Morgunblaðið - 28.05.1993, Blaðsíða 14

Vandi sjóflutninga og
áætlanir um stofnun
sérstakrar skipaskrár
eftir Anders
Lindström og
Borgþór S.
Kjærnested
Um þessar mundir fer fram um-
ræða á Islandi um harðnandi sam-
keppni í flutningum á sjó, um aukna
útflöggun kaupskipa og möguleika
á að bregðast við þessum vanda með
stofnun sérstakrar skipaskrár far-
skipa á íslandi.
Þegar umræða af þessu tagi fer
af stað sjá menn oft í hillingum
„patent“-lausnir, sem gefa-viðkom-
andi aðilum ómældan arð og styrk-
ari aðstöðu. Oft er hér um tálsýn
að ræða. En tálsýn er, því miður,
oft beitt til að koma á þeirri lausn
mála, sem ákveðnir hagsmunahópar
í samfélaginu telja sér mestan hag
í. Sá „hagur“ hefur þó í flestum til-
vikum reynst vera byggður á
skammsýnum lausnum. Það er því
ástæða til að færa hér fram þau
rök, sem fulltrúar farmanna hafa
sett fram, bæði á alþjóðlegum og
norrænum vetvangi.
Þegar útgerð flaggar út og nýtir
sér þægindafána er það gert með
það fyrir augum að losna undan
skattlagningu í sínu heimalandi, lög-
boðnum gjöldum og öðrum skyldum.
Útgerð, sem tekur upp notkun klæk-
indafána (bellibragðafána — sjó-
menn gefa þessum þjóðfánum mörg
nöfn) skiptir venjulega um áhöfn og
mannar skipin sjómönnum frá lág-
launaríkjum í Asíu eða Austur-Evr-
ópu. Útgerðin greiðir hvorki skatta
né gjöld fyrir áhöfnina í eigin heima-
landi hennar. Tryggingar áhafnar-
innar eru í lágmarki og félagslegt
öryggi þessara sjómanna er nánast
ekkert.
Ríki sem leyfa notkun þjóðfána
síns sem þægindafána, eins og Pa-
namá, Líberfa og Kýpur, gera litlar
kröfur um öryggi um borð og skipta
sér ekkert af láuna- og starfskjörum
þeirra sem vinna um borð. Saga
þægindafána er löng og á rætur að
rekja til bannáranna í Bandaríkjun-
um upp úr 1920. Þá voru stofnuð
fljótandi veitingahús um borð í skip-
um undir þjóðfána Panama undan
ströndum Bandaríkjanna. Þar mátti
veita þá drykki sem bannaðir voru
í Bandaríkjunu.
Alþjóða flutningamannasamband-
ið (ITF) hóf herferð gegn þægindaf-
ánum árið 1948 sem stendur enn.
„Ríki sem leyfa notkun
þjóðfána síns sem þæg-
indafána, eins og
Panama, Líbería og
Kýpur, gera litlar kröf-
ur um öryggi um borð
og skipta sér ekkert af
launa- og starfskjörum
þeirra sem vinna um
borð.“
ITF setur fram kröfur um að útgerð
undir þægindafána skrifi undir al-
þjóðlegan ITF-samning og beitir
banni og öðrum baráttuaðgerðum
til að fylgja kröfum sínum eftir.
Þessir alþjóðlegu kjarasamningar
ITF hljóða upp á 1.000 Bandaríkja-
dali fyrír háseta.
Herferð ITF hefur borið árangur
og nú finnst ýmsum útgerðarmönn-
um samningar ITF of háir. Þessir
útgerðarmenn vilja frekar manna
skipin áhöfnum frá löndum í Austur-
Evrópu sem nýverið hafa _ endur-
heimt sjálfstæði og lýðræði. I mörg-
um tilvikum eru sjómenn þessara
landa tilbúnir að vinna fyrir
300—400 Bandaríkjadali á mánuði.
Aðildarsamtök farmanna í ITF
standa á bak við stefnu ITF þegar
um er að ræða samningsrétt stéttar-
félaga í ITF. Samningsrétturinn er
samkvæmt þessari stefnu ITF í
höndum íslenskra stéttarfélaga um
borð í skipum undir þægindafána,
sem sannanlega eru í eigu íslenskra
hagsmunaaðila og/eða að íslenskir
Anders Lindström
hagsmunaaðilar ráða útgerð skipsins
og ferðum þess (þó að ekki sé hægt
að færa óyggjandi sönnur á raun-
verulegt eignarhald skipsins).
í raun þýðir þetta að íslensk stétt-
arfélög geta með fullum rétti krafist
þess af viðkomandi útgerð að hún
fari að íslenskum kjarasamningum
fyrir alla áhöfnina, þó að flestir í
áhöfninni kæmu erlendis frá. Þetta
er það fyrirkomulag sem í dag tíðk-
ast á öllum íslenskum vinnustöðum
í landi.
Leiðir útgerðarmanna til að kom-
ast hjá herferð ITF gegn þæginda-
fánum hafa tekið á sig nýja mynd
á síðustu árum. í nokkrum löndum
hafa útgerðarmenn og ríkisstjórnir
í sameiningu komið á fót opnum
skipaskrám, sem kallaðar eru, eða
aukaskrám (parallell register). Þetta
fyrirkomulag gerir einstökum út-
gerðarmönnum kleift að skrá farskip
sín í sérstakri skipaskrá undir við-
komandi þjóðfána. Um leið hefur
útgerðin fengið leyfi til að gera
kjarasamninga við samtök sjómanna
hvar sem er í heiminum. Þetta fyrir-
komulag er ekkert annað en ný út-
gáfa af þægindafánum og byggist á
arðráni og misnotkun á sjómönnum
frá Asíu og Austur-Evrópu.

Borgþór S. Kjærnested
Ef svo færi að slík skrá yrði sett
á laggirnar á íslandi mundu íslensk
stéttarfélög væntanlega eingöngu
eiga rétt á að gera kjarasamninga
fyrir íslendinga. Þegar um yrði að
ræða gerð kjarasamninga fyrir
Filippseyinga yrði samningsréttur
þeirra í höndum PSU (Philippine
Seafarers Union), sem meira eða
minna er stjórnað af útgerðarmönn-
um.
Reynslan af skipaskrám ná-
grannaþjóða okkar á Norðurlöndum,
Danmörku og Noregi, talar skýru
máli. Sams konar fyrirkomulag á
íslandi mundi gera mikinn hluta ís-
lenskra farmanna atvinnulausa. Þeir
yrðu neyddir til að sækja ný störf í
landi eða verða atvinnulausir. ís-
lensk sjómannafræðsla mundi drag-
ast verulega saman. Áhugi ungs
fólks fyrir sjómennsku og sjómanna-
menntun mundi minnka þar sem lít-
ill áhugi er á að mennta sig fyrir
atvinnuleysisskrána.
Af augljósum ástæðum hafa ís-
lenskir sjómenn sýnt lítinn áhuga á
þeim viðræðum sem fram hafa farið
um lausn á vanda kaupskipaútgerð-
arinnar undanfarna mánuði á vegum
samgönguráðuneytisins, þar sem
reifaðar hafa verið hugmyndir að
Trjáplöntur og runnar
Sértilboð á eftirtöldum tegundum: Gljámispill kr. 160,
alaskavíðir, brúnn og grænn, kr. 69, gljávíðir kr. 75, hansa-
rós kr. 390. 25% afsláttur af öllum sígrænum plöntum ,
svo sem furu og Himalayaeini ásamt mjög fjölbreyttu úr-
vali annarra tegunda á hagstæðu verði.
Trjáplöntusalan Núpum, Ölfusi,
beygt til hægri við Hveragerði. Opið 10-21 alla daga.
GARÐPLÖNTUSALAN
Er Harboe á leiðinni?
BORG
Þelamörk 54, Hveragerði,
- einnig inngangur austan
EDEN, sími 98-34438.
Fallegar garðplöntur
Vorverð!
Við erum samtals með um 600 tegundir: Tré, runn-
ar, garðrósir, íjölær blóm, garðskálaplöntur, matjurta-
plöntur, sumarblóm og fleira.
Verðdæmi: Stjúpur og fleiri sumarblóm 40 kr. skrautr-
unnar frá 375 kr., flestir á 450 kr.
Dahlíur, tóbakshorn o.fl. á 160 kr.
Garðáburður og og gróðurmold í pokum.
•
eftir Siglaug
Brynleifsson
Skömmu fyrir 1740 var mörgum
klerkum og kennendum hér á landi
og í kirkju og skólamálaráðuneytum
stjórnarinnar orðið nóg boðið um
ástand og hæfni sumra íslenskra
presta og kennara til þess að sinna
á sómasamlegan hátt þeim störfum
sem þeir skyldu sinna. Sá maður
sem ásamt öðrum (þ.m. Jón biskup
Árnason í Skálholti) var hvatamað-
ur að viðreisn skólanna og kristni-
halds var Jón Thorchillius, sá sem
síðar arfleiddi fátæk og munaðar-
laus börn í Kjalarnesi að eignum
sínum, þeim til uppfræðslu, Hausa-
staðaskóli var stofnaður í þeim til-
gangi 1791.
Jón Thorchillius og Lúðvík
Harboe prestur við Kastalakirkju í
Kaupmannahöfn voru sendir hingað
til lands 1741, Harboe sem biskup
á Hólum eftir lát Steins biskups.
otmarion
Reykjavíkurvegi 64 - Hafnarfirði - Sími 651147
Blússur frá kr. 3.600
Streddbuxur frá kr. 2.700
Bómullar-„leggings“ kr. 990
Bómullarpeysur frá kr. 3.400
Bómullarbolir frá kr. 1.200
Sumarkjólar frá kr. 7.900
Rifflaðar „leggings" -buxur, stærðir S-XL, verð kr. 3.500,
Lokað á laugardögum
„Gagnrýnendur „ný-
skólastefnunnar“ hafa
ekki síst verið þeir, sem
starfa innan skólakerf-
isins, kennarar og einn-
ig aðrir utan kerfisins,
sem er ljós hættan af
niðurkoðnun þjóðtung-
unnar.“
Þeim var falið að rannsaka kristni-
hald og kunnáttu presta í kristnum
fræðum og barnauppfræðslu og
einnig skólahald á Hólum og í Skál-
holti. í erindisbréfinu er því haldið
fram „að ýmislegt sé varhugavert
í kirkju og kennslumálum landsins.
Er sérstaklega vikið að því, að of
margir duglitlir kennimenn og
kennendur séu í prestastétt og skól-
um ...“ (Páll Eggert Ólason: Saga
fslendinga VI. bindi.)
Þegar fréttist um væntanlega
ferð og rannsókn þeirra félaga
hingað til lands fór um margan
prestinn sem þá voru jafnframt
kennarar barna. Ýmsar furðusögur
um strangleika þeirra félaga og
væntanlegar refsingar gengu og
vottuðu það eitt að margur kennar-
inn/ presturinn vissu sig hafa
gegnt skyldustörfum sínum miður
en skyldi.
Nú 1993 og á undanförnum miss-
erum og reyndar lengur hefur tals-
vert verið kvartað yfir lélegum
árangri í kennslu innan skólakerfis
lýðveldisins, ekki síst í þeirri grein
sem er undirstaða allrar uppfræðslu
og samskipta manna í nokkurn veg-
inn siðuðu samfélagi, sem er þjóð-
tungan sjálf. Árangur í greinum
sem eru nátengdar íslenskri tungu,
þekking á sögu þjóðarinnar og
þekking á landinu sjálfu, er einnig
talinn ákaflega bágborinn. Þótt
margir ágætir og samviskusamir
kennarar starfi innan grunn- og
framhaldsskólakerfisins, þá virðast
þeir fleiri sem gengur eitthvað ann-
að til en uppfræðsla og áhugi á að
miðla nemendum sínum þekkingu
og auka skynjun þeirra á framan-
töldum greinum.
Gagnrýnendur „nýskólastefn-
unnar“ hafa ekki síst verið þeir, sem
starfa innan skólakerfisins, kennar-
ar og einnig aðrir utan kerfisins,
sem er ljós hættan af niðurkoðnun
þjóðtungunnar. Menn hafa einnig
gagnrýnt þau námsgögn og þær
bækur sem ríkisvaldið hefur fengið
kennurum í hendur um svonefnda
„Námsgagnastofnun“ og talið að
þær bækur stuðli lítt að góðum
árangri í námi.
Á síðasta misseri hafa bæst í hóp
gagnrýnenda einstaklingar sem
hafa sjálfir unnið að gerð kennslu-
bóka, m.a. í íslensku, og átt þar
með þátt í þeirri málstefnu sem
mótar uppfræðslu í þjóðtungunni.
Kvartanir um lélegan árangur í
kristnidóms-uppfræðslu hafa einnig
heyrst og frá þeim aðila sem hafði
mótað kristnidómsfræðsluna með
vali námsefnis á vegum „Náms-
gagnastofnunar“. Guðfaðir „ný-
skólastefnunnar“ kvartar einnig um
lélegan árangur kennslu í skólum
landsins í erindi fluttu fyrir nokkr-
um árum yfir kennurum, en þar
sagði: „Það eru námsskiptin (þýðir
kennsla) sjálf sem koma til með að
valda úrslitum um gæði skólans og
áhrif hans.“
Þegar svo er komið að boðberar
„nýskólastefnunnar“ gagnrýna eig-
in stefnu og árangur kennslu þeirra
kennara sem hafa dyggast gengið
erinda stefnunnar, þá hlýtur að
vakna sú spurning hvort þurfi ekki
að huga nánar að þeirri kennslu
og kennsluháttum sem stundaðir
eru í skólum lýðveldisins?