Morgunblaðið - 16.05.1993, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. MAÍ 1993
31
Dánartíðni vegna hjarta- og æðasjúkdóma
á Norðurlöndum 1990*
;------------------------------------------1.000
A hverja 100 þús. íbúa. Aldur 55-64 ára.
* Sænsku tölumar eru frá 1989
o:
t
. □
ÍSLAND Svíþjóð Danmörk Noregur Finnland
lifði almennt lengur sem fækkun
hjartasjúkdómanna nemur eða hvort
aðrir sjúkdómar yxu að sama skapi.
Niðurstaða okkar var sú að meðalæ-
vin hafi lengst um fjögur ár, miðað
við fæðingu, en um allt að þrjú ár
í elstu aldursflokkunum. Segja má
að við spörum 150 til 200 mannslíf
árlega. Fólkið sem vegna þessarar
þróunar heldur nú lífi er flest á góð-
um aldri og því þýðingarmikið í
störfum samfélagsins. Fækkun
hjartaáfalla þýðir líka mikinn sparn-
að fyrir þjóðarbúið, það er dýrt að
hjúkra fólk eftir slík áföil og margt
af því þarf mikla umönnun og býr
við skerta starfsorku eftir veikind-
in.“
Hvernig skyldi staða okkar vera
í þessum efnum í samanburði við
aðrar þjóðir? Að sögn Nikuláss hefur
dánartíðni í Bándaríkjunum vegna
hjartasjúkdóma lækkað mjög mikið.
A Norðurlöndum var dánartíðni úr
hjartasjúkdómum í upphafi svipuð
þegar athuganir hófust, nema í Finn-
landi, þar sem hún var miklu hærri,
raunar hæst í heimi. Núna er dánart-
íðnin lægst á íslandi. Finnar hafa
gert átak á vissum svæðum og orðið
svo vel ágengt að sparnaður vegna
færri hjartaáfalla borgar kostnaðinn
við átakið tíu ár fram í tímann.
„I hverri heimsókn sem við fáum
hér söfnum við 850 upplýsingaatrið-
um um hvern mann,“ sagði Nikulás.
„Það tekur mikinn tíma að vinna
úr öllum þessum upplýsingum, okkur
skortir tilfinnanlega mannafla til
þess að vinna gögnin. Við höfum
lagt áherslu á að vinna fremur úr
upplýsingum um karla, enda deyja
miklu fleiri þeirra úr hjartasjúkdóm-
um, en verið er að vinna að gögnum
um konur. Við höfum hins végar
gert konum jafn hátt undir höfði í
upplýsingaöfluninni. Komi einhveijir
sjúkdómar fram við rannsóknir okk-
ar eru þeir ekki meðhöndlaðir hjá
Hjartavernd, heldur er sjúklingnum
vísað til heilsugæslulækna til frekari
meðferðar.“
Aðilar að 12 milljón manna
rannsókn
Auk þessarar stóru rannsóknar
sem hér hefur verið sagt frá er
Hjartavernd einnig aðili að alþjóð-
Iegri rannsókn sem ber nafnið
Monica. „Sú rannsókn fer fram í 30
löndum. Skráð eru öll tilfelli af
kransæðasjúkdómum. Einnig
áhættuþættir og breytingar á þeim.
Þetta á að gefa upplýsingar um af
hveiju tíðni kransæðasjúkdóma er
að breytast í hinum ýmsu löndum.
Tíðnin eykst í sumum löndum, lækk-
ar í öðrum og enn annars staðar
stendur hún í stað. Þetta er stærsta
faraldsfræðilega rannsóknin sem
gerð hefur verið. 12 milljónir manna
eru rannsakaðar. Hér nær þessi
rannsókn yfir allt landið. Skráðir eru
kransæðasjúkdómar sem koma fram
á tíu ára tímabili í íslendingum, frá
25 ára til 74 ára. Þrisvar á þessum/
tíma eru gerðar sérstakar kannanir,
ein í byijun tímans, um mitt tímabil-
ið og sú þriðja er að hefjast nú í
sumar. Þá eru sérstaklega kannaðar
breytingar á áhættuþáttum, meðferð
sjúkdómsins og tíðni hans.“
Samkvæmt upplýsingum Niku-
lásar hefur Hjartavernd að mestu
verið rekin fyrir sjálfsaflafé þau 25
ár sem starfsemin þar hefur verið
við lýði. „Ríkisstyrkur hefur yfirleitt
ekki numið meira en einum þriðja
til eins fjórða af rekstrarkostnaði
stofnunarinnar frá upphafí," sagði
Nikulás. „Fólkið í landinu reisti
þessa stöð og starfsemin þar hefur
gengið vel. Auk þeirra rannsókna
sem áður getur hefur Hjartavernd
staðið fyrir upplýsingastarfsemi og
gengist fyrir stofnun endurhæfíng-
arstöðva, bæði í Hátúni 10 og á
Reykjalundi."
legust til að ráða niðurlögum bakter-
íanna. Ef fram kemur blóð eða syk-
ur í þvagi er sú niðurstaða send
heimilislækni til frekari rannsókna."
Andaðu djúpt
; Létt á mér tölti ég með hvíta
kyrtilinn og sokkana inn í klefa núm-
er sex, þar sem ég samkvæmt fýrir-
mælum fer úr öllu nema nærbuxun-
um og perluhálsfesti sem erfitt er
að krækja. í kyrtlinum sest ég svo
fram í biðstofuna þar sem nokkrar
konur sitja þegjandi og fletta viku-
; blöðum. Eg steinþegi líka þar til ég
er kölluð inn til Guðrúnar Jóhanns-
óttur sem lætur mig umsvifalaust
lása í plastslöngu. Ég blæs af öllum
röftum, Guðrún horfir gagnrýnum
augum á nál strika þrisvar sinnum
| bogna línu á rúðótt bréf. „Þetta er
vel í meðallagi hjá þér, þú reykir
líklega ekki, þeir hafa oftast meira
þol sem ekki reykja," segir hún við
mig, sem gleypi í mig loft á ný, móð
iaf áreynslunni. Kannski er eitthvað
af loftinu enn í mér þegar ég er vikt-
uð, í það minnsta finnst mér ég
ískyggilega þung. Ekki minnkar súr-
efnisinntaka mín þegar mér er stillt
upp fyrir framan lungnamyndavél-
ina. „Anda djúpt," segir Guðrún og
ég blæs mig út svo lungun ætla að
sprengja af sér helsi rifbeinanna.
„Þetta gengur ekki, þú verður að
taka af þér perlufestina, hún má
ekki vera með,“ segir Guðrún og
hjálpar mér að krækja festinni af
1 mér og á mig aftur að myndatök-
unni lokinni „Glákumælingu sleppur
þú við, bara fimmtugir og eldri fara
I í hana,“ segir Guðrún. „Er þetta
skemmtileg vinna?“ spyr ég. „Það
fer að nokkru leyti eftir fólkinu sem
j kemur hér, sumir eru hressir og tala
beint frá hjartanu, aðrir fara hér
þegjandi í gegn,“ ansar hún. „And-
inn á meðal starfsfólksins er góður,"
bætir hún við. í Hjartavernd eru 10
til 12 stöðugildi, en ýmsir eru þar í
hálfum stöðum.
Ekki standa á tám
Þessu næst er mér vísað inn í
herbergi með tveimur legubekkjum.
Fyrst er ég mæld og hef, furðulegt
nokk, stækkað um einn sentimetra.
Konunni sem mælir mig fínnst það
ótrúlegt. „Þú ert bara beinni en
áður,“ segir hún. „Þú mátt ekki
standa á tám,“ bætir hún við. Sigríð-
ur Ragnarsdóttir bendir mér að
leggjast á annan bekkinn og breiða
kyrtilinn yfír mig. Síðan plástrar hún
á mig jám með leiðslum á hendur,
fætur og bijóst. „Hvað eyðir þú
mörgum plástursrúllum á dag?“ spyr
ég. „Ætlarðu að fara að skrifa um
að ég bruðli með plásturinn?“ segir
hún tortryggin. „Nei, biddu guð fyr-
ir þér,“ svara ég auðmjúk. „Liggðu
nú alveg kyrr og ekki segja neitt,“
segir Sigríður og ég geri það meðan
hjartalínuritið er tekið. Að því búnu
fer Sigríður en Svandís Jónsdóttir
kemur í hennara stað. Hún vefur
breiðu bandi um upphandlegg minn
og pumpar það upp svo það herðist
fast að handleggnum. Svo setur hún
á sig hlustunartæki og verður fjar-
ræn og upphafin í framan. „Þú ert
á svipinn eins og þú sért á sinfóníu-
tónieikum," segi ég. „Maður þarf
að einbeita sér, hjá sumum er mjög
erfitt að heyra blóðþrýstinginn, þú
ert reyndar ekki þannig,“ svarar
hún. Hár blóðþrýstingur er einn af
aðaláhættuþáttum kransæðasjúk-
dóma.
„Krepptu nú hnefann, ég held
að þú finnir minna til þannig," segir
Svandís og stingur að svo mæitu
með sprautuoál í olnbogabótina á
mér. Hún reynist hafa rétt að mæla,
ég finn nánast ekkert til og hafði
ég þó kviðið þessari stungu íleynum
hjarta míns. „Það er misjafnt hvað
fólk er hrætt við að láta. stinga sig.
Það hefur komið fýrir að fólk neiti,
þá reynum við að telja því hughvarf
og bjóðumst til að halda í hina hendi
þess. Fyrir kemur að við náum ekki
blóði, þá köllum við á Nikulás (Sigf-
ússon yfirlækni). Ef um allt þrýtur
er reynt að ná blóði úr fótunum,"
segir Svandís og setur rautt og lif-
andi blóðið úr mér í kalda, litla
flösku.
Eitthvað verður maður að
leyfa sér
Meðan þessu vindur fram suðar
vél og snýr til og frá litlum glösum
með nokkrum gúlsopum af blóði í,
við hlið þeirra lendir litla flaskan
með hjartablóði mínu í. „Þessi vél
blandar blóðið og sér um að það
storkni ekki, síðan er það sent á
rannsóknarstofu þar sem m.a. blóð-
fitan er mæld, sem er annar af þrem-
ur mestu áhættuþáttunum hvað
snertir kransæðasjúkdóma," segir
Svandís. „Ég át ijómatertu í gær,“
segi ég sakbitin. „Svona, svona,
maður verður nú að leyfa sér eitt-
hvað í þessu lífi, bara ef það verður
ekki of mikið,“ segir Svandís og
gefur mér merki um að nú megi ég
fara og klæða mig. Ég fer inn í klefa
númer sex, hengi upp hvíta kyrtilinn
og set sokkana samansnúna ofan í
grind, þar sem fleiri slíkir liggja.
Þegar ég er komin í fötin á ný
fer ég fram með umslagið mitt og
afhendi það Margréti Björgvinsdótt-
ur í afgreiðslunni. „Nú er allt búið
í dag, getur þú komið í læknisskoðun
næsta mánudagsmorgun?" segir
Margrét og þar með lokum við
hringnum með því að hoppa viku
fram í tímann, inn á biðstofuna þar
sem ég og þijár aðrar manneskjur
sitjum saman í hring og bíðum eftir
kallinu.
Trjáplöntur og runnar
Garðeigendur - sumarbústaðafólk
Mjög fjölbreytt úrval af trjáplöntum og runnum. Sértilboð út maí
á eftirtöldum tegundum: Gljámispill, gljávíði, alaskavíði, brúnn
og grænn, hansarós og sígrænum plöntum meðan birgðir endast.
Magnafsláttur, greiðslukjör. Sendum plöntulista. Verið velkomin!
Trjáplöntusalan Núpum,
Ölfusi (beygt til hægri við Hveragerði).
Opiðfrá 10-21 alla daga. Sími 98-34388.
FJOLSKYLDUNNAR
KYNNING í DAG
í stórverslun Skífunnar
Laugavegi 26
frá kl. 13 - 17:00
Allir krakkar fá skemmfilegf
plakat með Tomma & Jenna __-
BoðiS verSur upp á
Coca Cola og Maribu súkkulaði.
Láttu sjá [oig !
S-K-l-F -A-N
STÓRVERSLUN LAUGAVEGI 26 - SÍMI: 600926
AIRLANDI!
19. jiílf 2. ágúst ^^mmm
Reynslan hefur kennt okkur að tala ekki lengur um ferðir
eldri borgara heldur „Káta daga“, enda margsannað að
kátínan og fjörið er á margan hátt langt umfram það sem
yngra fólkið ræður við.
19. júlí-2. ágústförum við í skemmtilega rútuferð um
alla fegurstu staði írlands undir fararstjórn Ásthiidar
Pétursdóttur.
Við kynnumst ógleymanlegri náttúrufegurð, fallegum
bæjum og þorpum og merkilegri sögu að ógleymdri
höfuðborginni sjálfri - Dublin.
t
118.570 kr,
i
Innifalið: Flug, gisting, hálft fæði í rútuferð, morgunverður í
Dublin, rútuferð, fararstjórn, skattar og gjöld.
Samvinnulerúir
Lanásýn EunocAnD.
Reykjavík: Austurstræti 12 • S. 91 - 69 10 10-Innanlandsferðlr S. 91 - 69 10 70 •
Slmbrél 91 - 2 77 96 / 69 10 95 • Telex 2241 • Hótel Sögu við Hagatorg • S. 91 - 62 22 77 • Slmbréf 91 • 62 24 60
Hafnarfjörður: Reykjavtkurvegur 72 • S. 91 - 6 11 55 • Keflavík: Hafnargötu 35 *S. 92 - 13 400-
Slmbréf 92 • 13 490 • Akureyrl: Ráðhústcrgi 1 • S. 96 • 27200 • Slmbréf 96 - 1 10 35
Vestmannaeyjar: Vestmannabraut 38 • S. 98 -1 12 71 • Slmbréf 98 -1 27 92
HVÍTA HÚSIO / SÍA