Morgunblaðið - 09.09.1993, Page 27

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1993
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1993
27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftý' 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Þjóðveijar hvattir til
endurmats
ýska ríkisstjómin lagði fyrir
síðustu helgi fram skýrslu
þar sem kynntar eru hugmyndir
um hvemig endurskipuleggja
megi þýskt þjóðfélags- og efna-
hagskerfi til að Þýskaland verði
samkeppnisfært í framtíðinni.
Á blaðamannafundi þar sem
Helmut Kohl kanslari, Giinter
Rexrodt efnahagsmálaráðherra
og Theo Waigel fjármálaráðherra
kynntu skýrsluna, kom fram sú
skoðun að Þjóðveijar yrðu að
endurmeta lífsviðhorf sitt. Sá
veruleiki, sem menn standa
frammi fyrir, einkennist af auk-
inni alþjóðlegri samkeppni, skorti
á nýjum atvinnutækifærum og
ekki síst breyttri aldurssamsetn-
ingu þjóðarinnar. Þannig verður
þriðji hver Þjóðveiji eldri en sex-
tugur árið 2030.
Allt þetta krefst þess, að mati
þýsku ríkisstjórnarinnar, að grip-
ið verði til róttækra aðgerða til
að stemma stigu við þeirri þróun
að Þýskaland verði ekki eins fýsi-
legur kostur og áður í augum
fyrirtækja. Til að svo megi verða
þurfí að losa um skrifræðið og
minnka reglugerðarfarganið,
sem torveldi fyrirtækjum að hefja
rekstur og ekki síst að gera þýskt
þjóðfélag ódýrara í rekstri.
Afstaða Helmuts Kohls er
skýr: Þjóðveijar hafa lifað um
efni fram og verða nú að takast
á við þann vanda.
í skýrslunni segir m.a., að
nauðsynlegt sé að draga verulega
úr hlutfalli ríkisútgjalda af þjóð-
arframleiðslu þannig að það verði
aftur svipað og það var áður en
Þýskaland sameinaðist. Það sam-
svarar um 45,8% en ríkisútgjöldin
eru nú orðin 50,5% af þjóðar-
framleiðslu og hafa aldrei verið
meiri. Þá er talið nauðsynlegt að
breyta skiptingu ríkisútgjald-
anna, þannig að þau stuðli að
fjárfestingum og nýsköpun í stað
þess að draga úr þessum þáttum.
Því markmiði á meðal annars að
ná með því áð minnka niður-
greiðslur til óarðbærra atvinnu-
greina.
Einnig er stefnt að því að ekki
verði meira en 3% halli á fjárlög-
um og að skattar á fyrirtæki
verði lækkaðir.
Eitt helsta áhyggjuefni stjórn-
valda er mikið atvinnuleysi í
Þýskalandi, en 3,5 milljónir
manna eru nú án atvinnu. Við
þetta bætist að hin mikla áhersla
á langskólanám undanfarna ára-
tugi hefur verið á kostnað iðn-
og verkmenntunar. í þýskum
háskólum eru 1,8 milljónir stúd-
enta, sem margir hveijir eiga
takmarkaða möguleika á vinnu
að námi loknu, en í landinu öllu
er hins vegar einungis að finna
1,6 milljónir lærlinga í iðnaði.
Ber að hafa í huga, þegar þessar
tölur eru skoðaðar, að hagsæld í
Þýskalandi á þessari öld hefur
ekki síst byggst á öflugum smá-
iðnaði.
Til lengri tíma litið er stærsta
vandamálið hversu hátt hlutfall
þjóðarinnar verður innan skamms
komið á eftirlaun og hefur ríkis-
stjórnin og þessi skýrsla hennar
helst verið gagnrýnd fyrir að taka
það mál ekki nógu föstum tökum.
Stjórnin hefur skotið endanlegri
lausn á þeim vanda fram yfir
aldamót og má gera ráð fyrir að
yfirvofandi þingkosningar á
næsta ári hafi átt þar hlut að
máli. Þangað til er þó ætlunin
að hvetja fyrirtæki til að senda
ekki starfsmenn á eftirlaun um
aldur fram og reyna að gera
barneignir fýsilegri með hækkuð-
um barnabótum og skattaívilnun-
um.
Af öðrum tillögum í skýrslu
stjórnarinnar má nefna að endur-
skoða á sjúkratryggingakerfið
með það að leiðarljósi að auka
ábyrgð einstaklinganna. Einka-
væðingu verður hraðað og meðal
annars kannaðir möguleikar á
einkavæðingu verulegs hluta
samgöngukerfisins og póst- og
símaþjónustunnar. Ríkisstjórnin
vill bæta menntakerfi landsins
og jafnframt stytta skólagöngu
þannig að einungis muni taka
tólf ár að ná stúdentsprófi. Til
að hamla gegn því að menn ger-
ist „eilífðarstúdentar" er fyrir-
hugað að taka upp skólagjöld
þegar námsmaður hefur verið
lengur í námi en sem talið er
nema venjulegum námstíma.
Það er athyglisvert að þetta
er í annað skipti á þessu ári sem
ríkisstjórn norður-evrópsks iðn-
ríkis gefur út skýrslu, þar sem
lögð er til endurskoðun á ýmsum
grundvallarþáttum í þjóðfélag-
inu.
Fyrr á árinu voru birtar niður-
stöður sænsku Lindbeck-nefnd-
arinnar þar sem gengið er lengra
og fleiri þjóðfélagsþættir teknir
með en í skýrslu þýsku stjórnar-
innar. Meginniðurstöðurnar eru
hins vegar þær sömu: Nauðsyn-
legt er að draga úr umsvifum
ríkisins, koma í veg fyrir að líf-
eyrisskuldbindingar sligi þjóðfé-
lagið í framtíðinni, bæta starfs-
skilyrði fyrirtækja og efla mennt-
un samhliða því sem skólakerfið
sé jgert skilvirkara.
Islendingar eiga við enn alvar-
legri vanda að etja en Þjóðveijar
og Svíar.. Hins vegar hefur minna
borið á því að stjórnvöld hér á
landi reyni að greina þann vanda
og marka heildarstefnu, sem
stuðlað gæti að því að íslenskt
þjóðfélag eflist í framtíðinni. Er
ekki orðið tímabært að við endur-
metum einnig lífsviðhorf okkar
og skipulag til að geta mótað
slíka framtíðarsýn?
Læknaþing á 75 ára afmæli Læknafélags Islands
Krabbamemsrannsókn-
ir aðalviðfangsefnið
Rætt um að hefja sérnám í læknisfræði hérlendis á næsta ári
LÆKNAÞING verður haldið dagana 10. til 18. september næstkom-
andi, og mun þá einnig verða haldið upp á 75 ára afmæli Læknafélags
íslands. Á þinginu munu taka þátt nálægt fjórða hundraði lækna, og
milli 50 og 60 þeirra munu kynna niðurstöður rannsókna sinna á fyrir-
lestrum og kynningarspjöldum. Þá munu um 30 erlendir gestir taka þátt
á þinginu, þar á meðal Daniel C. Tosteson, forseti læknadeildar Har-
vard-háskóla, og Leah J. Dickstein, varaforseti læknadeildar Kentucky-
háskóla. Á aðalfundi Læknafélagsins mun, að sögn Sverris Bergmann
formanns, sennilega verða rætt um hvort teka beri upp sérnám að nokkru
leyti hér á landi á næsta ári, og um skipulagsmál læknafélaganna.
Bankamemi vísa á bug ásökunum kaupmanna
Þeir greiði þjón-
ustu sem njóta
HALLDÓR Guðbjarnason, bankastjóri Landsbanka íslands, og Björn
Björnsson, framkvæmdastjóri íslandsbanka, hafna öllum staðhæfingum
Kaupmannasamtaka Islands um að bankarnir hyggist nota tilkomu debet-
kortanna til að greiða niður eigin fortíðarvanda með álögum á notend-
ur kortanna upp á einn milljarð króna. Þeir segjast vinna í anda yfir-
lýstra sjónarmiða Neytendasamtakanna um að verðleggja eigi þjónustu
miðað við tilkostnað og þeir sem hagnýti sér þjónustuna eigi að greiða
fyrir hana. Þetta gildi jafnt um kaupmenn og korthafa en talsmenn
bankanna saka kaupmenn um að vanmeta það hagræði sem fylgi aukn-
um rafrænum staðgreiðsluviðskiptum fyrir þeirra rekstur. Sparnaður
með minnkandi tékkaviðskiptum komi bönkum til góða en leggist ekki
á neinn annan. Bankamenn segja að almenn notkun debetkorta og sú
hagkvæmni sem af þeim leiðir sé líkleg til að stuðla að minni vaxtamun
og þar með lægra vaxtastigi í landinu en varast að spá fyrir um hve
skjótt sú lækkun komi fram og hve mikil hún verði og eins hver áhrif
þessi breytta greiðslumiðlun hafi á vinnuaflsþörf og mannahald í banka-
kerfinu.
Morgunblaðið/Júlíus
Sjávarútvegssýningin undirbúin
ÍSLENZKA sjávarútvegssýningin í Reykjavík hefst næstkomandi miðvikudag, en hún er meðal veiga-
mestu sýninga á sviði sjávarútvegs í heiminum. Sýningin er haldin í Laugardalshöll, sem reyndar
dugir ekki fyrir alla sýninguna þó stór sé. Því hafa tveir 2.500 fermetra sýningarskálar verið reistir
við höllina til bráðabirgða. Þetta er í þriðja sinn, sem sýningin er haldin, en sýnt er í Reykjavík á
þriggja ára fresti.
Samkomulag í deilu McDonalcTs við stéttarfélög
Lyst hf. óskar eftir
gerð sérlgarasamnings
FULLTRÚAR Lystar hf., leyfishafa McDonald’s á íslandi, og Félags
starfsfólks í veitingahúsum og ASI undirrituðu samkomulag í gær um
að ganga til samninga um kaup og kjör starfsmanna Lystar hf. á
grundvelli almennra kjarasamninga og laga. Jafnframt óskaði Lyst
hf. eftir að gengið verði til sérkjarasamninga um tiltekin atriði vegna
eðlis starfsemi fyrirtækisins og verður fyrsti samningafundurinn hald-
inn í dag. Ingvar Ásgeirsson, ráðningarsljóri Lystar hf., segir að deil-
an við verkalýðshreyfinguna sé úr sögunni.
Fyrstu tveir dagar þingsins munu
verða nýttir nýttir til námskeiðshalda.
Dagana 13. og 14. september verður
haldið læknaþing og erindi flutt, en
þann 15. verður haldið vísindaþing.
Dagskrá í tilefni afmælisins verður
haldin þann 16., en hátíðardagskrá
lýkur með málþingi dagana 17. og
18. september, en þann dag verður
einnig aðaifundur Læknafélags ís-
lands.
Aðgerðardagur hefur áhrif á
lífshorfur brjóstakrabba
Að sögn Stefáns Matthíassonar,
formanns fræðsludeildar Læknafé-
HALLDÓR Blöndal samgönguráð-
herra, Geir Magnússon forstjóri
Olíufélagsins hf. og Guðlaugur
Björgvinsson forstjóri Mjólkursam-
sölunnar undirrituðu í gær sam-
starfssamning um átak í íslenskri
ferðaþjónustu fyrir árið 1994.
Markmið átaksins er að hvetja Is-
lendinga til að ferðast um landið og
er tilefnið 50 ára afmæli íslenska lýð-
veldisins á næsta ári og ár fjölskyld-
unnar hjá Sameinuðu þjóðunum.
Safna 25 milljónum
Olíufélagið og Mjólkursamsalan
leggja til 5 miiljónir hvort um sig og
er stefnt að því að safna 25 milijónum
króna til átaksins og er áætlað að
fleiri aðilar tengist átakinu með ýms-
um hætti.
„Við erum að efna til þessa átaks í
þeirri trú að þessi viðleitni hljóti góð-
an hljómgrunn,“ segir Halldór. „Það
lagsins, verður aðalefni fyrirlestra
læknaþingsins um krabbameinsrann-
sóknir. Fram hefur komið sú skoðun
að ef konur fari í skurðaðgerð við
bijóstakrabbameini á 3.-12. degi
tíðahringsins hafi þær verri horfur
en aðrar. Halla Skúladóttir mun á
læknaþinginu greina frá niðurstöðum
rannsóknar sem styður þá tilgátu að
lifun sé minni hjá konum skornum
upp í follicular-fasa tíðahringsins, frá
degi 1 til 14, en öðrum. Þá hefur
testósterónmagn forspárgildi um lifun
— því minna testósteron, því meiri
lifun.
Nýgengi og dánarhlutfall nýrna-
geta allir komið inn í þetta samstarf."
Skipaður hefur verið starfshópur
til að vinna að átakinu og ætlar hann
að efna til kynningarherferðar um
möguleika til ferðalaga innanlands
og í mars á næsta ári er ætlunin að
gefa út kynningarbækling sem verður
dreift á hvert heimili í landinu.
Sérstök áhersla verður lögð á
ferðalög fjölskyldna um landið þannig
að þær geti notið óspilltrar náttúru,
fjölbreyttrar menningar og annars
sem landið hefur upp á að bjóða.
Formaður hópsins er Davíð Stef-
ánsson, deildarstjóri í samgönguráðu-
neytinu og sagði hann að sérstaklega
yrði Ieitað til sveitarfélaganna um
samstarf. Aðrir í hópnum eru Þórhall-
ur Jósepsson, deildarstjóri í sam-
gönguráðuneytinu og Magnús Odds-
son, markaðsstjóri Ferðamálaráðs.
Framkvæmdastjóri átaksins er Tómas
Guðmundsson.
frumukrabbameins er hvergi hærra
en á íslandi, að því er fram kemur í
erindi sem Tómas Guðbjartsson mun
flytja á þinginu. Lífshorfur sjúklinga
hafa staðið í stað hér á landi síðustu
tvo áratugi, en eru þó fyllilega sam-
bærilegar við það sem best gerist
erlendis.
Langt starf í kísilmengun eykur
líkur á lungnakrabba
Samkvæmt frumniðurstöðum Vil-
hjálms Rafnssonar og Hólmfríðar
Gunnarsdóttur eykur vinna við raf-
magn ekki líkur á krabbameini. Rann-
sakaðir voru 4.540 karlar í Lífeyris-
sjóði rafiðnaðarmanna, en ekki fannst
marktækur munur á væntigildum
nýgengis hinna ýmsu krabbameins-
tegunda.
Rannsókn Vilhjálms og Hólmfríðar
á áhrif kísilgúrmengunar á lungna-
krabbamein virðast hins vegar benda
til þess að karlar sem starfað hafa
lengur en fímm ár í Kísiliðjunni við
Mývatn og við útskipun kísilgúrs í
Húsavíkurhöfn eigi meiri hættu á að
fá lungnakrabbamein en samkvæmt
landsmeðaltali. Reykingavenjur hóps-
ins eru undir meðallagi. Nýgengi
meðal hópsins í heild var hins vegar
ekki marktækt hærra en landsmeðal-
tal.
Hefðbundin botnlangataka
á undanhaldi?
Haldin verða þijú íslensk erindi um
nýjungar í skurðaðgerðum. Þar skýr-
ir meðal annars Gunnar H. Guðlaugs-
son frá gallblöðruskurðaðgerðum um
kviðsjá, sem styttir legutíma marg-
falt. Þá greinir Tómas Guðbjartsson
frá svipuðum niðurstöðum um botn-
langatöku. Með kviðsjártækni verða
skurðirnir minni, og fólk kemst fyrr
til vinnu. Varpað er fram þeirri hug-
mynd að hefðbundin botlangataka
verði brátt á undanhaldi fyrir hinni
nýju aðferð.
Læknafélag íslands er heildarsam-
tök íslenskra lækna. Aðild að því eiga
8 svæðisfélög, en íjögur tengiaðild.
Læknafélagið hefur nú komið upp
veglegu lækningaminjasafni í Nes-
stofu á Seltjarnarnesi, en sökum mik-
ils fjölda þátttakenda á væntanlegu
þingi varð að færa flesta dagskrárlið-
ina á Hótel Loftleiðir.
Ingvar sagði að launataxtar starfs-
fólks gætu átt eftir að taka breyting-
um vegna samningaviðræðnanna en
fyrirtækið hefur þegar gengið frá
ráðningarsamningum við tæplega
100 starfsmenn. Kvaðst hann ekki
eiga von á að nein vandamál ættu
eftir að koma upp í viðræðunum varð-
andi starfskjör starfsfólks McDon-
ald’s en ef einhver mistök kæmu í
ljós yrðu þau leiðrétt.
Fyrirtækið hugðist sniðganga
verkalýðsfélög og gera eingöngu
ráðningarsamninga við starfsfólk á
grundvelli sérstakrar starfsmanna-
handbókar, sem allir starfsmenn fá
afhenta, sem kveður á um vinnuregl-
ur og starfsskyldur. Ýmis atriði í
bókinni voru þyrnir í augum forystu-
manna verkalýðsfélaga sem töldu þau
bijóta í bága við lágmarkskjör í kjara-
samningum og jafnvel lög. Að sögn
Ingvars verður reynt að ná þeim regl-
um sem eru í starfsmannahandbók-
inni inn í sérkjarasamninginn í við-
ræðunum sem framundan eru.
Meðal þess sem verkalýðsforystan
hefur gagnrýnt í starfsmannahand-
bók Mcdonald’s eru ákvæði um að
einstaklingsbundnar vinnuáætlanir
gætu breyst frá viku til viku. „Ekki
er unnt að festa vinnustundafjölda
þinn algjörlega í sessi þar sem fjöldi
starfsfólks ræðst af því hve mikið er
að gera á veitingastaðnum, “ segir
m.a. í handbókinni. Einnig var gagn-
rýnt að gert er ráð fyrir að álag fyr-
ir hvem unninn tíma umfram 74
klukkustundir og 10 mín. á hveiju
tveggja vikna launatimabili reiknist
sem 1,0385% af mánaðarlaunum og
einnig að starfsmönnum beri sjálfum
ávallt að halda einkennisfötum hrein-
um og snyrtilegum. Fyrirtækið býr
til frammistöðuyfirlit fyrir hvern
starfsmann sem fær stigagjöf fyrir
frammistöðu og persónulega eigin-
leika í starfi. Eru frammistöðuskýrsl-
ur svo skoðaðar með reglubundnu
millibili og er starfsmönnum sem
standa sig vel launað með sérstökum
kauphækkunum skv. ákveðnum regl-
um.
ítarlegar agareglur er að fínna í
handbókinni sem þykja nýstárlegar á
íslenskum vinnumarkaði. Ef starfs-
maður fylgir t.d. ekki leiðbeiningum
er varðað geta öryggi starfsfólks eða
viðskiptavina, neytir matar án leyfis
eða greiðslu, hefur uppi ruddafengið
orðbragð við viðskiptavini eða sýnir
kynferðislega áreitni er hann tafar-
laust rekinn úr vinnu og fær ekki
kaup í stað uppsagnarfrests eða orlofs.
Nefskraut og eyrnalokkar
óheimilir
Auk þessa eru ýmis fyrirmæli um
hreinlæti starfsfólks og framkomu.
Skal hár vera hreint og snyrtilegt.
Karlmenn skulu ekki hafa hár niður
fyrir kraga og bartar skulu vera vel
snyrtir. Sérstök hártíska og hárskraut
er óheimilt nema hattur hylji. Vangar
skulu vera vel rakaðir en yfirskegg
er þó leyft sé það snyrtilegt. Nef-
skraut og eyrnalokkar eru starfs-
mönnum McDonald’s óheimilir og
einnig naglalakk. Persónubundið
hreinlæti verður að fela í sér regluleg
böð, hárþvott, notkun svitalyktareyð-
is, hreinar hendur og neglur. Þá er
húðflúr sem sýnilegt er þrátt fyrir
búninginn óheimilt, skv. handbókinni.
Forsvarsmenn bankanna segja að
kaupmenn og neytendur muni ekki
síður en bankarnir hafa hag af aukn-
um staðgreiðsluviðskiptum sem muni
jafnframt verða til þess að draga úr
notkun kreditkorta. Hagræði seljenda
vöru og þjónustu felist m.a. í því að
tekin verði ábyrgð á öllum greiðslum
með debetkortum, óháð fjárhæð en á
tékkum ábyrgist banki nú aðeins
10.000 króna úttekt. Þá verði greiðsl-
ur bókaðar samdægurs af banka-
reikningi kaupanda á viðskiptareikn-
ing seljanda og því skila sér einum
vaxtadegi fyrr inn á reikning kaup-
mannsins en nú er. Þá taki afgreiðsla
með debetkorti um 50 sekúndum
skemmri tíma en afgreiðsla með
tékka og gefi því aukin greiðsla í því
formi færi á aukinni framleiðni og
hagræðingu, ekki síst í stærri fyrir-
tækjum.
Tapa 40 krónum á hverjum
tékka
Á blaðamannafundi sem forsvars-
menn bankanna og Einar S. Einars-
son forstjóri Visa Island héldu í gær
kom fram í máli Halldórs Guðbjarna-
sonar bankastjóra Landsbankans að
bankar á íslandi hefðu ávallt selt
þjónustu sína við greiðslumiðlun á
borð við tékkaviðskipti undir kostnað-
arverði en þess í stað hefði verið stað-
inn straumur af kostnaði með óþarf-
lega háum vaxtamun inn- og útlána.
Fram kom að bankarnir töpuðu um
40 krónum á hverri tékkafærslu en
um 30 milljónir tékka voru gefnir út
hérlendis síðasta ár.
Áætlanir bankanna gera ráð fyrir
að 12 þúsund manns fái sér debet-
kort fyrsta árið eftir að þau verða
tekin upp í haust og sú tala tvöfald-
ist síðan næstu tvö árin.
Halldór Guðbjarnason sagði að
þeir kaupmenn sem ekki væru tilbún-
ir til að gera upp viðskipti með debet-
kortum með greiðslu samdægurs
gætu átt von á að viðskiptin verði
greidd með kreditkortum, 45 daga
greiðslufresti og helmingi hærra þjón-
ustugjaldi vegna greiðslumiðlunar-
innar en ella.
Fram kom að með upptöku deb-
etkorta sé stefnt að því að beina
greiðsluháttum í landinu inn á heilla-
vænlegri braut. Kreditkortaviðskipti
séu orðin meiri en æskilegt geti talist
en velta greiðslukortanna nemur nú
að talið er um 58 milljörðum króna
á ári, um helmlngi einkaneyslu.
Áformað hafi verið að semja um
0,5-1,5% þjónustugjöld af debetkorta-
viðskiptum við þjónustuaðila ■ sem
yrðu 50-60% af því sem gildir í kredit-
kortaviðskiptum fyrst um sinn en
færu lækkandi eftir því sem viðskipt-
in yrðu útbreiddari.
Þá var því hafnað að bankarnir
væru að velta kostnaði af tékkavið-
skiptum yfir á kaupmenn en staðfest
að jafnframt því sem tékkaviðskiptum
yrði beint í farveg debetkorta væri
stefnt að því að notendur tékka
greiddu þann kostnað sem af færslum
þeirra hlýst, eins og fyrr sagði. Sparn-
aður sem af yrði kæmi bönkum til
góða en legðist ekki á neinn annan.
119 fyrirtæki þegar samið
I upplýsingum frá Visa-ísland
kemur fram að 119 fyrirtæki með
140 útsölustaði hafi þegar samið við
fyrirtækið um debetkortaþjónustu.
Þar á meðal eru 10 matvöruverslanir,
10 byggingavöruverslanir og 10
skemmtistaðir og 17 veitingastaðir
auk földa annarra þjónustufyrirtækja
og verslana.
Átak í ferðaþjónustu
á 50 ára lýðveldisafmæli
Úrskurður Davíðs Oddssonar forsætisráðherra vegna innflutnings á svínakjöti
Forræði innflutnings sé
hjá landbúnaðarráðuneyti
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra úrskurðaði í gær að landbúnaðarráðu-
neytið skyldi hafa forræði á innflutningi landbúnaðarvara. Samkvæmt
því verður það Halldór Blöndal landbúnaðarráðherra, sem tekur endan-
lega ákvörðun um það hvort Hagkaupum hf. verður heimilað að flytja
inn tvö og hálft tonn af ódýru svinakjöti, sem enn er í gámum á hafnar-
bakkanum. Sennilega verður innflutningurinn ekki leyfður, þar sem land-
búnaðarráðherra segir að hann sé ekki heimill, séu nægar birgðir af
svínakjöti til í landinu. Þær munu vera yfrið nógar, að mati Framleiðslu-
ráðs landbúnaðarins. Jón Baldvin Hannibalsson, utanrikisráðherra og
starfandi viðskiptaráðherra, vefengir hins vegar úrskurð forsætisráð-
herra og telur að hann eigi að draga úrskurðinn til baka.
Fjármálaráðuneytið sendi í gær út
svohljóðandi tilkynningu: „Fjármála-
ráðuneytið hefur í dag svarað erindi
tollstjórans í Reykjavík um heimildir
til að tollafgreiða soðna skinku með
því að senda honum meðfylgjandi bréf
forsætisráðherra."
Vísað til yfirlýsingar í vor
Tilkynningunni fylgdi eftirfarandi
úrskurður, undirritaður af Davíð
Oddssyni: „Vegna þess álitaefnis,
hvort landbúnaðarráðherra eða fjár-
málaráðherra beri að fjalla um inn-
flutning á landbúnaðarvörum, sbr.
sérstaklega það dæmi sem nú er uppi,
er rétt að taka fram eftirfarandi:
Af sérstöku gefnu tilefni gaf ég
yfirlýsingu á Alþingi sl. vor um að
forræði á innflutningi á búvörum
væri að óbreyttum lögum áfram hjá
landbúnaðarráðherra. Þessa yfírlýs-
ingu gaf ég að höfðu samráði við utan-
ríkisráðherra, fjármálaráðherra og
þáverandi viðskiptaráðherra. Engin
athugasemd var gerð við þessa yfirlýs-
ingu á þinginu, hvorki af ráðherrum
né einstökum þingmönnum. Síðan
hefur engin lagabreyting verið gerð.
Yfirlýsingin hlýtur því að standa
óhögguð og forræði málsins að vera
áfram hjá landbúnaðarráðuneytinu.
Þetta er tekið fram vegna ágrein-
ings fjármálaráðherra og landbúnað-
arráðherra og með vísan til 8. gr.
stjómarskrárlaga nr. 93/1969.“
Byggist ekki á áliti
ríkislögmanns
Friðrik Sophusson íjármálaráð-
herra bað ríkislögmann um lögfræði-
álit vegna málsins um helgina. Friðrik
staðfesti við Morgunblaðið að hann
hefði fengið álitið í hendur. „Sú álits-
gerð kom eftir að forsætisráðherra
úrskurðaði í málinu og hafði engin
áhrif á þann úrskurð. Þess vegna sé
ég enga ástæðu til að birta álitsgerð-
ina, enda er nú Ijóst að ef innflutning-
ur verður ekki heimilaður mun fyrir-
tækið, sem í hlut á, fara í mál. Það
væri rangt af mér að fara að birta
álitsgerð ríkislögmanns, sem gæti
haft áhrif á gang dómsmálsins,“ sagði
Friðrik.
Að öðru leyti sagði Friðrik um úr-
skurð forsætisráðherra að það hefði
legið fyrir að ágreiningur væri um
túlkun laga, eftir að innflutningslög-
gjöfínni hefði verið breytt í fyrra, og
þess vegna hefði úrskurðurinn komið
til. „Með úrskurðinum er málið efnis-
lega úr mínum höndum. Ég hef mínar
efasemdir um réttmæti niðurstöðunn-
ar, en það er ljóst að dómstólar munu
úrskurða í þessu máli,“ sagði Friðrik.
„Öllum er ljóst að meira frelsi í við-
skiptum með landbúnaðarvörur hlýtur
að verða hér í framtíðinni og aðalatrið-
ið er að reynt verði að ná sem víðtæk-
ustu samkomulagi um skipulag þess
innflutnings. Ríkisstjórnin þarf að
vinna að slíku samkomulagi á næstu
vikum, þannig að hægt sé að breyta
löggjöf þegar þing kemur saman. Þar
á ég einkum við breytingar á búvöru-
lögum, eins og komu fram í frum-
varpi, sem dagaði uppi í vor. Réttar-
. Morgunblaðið/Þorkell
Skinkan forboðna
STARFSMAÐUR Hagkaupa með sýnishorn af danskri skinku og ham-
borgarhrygg, sem Hagkaup telur sig eiga rétt á að flytja inn.
óvissan kemur upp vegna þess að inn-
flutningslögum var breytt án þess að
samsvarandi breytingar væru gerðar
á búvörulögum. Hins vegar held ég
að tilgangur þingmanna hafi aldrei
verið að galopna fyrir innflutning á
landbúnaðarvörum án skýrra ákvæða
um verðjöfnunargjöld og jöfnunar-
tolla.“
Ætlum ekki að bera tjón
Þorsteinn Pálsson, framkvæmda-
stjóri Hagkaupa, situr enn uppi með
tvö og hálft tonn af kjöti á hafnar-
bakkanum, og er síðasti söludagur á
því eftir viku. Þorsteinn segir að fyrir-
tækið hafi enga tilkynningu fengið
um það hvort innflutningur kjötsins
verði leyfður eða ekki. „Við væntum
þess að tollstjóri muni hafa samband
við okkur og segja okkur hvað við
eigum að gera. En það skiptir ekki
neinu máli hvaða ráðuneyti á að hafa
forræði á málinu, því að lögum sam-
kvæmt er ekki bannað að flytja þessa
vöru inn. Um það hljóta öll ráðuneyti
að komast að sömu niðurstöðu," sagði
Þorsteinn. Aðspurður hvort Hagkaup
hygðist fara í mál, fengi fyrirtækið
ekki að flytja svínakjötið inn, sagði
hann: „Við ætlum ekki að bera tjón
af þessu, það er alveg á hreinu."
Engin lagaleg óvissa
Halldór Blöndal landbúnaðarráð-
herra, sem nú hefur forræði á málinu,
samkvæmt úrskurði forsætisráðherra,
sagði að landbúnaðarráðuneytið
myndi vísa erindi tollstjóra, um það
hvernig bæri með svínakjötið á hafn-
arbakkanum að fara, til Framleiðslu-
ráðs landbúnaðarins. „Ef nóg er til
af svínakjöti í landinu, eru ekki laga-
heimildir til að leyfa innflutning,"
sagði Halldór. Samkvæmt upplýsing-
um Morgunblaðsins eru meira en 60
tonn af svínakjöti til innanlands, og
því afar ósennilegt að Framleiðsluráð-
ið komist að þeirri niðurstöðu að birgð-
ir séu ekki nægar.
Halldór var spurður hvernig ætti
að eyða þeirri réttaróvissu, sem virtist
vera komin upp. „Það er engin lagaleg
óvissa,“ sagði Halldór. „Lagagreinin
[41. grein búvörulaga, þar sem kveðið
er á um umsögn Framleiðsluráðs] er
alveg tvímælalaus. Það er alveg ber-
sýnilegt að meirihluti alþingismanna
er ekki í neinum vafa um hvað þessi
orð þýða. Framkvæmdavaldið hefur
hagað sér í samræmi við það. Ef
menn eru ósáttir við lögin, hljóta dóm-
stólar að úrskurða um slíkan ágrein-
ing.“ j
Landbúnaðarráðuneyti hefur
ekki forræði
Jón Baldvin Hannibalsson, utanrík-
isráðherra og starfandi viðskiptaráð-
herra, er ekki sammála því að inn-
flutningur kjötsins sé nú á hendi land-
búnaðarráðherrans. Hann sendi frá
sér yfirlýsingu í gær, þar sem segir
m.a.: „Skv. lögum um innflutning, sem
sett voru á Alþingi í nóvember sl., er
innflutningur á vöru til landsins fijáls,
nema annað sé sérstaklega tekið fram
í lögum eða milliríkjasamningum, sem
Island er aðili að.
Það er óumdeilt að skv. lögum um
dýrasjúkdóma hefur landbúnaðarráð-
herra vald til að takmarka innflutning
á hráu kjöti, ósoðinni mjólk og eggj-
um; og kartöflum, nýju grænmeti og
blómum, skv. búvörulögum. Forræði
þessara mála er því hjá landbúnaðar-
ráðuneyti lögum samkvæmt, og ekk-
ert tilefni til athugasemdar við það.
Annar innflutningur landbúnaðar-
vara lýtur hins vegar þeim almennu
fijálsræðisreglum, sem felast í lögun-
um um innflutning og lagaheimildir
fyrir innflutningsbanni því ekki fyrir
hendi.
Samkvæmt reglugerð um Stjórnar-
ráð íslands fer viðskiptaráðuneytið
með mál er varða verslun og við-
skipti, önnur en útflutningsverslun. í
þessu felst að landbúnaðarráðuneytið
getur ekki haft almennt forræði yfir
innflutningi á landbúnaðarvörúm, að-
eins heimild til að takmarka innflutn-
ing á tilteknum vörum, eins og fyrr
er rakið. Þá er einnig rétt að benda
á að tollamál heyra almennt undir fjár-
málaráðherra."
Morgunblaðið spurði Jón Baldvin
hvort þessi yfirlýsing hans þýddi ekki
að forsætisráðherra yrði nú að kveða
upp annan úrskurð — um það hvort
ráðuneytið ætti að ráða, íandbúnaðar-
eða viðskiptaráðuneyti. „Nei. Það var
ekkert tilefni til úrskurðar. Lögin eru
skýr og ég legg til að forsætisráðherr-
ann dragi úrskurðinn til baka,“ sagði
utanríkisráðherra. ,