Morgunblaðið - 27.05.1993, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. MAÍ 1993
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. MAÍ 1993
27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1200 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Staða Sjálfstæðis-
flokksins
■fTlylgi Sjálfstæðisflokksins hefur
JJ líklega ekki verið minna síðast-
liðinn áratug ef marka má niðurstöð-
ur skoðanakönnunar sem Félagsvís-
indastofnun hefur gert fyrir Morgun-
blaðið.
Einungis 25,7% þeirra sem tóku
afstöðu í könnuninni sögðust ætla að
kjósa Sjálfstæðisflokkinn. í síðustu
könnun Félagsvísindastofnunar, sem
gerð var í febrúar, var flokkurinn
með 33,3% fylgi. Niðurstaðan nú jafn-
gildir um þriðjungi minna fylgi en
flokkurinn fékk í alþingiskosningun-
um árið 1991 en þá fékk Sjálfstæðis-
flokkur 38,6% atkvæða.
Þessar niðurstöður hljóta að vera
Sjálfstæðisflokknum og forystumönn-
um hans alvarlegt umhugsunarefni.
Fylgi flokksins hefur í nokkrurn könn-
unum í röð mælst langt undir meðal-
lagi og er nú svipað og það var vorið
1987, skömmu eftir að hópur manna
klauf sig úr flokknum og efndi til nýs
framboðs, Borgaraflokksins. Minnst
mældist fylgi flokksins þá í könnun
sem gerð var í apríl 1987 eða 26,5%
en fylgi Borgaraflokks í sömu könnun
var 16,6%.
Það er alþekkt fyrirbæri í skoðana-
könnunum að fylgi ríkisstjórnarflokka
mælist með lægsta móti á miðju kjör-
tímabili. Þá telja kjósendur óhætt að
sýna óánægju sína þó svo að þeir
breyti ekki kosningahegðan sinni,
næst þegar gengið er að kjörborðinu.
Og auðvitað býst enginn við að for-
ystuflokkur í ríkisstjórn, sem þarf að
takast á við mesta efnahagssamdrátt
um áratuga skeið, haldi í horfínu varð-
andi fylgi eða bæti jafnvel við sig.
Það væri þó beinlínis hættulegt
fýrir forystu Sjálfstæðisflokksins að
túlka niðurstöður þessarar könnunar
sem tímabundna fylgislægð sem sjálf-
krafa muni lagast þegar fram líða
stundir. Fylgisþróun Sjálfstæðis-
flokksins undanfarin ár bendir nefni-
lega til að það sé ekki sjálfgefíð að
hann geti til eilífðar haldið stöðu sinni
sem stærsti flokkur þjóðarinnar.
Hann þarf að vinna til þess.
Undanfama áratugi hafa reglulega
blossað upp hér á landi umræður um
það, hvort flokkakerfíð sé úrelt. Nýir
flokkar hafa líka við og við skotið upp
kollinum og tekið fylgi frá gömlu
flokkunum. Með einni undantekningu,
Kvennalistanum, hafa þessir flokkar
hins vegar ekki reynst lífseigir.
Þessi framboð hafa þó sýnt að
hreyfanleiki kjósenda er verulegur.
Fylgi flokka er ekki föst stærð líkt
og Sjálfstæðisflokkurinn komst að í
kosningunum 1987 og sá kjami fasta-
fylgis sem menn geta reitt sig á,
kannski minni en talið var. Meðal
yngri kjósenda ekki sist má gera ráð
fyrir að hreyfanleiki milli flokka sé
meiri og „flokkshollusta" minni. Þetta
er að gerast alls staðar i kringum
okkur og sést greinilega á t.d. breyttri
stöðu jafnaðarmannaflokka á Norður-
löndum, sem undanfama áratugi hafa
haft álíka sérstöðu og Sjálfstæðis-
flokkurinn á íslandi. í flestum vest-
rænum ríkjum er hið „hefðbundna"
að riðlast. Áherslur kjósenda virðast
vera að breytast. Sveiflur í kjósenda-
fylgi á milli Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðuflokks em alþekkt fyrirbrigði svo
og á milli Framsóknarflokks og Al-
þýðubandalags. Nú virðist sem kjós-
endur Sjálfstæðisflokksins geti jafn-
vel hugsað sér að kjósa Framsóknar-
flokk, hugsanlega vegna þess, að þeir
hafí minni áhyggjur af því en áður
að Framsóknarflokkurinn misnoti að-
stöðu sína eftir fall Sambandsins. Þá
er ekki fráleitt, að kjósendur, sem
hafa hneigzt til fylgis við Sjálfstæðis-
flokk eða Alþýðuflokk, geti fremur
nú en áður hugsað sér að kjósa vinstri
flokka vegna þess, að andstaða þeirra
við nútímaviðhorf á borð við einka-
væðingu er ekki mikil og stuðningur
þeirra við þrönga félagshyggju minni
en áður.
Þegar rætt er um þróun fylgis ber
einnig að hafa hugfast hversu miklar
breytingar hafa orðið á samfélagi
okkar og öllu umhverfi á síðustu
árum. íslenskt þjóðfélag hefur tekið
vemlegum umskiptum á síðustu
fímmtán ámm sem hlýtur að endur-
speglast á einhvern hátt í stjómmála-
skoðunum fólks. Þá má ekki gleyma
áhrifunum af lokum Kalda stríðsins
og baráttunnar við sósíalismann. Alls
staðar í hinum vestræna heimi á sér
nú stað mikið umrót á stjórnmálasvið-
inu. Gömul viðhorf eiga ekki lengur
við en stjómmálamenn víðast hvar
em ekki búnir að ná fótfestu í hinu
nýja umhverfi.
Þessi breytti raunveraleiki hlýtur
einnig að gera vart við sig hér á
landi. Hugmyndagrandvöllur stjórn-
málaflokkanna og starfsaðferðir
þeirra hljóta að sæta stöðugu endur-
mati. Annars leita kjósendur á önnur
mið.
Sjálfstæðisflokkurinn, sem frá lýð-
veldisstofnun hefur verið öflugasti
flokkur þjóðarinnar, hlýtur að spyija
sig hveiju það sæti að hann fái jafn
slæma útreið í skoðanakönnunum og
nú er raunin. Fulltrúar hans hljóta
að velta fyrir sér hvort boðskapur
flokksins nái ekki nægilega vel til
almennings og þá hvers vegna. Eða
getur jafnvel verið að boðskapur
flokksins höfði ekki í sama mæli til
kjósenda og áður? Hvar liggur vand-
inn? Ef flokkurinn ætlar að viðhalda
stöðu sinni í íslensku þjóðfélagi verður
hann að bijóta spumingar af þessu
tagi til mergjar á hreinskilinn hátt.
Hann verður að ræða þær opinskátt
og án undanbragða.
Einn helsti styrkur Sjálfstæðis-
flokksins hefur einmitt verið að þar
hafa farið fram stefnumótandi um-
ræður um öll helstu þjóðmál. Þar
hafa hin ólíku öfl þjóðfélagsins komið
saman og samræmt stefnu sína út frá
sameiginlegum hagsmunum og þjóð-
arheill. Er hægt að segja með sanni
að slík þjóðaramræða eigi sér nú stað
á vettvangi Sjálfstæðisflokksins?
Það má ekki gerast að Sjálfstæðis-
flokkurinn missi tengslin við hinn al-
menna kjósenda. Þar með væri hann
búinn að tortíma tilveragrandvelli sín-
um. Flokkurinn má ekki, með réttu
eða röngu, fá á sig þá ímynd að vera
fulltrúi sérhagsmunaaflanna í þjóðfé-
laginu. Gegn því hafa leiðtogar hans
ávallt barist. Þeir hafa vitað sem er
að hinir almennu kjósendur eru marg-
ir, óskipulagðir og hafa fjölbreytilega
hagsmuni. Sérhagsmunahóparnir eru
aftur á móti skipulagðir og hafa skýra
og afmarkaða hagsmuni. Rétt eins
og annars staðar á Vesturlöndum eru
þeir nú að verða einhver sterkustu
öfl þjóðfélagsins.
Ef Sjálfstæðisflokkurinn ætlar
áfram að vera fjöldahreyfing hlýtur
hann að hafa heildina að leiðarljósi.
Hann verður að vera brimbijótur
fólksins í landinu gegn sérhagsmuna-
hópunum.
Tap bankakerfis-
ins hátt í 2,8 millj-
arðar á síðasta ári
Arðsemi eigin fjár viðskiptabanka og
sparisjóða var neikvæð um 14,1%
TAP íslenska bankakerfisins á sl. ári nam alls um 2.766 milljón-
um króna samanborið við um 459 milljóna hagnað árið 1991.
Þessi miklu umskipti skýrast af stórauknum framlögum í af-
skriftarreikning útlána. Þau jukust úr 2.518 milljónum árið
1991 sem svarar til 1,12% af niðurstöðu efnahagsreiknings í
6.626 milljónir árið 1992 sem svarar til 2,75% af niðurstöðu
efnahagsreiknings. Sérstök framlög eignarhaldsfélaga þeirra
banka sem stóðu að Islandsbanka að fjárhæð 369 milljónir eru
ekki meðtalin í þessari tölu.
Frá þessu er greint í nýjasta hefti
hagtalna mánaðarins frá Seðla-
bankanum. Þar kemur fram að arð-
semi eigin fjár árið 1992 hjá við-
skiptabönkum og sparisjóðum var
neikvæð um 14,1% samanborið við
2,6% jákvæða arðsemi árið 1991.
Hlutur Landsbankans var lang-
stærstur í slæmri afkomu viðskipta-
banka og sparisjóða á árinu 1992.
Þannig nam tap Landsbankans
2.733 milljónum sem felur í sér að
arðsemi eiginfjár var -43,1% en
heildartap annarra viðskiptabanka
og sparisjóða nam samtals 33 millj-
ónir sem svarar til -0,2% arðsemi
eigin fjár. Árið 1991 voru samsvar-
andi tölur fyrir Landsbankann 3
milljóna hagnaður en aðrir við-
skiptabankar og sparisjóðir voru
með 456 milljóna hagnað og 4%
arðsemi eigin fjár.
Á sl. ári sýndu sparisjóðirnir
bestu afkomuna og nam samanlagð-
ur hagnaður þeirra um 175 milljón-
um, Búnaðarbanki var með 32 millj-
óna tap og Islandsbanki 176 millj-
óna tap. Arðsemi eigin fjár íslands-
banka var í fyrra -3,2% samanborið
við 1,4% árið á undan. Búnaðar-
bankinn var með -0,9% arðsemi
samanborið við 1,4% árið á á undan
og samtals var arðsemi sparisjóð-
anna 4% samanborið við 8,5% árið
á undan.
Aftur á móti jókst hagnaður
bankakerfisins fyrir afskriftir í hlut-
falli af niðurstöðutölu efnahags-
reiknings úr 1,49% í 1,67%. Þetta
hefði þýtt um 7% arðsemi eigin fjár
á árinu 1992 ef framlög í afskriftar-
reikning útlána hefðu haldist í svip-
uðu horfi og árið 1991.
Eiginfjárhlutfall Landsbankans
hækkaði í 9,4%
Landsbankinn jók á sl. ári fram-
lög í afskriftarreikning útlána úr
997 milljónum í 3.858 milljónir, ís-
landsbanki hækkaði sitt framlag úr
815 milljónum í 1.512 milljónir,
Búnaðarbanki hækkaði framlagið
úr 354 milljónum í 637 milljónir og
sparisjóðirnir í heild úr 352 milljón-
um í 621 milljón.
Þegar litið er á svonefnt BlS-eig-
infjárhlutfall kemur í ljós að hlut-
fall Landsbankans var 5,5% um síð-
ustu áramót en lágmarkið er sem
kunnugt er 8%. Fyrir íslandsbanka
og Búnaðarbanka er hlutfallið um
10% og fyrir sparisjóðina í heild um
16%. Ef tekið er tillit til þeirra ráð-
stafana sem stjórnvöld gripu til í
því skyni að styrkja eiginfjárstöðu
Landsbankans hækkar BlS-hlutfall
bankans úr 5,5% í 9,4% og hlutfall
viðskiptabankanna í heild úr 7,7%
í 9,7%. Fyrir bankakerfið í heild
þýða ráðstafanirnar að BlS-hlutfall-
ið hækkar úr 8,9% í 10,6%.
Morgunblaðið/Kristinn
Trúbræður frá Tönsberg í heimsókn
BISKUPINN í Tönsberg, Sigurd Ásberg, ásamt fylgdarliði við Biskupsstofu. Fyrir miðri mynd eru biskup
íslands, herra Ólafur Skúlason, séra Sigurd Ásberg biskup í Tönsberg og séra Astrid Bjelleby Bayegan,
fyrsti kvenprófasturinn.
Norskir prófastar dvelja
í Skálholtí við fundarhöld
BISKUPINN í Tönsberg í Noregi, átta prófastar og tveir biskupsritar-
ar hafa dvalist i Skáiholti síðustu fjóra daga við fundarhöld. I þeim
hópi er fyrsti kvenprófastur Noregs. Síðastliðið sumar var biskupinn
frá Tönsberg á íslandi á norrænu biskupaþingi og heillaðist af landi
og þjóð. Því varð úr að séra Jónas Gíslason vígslubiskup byði honum
að halda árlegt þing kirkjuyfirvalda í Tönsberg í Skálholti.
Biskupinn, séra Sigurd Ásberg,
sagði hafa verið gott að dveljast í
Skálholti. „Okkur fannst við vera við
hjartarætur íslands og íslenskrar
menningar," sagði hann í samtali við
Morgunblaðið.
Markmiðið að festa kirkjuna í
sessi
Fundir sem þessi eru haldnir ár
hvert, jafnan í Noregi, stundum í
Danmörku og nú, í fyrsta sirín, á
Islandi. Markmið þessa fundar var,
að sögn biskupsins, að styrkja hlut-
verk kirkjunnar í samfélaginu, eink-
um prófastanna svo til þeirra mætti
leita í ríkara mæli. Einnig ætti að
leggja áherslu á að fylgja börnunum
frá skírn til unglingsára, veita þeim
stuðning og leiðbeina, enda væri
þörfin brýn. Hann sagði jafnframt
að kirkjur landanna tveggja ættu
mikið sameiginlegt og að Islending-
um og Norðmönnum svipaði til að
því leyti að spjall um daginn og veg-
inn, dýrtíð eða innanstokksmuni,
væri ekkert tiltökumál en ekki væru
menn gefnir fyrir að flíka lífsskoðun-
um sínum eða trúmálum.
Biskupi til aðstoðar við hið dag-
lega amstur eru tveir biskupsritarar,
ólíkt skipan mála á íslandi. Starfs-
svið annars lýtur að stjórnun og
skipulagningu en hin's meira að mál-
efnum er varða samvinnu starfs-
manna undir kirkjunnar stjóm. Enda
fari oft mikill tími og orka í vanda-
mál sem stafi af misskilningi milli
fólks.
Fyrsti norski kvenprófasturinn
Einn prófastanna átta sem heim-
sóttu Skálholt var Astrid Bjellebö
Bayegan, fyrsti kvenprófasturinn í
Noregi. Hún sagði að hugmyndin
um kvenprófast ætti ekki miklu fylgi
að fagna, enginn lærisveina Jesús
hefði verið kvenkyns og margir teldu
mótsagnakennt að kona predikaði
yfir karlmönnum. Þrátt fyrir þessar
hugmyndir hefði samstarf gengið vel
og nefndi hún jafnframt að Noregur
hefði eignast sinn fyrsta kvenbiskup
20. maí síðastliðinn.
Nýtt stórfyrirtæki metið á 1,2 milljarða dollara
Amax sameinast Cypr-
us námufyrirtækinu
BANDARÍSKA stórfyrirtækið Amax tilkynnti í fyrradag að það
hefði ákveðið að sameinast Cyprus Minerals Company sem er eitt
stærsta námufyrirtæki heims. Hluthafar Amax munu hins vegar
halda eftir dótturfélaginu, Alumax, sem er þátttakandi í Atlantsál-
hópnum. Jafnframt halda þeir eftir 28% hlut í fyrirtækinu, Amax
Goldl Sameinaða fyrirtækið er metið á nærri 1,2 milljarða dollara
á hlutabréfamarkaði og er talið að velta þess í viðskiptum með
kopar, gull, lithíum, olíu og gas muni nema um 2,8 milljörðum
dollara á ári. Sameinaða fyrirtækið verður stærsta námufyrirtæki
heims.
Amax samsteypan hefur verið
þriðji stærsti álframleiðandi Banda-
ríkjanna og fyrirtæki í eigu þess
hafa framleitt ál á nánast öllum
vinnslustigum, álmálminn, álþynnur,
og ýmis konar vörur úr áli. Auk
þess hefur Amax með eigu sinni á
Amax Coal Industries verið þriðji
stærsti kolaframleiðandi Bandaríkj-
anna og annað dótturfyrirtæki Amax
Oils & Gas Inc. er í gasframleiðslu
og dreifingu. Þar að auki á Amax
meirihlutann í Amax Gold Inc. sem
er í fremstu röð bandarískra fyrir-
tækja í framleiðslu góðmálma. Höf-
uðstöðvar Amax hafa verið í New
York í Bandaríkjunum og starfs-
menn fyrirtækisins eru nálægt
20.000 talsins.
Af hálfu talsmanna Amax og
Cyprus var því haldið fram að jafn-
ræði gilti milli fyrirtækjanna við
sameininguna en ýmislegt bendir
fremur til yfirtöku Cyprus á Amax.
Forstjóri Cyprus mun verða aðalfor-
stjóri hins sameinaða fyrirtækis en
Allen Born, forstjóri Amax verður
formaður framkvæmdastjórnar auk
þess sem hann verður áfram for-
stjóri Alumax. Báðir verða þeir með
stjórnarformannstitil í hinu samein-
aða fyrirtæki. Þykir það hins vegar
gefa ótvíræða vísbendingu um yfír-
burði Cyprus að allir 16 fram-
kvæmdastjórar fyrirtækisins taka
sæti í framkvæmdastjórninni meðan
aðeins 5 framkvæmdastjórar frá
Amax taka þar sæti.
Hið sjálfstætt starfandi Alumax
þarf áfram að standa undir 1,2 millj-
arða dollara bókfærðum skuldum en
þær má að miklu leyti rekja til nýrr-
ar álbræðslu sem reist var á sl. ári
í Quebec í Kanada.
Paul Drack, forstjóri Amax og stj órnarformaður Alumax
Góðar fréttir fyrir ísland
PAUL Drack, forstjóri Amax og
stjórnarformaður Alumax segir að
samruni Amax og Cyprus í einn
námarisa breyti í engu áformum
Alumax um að verða aðili að Atlant-
sálverkefninu hér á Islandi. „Ef ég
á að tala um áhrif þessa á áform
okkar um að byggja álverksmiðju
á íslandi, þá myndi ég segja að
áhrifin væru einvörðungu af hinu
góða - jákvæð," sagði Drack í sam-
tali við Morgunblaðið í gær.
„Cyprus er einkum í málmvinnslu
og námarekstri. Þeirra framleiðsla er
einkum koparvinnsla og litíumvinnsla,
en Amax er mun stærri kolaframleið-
andi en Cyprus. Þeir vilja færa út
kvíarnar i koparvinnslu sinni og til
þess þurfa þeir á umtalsverðum fjár-
munum að halda. Með því að kaupa
Markaðsgengisskráning verður tekin upp frá næstu mánaðamótum
Hagnaðist um tugi milljóna
á brotalöm í bankakerfinu
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
NÝJAR reglur varðandi gengisskrán-
ingu verða kynntar á morgun af Seðla-
banka íslands og viðskiptaráðuneytinu,
samkvæmt upplýsingum Morgunblaðs-
ins. Tekið verður upp markaðsgengi frá
og með sama tíma. Þessar nýju reglur
eru settar, m.a. vegna þess að gengis-
skráningin eins og hún hefur tíðkast
hér á landi, hefur boðið heim möguleik-
anum á spákaupmennsku og það hefur
gerst að viðskiptaaðilar hafa, með því
að afla sér upplýsinga í gegnum Reuter-
gengisskráningu um fyrirsjáanlega
gengisþróun, getað fært innstæður á
milli gengisreikninga fyrir lokun banka,
kl. 16, og hagnast umtalsvert á slíkum
tilflutningum með óeðlilegum hætti, að
mati viðmælenda Morgunblaðsins.
Samkvæmt upplýsingum Morgunblaðsins
stundaði einn yfirmaður Búnaðarbanka ís-
lands slíkar millifærslur í umtalsverðum
mæli, allt þar til málið uppgötvaðist fyrir
hálfu öðru ári og mun hann hafa hagnast
verulega á tiltækinu, eða um tugi milljóna
króna.
Sáu möguleika á hagnaði með
millifærslum
Reglan hefur hingað til verið sú að Seðla-
banki Islands gefur út að morgni hvers dags,
kl. 9, gengi einstakra mynta þess dags, á
grundvelli innbyrðis afstöðu þeirra sam-
kvæmt Reutersupplýsingum. Gengið breyt-
ist síðan ekkert fyrr en kl. 9 næsta dag.
Þeir sem nýta sér upplýsíngaþjónustu Reut-
ers, bæði bankar og ákveðin fyrirtæki, gátu
á vissu tímabili, spilað á kerfið með þeim
hætti, að þegar þeir fengu Reutersupplýs-
ingar þegar líða tók á daginn, þá sáu þeir
hvaða breytingar voni að verða á innbyrðis
gengi einstakra mynta og gátu þá fyrir kl.
16 flutt innstæður, til dæmis af dollarareikn-
ingi, yfír á markareikning, eða hvaða reikn-
ing sem var, ef líkur voru á að slíkur flutn-
ingur gæfí þeim hagnað, miðað við líklega
gengisskráningu næsta dags. Frá og með
morgundeginum verður hins vegar markaðs-
gengi í gildi við gengisskráningu, þannig
að slíkar tilfærslur verða ekki lengur mögu-
legar.
Morgunblaðinu er kunnugt um að ákveðn-
ar bankastofnanir urðu varar við það fyrir
alllöngu að einstakir viðskiptavinir stunduðu
slíka flutninga í talsverðum mæli, og því
mun hafa verið tekið 'fyrir slíka flutninga
samdægurs, og boðið upp á að slíkar tilfærsl-
ur tækju gildi daginn eftir, þegar ný gengis-
skráning hefði tekið gildi. Þannig var tekin
upp sú regla að gengisskráning dagsins var
í raun aðeins í gildi þar til kl. 10.30 eða
11.00 þann dag og ef menn vildu flytja
upphæðir á milli mismunandi mynttegunda,
var þeim tilkynnt að slikar tilfærslur yrðu
samkvæmt gengisskráningu næsta dags.
Hagnaðist um tugi milljóna á kostnað
Búnaðarbankans
Einn af yfírmönnum Búnaðarbanka Is-
lands mun hafa stundað slíkar tilfærslur á
erlendum myntum á bankareikningum í sínu
eigin nafni í mjög miklum mæli um langa
hríð og er talið fullvíst að hann hafi hagn-
ast um tugi milljóna króna á þessum „við-
skiptum sínum“ á kostnað vinnuveitanda
síns, Búnaðarbankans. Þegar stjórnendur
Búnaðarbankans fengu vitneskju um þessar
tilfærslur starfsmannsins, var komið í veg
fyrir að hann gæti haldið leiknum áfram,
en það mun vera hálft annað ár síðan það
var.
Forsaga þess að umræddur starfsmaður
Búnaðarbankans gat stofnað gjaldeyris-
reikning með umtalsverðu innleggi var sú
að hann seldi húseign og fékk greitt fyrir
hana í erlendri mynt. Hann stofnaði þannig
gjaldeyrisreikninga með um 13 milljóna
króna innleggi og opnaði síðan reikninga í
öðrum myntum og gat þannig hafíð milli-
færslur, eftir að hafa kynnt sér upplýsingar
Reuters um gengisskráningu og þróun í
Bandaríkjunum, Evrópu og Japan.
Ekki ólögmætt athæfi
Menn eru sammála um að svona tilfærsl-
ur og spákaupmennska með erlendar mynt-
ir er ekíri ólögleg, en bankamenn munu jafn-
framt vera þeirra skoðunar að þegar starfs-
menn banka standi í slíkum millifærslum í
hagnaðarskyni, sé málið mun hæpnara.
„Löglegt en siðlaust,“ voru ummæli banka-
manna um þetta tiltekna mál. Því mun ekki
hafa verið um það að ræða að Búnaðarbank-
inn gæti höfðað mál á hendur ofangreindum
starfsmanni sínum. Raunar munu ákveðnir
yfirmenn Búnaðarbankans hafa vilja segja
manninum upp störfum, þegar upp um þessa
starfsemi hans komst, en að ráði lögfræð-
inga var horfið frá þeirri hugmynd. Raunar
voru lögfræðingar þeirrar skoðunar, að
starfsmaðurinn gæti höfðað skaðabótamál
á hendur bankanum, væri hann rekinn og
því starfar hann enn í Búnaðarbankanum,
en samkvæmt upplýsingum mínum úr Bún-
aðarbankanum, rúinn öllu trausti stjórnenda
bankans. Stjórnendur bankans munu líta
þannig á að þótt hér hafi ekki verið um
lögbrot að ræða, hafí athæfíð verið siðlaust
með öllu.
Sami leikur í Landsbanka
Sami starfsmaður mun síðan hafa haldið
áfram slíkum tilfærslum á gjaldeyrisreikn-
ingum í Landsbankanum um skeið og hann
mun hafa reynt sömu aðferð í íslands-
banka, en án árangurs.
Stjórnendur Búnaðarbankans munu eftir
að málið uppgötvaðist hafa kannað hvort
fleiri aðilar stunduðu slíkar tilfærslur í
hagnaðarskyni og við rannsókn kom á dag-
inn að svo var um ákveðna viðskiptaaðila
úti í bæ. Sömu sögu mun vera að segja úr
Landsbanka og íslandsbanka og því var
tekin upp sú regla að gengisskráning næsta
dags gilti frá kl. 10.30 í Búnaðarbanka og
skömmu siðar var ákveðið i Landsbankanum
að miða við að gengisskráning í millifærslum
miðaðist við skráningu næsta dags frá kl.
11. Svipuð regla er notuð í íslandsbanka.
Viðskiptaráðherra í málið
Morgunblaðinu er kunnugt um að fyrir
skömmu átti Jón Sigurðsson, bankaráð-
herra, fund með bankastjóra Búnaðarbank-
ans, til þess að ræða hvemig þetta hefði
getað gerst. Það mun ekki síst hafa verið
þessi möguleiki, sem var þess valdandi að
ákveðið var að breyta reglunum um gengis-
skráningu og taka upp markaðsgengi. Mark-
aðsgengið gerir það að verkum, að þessi
möguleiki til millifærslna og hagnaðar af
þeim, er ekki lengur fyrir hendi.
starfsemi Amax, að álframleiðslu-
þættinum undanskildum, fá þeir þann-
ig mikla fjármuni inn í rekstur sinn.
Auk þess verður fyrirtækið við þennan
samruna sennilega annað stærsta
kolavinnslufyrirtæki í heiminum,“
sagði Drack.
Drack sagði að Amax hefði í gegn-
um árin haft á sér heldur blendna
ímynd. Það hafi verið litið á það sem
álframleiðanda, en einnig gullnámu-
fyrirtæki, kolavinnslufyrirtæki, gas-
fyrirtæki og fleira. „Nú, þegar Alum-
ax hefur verið aðskilið frá samsteyp-
unni, fær sín eigin hlutabréf og verð-
ur sjálfstætt fyrirtæki, eru allar líkur
á því að fyrirtækið verði fremur met-
ið sem hreint álframleiðslufyrirtæki á
markaðnum, og það á eftir að verða
Alumax til góða. Því eru þetta mjög
góð tíðindi fyrir Alumax, og ég er
ekki í nokkram vafa um að þegar
heimsmarkaðsverð á áli hækkar, þá
munu hlutabréf í Alumax einnig
hækka,“ sagði Drack.
Aðspurður hvort hann teldi að Al-
umax myndi við þetta í einhveiju
breyta áformum sínum um þátttöku
í Atlantsálverkefninu, sagði Drack:
„Nei, ég tel að þetta muni í engu
breyta áformum fyrirtækisins. Allen
Born, sem verið hefur stjórnarformað-
ur Amax verður nú stjómarformaður
Alumax, auk þess sem hann verður
ásamt Milton H. Wood stjórnarfor-
maður Cyprus-Amax samsteypunnar.
Bond Evans verður áfram forstjóri
Alumax. Báðir þessir menn eru mjög
hlynntir Atlantsálverkefninu og hafa
jafnan látið þá afstöðu sína í ljós, áð
þegar aðstæður bötnuðu á álmörkuð-
um, þá teldu þeir verkefnið á íslandi
vera fýsilegan kost. Á því hefur engin
breyting orðið. En þótt þessar skipu-
lagsbreytingar hafí átt sér stað hér
hjá okkur, þá er ekkert sem mun hraða
því að ákvarðanir um framkvæmdir á
Islandi verði teknar, annað en það að
álverð fari hækkandi í heiminum á
nýjan leik.“
Drack sagði að lokum: „Born hefur
ávallt látið í ljós hrifningu sína á Is-
landi og vilja til þess að ráðast í Atl-
antsálverkefnið, þegar aðstæður
leyfa. Þannig að út frá þeim sjónar-
hóli, eru það góðar fréttir fyrir Islend-
inga, að hann sé einnig orðinn stjóm-
arformaður Alumax, sem eftir sem
áður verður þriðja stærsta álfyrirtæki
Bandaríkjanna."
Formaður íslensku álviðræðunefndariimar
Alumax jafn láns-
hæft eftír samruna
Amax og Cyprus
FORMAÐUR íslensku álviðræðunefndarinnar, dr. Jóhannes Nordal, seg-
ist telja að Alumax, bandariska álfyrirtækið, verði ekkert síður sterkt
og lánshæft fyrirtæki heldur en Amax var áður eftir að önnur starfsemi
Amax en álstarfsemin hefur verið sameinuð Cyprus. Jóhannes sagði í
samtali við Morgunblaðið í gær að hann teldi ekki að þessi samruni
Amax og Cyprus hefði nein áhrif á fyrirhugaða byggingu álvers hér á
íslandi, þegar álverð fer hækkandi.
„Alumax var í raun og veru orðið
kjarninn í starfsemi Amax og aðal-
drifkrafturinn í fyrirtækinu var hjá
Alumax. Strax og aðstæður batna
býst ég við að Alumax komi til með
að hafa betri afkomu heldur en Am-
ax-samsteypan hafði í heild,“ sagði
Jóhannes.
„Ég skil það ákaflega vel að eftir
að búið er að sameina námustarfsemi
Amax þessu fyrirtæki Cyprus, þá
hafi verið erfitt að halda Alumax
áfram inni í samsteypunni. Þetta eru
það ólík viðskipti og ólíkur rekstur
að það hefði ekki farið mjög vel sam-
an,“ sagði hann einnig.
Jóhannes sagði að stefnan í við-
skiptum í heiminum nú væri yfirleitt
sú að betra væri að fyrirtæki hefðu
nokkuð samstæðan og skyldan rekst-
ur, en væru ekki að blanda saman
mjög ólíkum rekstri og viðskiptum í
einu fyrirtæki. „Þessar blönduðu sam- -
steypur sem voru mjög vinsælar á
sínum tíma, sérstaklega á áttunda
og fram á níunda áratuginn, hafa
margar reynst vera valtar, og stjórn-
unarlega séð hefur það greinilega
reynst betur, að fyrirtæki einbeittu
sér að einu meginsviði,“ sagði Jó-
hannes, „og því tel ég að þetta muni
frekar styrkja Alumax heldur en hitt.“