Morgunblaðið - 02.10.1993, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. OKTÓBER 1993
lí
Hvítir S-Afríkubúar bera
alræðisstjórnina til grafar
Höfðaborg. Frá Anthony Heard, fréttaritara Morgunblaðsins.
STUNDIN er loksins runnin upp. Stjórnvöld í Suður-Afríku
hafa fallist á að deila valdinu með blökkumönnum og þekkt-
ustu hreyfingu þeirra, Afríska þjóðarráðinu (ANC). Nú er
komið að því að heimsbyggðin verði við ákalli Nelsons Mand-
ela, leiðtoga ANC, og að refsiaðgerðum verði aflétt tafarlaust.
Þegar litið er til sögu Suður-Afr-
íku er ekki að undra að margir
eigi erfitt með gera sér grein fyrir
þýðingu þeirra umskipta sem átt
hafa sér stað í landinu á undanförn-
um vikum. Þing Suður-Afríku hef-
ur nú formlega samþykkt að stofn-
að verði sérstakt framkvæmdaráð
(TEC) sem á að starfa samhliða
ríkisstjórninni og undirbúa lýðræð-
islegar kosningar í landinu er fram
munu fara 27. apríl á næsta ári. í
raun þýðir þessi ákvörðun að stjórn
hvíta minnihlutans, sem á rætur
sínar að rekja allt aftur til ársins
1652 er hvítir landnemar settust
að í Suður-Afríku, hefur verið bor-
in til grafar. Framkvæmdaráðið
verður í hlutverki útfararstjórans
og mun í raun hafa neitunarvald
yfir ákvörðunum stjórnar Þjóðar-
flokksins á ýmsum mikilvægum
sviðum svo sem á vettvangi efna-
hags-, utanríkis- og varnarmála.
Þótt ríkisstjórn hvítra muni
formlega hafa stjórn landsins með
höndum er ljóst að ráðamenn munu
ekki geta hundsað stjórnarmið
framkvæmdaráðsins en í því situr
einn fulltrúi frá samtökum þeim
sem þátt tóku í samningaviðræðun-
um en þau eru um 20 að tölu. Sem
dæmi má nefna að líklegt má telja
að samþykki ANC og annarra hópa
blökkumanna þurfi nú að liggja
fyrir áður en gengið verður frá fjár-
lögum næsta árs. I þessu felst stór-
brotin breyting því allt fram til
þessa hafa hvítir talið að þeir séu
hæfastir til þess að leggja mat á
hvað blökkumönnum er fyrir bestu.
Þing Suður-Afríku, sem skipt er
í þijár deildir eftir litarhætti þing-
manna, þurfti að staðfesta stofnun
ráðsins og má það að sönnu kallast
kaldhæðnisleg staðreynd. Svarti
meirihlutinn á enga fulltrúa á þingi
og vald hvítra á þessum vettvangi
hefur verið óskorað. Þar sem Suð-
ur-Afríka nýtur viðurkenningar
sem sjálfstætt ríki kom það í hlut
hvítra að staðfesta þessi umskipti,
ekki var um að ræða að valdboð í
þessa veru kæmi erlendis frá, t.a.m.
frá tiltekinni alþjóðastofnun eða
tilteknu nýlenduveldi.
Þingdeildir svonefndra „kyn-
blendinga" og fólks af asískum
uppruna (Indverja) samþykktu
stofnun ráðsins og þokkalegur
meirihluti var og fyrir hendi í þing-
deild hvítra ef undanskildir eru
fulltrúar hægri vængsins sem örk-
uðu út af þingi og hótuðu borgara-
styijöld.
Mótspyrna hægri öfgamanna
Sú hatramma andstaða sem
fram hefur komið á hægri vængn-
um við umbótastefnu F.W. de
Klerks forseta er að sönnu skugga-
legt tákn um það sem í vændum
kann að vera. Ofbeldisverkum
hvítra öfgamanna fer fjölgandi en
þeir telja að verið sé að svíkja þá
með sama hætti og gerðist í Alsír
á sínum tíma. Fréttir gefa til kynna
að hvítir öfgahópar séu raunveru-
lega teknir að búa sig undir borga-
rastyijöld. Á hinum vængnum hafa
hópar róttækra blökkumanna gerst
sekir um níðingsverk gagnvart
hvítum.
Sá sem þetta ritar er þeirrar
hyggju að þegar kosningar fara
fram á næsta ári muni liggja fyrir
að öfgamenn á hægri vængnum
eru ekki tilbúnir til að hleypa af
stað raunverulegri borgarastyijöld
líkt og gerðist í Bandaríkjunum á
síðustu öld og í Biafra á þeirri sem
við nú lifum. Hins vegar er tæpast
við öðru að búast en að einstakir
hópar verði reiðubúnir til að standa
fyrir hryðjuverkum til að leggja
áherslu á málstað sinn.
Afstaða Inkhata-hreyfingar
Zulu-manna og leiðtoga hennar
Mangosuthu Buthelezi veldur einn-
ig óvissu og spennu. Buthelezi hef-
ur neitað að taka þátt í samninga-
viðræðum hvítra og svartra og
kosið að standa utan framkvæmd-
aráðsins nýja þrátt fyrir að hann
hafi sætt miklum þrýstingi frá
stuðningsmönnum sínum í Evrópu
og víðar. Ef til vill mun De Klerk
með stuðningi Nelsons Mandela
boða til þjóðaratkvæðagreiðslu um
þær breytingar sem við blasa í því
skyni að leiða í ljós hversu fámenn-
ur hópur er í raun andvígur þeim
þegar litið er til landsins alls.
I skugga ofbeldisins
Ofbeldisverkin eru sem skuggi
yfir þjóðlífinu og það er yfir allan
vafa hafið að þau munu reynast
stærsta hindrunin á vegi lýðræðis-
ins. Hryllingurinn er daglegt brauð.
Orðið „fjöldamorð" hefur glatað
þunga sínum og inntaki vegna þess
hversu oft það kemur fyrir í fréttum
fjölmiðla. Orðið gæti allt eins verið
ofnotað hugtak í íþróttamáli.
Suður-Afríkubúar eru teknir að
venjast því að komast ekki leiðar
sinnar yegna mótmæla hinna ýmsu
hópa. Á degi hveijum berast fréttir
úr hverfum blökkumanna af því
að menn hafi ýmist verið skotnir,
grýttir eða brenndir til bana. Á
heimilum hvítra í úthverfunum er
það vinnufólkið sem segir síkar
sögur. Af og til eru slík níðings-
verk unnin í hverfum hvítra og þá
ganga fjölmiðlar af göflunum'.
Suður-Afríkubúar geta þó hugg-
að sig við eitt. Flest eru ofbeldis-
verkin unnin á skika sem svarar
til um ,eins prósents af landi því
sem heyrir Suður-Afríku til. Þá
hefur framkvæmdaráðið ákveðið
að koma á fót sérstökum friðar-
gæslusveitum sem m.a. er ætlað
að fylgjast með framferði öryggis-
sveita þeirra sem nú eru starfrækt-
ar. Nýju sveitirnar kunna að reyn-
ast færar um að draga úr ofbeldis-
öldunni ekki síst þar sem allir deilu-
aðilar munu taka þátt í rekstri
þeirra.
Og nú hefur Nelson Mandela
loks hvatt samfélag þjóðanna til
að aflétta viðskiptaþvingunum
gagnvart Suður-Afríku. Þörfin er
augljós. Refsiaðgerðir hafa ekki
einungis orðið ríkisstjórninni og
kynþáttastefnunni að fjörtjóni. Þær
hafa lagt efnahag Suður-Afríku í
rúst. Atvinnutækifæri fyrir unga
Mandela og de Klerk
Hugsanlegt er að F.W. de Klerk, forseti Suður-Afríku, boði til þjóðar-
atkvæðagreiðslu um þátttöku blökkumanna í stjórn landsins með
stuðningi Nelsons Mandela, leiðtoga Afríska þjóðarráðsins (t.v), sem
margir telja að verði næsti forseti landsins.
blökkumenn að loknu námi eru
engin. Hvítir menn íhuga að flýja
landið vegna efnahagsástandsins
sem grefur undan afkomu þeirra.
Vilji samfélag þjóðanna tryggja
að lýðræðistilraunin í Suður-Afríku
heppnist og friður haidist ber í senn
að aflétta refsiaðgerðum og stuðla
að fjárfestingum í landinu. Það er
tímabært.
Þjóðhátíð-
ai’dagiirinn
frídagur
Ztírich. Frá Önnu Bjarnádóttur,
fréttaritara Morgunblaðsins.
MEIRIHLUTI Svisslendinga
samþykkti í þjóðaratkvæða-
greiðslu á dögunum að þjóð-
hátíðardagurinn 1. ágúst
yrði lögbundinn frídagur.
Kantónurnar hafa hingað til
ráðið því sjálfar hvort 1. ág-
úst væri frídagur. 84% kjós-
enda greiddu atkvæði með
frídegi fyrir alla þjóðina.
39% Svisslendinga tóku þátt
í þjóðaratkvæðagreiðslunni.
Um 7.200 kjósendur í bænum
Brig í kantónunni Vallis gátu
ekki greitt atkvæði vegna flóða
eftir óveður í Ölpunum í lok
síðustu viku. Þetta er í fyrsta
sinn sem óveður kemur í veg
fyrir atkvæðagreiðslu í sögu
svissneska sambandslýðveldis-
ins.
Meirihluti kjósenda í Zúrich-
borg felldi tillögu um lengri
opnunartíma verslana. Versl-
anir eru nú opnar til 18.30 fjóra
daga vikunnar, til 21 á fimmtu-
dagskvöldum og 16 á laugar-
dögum. Lagt var til að verslan-
ir yrðu opnar til kl. 20 í framtíð-
inni. 54% kjósenda greiddu at-
kvæði gegn því.
T K O
ÍSLAND h.f.
vrsA
VISA ÍSLAND
UIÐWERÐW^5*'
SÉRTILBOÐUUNá
FULLORÐNIB^'2'250 nn
KYNNA:
© 1993 HARLEM GLOBETROTTERS
GEGN
WASHINGTON GENERALS
LAUGARDALSHOLLIN
14. OKt 1993 KL. 20:30
ÍÞRÓTTAHÖLLIN AKUREYRI
13. OKT. 1993 KL. 20:00
ÍÞRÓTTAHÚSIÐ KAPLAKRIKA
12. OKT. 1993 KL. 20:30
Sölustaðir:
STEINAR MYNDBANDALEIGA HAFNARFIRÐI
STEINAR AUSTURSTRÆTI, STEINAR MJÓDD
SKÍFAN KRINGLUNNI
SPORTHÚSIÐ AKUREYRI
ÍÞRÓTTAHÚSIÐ KAPLAKRIKA
UPPL. OG SALA MEÐ KREDITKORTUM: í SÍMA 99 66 33
/ v/
Eg heiti Iris Telma
og það er mynd afmér og
mörgum öðrum krökkum
í BORGARKRINGLUNNI
- Sjáumst!!
UOSMYNDARINN
Lj
I MJODDINNI SIMI 79550