Morgunblaðið - 15.10.1993, Page 12

MÖRGÚNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. ÖKTÖBER Í993
12
Pétur Magnússon
Myndlist
Eriríkur Þorláksson
Það má segja að þriðja sýning-
in, sem nú stendur yfir í efri sölum
Nýlistasafnsins sé jafn ólík hinum
tveimur og þær eru ólíkar innbyrð-
is. Hér hefur Pétur Magnúsgon
myndlistarmaður sett upp sýningu
á nokkrum verka sinna, en það
eru höggmyndir, sem má aðallega
skipta í tvo flokka.
Pétur stundaði sitt listnám í
Myndlista- og handíðaskólanum,
áður en hann hélt til framhalds-
náms í Bologna á Ítalíu og í Amst-
erdam í Hollandi, þar sem hann
útskrifaðist úr Ríkisakademíunni
1986. Pétur hefur búið í Amster-
dam síðasta áratuginn, en eftir
að hann hélt sína fýrstu einkasýn-
ingu í Nýlistasafninu 1986 hefur
hann aðallega sýnt í Hollandi, en
síðasta sýning hans var í Amster-
dam í fyrra.
Pétur er úr mikilli fjölskyldu
listamanna (sonur Magnúsar Páls-
sonar, bróðir Tuma), og athyglis-
vert að sjá á hversu ólíkan hátt
þeir feðgar nálgast myndlistina.
Pétur er hér að sýna veggverk,
og nýtir í því skyni bæði eiginleika
húsnæðisins og eldri málverk eftir
sjálfan sig; húsnæðið verður hluti
sýningarinnar á sama hátt og hin
huldu málverk.
í efsta salnum (Súm-salnum)
er að finna fimm verk (öll verk
sýningarinnar eru án titils), og eru
tvö þeirra sniðin fyrir húsnæðið;
þar er búin til sjónviila, þannig
að hornin virðast horfin, standi
áhorfandinn á réttum stað í saln-
um. Þannig leitast Pétur við að
afmá þá dýpt sem er að fínna í
réttu horni, öfugt við hið hefð-
bundna málverk, þar sem sjónvillu
er stöðugt beitt til að sýna dýpt,
sem ekki er til í sléttu léreftinu.
Þetta er vel til fundið og tekst
vel, og ekki síður í neðri salnum,
þar sem nokkru stærra verk úr
gúmmíslöngum og múrsteinum
notar horn salarins á svipaðan
hátt. Þetta verk er þó öllu óræð-
ara, einkum vegna gúmmíslangn-
anna, sem er skeytt saman í eina
risalanga hjólaslöngu; er þetta til-
vísun til lífshátta í Hollandi, þar
sem múrsteinshús eru hið ríkjandi
byggingarform, og allir ferðast um
á reiðhjólum? Um leið getur þó
verið á ferðinni lævísari ábending
til okkar íslendinga, sem krefj-
umst stórkostlegri hýbýla og fal-
legri farartækja, án þess að þörfin
sé sýnileg.
Sem eins konar andstöðu við
þessar sjónvillutilraunir má benda
á kross, sem kúrir í einu horni,
lagaður að aðstæðum. Þarna er
ekki barist við umhverfið, heldur
fellur verkið inn í það; krossinn
er auðvitað ávallt sterkt tákn, og
hefur mikla aðlögunarhæfni í hin-
um ýmsu hlutverkum sínum.
Þrjú verk eru á veggjum efri
salar, sem hafa að geyma málverk
listamannsins frá fyrri tíð, og er
þeim staflað inn í verkin, sem fyr-
ir vikið eru eins konar lokaðir
Pétur Maguússon: Án titils,
1993.
kassar eða bókakápur, sem aðeins
sýna í röndina á blaðsíðunum, en
ekki hvað á þeim er að finna.
Þessi verk hafa til að bera vissa
dulúð, sem byggir á forvitni um
innihaldið; einnig má benda á að
með þessu kann listamaðurinn að
vera að loka af kafla úr listferli
sínum, sem hann vill ekki taka
fram á ný.
Þessi forvitnilega sýning er vel
uppsett, en helst vantar að henni
fylgi sýningarskrá í einhverri
mynd, þar sem listamaðurinn Ijall-
ar að nokkru um hvað hann er
að fást við með verkum sínum
(hið sama gildir raunar um sýn-
ingu Guðrúnar Hrannar). Þetta
atriði hefur verið nefnt ótölulega
oft í sambandi við sýningar í Ný-
listasafninu, og ætti að vera lítið
mál að kippa því í liðinn, sé áhugi
á því þar á bæ.
Sýning Péturs Magnússonar í
efri sölum Nýlistasafnsins stendur,
líkt og aðrar sýningar í safninu,
til sunnudagsins 24. október.
Elisabet Norseng
í sýningarsölum Nýlistasafnsins
við Vatnsstíg hafa nú verið opnað-
ar þijár sjálfstæðar sýningar, og
ber þar fýrst að nefna sýningu
norskrar myndlistarkonu, Elisabet
Norseng, sem nú er að sýna verk
sín hér á landi í fyrsta sinn.
Elisabet stundaði sitt listnám
við Handverks- og listiðnaðarskól-
ann og síðan Teikni- og listmála-
raskólann í Ósló, en þaðan útskrif-
aðist hún 1980; frá þeim tíma
hefur hún tekið mikinn þátt í sýn-
ingarhaldi víða um Evrópu, og
hefur m.a. haldið einkasýningar á
hinum Norðurlöndunum og á ítal-
íu. ;
Hér sýnir listakonan fimm risa-
stórar teikningar og fleiri minni,
sem allar ber að sama brunni. I
þessum verkum er hún öðru frem-
ur að fjalla um ákveðin vandamál
post-modemismans, sem svo er
nefndur, þ.e. mörk þess að vera
eða ekki vera; eftir ofsa modernis-
mans í málverkinu er spurningin
um hversu lítið er hægt að kom-
ast af með þegar byijað er upp á
nýtt við að skapa listaverk. Innan
rammanna, stórra og smárra, er
ýmist að finna fáeina punkta, strik
eða aðeins skugga, þannig að við-
fangsefnið er nánast spurningin,
byijunin á einhveiju eða engu?
Þessi takmarkaði efniviður er
undirstrikaður með faglegum
vinnubrögðum í öllum frágangi
verkanna, hvort sem um er að
ræða innrömmun eða annað.
Þannig er augljóst að ekki hefur
verið kastað til höndum, heldur
er það sem hér blasir við niður-
staða markvissrar vinnu af hálfu
listakonunnar, og því er áhorfand-
ans að meta verkin út frá því sjón-
armiði.
Listamenn hafa tekist á við
svipuð verkefni með ýmsum hætti
á síðustu áratugum, og má þá vísa
í svör minimalista, sem vefengdu
öll skilgreiningarmörk myndlistar,
en leituðu jafnframt leiða til að
einfalda listaverkið (einkum högg-
myndina) niður í sem hreinust
form, þannig að grunnatriðin ein
stæðu eftir; Donald Judd er ef til
vill gott dæmi um listamann sem
byijar út frá svipuðum viðhorfum,
þó verk hans séu síðan allt annars
eðlis. Verk Elisabetar Norseng í
Nýlistasafninu bera mikinn keim
af þessari umræðu, þó hún vinni
*í öðrum miðli. Þegar til kastanna
kemur er hins vegar alltaf afar
freistandi að gera meira heldur
en minna, þ.e. að fylla betur út í
þá hugmynd, sem vinnan byggir
á; listakonan hefur hins vegar
staðist þá freistingu ágætlega.
Það er hægt að taka þessa
spurningu upp á margvíslega vegu
í tengslum við myndlistina, t.d.
út frá bókmenntum eða heim-
speki. Dæmi um þá umræðu er
að fínna í fallegri sýningarskrá,
sem listakonan hefur látið gera
fyrir þessa sýningu, m.a. með til-
styrk ráðuneytis menningarmála í
Noregi; vandamálið er hins vegar
að umræðan hefur staðið lengi og
höfðar nú orðið aðeins til þröngs
hóps, og er jafnvel komin nálægt
því að vera þurrausin; hinn al-
menni sýningargestur mun eftir
sem áður fyrst og fremst leita
eftir hinni sjónrænu tilvísun í verk-
unum. Hér er hún lítil, og því eins
víst að verkin höfði til fárra utan
hóps innvígðra - og jafnvel innan
þess hóps er eins víst að menn
þekki hér ýmis fordæmi úr mynd-
listarsögu síðustu áratuga.
Sýning norsku Iistakonunnar
Elisabetar Norseng í forsal Ný-
listasafnsins stendur til sunnu-
dagsins 24. október.
Þióðleikhúsið
Allir synir
mínir æfðir
ÆFINGAR á leikritinu Allir synir
mínir eftir Arthur Miller eru nú
vel á veg komnar. Jafnframt hefur
verið unnið að gerð leikmyndar
en Sviðsmyndir hf. hafa nú tekið
yfír smíði alira leikmynda fyrir
Þjóðleikhúsið. Fyrir nokkru fengu
leikararnir tækifæri til að æfa í
hluta af leikmyndinni og er mynd-
in tekin í æfingasal leikhússins af
þeim Róbert Arnfinnssyni, Krist-
björgu Kjeld, Þór Tulinius og Erlu
Ruth Harðardóttur af því tilefni.
Allir synir mínur er eitt þekkt-
asta og áhrifamesta leikrit Art-
hurs Miller. Leikararnir Róbert
Arnfinnsson, Kristbjörg Kjerld, og leikmynd gerir Hlín Gunnars-
Hjálmar Hjálmarsson, Erla Ruth dóttir. Leikstjóri er Þór H. Tuli-
Harðardóttir og Magnús Ragnars- nius.
son fara með stærstu hlutverkin
Haukur Dór
Sýningarnar í Listmunahúsinu
virðast ætla að verða nokkuð stijálar
og væri kannski ráð að þær stæðu
eitthvað lengur í stað þess að láta
hina ágætu sali hússins standa auða.
En þó m’á vera að um eðlilegt sumar-
hlé hafi verið að ræða og sé svo er
auðvitað ekkert við það að athuga,
því þá er það eðlilegasti hlutur und-
ir sólinni.
Myndlistarmaðurinn Haukur Dór,
sem sýnir þar fram til sunnudagsins
17. október, er vel þekkt stærð á
íslenzkum myndlistarvettvangi og
hefur haldið fjölda sýninga, auk þess
sem hann var lengi bendlaður við
leirlist í víðasta skilningi.
Á sýningunni eru 19 málverk auk
nokkurra mynda, sem stillt er upp
við vegg, sem telst jafnaðarlega
mjög vafasamur gjörningur og er
einnig í þessu tilviki til lítillar prýði.
Einfaldlega vegna þess að myndirn-
ar á veggjunum standa fullkomlega
fyrir sínu og sumar þeirra eru með
því besta sem frá Hauki hefur kom-
ið um árabil.
Einhver þunglyndis- og hremm-
ingablær hefur lengi legið sem mara
yfir myndum Hauks, ekki þó fyrir
þá sök að þær hafa iðulega verið
mjög dökkar, heldur mun frekar
fyrir hið hráa og háskalega yfir-
bragð. Dökkir tónar geta nefnilega
í mörgum tilvikum verið uppfullir
rósemi og angurværð, og það er
einnig hægt að lýsa hremmingum í
ljósum tónum. En þessar dökku
myndir hefur þó iðuiega prýtt mjög
mjúk og heilleg áferð sbr. sýninguna
sem hann hélt í Kjarvalssal fyrir
nokkrum árum. Og nú er þessi áferð
komin aftur, sem eins konar áhersla
og umgjörð örþunnra pappírsmynda
sem hann virðist líma á léreft. Og
það sem meira er um vert þá nær
hann þessari áferð einnig í ljósari
tónum og allt upp í hvítt.
Haukur hefur heldur ekki tapað
fyrri kraúi og snerpu, þótt hann
vinni myndir sínar betur og yfirveg-
aðar, en hann hefur beislað hinn
óstýriláta fola, að segja má, sem svo
er orðinn betri gæðingur fyrir vikið.
Áður hafði maður orðið var við
þessa þróun í einstaka mynd á sýn-
ingum, en nú sér hennar stað í meiri-
hluta þeirra. Þetta var nú einmitt
það sama sem gerðist með hina
miklu fyrirmynd Hauks, enska mál-
Eitt verka Hauks Dórs.
arann Francis Bacon. En nú virðist
Haukur vera að fjarlægjast meistar-
ann, þótt enn noti hann rúmtaks-
áhrif og samsvarandi myndbyggingu
á líkan hátt og áður, en slíkt er
hægt að gera á svo marga vegu Það
er einnig áberandi á þessari sýn-
ingu, að listamaðurinn hefur þrengt
sér dýpra inn í sjálfan myndflötinn,
að segja má, og er nú í óða önn að
kanna innri lífæðar hans. Oft hefur
Haukur verið með stórar og ábúðat-
miklar myndir og satt að segja hefðu
2-3 stærri myndir fallið vel inn í
þetta rými og gert sýninguna stig-
magnaðri. Að auki kallar hið hráa
og opna rými á eitthvað krassandi
hvað yfirstærðir snertir, en samt
ekki eintómar slíkar eins og menn
‘hafa brennt sig á.
Sýningin hefst í númeraröð á
„Smámynd" (1) og sú er mjög lif-
andi í formrænni útfærslu. Rauða
andlitið „Solla“ (5) er mjög vel mál-
uð og flauelsvarta umgjörðin styrkir
hana mikið. Á annan hátt er farið
vel með svart í myndinni „Myndar-
stúlka með víbrator" (7). Allar
myndirnar, sem hlotið hafa nafnið
„Dreymt fyrir norðan“ eru vel mál-
aðar og einkum er nr. 14 björt og
fersk, og hér skynja ég nýjan tón í
list Hauks. Sýningunni lýkur svo
með myndinni „Sátt og samlyndi"
(19) sem er í senn sterk og tjárík.
Kannski er hún samnefnari fyrir
sýninguna, en þó einungis í þá veru
að litirnir eru mettaðri og samræmd-
ari en áður.
Felix kynntur
í Reykjavík
EVRÓPSKA kvikmyndaakademían kynnir Felixverðlaunin í Reykjavík
í samvinnu við Háskólabíó helgina 16.-17. október. Sýndar verða fjór-
ar myndir sem hiotið hafa þessi verðlaun sem veitt verða í sjötta sinn
nú í desember í Berlín.
Myndirnar sem sýndar verða eru
Riff-Raff eftir breska leikstjórann
Ken Loach sem valin var besta evr-
ópska mynd ársins 1991, II Ladro
di Bambini (Stolnu börnin) eftir
Italann Gianni Amelio, sem sigraði
1992, The Northerners eftir Hol-
lendinginn Alex van Warmerdam,
sem valin besta mynd ungs leik-
stjóra 1992 og Sweet Emma, Dear
Böbe eftir ungverska leikstjórann
István Szabó, en fyrir þá mynd
hreppti hann verðlaun fyrir besta
handritið 1992.
í tilefni af kynningu þessari, sem
í ár fer á milli átta borga í Evrópu,
heimsækja okkur gestir á vegum
Evrópsku kvikmyndaakademíunn-
ar. Sænski heimildarmyndaleik-
stjórinn og heiðursfélagi akadem-
íunnar, Erwin Leiser, kynnir mynd-
irnar. Auk hans verða viðstödd sýn-
ingar myndanna breski leikarinn
Robert Carlyle, sem lék aðalhlut-
verkið í Riff-Raff, Johanna ter
Steege, sem tilnefnd var til verð-
launa sem besta leikkona fyrir leik
sinn í Sweet Emma, Dear Böbe og
Enzo Porcelli, framleiðandi Stolnu
barnana.
Felix-verðlaunin og Evrópska
kvikmyndaakademían
í fréttatilkynningu segir: „Evr-
ópska kvikmyndaakademían var
stofnuð 1988 af fremstu kvik-
myndagerðarmönnun álfunnar.
Akademían hefu aðsetur sitt í Berl-
ín og er Ingmar Bergman forseti
hennar en Wim Wenders er formað-
ur og István Szabó varaformaður.
Markmið akademíunnar er að
stuðla að auknum samskiptum og
samstöðu meðal evrópskra kvik-
myndagerðarmanna og auka skiln-
ing almennings á nútíma kvik-
myndagerð í Evrópu. Akademían
styður unga kvikmyndagerðarmenn
og stendur reglulega fyrir nám-
skeiðum og málþingum auk þess
að gefa út blað um kvikmyndir.
Við stofnun akademíunnar tók hún
við umsjón Evrópsku kvikmynda-
verðlaunanna sem kölluð eru Felix-
verðlaunin. Markmiðið með verð-
launaveitingunni er að fagna gæð-
um og margbreytileik evrópskrar
kvikmyndagerðar, laða nýja áhorf-
endur að evrópskum kvikmyndum,
leggja áherslu á að evrópskar kvik-
myndir eru ekki eingöngu fyrir sér-
staka áhugamenn heldur eiga erindi
við breiðari hóp áhorfenda og að
draga athyglina að ungum kvik-
myndagerðarmönnum. Verðlaun-
unum er ætlað að vera virðingar-
stimpill og mótvægi við bandarísku
Óskarsverðlaunin.