Morgunblaðið - 15.10.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. OKTÓBER 1993
Samemmg sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu
Hagsmunir heild-
arinnar í fyrirrúmi
eftir Svein Andra
Sveinsson
Meirihiuti landsmanna gengur
að kjörborðinu 20. nóvember nk.
og greiðir atkvæði um sameiningu
sveitarfélaga í sínum landshluta.
Er þessi atkvæðagreiðsla liður i því
að styrkja sveitarstjórnarstigið í
landinu, þannig að færa megi fleiri
verkefni frá ríki til sveitarfélaga.
Höfuðborgarsvæðið er í þessu
engin undantekning. Svipað og hjá
öðrum landshlutasamtökum sveit-
arfélaga var skipuð svokölluð um-
dæmanefnd, sem samkvæmt nýjum
ákvæðum sveitarstjórnarlaga skyldi
gera tillögu um breytt umdæma-
mörk sveitarfélaga í Iandshlutanum
(með hugtakinu „landshluta" er vís-
að til landshlutasamtaka sveitarfé-
laga). í nefndinni eiga fulltrúa öll
sveitarfélögin á höfuðborgarsvæð-
inu, níu talsins.
Úttekt ráðgjafarfyrirtækis
Að lokinni ítarlegri umræðu um
höfuðborgarsvæðið í heild sinni
ákvað nefndin að fela sérfræðingum
að gera úttekt á kostum og göllum
þess að sameina í fyrsta lagi Mos-
fellsbæ, Kjalarnes og Kjós, í öðru
lagi Seltjarnarnes og Reykjavík og
í þriðja lagi Bessastaðahrepp og
Garðabæ.
Verkfræðistofa Stefáns Ólafs-
sonar vann að þessari athugun fyr-
ir nefndina og skilaði niðurstöðum
um mánaðamót ágúst og septem-
ber. Á grundvelli niðurstaðna þeirra
aðila var ákveðið að leggja til að
kosið yrði um sameiningu Garða-
bayar og Bessastaðahrepps. Aðrir
sameiningarmöguleikar orkuðu
meira tvímælis. Niðurstaðan varð-
andi Reykjavík og Seltjamarnes var
ekki mjög afgerandi og vafamál
hvort atkvæðagreiðsia yrði lögð til.
Varðandi norðursvæðið var niður-
staðan sú að Kjalarneshreppur og
Kjósarhreppur væru að óbreyttu
ekki í stakk búnir til að taka að sér
aukin verkefni frá ríkisvaldinu og
að Mosfellsbær væri ekki nógu
öflugt sveitarfélag til þess að þjón-
usta svo stórt svæði. Ekki var sam-
staða um að leggja til kosningu um
slíka atkvæðagreiðslu, þannig að
til að höggva á hnútinn lagði undir-
ritaður til að láta kanna kosti þess
að sameina Seltjarnarnes, Reykja-
vík, Mosfellsbæ, Kjalarnes og Kjós-
arhrepp. Samstaða náðist síðan í
nefndinni um að leggja til kosningu
um þessa sameiningu.
Spennandi kostir
Þeir kostir sem lagðir hafa verið
fram eru að mörgu leyti spenn-
andi. Um sameiningu Garðabæjar
og Bessastaðahrepps er það að
segja, að þar næst hagræðing í
formi yfirstjórnunarkostnaðar og
minni rekstrarkostnaðar á íbúa.
Líkur eru á að skipulagsforsendur
myndu breytast við sameininguna;
áhersla yrði væntanlega á að
byggðir færðust nær hvor annarri
með uppbyggingu Garðaholts og
að ekki yrði byggður upp þjónustu-
kjarni á svæði Bessastaðahrepps.
Það, hvort sameining yfirstjórnar
og þessar breyttu skipulagsforsend-
ur er kostur eða galli, er íbúanna
að meta.
Um sameiningu sveitarfélaganna
fimm er það að segja að slíkt myndi
fela í sér algera umbyltingu fyrir
íbúa alls svæðisins. Um yrði að
ræða eina yfirstjóm og minni
rekstrarkostnaður yrði á hvern íbúa
á öllu svæðinu. Utsvar myndi lækka
til samræmis við það sem gerist í
Reykjavík. Þjónusta í jaðarbyggð-
unum myndi batna og nýir mögu-
Sveinn Andri Sveinsson
„Kosningarnar 20. nóv-
ember nk. er stærsta
skrefið sem stigið hefur
verið frá upphafi í þá
átt að fækka sveitarfé-
lögum hér á landi. Náist
markmið þessa átaks
ekki er sýnt, að lítið
sem ekkert verður af
þeim áformum að færa
aukin verkefni frá rík-
isvaldinu til sveitarfé-
laganna í landinu.“
leikar opnuðust varðandi skipulag
byggðar. Lyti það annars vegar að
minnkandi áherslu á þéttingu
Kjósarhreppur
Kjalarneshreppur
Seítjarnarnes
Kópavogur
Reykjavík
staðð-
hrc-ppu;
Garða-
vbær
Hafnarfjörður
Garðabær/
Bessast.hr
TILLAGA AÐ
SAMEININGU:
Seltjarnarnes
Reykjavík
Mosfellsbær
Kjalarneshreppur
Kósarhreppur
Garðabær
Bessastaðahreppur
Fjögur sveitar-
félög á höfuð-
borgarsvæðinu
byggðar og aukna verndun útivist-
arsvæða á svæði Reykjavíkur og
Seltjarnarness og hins vegar að
hraðari uppbyggingu þéttbýlis og
þjónustu bæði á Kjalarnesi og í
Mosfellsbæ. Hvort þetta eru kostir
og gallar er íbúanna að meta.
Sagan um litlu gulu hænuna
Á nánast öllum samkundum
sveitarstjórnarmanna undanfarin
misseri hafa verið haldnar há-
stemmdar ræður um nauðsyn þess
að fækka sveitarfélögum með sam-
einingu og styrkja þannig sveitar-
stjórnarstigið, þannig að færa megi
aukin verkefni til sveitarfélaganna.
En um leið og slíkar hugmyndir
beinast að viðkomandi, þá er því
fundið allt til foráttu; sameining
henti betur annars staðar. Mjög
mörgum sveitarstjórnarmönnum og
framkvæmdastjórum sveitarfélaga
virðist vera ómögulegt að horfa á
hagsmuni heildarinnar, heldur
horfa einvörðungu í eigin barm og
síns sveitarfélags og spytja: „Hvað
græðum við á þessu?“ Framundan
eru umræður í sveitarstjórnum á
höfuðborgarsvæðinu, þar sem þær
múnu veita umsagnir um tillögur
umdæmanefndar. Það er von mín
að menn horfi þá á hvort sameining
geti orðið öllu svæðinu og íbúum
þess lyftistöng eða ekki. Ef allir
hugsa um eigin skammtíma hags-
muni er augljóst að ekkert verður
af sameiningu sveitarfélaga nokk-
urs staðar á landinu.
Kosningarnar 20. nóvember nk.
er stærsta skrefið sem stigið hefur
verið frá upphafi í þá átt að fækka
sveitarfélögum hér á landi. Náist
markmið þessa átaks ekki er sýnt,
að lítið sem ekkert verður af þeim
áformum að færa aukin verkefni
frá ríkisvaldinu til sveitarfélaganna
í landinu. Áratugir munu þá líða
án þess að til slíks flutnings geti
komið og áratugir munu líða þar
til þjóðin nær fram þeim fjárhags-
lega ávinningi sem af því hlýst.
Áratugir munu þá líða þar til eina
skynsamlega byggðastefnan kemst
til framkvæmda.
Höfundur er borgarfulltrúi og
formaður umdæmanefndar
sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu.
Hvíti stafurinn - helsta
hjálpartæki blindra
eftir Arnþór
Helgason
Alþjóðasamtök blindra hafa
mælst til þess að 15. október verði
haldinn sem dagur hvíta stafsins.
íslendingar urðu fyrstir þjóða við
þessum tilmælum og hefur verið
haldið upp á þennan dag hérlendis
í hálfan annan áratug.
Hvíti stafurinn gerir blindum
manni kleift að ferðast á eigin spýt-
ur á milli staða. Stafurinn er einnig
einkennistákn þess sem er sjón-
skertur. Þegar einstaklingur sést
með hvítan staf á gangi vita flestir
vegfarendur að þar fer blindur eða
sjónskertur maður og hugsast getur
að sýna þurfi honum sérstaka tillits-
semi. Hvíta stafinn nota flestir til
þess að kanna nánasta umhverfi
sitt. Menn halda honum skáhallt
fyrir framan sig og hreyfa hann
háttbundið til hægri og vinstri.
Þannig skynja þeir hindranir í nokk-
urra sentimetra fjarlægð. Oftast
dugar þessi aðferð til þess að menn
fari sér ekki að voða en stundum
geta menn verið svo sjálfsöruggir
og talið sig þekkja umhverfið svo
vel að þeir gæta sín ekki og ganga
hraðar en svo að þeir geti numið
staðar, verði hindrun á vegi þeirra.
Því hefur margur stafkarlinn eða
stafkerlingin hrotið ofan í óvænta
skurði eða dottið um hluti sem er
stillt á miðja gangstéttina. Reyndar
eru gangstéttir í Reykjavík þannig
úr garði gerðar að menn verða sí-
fellt að vera á varðbergi til þess
að slasa sig ekki. Hellur eru mis-
lagðar og ýmiss konar gildrur eru
lagðar fyrir sjónskerta vegfarendur
sem kjósa að nota gangstéttirnar.
íslendingar hafa lengi stundað þá
óhæfu að stilla bifreiðum sínum upp
á gangstéttum þótt það sé víðast
hvar óheimilt. Þetta skapar stór-
kostlega hættu fyrir aðvífandi veg-
farendur. Margir hrökklast út í ið-
andi umferðina sem fellur fram eins
og straumhart stórfljót og vitað er
að slys hafi hlotist af. Gildir þessi
hætta jafnt um þá sem eru blindir
og aðra sem kjósa að fara ferða
sinna gangandi. Þá eru gangstéttir,
einkum í verslunarhverfum, vinsæl-
ar fyrir útstillingar verslana og
menn setja stundum blómaker á
miðja gangstétt til þess að skreyta
nánasta umhverfi fyrirtækja sinna.
Margur maðurinn hefur hruflað á
sér sköflunginn eftir viðureign við
slíka aðskotahluti eða fengið högg
í andlitið að ástæðulausu. Þá hefur
og margur maðurinn kengbeygt
hvíta stafinn eftir að hafa rekið
hann undir stuðara bifreiðar sem
hefur verið komið fyrir á miðri
gangstétt eða jafnvel eyðilagt föt
sín.
Mjög er misjafnt hvemig vegfar-
endur bregðast við þegar þeir hitta
fyrir mann með hvítan staf. í mörg-
um stórborgum erlendis er sam-
stundis boðin fram aðstoð. íslend-
ingar eru hins vegar fremur af-
skiptalitlir. Sjái þeir að menn séu
að rata í ógöngur grípa þeir til sinna
ráða og beina þeim á rétta braut.
Það gerist stundum að notendur
hvíta stafsins villast þegar þeir fara
um svæði sem þeir þekkja ekki of
vel eða eitthvað hefur borið við sem
hrekur þá af leið. Þá skiptir miklu
máli að vegfarendur segi skýrt og
greinilega til vegar. Ferðir með
Strætisvögnum Reykjavíkur geta
verið býsna skemmtilegar. Oft
verða fróðlegar samræður í vagnin-
um og gott er að láta þreytu vinnu-
dagsins líða úr sér undir öruggri
stjórn bílstjórans. Það hefur nokkr-
um sinnum hent mig að sofna á
leiðinni ofan úr Hlíðum vestur á
Seltjarnarnes. Eitt sinn blundaði ég
dálitla stund og þegar ég vaknaði
vissi ég ekki hvar ég var því að ég
hafði bæði tapað áttum og sá hvort
eð var ekki glóru. Ég sneri mér því
að konu nokkurri sem sat við hlið
mér og spurði hvar við værum.
Konan átti greinilega ekki von á
svo fávíslegri spurningu og svaraði
felmtri slegin: „Guð, við erum á
Öldugötunni."
Ein skemmtilegasta villan á leið
minni um borgina með hvíta stafinn
stafaði af því að nýkjörinn forseti
vor íslendinga, frú Vigdís Finn-
bogadóttir, hafði greint frá því
kvöldið áður að sér hefðu borist svo
margar vísur að hún gæti gefið út
Arnþór Helgason
„Hvíti stafurinn gerir
blindum manni kleift
að ferðast á eigin spýt-
ur á milli staða. Stafur-
inn er einnig einkennis-
tákn þess sem er sjón-
skertur.“
vísnabók Vigdísar. Hégómaskapur
minn ásamt ódulinni aðdáun á for-
seta vorum varð þá til þess að ég
tók að yrkja í strætisvagninum og
fór of langt. Hlaust af því góð
gönguferð í indælu veðri en vísan
er svona:
Landsmóðir,
lifðu heil.
Vel þér farnist
á forseta stóli.
Blómgist þinn hagur
að Bessastöðum.
Þjóðin mun standa
þér að baki.
Veturinn er notendum hvíta
stafsins oft erfiður. Þá breytast öll
kennileiti, enda hefur snjórinn verið
nefndur „þoka blinda mannsins“.
Blint fólk finnur þá mjög til ófrels-
is og hlakkar til vorsins. Blint fólk
fylgist með sólbráð og heyrir snjó-
inn bráðna. Að vísu geta ýmsir ferð-
ast um þau hverfi sem þeir þekkja
vel. Fara þeir þá eftir þeim hljóðum
sem að eyrum þeirra berast, en í
kyrru veðri getur blindur maður
heyrt endurkast eða bergmál frá
húsum, grindverkum, kyrrstæðum
bifreiðum og jafnvel ljósastaurum.
Þessi heyrn krefst hins vegar mikill-
ar þjálfunar.
Á vegum Reykjavíkurborgar
hafa að undanförnu verið settir upp
götuvitar með hljóðmerkjum við
gangbrautir. Þessir hljóðvitar
hjálpa sjónskertu fólki að átta sig
á því hvar gangbrautir eru. Þá veita
hljóðvitarnir mikið öryggi. Því mið-
ur verður að segja sem er að sumir
þessara hljóðvita hafa ekki fengið
að vera í friði fyrir skemmdarvörg-
um og á þetta einkum við um hljóð-
vitann á horni Stakkahlíðar og
Miklubrautar sem er í námunda við
Blindraheimiiið í Hamrahlíð 17.
í greinarkorni þessu hefur verið
drepið á nokkur atriði sem snerta
notendur hvíta stafsins. Vonandi
verða þessi skrif til þess að opna
augu einhverra fyrir þörfum þeirra
vegfarenda sem eru sjónskertir eða
blindir. Aukin tillitssemi skaðar
engan en getur aukið frelsi margra.
Höfundur er formaður
Öryrkjabnndalags íslnnds.