Morgunblaðið - 05.08.1993, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. ÁGÚST 1993
13
Bjartur í Sumarhús-
um gengur í Búseta
eftir Jón Rúnar
Sveinsson
Búseti, þ.e. húsnæðissamvinnu-
hreyfingin sem hér hefur haslað
sér völl á síðustu árum, á í mörgu
tilliti rætur að rekja til vinstri
hreyfingarinnar. Það voru sósíalist-
ar og samvinnumenn sem lögðu á
brattann í húsnæðismálum
snemma á öldinni, með þá hugsun
að leiðarljósi að úr húsnæðisþörf
allrar alþýðu væri happadrýgst að
bæta með samvinnu og samtaka-
mætti.
í tímans rás afskræmdist þessi
hugsun sums staðar og endaði í
miðstýringu og opinberu eða hálf-
opinberu húsnæðiskerfi. En þar
sem menn hafa haldið í frjáls fé-
lagasamtök um húsnæðismálin hef-
ur undantekningarlaust tekist vel
upp.
Hægri menn létu á stundum hinn
pólitíska rétttrúnað halda sér frá
stuðningi við húsnæðissamvinnufé-
lög. Víða sáu einnig þeir nauðsyn-
ina á þessu fyrirkomulagi, að það
fengi að þróast og dafna. Þeir létu
því húsnæðissamvinnuna afskipta-
lausa eða jafnvel veittu henni nokk-
urt brautargengi. Þetta á ekki síst
við þar sem búsetuformið var til
sem sterkur valkostur við opinbert,
miðstýrt húsnæðiskerfi. Sænskir
íhaldsmenn (,,moteraterna“) voru
t.d. á sínum tíma stuðningsmenn
búseturéttarformsins. í stjómartíð
Gösta Bohmans á árunum 1976-
1982 var þannig fylgt fram þeirri
stefnu að umbreyta félagslegum
leiguíbúðum í búseturéttaríbúðir.
Pólitísk einstefna úr sögunni?
Því er ekki að leyna að hérlend-
is hefur pólitískt kennivald af ýmsu
tagi verið til hinnar mestu óþurftar
og hefur tafíð alla eðlilega þróun
húsnæðismála okkar íslendinga.
Kreddutrúarmenn til hægri og að
nokkru leyti einnig vinstri sinnaðir
fagfélagsstefnumenn hafa reynt að
loka stefnuna af í harðlæstum hólf-
um frá því fyrir miðja öldina. Ann-
ars vegar var hugsjónin um einbýl-
ishús fyrir alla og hins vegar mið-
stýrt verkamannabústaðakerfi.
Stærsti stjómmálaflokkurinn
hafði það á þessum tíma sem hreint
trúaratriði allir ættu að eiga sitt
húsnæði, það lægi í blóðinu, sjálfu
íslendingseðlinu. Sem sagt, sá
gamli góði Bjartur í Sumarhúsum
byggi í hverjum manni.
A seinni árum hefur veruleiki
húsnæðismálanna hins vegar ýtt
óþyrmilega við flestum ofurkapps-
mönnum, bæði til hægri og vinstri.
Núorðið sjá nefnilega æ fleiri, að
það er hægt að leysa húsnæðis-
vanda almennings með þriðju leið-
inni, leið húsnæðissamvinnunnar,
leið Búseta.
Meira frelsi fyrir Bjart
Staðreyndin er vitanlega sú, að
Bjartur karlinn hefur bæði bognað
í baki og orðið sér úti um illkynjað
magasár og sára hjartverki gegn-
um allt húsnæðisbaslið. Það er allt
of algengt að íslendingar fórni
fjölda ára með ómældri fyrirhöfn
og óbætanlegum fómum í að öðl-
ast meinta fullsælu eigin íbúðar.
Það hlýtur í rauninni að vera
keppikefli allra alvöru stjórnmála-
loknu skulu kaupandi og allir við-
staddir bjóðendur undirrita fund-
argerð fundarins og eiga þessir aðil-
ar jafnframt rétt á að fá afhent
afrit fundargerðarinnar.
e. Frestur til að taka tilboði.
í lögunum segir að það skuli
ávalit koma fram í útboðsskilmálum
hversu lengi bjóðandi er bundinn
af tilboði sínu. Hafi kaupandi ekki
gefið svar við tilboðinu innan þess
frests sem auglýstur var, er tilboðið
ekki lengur bindandi fýrir bjóðanda.
Þá er bjóðandi ekki heldur lengur
bundinn af tilboði sínu ef kaupandi
hafnar tilboði hans eða tekur tilboði
annars bjóðanda.
f. Val á tilboði.
Samkvæmt lögunum skal ekki
taka tilboði sem er í verulegum at-
riðum í ósamræmi við útboðsskil-
mála. Ef útboðið er almennt getur
kaupandi tekið hvaða tilboði sem
er eða hafnað þeim öllum. Hafi það
boð sem kaupandi metur hagstæð-
ast ekki jafnframt verið það lægsta,
ber honum að senda öllum þeim
bjóðendum sem áttu lægra tilboð
en það sem tekið var, greinargerð
með rökstuðningi um valið.
Hafi útboðið verið lokað er kaup-
anda ekki heimilt að taka við tilboð-
um frá öðrum aðilum en þeim sem
gefinn var kostur á að gera tilboð.
Þá segir í lögunum að þess skuli
gætt að riifit á tilboðum skuli ein-
göngu fara fram á grundvelli út-
boðsskilmála. Jafnframt er þess
getið að frávikstilboð séu að jafnaði
heimil nema annað sé sérstaklega
tekið fram.
g. Höfnun á tilboði.
Þegar kaupandi vill ekki taka
tilboði, sem borist hefur í það sem
verið er að bjóða út, skal hann skýra
bjóðanda frá ákvörðun sinni, ekki
síðar en í lok þess frests sem hann
hefur til að taka ákvörðun.
í iögunum er það mikilvæga
ákvæði að kaupanda sé óheimilt að
efna til útboðs að nýju eða semja
um framkvæmd þess eftir öðrum
leiðum en útboðsgögn kveða á um,
fyrr en öllum bjóðendum hefur ver-
ið skriflega gerð ítarleg grein fyrir
flokka að koma húsnæðismálum
landsmanna í það horf að þeir geti
notið almenns frelsis og viður-
kenndra mannréttinda, þrátt fyrir
það að öflun húsnæðis standi yfir.
Það getur ekki verið hin eina rétta
húsnæðisstefna að fórna heill og
hamingju ótal ungra fjölskyldna á
altari steinsteypunnar.
Við eigum að krefjast fulls frels-
is og mannlegrar reisnar til handa
Bjarti í Sumarhúsum og öllum hans
líkum, alls staðar á landinu og í
öllum starfsstéttum. Að mínu mati
og þúsunda annarra landsmanna
verður slíkt frelsi best tryggt með
því að efla og styrkja Búsetuhreyf-
inguna. Bjartur gamli á ekki lengur
að þurfa að fórna jafn miklu og
hann er í raun einnig sami einka-
framtaksmaðurinn gagnvart hús-
næðinu og ef um eign væri að
ræða. Hann hefur forræði hús-
næðisins, sem hann hefur keypt
samkvæmt búsetuformi, og á rétt
á sinni íbúð svo lengi sem hann
stendur í skilum.
Staða Búsetahreyfingarinnar
Vöxtur og viðgangur Búseta frá
stofnun fyrsta félagsins fyrir tæp-
um tíu árum sýnir það og sannar
að íslendingar eru nú loksins að
byija að sveija sig í ætt við frænd-
ur sína á Norðurlöndum hvað snert-
ir skipan húsnæðismála. Félags-
mönnum Búsetafélaganna fjölgar
ört og eru nú orðnir nær 6.000
talsins og nokkrir tugir bætast við
í hveijum mánuði.
Búsetafélögin í landinu reka nú
á fjórða hundrað íbúða. Hreyfíngin
hefur að undanförnu þurft að hafa
Jón Rúnar Sveinsson
„Stærsti stjórnmála-
fiokkurinn hafði það á
þessum tíma sem hreint
trúaratriði að allir ættu
að eiga sitt húsnæði,
það lægi í blóðinu,
sjálfu Islendingseðl-
inu.“
talsvert fyrir þvi að varðveita stöðu
sína í húsnæðiskerfínu og þróa
hana áfram. Samdrátturinn í land-
inu hefði átt að kalla á auknar
byggingar búseturéttaríbúða og
vaxandi skilning á nauðsyn milli-
leiðar í húsnæðismálum á borð við
þá sem Búseti felur í sér. Engu að
síður virðast stjómvöld að undan-
förnu hafa gripið til niðurskurðar-
hnífsins gagnvart Búseta og það
all rækilega nú á liðnu vori. Þann-
ig fengu Búsetafélögin 70 lán árið
1990, 40 lán 1991 og 25 lán árið
1992.
Þarna hefur þróunin legið nokk-
uð bratt niður á við, en þó þykir
pólitískum fulltrúum flokkakerfis-
ins í húsnæðismálastjórn greinilega
ekki nógu vel að verki staðið gagn-
vart einu almannahreyfingunni í
húsnæðismálum á íslandi. Um
þetta vitnar úthlutun stjórnarinnar
á lánum úr félagslega íbúðalána-
sjóðnum á sl. vori.
Á þessu ári hefur Húsnæðis-
stofnun 500 lán til úthlutunar. Hin
pólitíska stjóm stofnunarinnar
ákvað — að sögn vegna ljár-
magnsskorts — að skipta úthlutun-
inni í tvennt og bíða með seinni
úthlutunina fram á haustið, þrátt
fyrir hið mjög svo bágborna at-
vinnuástand á landinu og vitandi
vits að til beggja vona getur bmgð-
ið um byggingarstarfsemi sem
dregst fram á íslenskan vetur. Að
dæma af þeim 300 lánum sem út-
hlutað var virtist Búseti tæpast
vera til á landakorti húsnæðismála-
stjómar, því niðurstaðan varð sú,
að Búsetahreyfíngin, sem í er á
annan tug svæðisbundinna félaga,
fékk aðeins 14 byggingarlán að
þessu sinni. Vart þarf að taka fram,
að Búsetahreyfíngin, eina virka
fjöldahreyfingin í húsnæðismálum
hér á landi sættir sig ekki við þessa
niðurstöðu og væntir þess því ein-
dregið að önnur og réttlátari aðferð
verði notuð við skiptingu þeirra 200
lána sem eftir munu vera.
Enginn þarf að ganga þess dul-
inn að húsnæði sem mannleg frum-
þörf gegnir nákvæmlega sama
hlutverki á íslandi og annars stað-
ar í heiminum. Vonandi á sá dagur
eftir að rísa að stjórnvöld ásamt
samtökum og stofnunum sem hafa
með húsnæðismál að gera viður-
kenni hina augljósu nauðsyn þess
að húsnæðissamvinnufélögin eflist
til muna og verði eðlilegur og sjálf-
sagður þáttur í húsnæðismálum
okkar íslendinga.
Höfundur er félagsfræðingur.
Hann var fyrsti formaður Búseta
í Reykjavík 1983-1986.
ástæðum þess að öllum tilboðum var
hafnað. Ákvæði þetta hefur þann
tilgang að koma í veg fyrir misnotk-
un á útboðsforminu eins og nokkur
dæmi eru um. Því er sem sé ætlað
að stemma stigu við því að efnt sé
til útboða án þess því fylgi nokkur
alvara. Það er mjög mikilvægt að
unnt sé að stemma stigu við slíku
þar sem það kostar oft verulega fjár-
muni fyrir bjóðendur að taka þátt
í útboðum.
h. Samþykki tilboðs.
Þegar tilboð hefur síðan verið
samþykkt og kaupandi hefur form-
lega tilkynnt bjóðanda um það er
kominn á samningur milli aðila þess
efnis sem útboðsgögn og tilboðið
kváðu á um.
i. Brot á lögunum.
I lok laganna er síðan sagt að
brot á lögunum leiði til bótaábyrgð-
ar samkvæmt almennum reglum,
jafnframt því sem útboðið í heild
sinni er lýst ógilt. Bótafjárhæðin
skal miðast við að undirbúa tilboð
og taka þátt í útboði.
3. Tilgangur laganna
Tilgangurinn með lögum um
framkvæmd útboða er fyrst og
fremst sá að mynda lagaramma um
þær reglur sem gilda skulu um ferl-
ið frá því að útboð er auglýst og
þar til samningur hefur komist á á
milli kaupanda og bjóðanda.
Ákvæði laganna eru í flestum atrið-
um í samræmi við venjur og staðla
sem hingað til hefur verið stuðst
við á þessu sviði. Fyrir þá sem lengi
hafa starfað í tengslum við útboð
eiga því ákvæði laganna ekki að
koma á óvart. Ffyrir hina sem ekki
hafa eins mikla reynslu af útboðum
eiga ákvæði laganna að vera auð-
skilin. Ljóst er að allir þeir sem
starfa í tengslum við útboð þurfa
að kynna sér efni laganna. Mikil-
vægt er að menn geri það og temji
sér sem fyrst að vinna samkvæmt
þeim reglum sem lögin setja.
Höfundur er lögfræðingur
Landssambands iðnaðarmanna.
Eftiispurnin eltir eldri
Honda er það mikil, að við
lilum á notaða Honda sem
Okkur vantar yfirleitt eldri Honda
til að geta sinnt eftirspurn. Ef þú átt
Honda og hefur hug á að skipta og fá
þér nýja, þá metum við eldri bílinn á
sanngjörnu verði og þú eignast nýjan
Honda fyrirhafnarlítið.
HONDA
VATNAGÖRÐUM - SlMI 689900
-góð fjárfesting