Morgunblaðið - 16.05.1993, Blaðsíða 28

28____________________MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. MAÍ 1993_
Fundur landbúnaðarráðherra með eyfirskum bændum í Laugarborg
Bændur skora á ráð-
herra að hvika hvergi
Jón Baldvin hefur kosið að gera sig skrípi í pólitík, sagði Pálmi Jónsson
Morgunblaðið/Rúnar Þór
Kríuhret
BÆNDUR í Eyjafirði létu vonskuveður ekki aftra sér frá því að sækja fund með landbúnaðarráðherra.
Frummælendur
HALLDÓR Blöndal landbúnaðarráðherra og Pálmi Jónsson ráða
ráðum síunum.
ALVARLEGUR ágreiningfur
sem verið hefur um landbún-
aðarmál innan stjórnarliðsins
var ræddur á fundi sem Hall-
dór Blöndal landbúnaðarráð-
herra efndi til með eyfirskum
bændum í Laugarborg í Eyja-
fjarðarsveit á föstudags-
kvöld. Fundarmenn sem til
máls tóku lýstu stuðningi við
ráðherrann og báðu hann
hvergi hvika í málflutningi
sínum. Fram kom á fundinum
nokkur gagnrýni á sjónarmið
Neytendasamtakanna í mál-
inu og eins gagnrýndi Pálmi
Jónsson alþingismaður Jón
Baldvin Hannibalsson utan-
ríkisráðherra harkalega,
gagði hann hafa haft ham-
skipti og slíkir menn hefðu
til forna kallast skrípi.
Landbúnaðarráðherra sagði ís-
lendinga standa á tímamótum í
margvíslegum skilningi, útávið
vegna þess að nútímatækni og við-
skiptakröfur hafi fært þjóðirnar
saman og eytt landamærum og
innávið m.a. vegna þess að tilraun-
ir til að koma á stóriðju hafi runn-
ið út í sandinn og við sætum eftir
með sárt ennið Og miklar skuldir.
Ástandið í þjóðfélaginu væri ekki
vænlegt, sjávarafli hefði verið svip-
ull og þorsk þorrið á togaraslóð sem
aftur ylli því að harðara væri sótt
í aðra stofna en menn hefðu kosið.
Þjóðarframleiðsla hefði minnkað,
útflutningstekjur dregist saman
um 20% á fáum árum og ýmsir
óttuðust að atvinnuleysi væri að
verða viðvarandi og einstök
byggðalög orðið fyrir þungum
áföllum þannig að búsetu væri
stefnt í hættu.
Aðlögun mikilvæg
„Þetta eru kringumstæðurnar
nú þegar íslenskir bændur búa sig
undir að mæta erlendri samkeppni
á sínum heimamarkaði," sagði
Halldór. Rifjaði hann upp þær deil-
ur er orðið hefðu í kjölfar umræðna
um inngöngu íslendinga í EFTA.
Gylfí Þ. Gíslason sem þá var við-
skiptaráðherra hefði lagt á það ríka
áherslu að íslensk iðnfyrirtæki yrðu
að fá sinn aðlögunartíma. Eftir á
hafi ýmsir fulltrúar iðnaðarins bor-
ið fram þá afsökun að þeir hafi
nýtt tímann illa, enda hafi stjórn-
völd ekki staðið við fyrirheit sín
um að skapa iðnaðinum sambæri-
legt rekstrarumhverfi og í sam-
keppnislöndunum. „Á þeim tíma
dró enginn í efa réttmæti þeirra
orða Gylfa Þ. Gíslasonar, að at-
uinnugrein sem skyndilega stæði
frammi fyrir erlendri samkeppni
þyrfti á aðlögun að halda,“ sagði
Halldór.
Þá vék hann að samningunum
um hið evrópska efnahagssvæði
sem væru á lokastigi og í kjölfarið
fylgdu fríverslunarsamningar við
fjölmörg ríki, en meiri óvissa ríkti
um GATT-samningana, sem snér-
ust ekki síst um að setja leikreglur
um alþjóðaviðskipti með landbún-
aðarvörur.
Nokkur kratablóm
„Þessi fundur hafði verið bund-
inn fastmælum fyrir löngu, en það
að ég skyldi kjósa að halda hann
á sauðburði á skýringar í þeim al-
varlega ágreiningi sem upp er kom-
inn í málefnum landbúnaðarins.
Utanríkisráðherra vill halda því
fram að þetta sé smámál og snúist
um nokkur kratablóm. Eg vildi
gjarna mega trúa því að þetta sé
saklaust kríuhret, krían er farfugl
eins og við vitum,“ sagði landbún-
aðarráðherra og gerði síðan að
umtalsefni ýmis ummæli formanns
Neytendasamtakanna í fjölmiðlum
þar sem hann hefði reynt að gera
lítið úr þeim nýju kringumstæðum
er landbúnaðurinn stæði frammi
fyrir. Vitnaði hann m.a. til orða
hans þar sem fram kom að eðli-
legra væri að fjármálaráðherra
fremur en landbúnaðarráðherra
færi með valdið, að því er varðar
verðjöfnunargjöld á innfluttar bú-
vörur. Ummælin gæfu til kynna
að formaður Neytendasamtakanna
virtist ekki vita að ágreiningurinn
nú snérist um það hvemig en ekki
hvort landbúnaðurinn yrði aðlagað-
ur opinní erlendri samkeppni.
„Hann virðist gleyma því að neyt-
andinn hugsar öðru vísi og hagar
sér öðru vísi eftir að atvinnuöryggi
hans hefur verið stefnt í hættu, ég
tala ekki um eftir að hann eða
hans nánustu hafa misst atvinn-
una. Neytendendasamtökin geta
ekki leyft sér að haga sér eins á
þessum tíma og þau gerðu meðan
sérhver vinnandi hönd hér á landi
var á uppboði,“ sagði Halldór.
RiQaði hann upp stöðu landbún-
aðarins fyrir tveimur ámm þegar
framleiðslugetan var of mikil fyrir
innanlandsmarkað, en engar alvöm
tilraunir höfðu verið gerðir til að
fá viðhlítandi verð fyrir búvömr
erlendis þannig að pólitískar for-
sendur vom ekki lengur fyrir því
að halda útflutningi áfram á sömu
nótum og verið hafði. Til að draga
úr framleiðslu hafði verið reynt að
skilgreina framleiðslurétt búanna,
en það hefði verið handahófskennt
í framkvæmd og kallaði á margvís-
lega mismunun og tortryggni. Þar
sem óheimilt var að flytja fram-
leiðslurétt milli bænda og búa kom
það í veg fyrir eðlilega endumýjun
og hagræðingu í greininni. Með
búvörusamningnum hafí loks verið
hoggið á Gordíonshnútinn, en
nauðsynleg hagræðing hefði verið
hægari en ella vegna atvinnu-
ástandsins í landinu. Á því væri
þó engin vafi að sú þróun væri
hafínn að búin stækki og fram-
leiðslan leitaði í þann farveg sem
hagkvæmastur væri.
0
I ræðustól
PÁLMI Jónsson alþingismaður
gagnrýndi utanríkisráðherra i
framsöguræðu sinni á fundinum.
„Það er mikilvægt í þessu sam-
bandi að gera sér grein fyrir því
að þótt mikið eigið fé sé í landbún-
aðinum og bændur standi vel að
því leyti sem stétt, að viðskiptamál
þeirra eru í æ meiri óvissu vegna
ástandsins á matvörumarkaðnum í
heild. í þeim umræðum sem orðið
hafa um landbúnaðarmálin á síð-
ustu dögum hefur það viljað gleym-
ast að breytingarnar núna snúast
um aukið fijálsræði í innflutningi
búvara. í því sambandi hefur verið
talað um að ég vilji draga til mín
vald. Það hefur verið spaugað með
að ég vilji bændastéttinni vel, með
því hæðiyrði að ég sé hagsmuna-
gæslumaður hennar, sem mér
finnst raunar fallegt orð og hrós í
þessu samhengi. Því hvar stæðu
atvinnustéttirnar í þessu landi, þær
stéttir sem sjá um framleiðsluna
og búa til peningana, ef þær gætu
ekki treyst því að fagráðherrar
þeirra vilji láta þær fylgjast með
og vilji gæta hagsmuna þeirra í
erfiðum milliríkjasamningum? Þeg-
ar að því borði er komið er utanrík-
isráðuneytið þjónusturáðuneyti fyr-
ir atvinnuráðuneytin. Spurningin
snýst vitaskuld ekki um það hvort
ég vilji draga til mín vald í landbún-
aðarráðuneytið, hún snýst þaðan
af síður um það hvort ég sé að
draga til mín vald frá öðrum ráðu-
neytum, en það er ég ekki að gera.
Spurningin er einungis sú hvort
eigi að halda það pólitíska sam-
komulag sem ríkisstjórnin stóð
óskipt að, að íslenskir bændir geti
treyst því, eins og norskir bændur,
skoskir bændur og aðrir bændur á
evrópska efnahagssvæðinu geta
treyst, að milliríkjasamningamir
nái í báðar áttir, með réttindum
sínum og skyldum, hagræði og
óhagræði. Fyrir því liggur ótvírætt
samþykki í ríkisstjórninni og því
hefur verið lýst yfir oftsinnis á
Alþingi, að við íslendingar ætlum
að nýta heimildir til verðjöfnunar-
gjalda til fulls, enda fela GATT-
samningamir í sér meiri verðlækk-
anir, meiri hagræðingarkröfur til
bændastéttarinnar, en nokkur önn-
ur stétt þarf að standa frammi fyr-
ir. Það er líka rangt að einstakir
ráðherra, ég eða fjármálaráðherra
eða jafnvel utanríkisráðherra, get-
um valsað með verðjöfnunargjöld-
in, hækkað þau eða lækkað að eig-
in geðþótta. Verðjöfnunargjöldin
verða lögð á eftir umsömdum regl-
um sem öll ríkin eru bundin við,
svigrúmið er einungis hvort verð-
jöfnunargjöldin em lögð á eða ekki
og um það hefur ekki verið ágrein-
ingur í ríkisstjórninni. Þá er eðlilegt
að spyija hvar ákvörðunarvaldið
skuli liggja, í höndum landbúnaðar-
ráðherra eða einhvers annars. Því
er til að svara að ég hef alltaf tal-
ið eðlilegt að framkvæmdin og út-
reikningar séu í höndum fjármála-
ráðuneytis, en á hin bógin liggur
hin faglega þekking í landbúnaðar-
ráðuneytinu. Bændur verða að geta
treyst því og raunar neytendur líka
að það séu fagleg sjónarmið ein-
göngu sem ráði því hvort verðjöfn-
unargjöld séu lögð á eða ekki. Al-
menn íjáröflunarsjónarmið ríkis-
sjóðs mega ekki koma inn í þá
mynd,“ sagði Halldór.
Þá nefndi landbúnaðarráherra
þær kröfur sem uppi væru um hag-
ræðingu í þjóðfélaginu og því færi
fjarri að landbúnaðurinn stæði utan
við þá umræðu. Þótt sú ósveigan-
lega framleiðslustjóm sem ríkt
hefði á undanförnum árum hefði
hækkað framleiðslukostnað og
hamlað framþróun yrði hinu ekki
neitað að margir bændur brugðust
við og leituðu hvers konar leiða til
sparnaðar í rekstri sínum. Glöggt
dæmi um það væri hversu mikið
hefði dregið úr kjarnfóðurnotkun í
sauðfjár- og nautgriparækt.
Engin grið
Nefndi Halldór að kostnaður við
þá þætti fjárlaga sem skilgreindir
eru undir búvörusamningi hefði
lækkað um 3 milljarða króna á síð-
ustu tveimur árum og útgjöld land-