Morgunblaðið - 09.09.1993, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1993
Alnæmið
ógnar Asíu-
ríkjunum
UM aldamótin verður alnæmi
líklega orðið útbreiddara í
Asíu en Afríku með alvarleg-
um afleiðingum fyrir efna-
hagslíf og heilbrigðiskerfi
sumra ríkja þar. Kom þetta
fram á þriggja daga ráðstefnu
í Manila á Filippseyjum um
efnahagsleg áhrif sjúkdóms-
ins. Opinberlega eru gefnar
upp sjö milljónir alnæmistil-
fella í Afríku og tvær milljónir
í Asíu en bilið minnkar með
ári hveiju og talið er, að um
aldamótin verði þau orðin á
fimmtu milljón í Tælandi einu.
Deilt um
Rushdie
TVEIR helstu frammámenn í
Tékklandi, Vaclav Havel for-
seti og Vaclav Klaus forsætis-
ráðherra, eru komnir í hár
saman út af því hvort rétt sé
eða rangt að styðja breska
rithöfundinn Salman Rushdie.
Eins og kunnugt er hafa yfir-
völd í Iran lýst hann dauðasek-
an fyrir guðlast og níð um
Múhameð spámann og sett
tvær milljónir dollara honum
til höfuðs. Rushdie var á
mannréttindaráðstefnu í
Tékklandi í síðustu viku og
átti þá viðræður við Havel
forseta. Klaus vildi hins vegar
ekkert af honum vita og sagði,
að heimsókn hans væri ekki
til marks um fjandskap Tékka
við íslömsk ríki. Havel fann
að þessu í sjónvarpi og sagði
um afstöðu Klaus, að hún líkt-
ist því að „lifa með lyginni og
beygja sig fyrir hinu illa“.
Major hefur
gagnsókn
JOHN Major, forsætisráð-
herra Bretlands, hefur hafið
mikla sókn til að bæta ímynd
sína og íhaldsflokksins meðal
kjósenda. Bregst hann hart til
varnar ríkisstjóminni í grein,
sem birtist í mörgum bresku
héraðsdagblaðanna, og segir,
að þetta ár hafi vissulega ver-
ið erfitt en þær ákvarðanir,
sem teknar hafí verið, hafí
verið nauðsynlegar. Tíundar
hann ýmsar góðar fréttir af
efnahagslífínu en verðbólga
er nú aðeins 1,5%, vextir sex
prósent og á fyrstu fímm
mánuðum ársins minnkaði at-
vinnuleysið.
Herða umsátur
um Cuito
UNITA-hreyfíngin í Angóla
hefur hert mjög atlöguna að
Cuito-borg í miðhluta landsins
og flutt þangað mikið af bryn-
vörðum bílum. Hefur hún setið
um borgina í átta mánuði en
þar búa um 250.000 manns.
Talið er, að 18.000 manns að
minnsta kosti hafí fallið í bar-
dögunum eða af völdum hung-
urs og sjúkdóma. Víða annars
staðar sækir stjómarherinn
fram gegn skæruliðum Unita
en talið er, að með hernámi
Cuitos vilji þeir styrkja stöðu
sína áður en öryggisráð Sam-
einuðu þjóðanna fjallar um
ástandið í Angóla 15. septem-
ber.
Hvatning Jóhannesar Páls páfa í ferð sinni um Eystrasaltsríkin
Rússneska herliðið
fari frá Lettlandi
Ríga. Reutcr.
JÓHANNES Páll II páfi kom til Lettlands í gær frá Litháen og
sagði talsmaður Guntis Ulmanis forseta að rætt hefði verið um
dvöl 16.000 rússneskra hermanna í landinu. „Páfi sagðist gera
sér grein fyrir ástandinu, um væri að ræða erlenda hermenn og
þeir ættu að yfirgefa lettneskt yfirráðasvæði,“ sagði talsmaður-
inn, Ante Busa.
í síðasta mánuði sagði páfí
sendiherra Eistlands í Páfagarði
að dvöl þúsunda rússneskra her-
manna í Eistlandi í óþökk stjórn-
valda væri eitt af því sem hægði
á framförum í landinu. Síðustu
rússnesku hermennirnir yfírgáfu
Litháen nokkrum dögum áður en
páfí kom þangað.
Tugþúsundir manna fögnuðu
páfa á leið hans um höfuðborgina
Ríga en um 19% íbúa Lettlands eru
kaþólskir. Aðrir Lettar eru yfirleitt
mótmælendatrúar en nær helming-
ur íbúanna er af rússnesku bergi
brotinn; Rússar eru flestir hlynntir
Réttrúnaðarkirkjunni. Litháar eru
flestir kaþólskir en Eistlendingar
mótmælendatrúar. í ræðu sinni
sagðist páfi vita að Lettar vildu
óþreyjufullir ná friði eftir langt erf-
iðleikaskeið. Þeir væru hugrökk
þjóð sem nú yrði að horfast í augu
við veruleika sem væri bæði „flók-
inn og stórfenglegur".
Rússar hafa sakað stjórnvöld í
Eystrasaltsríkjunum um að mis-
muna íbúum af rússneskum ætt-
um, meðal annars með þvi að setja
lög um ríkisborgararétt þar sem
krafist er nokkurrar kunnáttu í
tungumáli þjóðanna sem.löndin eru
kennd við. Er markmiðið að reyna
að tryggja að menning og tunga
landsmanna sjálfra lifi af en mjög
var að smáþjóðunum þrem þrengt
meðan þær voru neyddar til að búa
við Sovétvaldið. Óopinber stefna
Reuter
Blessun veitt í Ríga
JÓHANNES Páll II páfi blessar fólk sem beðið hefur eftir honum
í mikilli rigningu fyrir utan St. Jakobskirkjuna í Ríga í gær.
Sovétstjórnarinnar var að gera
löndin þrjú algerlega rússnesk,
m.a. með því að hvetja Rússa til
að setjast þar að.
I ræðu sem páfi hélt í Litháen
sl. sunnudag sagði hann að um-
heimurinn skildi vel „löngun fólks
af rússneskum stofni til að njóta
fullra mannréttinda" í löndunum
þar sem þeir hafa sest að.
Reuter
Banaslys á hraðbrautinni
BJÖRGUNARMENN leita hér í flaki hollensks fólksflutningabíls, sem fór í gær út af hraðbrautinni milli Parísar
og Lyon í Frakklandi. Fimm farþeganna, sem voru alls 58, biðu bana en 40 slösuðust. Slysið varð með þeim
hætti, að bíllinn fór af einhveijum sökum utan í vegrið og valt þá út af veginum.
-------------
Kanada
Boðað til
kosninga
Scarborough í Kanada. Reuter.
KIM Campbell, forsætisráðherra
Kanada, hefur boðað til nýrra
þingkosninga 23. október nk.
Ihaldsflokkur hennar sigraði í
síðustu kosningum og þar á und-
an en nú er róðurinn þyngri.
Þótt hagvöxtur sé 3,2% eða meiri
en í flestum iðnríkjum og verð-
bólga aðeins 1,6% kvartar al-
menningur mjög undan versn-
andi lífskjörum og atvinnuleysi.
Skattbyrði hefur einnig aukist
enda þótt velferðarkerfið hafi verið
skorið niður og þjóðarskuldir hækk-
að. Skoðanakannanir gefa til kynna
að tveir þriðju hlutar kjósenda telji
ekki að Ihaldsflokkurinn eigi skilið
að vera áfram við stjórnvölinn. Um
40% eru hræddir um að missa vinn-
una og atvinnuleysið er nú 11,6%.
Eitt mesta deilumálið í Kanada
auk sérréttinda hinna frönskumæl-
andi Quebec-búa er fríverslun við
nágrannaríkin. Campbell hvikar
hvergi í baráttunni fyrir þessu
helsta baráttumáli fyrirrennara
síns, Brians Mulroneys.
Tölvuþrjótar í mörgum löndum, þar á meðal fslandi, hrella Norðmenn
Brutust inn í tölvukerfi hersins
TÖLVUÞRJÓTAR í 16 löndum að minnsta kosti, þar á meðal
íslandi, komust inn í eitt af tölvukerfum norska hersins og höfðu
fullan aðgang að því um sex mánaða skeið. Gátu þeir þurrkað
út, stolið og breytt upplýsingum, sem þar var að finna, en tals-
menn hersins segja, að lélegu og ófullkomnu öryggiseftirliti á
hans vegum sé fyrst og fremst um að kenna. Hefur þetta mál
meðal annars komið til kasta norsku lögreglunnar og Scotland
Yard en tölvukerfið, sem um ræðir, er í foringjaskóla hersins í
Oslo.
Að því er fram kemur í norska
blaðinu Aftenposten átti þetta sér
stað á árinu 1991 en því er hins
vegar haldið leyndu með hvaða
hætti tölvuþijótarnir komust inn
í kerfið. Það var raunar aðeins
verið að prófa það og því lítið í
því af mikilvægum upplýsingum
en við rannsókn hefur komið í Ijós,
að það notað sem nokkurs konar
stökkpallur við árásir á önnur
tölvukerfi í einkafyrirtækjum og
opinberum. Talið er, að hér hafí
verið um að ræða einn lið í stór-
árás á meira en 100 tölvukerfi í
mörgum löndum.
Mikil ös á tölvulínunni
Það var árvakur starfsmaður
símstöðvarinnar í Ósló, sem tók
eftir því í maí 1991, að það var
undarlega mikil ös á tölvulínu
herforingjaskólans og lét strax
vita af því. Vöknuðu óðara grun-
semdir um, að tölvuþijótar væru
að verki og var þá gripið til viðeig-
andi ráðstafana. Samt sem áður
héldu þijótarnir áfram að reyna
að komast inn í kerfíð, hugsan-
lega vegna þess, að þeir höfðu
skilið eftir spor, sem þeir vildu
fjarlægja. Síðar upplýstist, að
Scotland Yard hefði handtekið
þijá breska ríkisborgara og margt
bendir til, að þeir hafi rutt braut-
ina inn í tölvukerfi foringjaskóla
norska hersins og síðan dreift
upplýsingum um það til annarra.
Mikil fjárútlát
Tölvuþijótarnir hafa valdið
norska hernum verulegum fjárútl-
átum. Aðeins öryggiseftirlitið hef-
ur farið með meira en 100 dags-
verk í rannsóknina og foringja-
skólinn hefur orðið að endurskipu-
leggja starfsemi sína á ýmsan
hátt. Auk þess situr herinn uppi
með símareikning upp á rúmar
tvær milljónir kr. vegna misnotk-
unar tölvuþijótanna á línunum.
Það var allsheijareftirlitsleysi
og trassaskapur, sem gerði tölvu-
þijótunum kleift að komast inn i
kerfíð. Við það var enginn búnað-
ur, sem vísar burt óboðnum gest-
um, og segja má, að það hafi stað-
ið upp á gátt allan sólarhringinn.
Þar að auki hefur komið í ljós við
rannsókn, að nemendur í skólan-
um hafa misnotað það, meðal
annars tengt það við tölvukerfi
háskólans í Ósló.
Ósjálfbjarga tölvufíkill
Eins og fyrr segir voru þrír
Bretar handteknir fyrir að bijót-
ast inn í tölvukerfið og tveir þeirra
voru í sumar dæmdir í sex mán-
aða fangelsi. Var þar um að ræða
24 ára gamlan kerfisfræðing og
22 ára gamlan aðstoðarmann á
rannsóknastofu. Voru þeir dæmd-
ir fyrir að hafa brotist inn í meira
en 10.000 tölvukerfi víða um heim
og valdið skaða, sem metinn var
á 12 milljónir ísl. kr. Sá þriðji,
tvítugur að aldri, var sýknaður á
þeirri forsendu, að hann væri
sjúklingur, þvílíkur tölvufíkill, að
hann væri ekki lengur sjálfráður
gerða sinna.