Morgunblaðið - 21.09.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. SEPTEMBER 1993
# LOWARA
RYÐFRÍAB
ÞREPADÆLUR
n
m
Gæðavara,
mikið úrval,
hagstætt verð,
örugg þjónusta.
= HÉÐINN =
VERSLUN
SEUAVEGI2 SÍMI 91-624260

Tvíburaskóli — kostur
kennslu heymarlausra
og heymarskertra
Að horfa á málið með augum foreldris
eftir Málfríði
Gunnarsdóttir
Inngangur
Síðastliðið sumar hafa tveir
greinahöfundar ritað í Morgun-
blaðið (17. júní, 29. og 30. júlí)
um tvíburaskóla fyrir heymarlausa
og tengt skrif sín við ógn, virð-
ingarleysi og mannréttindabrot.
Mér finnst málflutningurinn ein-
hliða og nokkurs misskilnings og
þekkingarleysis gæta í umræddum
greinum. Þar sem mér er málið
skylt og ég þekki tvíburaskólann
í raun, finn ég mig knúna til að
íjalla um málið á þessum vettvangi
út frá minni reynslu.
Ekki kemur fram í umræddum
greinum að á síðast liðnum árum
hafa verið mikil átök um skólamál
heyrnarlausra á íslandi. í tvö ár
starfaði nefnd með fulltrúum frá
Heymleysingjaskólanum, foreldr-
um, ráðuneyti og heyrnarlausum
með það að markmiði að finna
farsæla lausn og virða sjónarmið
mismunandi hópa. Um fátt náðist
samstaða og starfi nefndarinnar
lauk með tveimur greinargerðum,
annarri frá skólanum en hinni frá
öðrum aðilum nefndarinnar.
Mikill meirihluti foreldranna
hefur óskað eftir að börnin þeirra
hafi val um tengsl við almennan
grunnskóla á forsendum sérþarfa
heyrnarlausra, þ.e. með tákn-
málsstuðningi. Foreldrar hafa af
því áhyggjur hve skólinn er fá-
mennur og hvaða skorður fámenn-
ið setur börnunum þeirra bæði fé-
lagslega og námslega. Hugmyndin
um tvíburaskóla er í augum flestra
foreldra kostur sem ber að skoða
af fullri alvöru.
Kynni mín af tvíburaskóla
Börnin mín tvö, sem eru
heymarlaus, hófu sitt þriðja náms-
ár í tvíburaskóla í Ósló nú í haust.
Skólinn er í venjulegu íbúðarhverfi
við Vetlandsveien 79 á Oppsal.
Um er að ræða sérskóla fyrir
heymarskerta og heyrnarlausa,
Vetland-skóla, og almennan
grunnskóla, Oppsal-skóla, sem
mynda eitt skólasamfélag, sem
★ HSM
Pappírstætarar og pressur
Ýmsar stærðir og gerðir
► Nýtísku hönnun ► Öryggishlíf
► Litaval ►Þýsk tækni og gæði
OTTO B. ARNAR HF.
Skipholti 33 ■ 105 Reykjavik
Simar 624631 / 624699
hefur að markmiði að byggja upp
tvo sjálfstæða skóla á jafnréttis-
gmndvelli. Sömu námskröfur, allar
námsgreinar og almenn próf eru
þau sömu og í öðram grunnskólum
Noregs. Þarna er vel menntað
starfslið og margir heymarlausir
starfsmenn, m.a. kennara með
framhaldsnám í sérkennslu.
Ég tel það vera mikla og já-
kvæða reynslu fyrir bömin mín að
hafa fengið tækifæri til að kynn-
ast þessu skólasamfélagi. Þama
er þeim mætt á eigin forsendum,
til þeirra era gerðar kröfur, bæði
námslegar og félagslegar, um að
þau leggi sig fram og stundi skól-
ann vel. Þau læra að virða og lifa
með einstaklingum sem hafa ólík-
an bakgrunn og mismunandi tján-
ingarmáta. Þau kynnast fjöl-
breyttu skólalífi meðal margra
barna. í skólaumhverfinu eru alltaf
böm og fullorðnir sem tala tákn-
mál, en einnig aðrir sem tjá sig
öðru vísi. Á þessari skólalóð gilda
sömu reglur fyrir alla. Þetta vita
allir og finnst sjálfsagt. Að þarna
séu tvö málumhverfi er eðlilegvr
þáttur hins daglega lífs.
í tvíburaskóla gefst kjörið tæki-
færi til að kynna táknmálið og
skapa markhóp heyrandi bama,
sem finna lö’ngun til að læra tákn-
mál og kynnast menningu og sér-
stöðu heyrnarlausra og heyrnar-
skertra bama. í slíku skólasamfé-
lagi gefst tækifæri til samskipta
sem víkka sjóndeildarhringinn,
stækka kunningjahópinn og leiða
til aukins þroska fyrir báða hóp-
ana.
Hugmyndin á hljómgrunn
Sú fullyrðing er ekki rétt að
enginn hljómgrannur finnist fyrir
hugmyndinni fyrir tvíburaskóla
meðal kennara heymarlausra
bama. Meðal þeirra hefur hug-
myndin vissulega þótt kostur. Það
var t.d. kennari við Heymleys-
ingjaskólann sem fyrstur kynnti
þessa hugmynd („Holmangen-
prosjektet") á íslandi á fjölmenn-
um fundi á Hótel Loftleiðum fyrir
nokkram áram. í Ósló er tvíbura-
skóli og við hann starfa margir og
vel menntaðir heymleysingjakenn-
arar og þeir hafa í samráði við
foreldra mótað stefnuna um þenn-
an norska tvíburaskóla og byggt á
hugmyndum og ályktunum fag-
fólks og fullorðinna heymarlausra
hér og í öðrum borgum.
Heymarlausir foreldrar
heymarlausra bama velja Vetland-
skólann fyrir sin böm. Þeir vita
hvar skórinn kreppir. Heymartapið
setur skorður á samskipti og tak-
markar upplýsingastreymi. Þess
vegna er mikiivægt fyrir þennan
hóp að fá skóiakost sem virðir
þeirra tjáningarform, tryggir þeim
gott vald á iesmáli, greitt upplýs-
ingafiæði, og eðlileg samskipti við
stærra samfélag. Tvíburaskóia-
hugmyndin hefur þróast út frá
þeirri staðreynd að við iifum í sama
t
Æ.
Málfríður Gunnarsdóttir
„Mikill meirihluti for-
eldranna hefur óskað
eftir að börnin þeirra
hafi val um tengsl við
almennan grunnskóla á
forsendum sérþarfa
heyrnarlausra, þ.e. með
táknmálsstuðningi.
Foreldrar hafa af því
áhyggjur hve skólinn
er fámennur og hvaða
skorður fámennið setur
börnunum þeirra bæði
félagslega og náms-
lega.“
heimi og þurfum að kynnast að
einhveiju marki tii að geta skilið
þarfir hvers annars. Bæði í Dan-
mörku og Svíþjóð hefur verið áhugi
fyrir því að stofna tvíburaskóla.
Arið 1987 setti LF (Danske deves
landsforbund) í stefnuskrá sína að
stefna beri að tvíburaskóla þar í
landi. Þeir telja tvíburaskólann
geta uppfyllt þarfír heymardaufra
bæði um sérkosti og blöndun
(Skánland 1991).
Tvíburaskólinn á Oppsal fær
margar heimsóknir. Skólinn hefur
vakið áhuga og athygli fagfólks
og áhugafólks um málefni
heyrnarlausra/skertra bæði nær
og ijær. Bömin og aðstandendur
þeirra, bæði heyrnarlausir og heyr-
andi, era almennt mjög ánægðir
með þann skólakost sem bömin fá
í þessu nýja skólasamfélagi.
Réttur heymarlausra bama
Við, foreldrar heyrnarlausra
barna, berum að sjálfsögðu hag
þeirra mjög fyrir bijósti. Fráleitt
er að ætla okkur að velja eitthvem
þann skólakost fyrir bömin okkar,
sem við teljum að rýi þau sjálfstra-
usti og sjálfsvirðingu. Ég tei rétt
þeirra tii kennslu á því máli sem
þau skilja ótvíræðan. En ég tel það
líka ótvíræðan rétt þeirra að fá að
kynnast og aðlagast heyrandi
heimi á uppvaxtarárunum með
þeim stuðningi sem þeim er nauð-
synlegur. Fyrir heilbrigð heyrnar-
laus börn er það einfaldlega ekki
nægilega örvandi, námslega og
félagslega, að eiga engan jafnaldra
í skóla, eða aðeins einn til tvo.
Slíkt er hlutskipti barnanna í „sam-
félagi heymarlausra í Leynimýri".
Þó þeim fjölgaði um helming bætt-
ist staðan lítið. Á íslandi eru heym-
arlausu bömin ekki fleiri og út frá
þeirri staðreynd verðum við að
vinna. Við verðum að fínna lausn,
þar sem hveiju og einu barni er
mætt út frá hæfileikum sínum og
forsendum. Ég hef engu skól-
a„módeli“ kynnst, sem ég tel betur
til þess fallið, en einmitt tvíbura-
skólanum.
Flestir foreldrar hugsa fram á
veginn. Þeir sjá möguleika barna
sinna og líf sem heild. Skólinn er
aðeins hluti af heildinni, mjög
mikilvægur hluti hennar. Til skól-
ans höfum við væntingar um að
þar þroskist barnið vitsmunalega,
þ.e. tileinki sér nám og þekkingu;
félagslega, þ.e. læri samvinnu við
aðra, geti aðlagast og umgengist
fólk með aðrar forsendur og við-
horf; og tilfinningalega, þ.e. þrosk-
ist til sjálfsöryggis, með þroskuð
viðhorf gagnvart sjálfum sér og
öðram.
Til að ná þessum markmiðum
og þar með að undirbúa heyrnar-
laus börn til virkrar þjóðfélagsþátt-
töku sem sterkir einstaklingar í
heyrandi þjóðfélagi, tel ég einangr-
að samfélag fámenns hóps heyrn-
arlausra bama fram til kl. 17 virka
daga á starfstíma skóla ekki vera
besta kostinn. Skólakostur þeirra
þapf að undirbúa þau fyrir það líf
sem bíður þeirra utan skólas. Það
er ekki nóg að fá kennslu á tákn-
máli og lifa örugg í táknmálsum-
hverfi. Óryggi og sjálfsmynd veltur
líka mikið á því að vita, að þú sit-
ur við sama borð og aðrir er varð-
ar námskost og námskröfur og að
þú getir fótað þig í því samfélagi
sem þú lifir í. Tvíburaskólinn getur
fullnægt kröfunni um táknmáls-
umhverfí, ytra og innra öryggi,
félagslega aðlögun og jafna virð-
ingu tveggja mála. Ef það tekst
ekki, þá hefur fagfólkinu ekki tek-
ist að ná markmiðum tvíburaskól-
ans, sem er að byggja upp skóla-
samfélag þar sem einstaklingarnir
era metnir á eigin forsendum, og
þar á að ríkja jafnrétti ogjöfn virð-
ing fyrir öllum nemendum.
Ég tek vissulega undir það, að
heymarlaus böm hafa ómetanleg-
an stuðning hvert af öðra, en mér
fínnst það bera vott um vantraust
að leggja ofuráherslu á mikilvægi
þess að heymarlaus böm haldi sig
frá heyrandi bömum í sínu afmark-
aða málaumhverfí. Einblínt er á
það, sem þau geta ekki — að heyra
— og horft fram hjá öllu hinu.
Heymartapið, mismikið þó, er
þessum bömum sameiginlegt og
sem afleiðing af því táknmálið.
Að öðra leyti era þetta venjuleg
böm með ólíkar þarfír, getu og
langanir og eiga flest sameiginlegt
með öðram börnum. Sá grundvall-
ar misskilningur kemur reyndar
fram í einni greininni að ekki sé
mögulegt að þau sem ekki heyra
geti tjáð sig við heyrandi og öfugt.
Mörg heymarlaus böm ná ótrúlega
góðu valdi á talmáli og varalestri
og mörg heyrandi börn sýna tákn-
málinu mikinn áhuga. Hæfíleikar
barna til tjáskipta eru miklir og
til era ótal dæmi um ríkuleg tjá-
Fjármagn til framtíðar
0^ s - *
hagstœð kjör, langur lánstími, sveigjanlegt lánshlutfall, margir gjaldmiðlar |g IÐNÞROUNARSJOÐUR
r Kalkofnsveai 1 150 Revkiavík sími: (91) 69 99 90 fax: 62 99 92
IÐNÞROUNARSJOÐUR
Kslkofnsveoi 1 150 Revkiavík sími: (91) 69 99 90 fax: 62 99 92