekki að
undra þó að þeir séu orðnir hungr-
aðir þegar í háskólann kemur...
og vilji þá heldur láta mata sig en
vinna, því hvenær ættu þeir að
hafa lært það?
Sigrún
Davíðsdóttir.
Inga Þórbjörg Svavars-
dóttír - Minning
Fædd 11. júni 1938
Dáin 9. maí 1993
Til minningar um elskulega
tengdamömmu.
Sorgin er gríma gleðinnar.
Skoðaðu hug þinn vel, þegar þú ert glaður,
og þú munt sjá, að aðeins það,
sem valdið hefur hryggð þinni,
gerir þig glaðan.
Þegar þú ert sorgmæddur,
skoðaðu þá aftur huga þinn,
og þú munt sjá,
að þú grætur vegna þess,
sem var gleði þín.
(Kahlil Gibran)
Inga Þórbjörg var okkur öllum
góð tengdamamma, sem tók okkur
öllum opnum örmum inn á heimili
sitt, sýndi okkur mikla umhyggju
og vildi allt fyrir okkur gera. Með
Blóm Skreytingar Gjafavara
Kransar Krossar Kistuskreytingar
Opið alla daga frá kl. 9-22
Fákafeni 11
s. 68 91 20
henni áttum við margar góðar
stundir sem við þökkum og getum
hugsað til í sorg okkar.
Elsku Guðmundur, Helga amma,
Ingimar, Ármann og Svavar. Guð
styrki okkur öll eftir þennan mikla
missi.
Tengdadætur.
Friójinm
Suðuriandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Opið öll kvöld
til kl. 22,- einnig um helgar.
Skreytingar við öll tilefni.
Gjafavörur.
STEINAR WAAGE
SKÓVERSLUN
Nýkomin sending
Fætur okkar eru grunnur að vellíðan okkar,
ara¥ Fítness heilsuskórnir stuðla að því.
Loftbólstraður sóli
fró hæl að tóbergi.
Laut fyrir hæl sem
veitir stuðning.
Ekta korkblanda
(einangrar).
Tógrip sem
örvar
blóðrósina.
Ilstuðningur
sem hvílir.
FJOLBREYTT URVAL TEGUNDA
Stamur innsóli.
Microcellu sóli, sem dregur úr þreytu,
virkar dempandi.
erndið fæturna
andið skóvalið
V
STEINAR WAAGE J
SKOVERSLUN ^
SÍMI 18519 <P
<xr
STEINAR WAAGE ^
SKOVERSLUN ^
SÍMI 689212 ^

J
i