Morgunblaðið - 02.10.1993, Blaðsíða 1

56 SIÐUR LESBOK/C
223. tbl. 81.árg.
LAUGARDAGUR 2. OKTOBER 1993
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Dönsk lán leysa ekki vanda Færeyinga
Vaxandi fylgi við
gj aldþr otaleiðina
Kaupmannahöfn. Frá Sigrúnu Davíðsdóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
ÞEIRRI skoðun vex fylgi í Færeyjum, að vænlegra hefði verið að
fara strax gjaldþrotaleiðina, lýsa færeyskt samfélag og landssjóðinn
gjaldþrota, í stað þess að þiggja mikil lán frá Dönum. Þau hafa að
mestu farið aftur til Danmerkur, til danskra kröfuhafa, en ekki til
uppbyggingar í Færeyjum.
Fjármáianefnd danska þingsins
er nú í Færeyjum og í gær var hún
á borgarafundi með 800 manns.
Kom þar fram mikil reiði í garð
færeyskra stjórnmálamanna, ekki
síst Atla Dams, og margir höfðu á
orði, að betra hefði verið að lýsa
samfélagið allt gjaldþrota strax og
Hamfarirnar í Indlandi
Tala lát-
inna kom-
iní 21.000
Umarga, Indlandi. Reuter.
LJÓST þótti í gær, að 21.000
manns að minnsta kosti hefðu
beðið bana í jarðskjálftum sem
riðu yfir vesturhluta Indlands
aðfaranótt fimmtudagsins. Var
keppst við það í gær að brenna
lík fórnarlamba til að koma í veg
fyrir drepsóttir.
Indverska nkissjónvarpið sagði í
gær, að tala látinna væri komin í
21.000 og áætlað væri, að 30.000
manns hefðu slasast. Var líkum
fórnarlamba hrúgað upp á stóra
bálkesti í þorpunum 50 sem jöfnuð-
ust við jörðu og þau brennd til að
draga úr hættu á drepsóttum.
Hersveitir unnu að leit og björg-
unarstörfum á skjálftasvæðunum í
gær og aðstandendur leituðu að
ástvinum með því að grafa í rústum
með berum höndum. Vegna skjálft-
anna, sem eru þeir mannskæðustu
á Indlandi í hálfa öld, hefur öllum
opinberum athöfnum og veisluhöld-
um verið aflýst út næstu viku.
ljóst var til hvers fjármálaóreiðan
og lántökur erlendis höfðu leitt. Þá
hefðu landsmenn orðið að byrja
aftur og leiðin aðeins getað legið
upp á við. Kirsten Jacobsen, þing-
maður danska Framfaraflokksins,
styður þetta sjónarmið margra
Færeyinga og vill, að færeyskir
stjórnmálamenn verði dregnir til
ábyrgðar á óráðsíunni.
Bankanum sendur húslykillinn
Dönsku þingmennirnir voru mjög
snortnir af máli fólks á borgara-
fundinum, einkum unga fólksins,
sem sér enga framtíð í landi sínu.
í fyrra fluttu 4% Færeyinga burt
og búist er við, að brottflutningur-
inn verði 6% á þessu ári. Sumir, sem
vilja fara, segjast ekki geta það
vegna skulda en aðrir senda bara
bankanum húslykilinn í pósti og
kveðja ættjörðina.
Árangurslausar viðræður
Reuter
ENGINN árangur varð í gær af viðræðum stjórnvalda
í Rússlandi við fulltrúa þingsins en til þeirra var efnt
fyrir milligöngu rússnesku rétttrúnaðarkirkjunnar.
Þeim verður haldið áfram í dag. í fyrrinótt náðist að
vísu samkomulag um að verðir og sjálfboðaliðssveitir
þingsins afhentu öll sín vopn og í framhaldi af því
var opnað fyrir vatn og rafmagn til þinghússins og
hermenn innanríkisráðuneytisins fluttir burt. Þingið
felldi hins vegar samkomulagið og voru þá hermenn
látnir umkringja húsið á nýjan leik. Sýnir myndin
þegar verið var að flytja þá á vettvang. Borís Jeltsín,
forseti Rússlands, sagði í gær, að ekki yrði samið
fyrr en þingið hefði afvopnast og ljóst þykir, að hann
muni aldrei fallast á þá meginkröfu þess, að ákvörðun-
in um að leysa upp þingið verði tekin aftur.
Sjá „Rétttrúnaðarkirkjan ...“ á bls. 18.
Borís Jeltsín varar við útfærslu Atlantshafsbandalagsins til austurs
Ríki í A-Evrópu stefna
enn að aðild að NATO
Prag, Varsjá. Reuter.
MARGAR ríkisstjórnir í Austur-Evrópu lýstu í gær yfir áhyggjum
vegna bréfs, sem Borís Jeltsín Rússlandsforseti hefur sent vestrænum
rikisstjórnum en þar varar hann við því, að Atlantshafsbandalagið
verði víkkað út til austurs. Þrjú Austur-Evrópuríki, Pólland, Ungverja-
land og Tékkland, hafa lýst yfir, að þau hafi hug á NATO-aðild.
Embættismenn í rússneska utanríkisráðuneytinu sögðu í gær, að Rúss-
ar teldu RÖSE vera besta vettvanginn til að tryggja frið i Evrópu.
Fréttum af fundi Gro Harlem og A1 Gore vísað á bug
Enginn samningur um
að fresta hvalveiðum
Boston, Ósló. Frá Karli Blöndal, fréttaritara Morgunblaðsins. Reuter.
NORSKIR embættismenn sögðu í gær, að ekkert væri hæft í frétt-
um um, að norsk stjórnvöld ætluðu að hætta við hvalveiðar á
næsta ári gegn því, að Bandarílqastjórn beitti þau ekki refsi-
aðgerðum. í fyrradag skoruðu 12 öldungadeildarþingmenn á
Bill Clinton, forseta Bandarikjanna, að banna innflutning á
norskri framleiðslu vegna hvalveiðanna en hann verður að taka
ákvörðun um refsiaðgerðimar ekki síðar en á mánudag.
„Vangaveltur um, að hvalveið-
um í atvinnuskyni verði hætt, eru
út í hött,“ sagði norskur embætt-
ismaður, sem ekki vildi láta nafns
síns getið, og aðrir minntu á, að
þótt Gro Harlem Brundtland, for-
sætisráðherra Noregs, hefði ekki
enn tekið af skarið um veiðarnar
1994, hefði hún margoft lýst yfir,
að ekki yrði gefist upp fyrir þrýst-
ingi erlendis. Dagblaðið Verdens
Gang sagði hins vegar í fyrradag,
að á fundi sínum með A1 Gore,
varaforseta Bandaríkjanna, hefði
hún fallist á, að engar hvalveiðar
í atvinnuskyni yrðu á næsta ári
gegn því, að Bandaríkjastjórn félli
frá refsiaðgerðum. A fundinum
með Gore fór Gro Harlem mjög
hörðum orðum um hugsanlegar
refsiaðgerðir og líkti þeim við
„innrás Sovétmanna í Afganist-
an“.
Áskorun öldungadeildarþing-
mannanna 12 kemur fram í bréfi,
sem þeir skrifuðu Clinton, en
starfsmaður viðskiptanefndar
deildarinnar, Joe Riley, segir, að
treglega hafí gengið að fá þing-
menn til að skrifa undir það.
Meðal þessara 12 er aðeins einn
repúblikani.
Ladislav Pistoria, talsmaður tékk-
nesku ríkisstjórnarinnar, sagðist
telja, að skýringuna á bréfi Jeltsíns
væri að finna í þeirri valdabaráttu,
sem nú ætti sér stað í Moskvu. „Ef
rétt er, að Rússar séu að gefa út
misvísandi yfirlýsingar um aðild
fyrrum kommúnistaríkja [að vest-
rænum bandalögum] þá verður að
setja það í samhengi við pólitísku
kreppuna í Rússlandi, sem nú birtist
í valdabaráttu,“ sagði Pistoria.
Tékkneskir embættismenn segja
samt sem áður í einkasamtölum, að
ríkisstjórn Tékklands ætli ekki að
hætta að sækjast eftir aðild að vest-
rænum stofnunum á borð við NATO
þrátt fyrir andmæli Jeltsíns.
Tékkar óháðir Rússum
Lucile Pilipova, talsmaður utan-
ríkisráðuneytisins, sagði Tékka ekki
sjá neina ástæðu til þess að bera
markmið sín í utanríkismálum undir
Rússa. Tékkland hefði hætt að vera
hluti af áhrifasvæði þeirra árið 1989.
Þá minnti Ladislav Spacek, talsmað-
ur Vaclavs Havels forseta, á þær
yfirlýsingar sem Jeitsín hefði gefið
er hann heimsótti Prag og Bratislava
í ágústmánuði. Sagði Rússlapdsfor-
seti þá að það væri sjálfstæð ákvörð-
un þessara fullvalda ríkja hvað þau
gerðu í þessum málum.
Utanríkisráðuneyti Slóvakíu
gagnrýndi einnig stefnubreytingu
Jeltsíns í yfirlýsingu. Slóvakar hafa
lýst því yfir að þeir hafi hug á
NATO-aðild, en þeir hafa einnig
gert samkomulag um hernaðarsam-
vinnu við Rússa.
Pólskir embættismenn sögðu í
gær að sú stefna Pólveija að ætla
að gerast aðilar að Atlantshafs-
bandalaginu væri enn óbreytt. „Af-
staða Pólveija til NATO hefur ekki
breyst," sagði talsmaður Lech Wal-
esa forseta. Alexander Kwasni-
ewski, leiðtogi fyrrum kommúnista-
flokksins, SLD, sem vann sigur í
þingkosningum í síðasta mánuði, tók
enn harðar til orða. Sagði hann þetta
bréf Jeltsíns fara í taugarnar þar
sem ekkert væri eins óþolandi í póli-
tik og ósamkvæmni.
Fyrir orð Walesa
Þegar Jeltsín heimsótti Varsjá í
síðasta mánuði sagði hann Rússa
ekki setja sig upp á móti því að fyrr-
um Varsjárbandalagsríki gengju í
NATO. Sögðu vestrænir diplómatar
í dag að svo virtist sem það hafi
verið Walesa er fékk forseta Rúss-
lands til að lýsa þessu yfir.
Hin opinbera fréttastofa Ung-
veijalands, MTÍ, skýrði í gær frá
því að Pavel Gratsjev, varnarmála-
ráðherra Rússlands, hefði lýst þeirri
skoðun í viðræðum við ungverska
ráðamenn að það væri óheppilegt
ef gömlu Varsjárbandalagsríkin
gengju of fljótt í NATO þar sem þá
myndu Rússar einangrast.