Morgunblaðið - 11.11.1993, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. NÓVEMBER 1993
Guðrún Soffía Þor-
láksdóttír - Minning
Fædd 14. september 1913
Dáin 1. nóvember 1993
Elsku amma okkar hefur nú sofn-
að í síðasta sinn.
Það er skrýtið að hugsa til þess
að eiga aldrei aftur eftir að banka á
herbergishurðina hennar í Seljahlíð
og segja: Amma, þetta er bara ég.
Afi Halldór dó fyrir tæpum tutt-
ugu og þremur árum þannig að í
okkar huga var amma Soffía í hlut-
verkum þeirra beggja og því finnst
okkur við hafa misst þau bæði.
Við vorum ekki gömul þegar
grunnurinn að reglulegum heimsókn-
um okkar til ömmu Soffíu var lagð-
ur. Þannig var að við þurftum að
sækja leikfimi og sundtíma í hverfið
þar sem amma bjó og komumst við
fljótlega að því hversu notalegt það
var að smeygja sér inn hjá henni að
tímum loknum, fá besta brauð í heimi
og mjólkursopa og ef heppnin var
með okkur kannski nýbakaðar boll-
ur. Oftar en ekki voru líka bestu
vinkonumar með í för og alltaf tók
amma brosandi á móti okkur. Að fá
að sofa hjá ömmu eina nótt var al-
veg sérstakt. Þá höfðum við það
huggulegt fram eftir kvöldi, spiluð-
um Marías og sváfum svo báðar í
hjónarúminu, við með afa sæng sem
var svo þung að við gátum ekki
hreyft okkur alla nóttina.
Amma var mikil pijónakona og
reyndi af mikilli þolinmæði að kenna
mér að pijóna en þegar hún sá að
það gekk ekki, þá pijónaði hún fyrir
mig handavinnuverkefnin og spurði
mig síðan glottandi á vorin hvað hún
hefði nú fengið í handavinnu. Hún
fylgdist alltaf vel með hvernig okkur
krökkunum gekk í skólanum og eitt
það fyrsta sem við gerðum þegar við
fengum einkunnir var að hringja í
hana og segja henni árangurinn. Hún
hrósaði okkur ef vel gekk en hug-
hreysti ef á þurfti að halda. Á ung-
lingsárunum komst ég að því hversu
góð vinkona amma var, hún hlustaði
Fædd 5. júní 1903
Dáinn 2. nóvember 1993
Þeim fækkar óðum sem kynntust
af eigin raun lífsbaráttu fólksins í
landinu á fyrri hluta þessarar aldar.
Ein af þessum hljóðu hetjum hvers-
dagslífsins kvaddi þegar tengdamóð-
ir mín Þorgerður Magnúsdóttir and-
aðist á Hvítabandinu að morgni 2.
nóv. si. á 91. aldursári. Sama dag
kom heim af fæðingardeildinni lítill
drengur, þriðja bama-barna-barn
hennar. Ein kynslóð kveður — önnur
heilsar.
Foreldrar Þorgerðar voru hjónin
Magnús Jónsson bóndi á Hrauni í
Ölfusi fæddur 11. marS. 1859, dáinn
4. júní 1925 og Guðrúri Halldórsdótt-
ir fædd 25. nóv. 1860, dáin 1. maí
1953 . Þau gengu í hjónaband 25.
október 1891 og bjuggu á Hrauni.
Böm þeirra urðu átta sem hér eru
tilgreind í aldursröð: Jón fæddur 27.
júní 1892, dáinn 7. október 1972;
Halldór fæddur 23. ágúst 1893, dá-
inn 9. nóvember 1978; Sigríður fædd
9. janúar 1896, dáin 5. september
1977; Halldór fæddur 27. júlí 1897,
dáinn 15. maí 1940; Guðmundur
fæddur 21. okt. 1898, dáinn 2. nóv-
ember 1938; Magnús fæddur 30.
júní 1900, dáinn 1. júní 1959; Böð-
var fæddur 19. desember 1901, dáinn
4. febrúar 1992; og Þorgerður, sú
sem hér er kvödd.
Þorgerður ólst upp í stómm hópi
systkina og frændsystkina á Hrauni.
Frændsystkinin vom böm Þorláks
Jónssonar og Vigdísar Sæmunds-
dóttur, þau Sæmundur, Elín, Guð-
rún, Þorlákur Axel, Ólafur og Karl.
Böm Magnúsar og Guðrúnar em nú
öll látin, en af bömum Þorláks og
Vigdísar lifa þau Elín, sem býr í
Reykjavík, og Olafur og Karl, bænd-
ur á Hrauni. Hélst vinátta þessara
frændsystkina alla tíð, ekki síst
fordómalaust á vandamálin sem að
steðjuðu, huggaði þegar þess þurfti
og gaf góð ráð sem aldrei vom að-
fínnslur.
Hún fluttist upp í Seljahlíð og bjó
sér þar huggulegt heimili. Þangað
var alltaf gaman að heimsækja hana
og fá kók og nammi og segja henni
nýjustu fréttir og bara njóta návista
við hana. Stundum var hún veik en
stundum hress og kát. Hvað hún
geislaði þegar hún sagði okkur að
hún ætlaði að taka þátt í tískusýn-
ingu á fötum fyrir íbúana í Seljahlíð
og að henni lokinni keypti hún sér
nokkra kjóla til að vera ekki eins og
drusla eins og hún sagði, hún sem
alltaf var svo fín, með vel lagt hár
og ilmvatn.
Hún hafði yndi af því að spila en
þegar sjónin tók að daprast hætti
hún því og hlustaði bara þeim mun
meir á útvarpið og sniðugt var hvað
hún var hrifín af Bubba Morthens.
Þannig var hún amma, svo víðsýn.
Þegar sonur minn fæddist í fýrra
þá dreif ég mig til ömmu til að sýna
henni stolt afkvæmið. Hún sagði allt-
af það sem nýbökuð móðir vill heyra
og bætti svo við: En hvað hann er
líkur honum Begga mínum, alveg
jafn fallegur, og brosti svo sínu fal-
lega brosi.
Hún var alltaf hjá okkur á"að-
fangadagskvöld og það var sannköll-
uð hátíðarstund þegar öll fjölskyldan
hlustaði á jólamessuna saman í stof-
unni. Hennar verður sárt saknað,
ekki bara það kvöld heldur alla daga
en við vitum að nú er hún komin til
hans afa þar sem hún vakir yfír
okkur og líður vel.
Elsku amma, við þökkum þér inni-
lega fyrir þær dýrmætu stundir sem
við höfum átt með þér og alla ástina
og umhyggjuna sem þú sýndir okkur
systkinunum, Helga og litla Daða
Frey.
Guð geymi þig, elsku amma,_ þín
Birna Björk, Ágústa Yr,
Halldór Benjamín.
þeirra Þorgerðar, Elínar og Guðrún-
ar. Þorgerður var alltaf tengd Hrauni
sterkum böndum og spurði oft, eftir
að hún veiktist, um Hraun og hvort
við hefðum farið þangað nýlega.
Þorgerður giftist Jóhanni Bjama
Einarssyni 14. okt. 1933 og eignuð-
ust þau einn son Pálma Kristin f.
11. des. 1933. Jóhann Bjami lést 1.
febr. 1935 þegar Pálmi Kristinn var
á öðru árinu. Síðar var Þorgerður
um tíma í sambúð með Hálfdani
Magnússyni og eignuðust þau soninn
Jóhann Guðmund f. 24. sept. 1939.
Pálmi er kvæntur Ólafíu Jóhönnu
Bjamadóttur f. 27. febr. 1937. Böm
þeirra eru: María f. 16. sept. 1960
og Jóhann Bjami f. 12. okt. 1964.
María er gift Sverri Þórami Sverris-
syni f. 14. maí 1959 og eiga þau tvö
böm, Pálma Gaut f. 24. apríl 1980
og Ólöfu Þóru f. 24. nóv. 1985. Jó-
hann Bjami er kvæntur Guðrúnu
Jónsdóttur f. 27. janúar 1960. Jó-
hann Guðmundur er kvæntur Vil-
helmínu Þórdísi Salbergsdóttur f. 19.
febr. 1942 og eiga þau tvo syni,
Salberg f. 23. júní 1960 og Þorgeir
f. 25. maí 1963. Salberg er kvæntur
Ragnheiði Gunnarsdóttur f. 28. sept.
1963 og eiga þau son fæddan 27.
okt. 1993.
Ung að árum flutti Þorgerður til
Reykjavíkur og hóf ljósmæðranám
við Landspítalann en varð að hverfa
frá því vegna veikinda Hún réðist í
það stórvirki að festa kaup á húsinu
nr. 19 við Lokastíg í Reykjavík eftir
að hún var orðin ekkja. Til að standa
straum af afborgunum leigði hún út
hvem krók og kima utan eldhússins
og eins herbergis á efstu hæðinni.
Þar var hún sjálf með synina tvo. í
n'okkur ár var hjá henni Guðrún
móðir hennar, sem þá var orðin blind
en átti hjá dóttur sinni ömggt skjól
í ellinni. Um tíma var einnig hjá
Þorgerði móðursystir hennar, Sigríð-
Þegar ég nú kveð elsku bestu
ömmu mína sækir að mér djúpur
söknuður en jafnframt þakklæti.
Einhveijar fyrstu minningar mín-
ar em tengdar ömmu og afa í Hlíð-
argerði. Eg finn hlýju, öryggi og
vellíðan. Ég er dekmð, södd og sæl.
Ég flyst burt alla leið til Amer-
íku. Ég sakna, sakna ömmu og afa.
Loksins, loksins koma þau í heim-
sókn. Ömmulykt, afalykt, hinn mjúki
faðmur, mér líður svo vel. Amma í
eldhúsinu að gefa Tóta að borða.
Amma að borða ís. Afa svo heitt í
síðu nærbuxunum og langerma
skyrtunni. Hann brosir svo fallega
til mín. Ég er dekruð, södd og sæl.
Svo þurfa þau að fara og ég sakna.
Við komum í heimsókn, við kom-
um heim í Hlíðargerði. Skyldi stelp-
an þekkja það, hún var nú svo lítil.
Það gerir hún. Það er svo gaman,
svo óumræðilega gaman að vera
komin. Það er hægt að þúa til „par-
ís“ með priki á stéttina fyrir utan.
Þar er engin steypa. Álltof lítil
stelpuróla á snúrustaur bakvið hús.
Kleinur, pönsur og plokkfískur, allt-
af er amma að elda eitthvað gott.
Söngskemmtun með Tóta fyrir afa.
Sitja í afastól, sitja hjá afa og kela.
Það er allt svo dásamlegt á Islandi,
þar eru amma og afí. Aftur förum
við burt. Ó, það er svo sárt, ég sakna.
Við flytjumst heim til Islands.
Hvað þykir elskunni minni gott?
Síminn hringir heima. Amma eða
afí að bjóða Dóru í kvöldmat. Plokk-
fiskur, saltfískur, skata, allt það
besta í heimi. Má hún ekki bara
sofa? Labbað út í mjólkurbúð, þar
fást heimsins bestu möndlur. Hvað
vill hún drekka, freska. Göngutúr
með afa á hitaveitustokkunum. Allt-
af með ópal svo okkur verði ekki
kalt. Lúra frammi í litla herbergi.
Skríða uppí ömmu rúm á morgnana
og liggja smá á ömmu hitapoka.
Langar hana að hoppa í teygjó eða
svippa? Ekki nema sjálfsagt, aldrei
kvartað yfír þungum rassi. Amma
að hjálpa elskunni að pijóna, kenna
klukkupijón, kapal eða manna.
Endalaus þolinmæði, aldrei kvartað,
aldrei sagt nei eða seinna. Langar
hana á skauta? Afí alltaf svo stoltur
af „damen“. Ég er dekruð, södd og
sæl. Þá gerist Jiað sem enginn átti
ur, sem þá var sjúklingur.
Þorgerður starfaði við ýmislegt
svo sem á Landakoti sem vökukona,
á Kleppsspítalanum og við ræstingar
á ýmsum stöðum. Lengst starfaði
hún þó við Menntaskólann í Reykja-
vík, u.þ.b. 30 ár, í Þrúðvangi, fyrst
sem húsvörður en síðustu starfsárin
sá hún um kaffí fyrir kennarana
þar. Hún var 86 ára þegar hún lét
af störfum vegna veikinda. Starfí
sínu sinnti hún af alúð og natni eins
og henni var eiginlegt og talaði hún
ætíð hlýlega og af virðingu um
starfsfólk skólans. Heyrt hef ég að
hún hafí verið vel liðin og virt bæði
af nemendum og öðru starfsfólki
skólans. Varla hefði hún þó getað
unnið svo lengi ef ekki hefði notið
við einstakrar góðvildar og vináttu
samstarfsfólksins. Einn er þó sá
maður sem við aðstandendur Þor-
gerðar þökkum sérstaklega en það
er Ólafur Oddsson, íslenskukennari,
sem var henni sannkölluð stoð og
stytta þegar árin fóru að færast yfír.
Hann sá um að hún kæmist heilu
og höldnu heim ef eitthvað var að
veðri og bauð henni heim til sín og
reyndist henni á allan hátt sem besti
sonur. Hann fylgdist vel með heilsu-
fari hennar og lét mig strax vita ef
eitthvað var að. Slík vinátta og um-
hyggja er ómetanleg. Eitt lítið dæmi
um samviskusemi Þorgerðar og hús-
bóndahollustu var það að eitt sinn
hringdi Ólafur og sagði að nú væri
hún greinilega lasin. Ég kom strax
á staðinn og vildi fara með hana
beint til læknis. Þá var svo af henni
dregið að hún gat varla staðið í fæt-
urna en út úr húsinu fékkst hún
ekki fyrr en kaffíð og meðlætið var
komið á borðið. Hún hafði þá fengið
vægt hjartaáfall og var lögð beint
inn á spítala. Hún hresstist þó aftur
og _gat unnið eftir það.
Eg kynntist Þorgerð: þegar ég ung
að árum hóf sambúð með yngri syni
hennar, Jóhanni. Hún tók þessum
krakkakjána einstaklega vel og
reyndist mér, þá og ætíð síðan, sem
besta móðir. Fæ ég seint fullþakkað
þá vináttu og þolinmæði sem hún
sýndi mér. Við byijuðum hokrið í
von á. Það sem er svo sárt. Hann
afí deyr. Elsku besti, góði, fallegi
afí deyr. Ég sakna.
Amma flyst í Breiðholtið. Við
sjáumst aðallega á sunnudöjgum,
allt er einhvemveginn breytt. Eg bý
til kynslóðabil. Við förum saman til
Lúxemborgar unglingurinn og amm-
an og mér algerlega að óvörum verð-
um við vinkonur. Bestu vinkonur í
heimi. Ég get sagt ömmu öll mín
leyndarmál, það sem ég segi engum
öðrum. Hún hlustar, hún dæmir aldr-
ei, hún gefur góð ráð. Mér fínnst
hún skilja mig svo vel. Ég les alltaf
undir próf hjá ömmu. Hún stjanar
við mig, læðist um. Hún kemur fram
í eldhús og við hlæjum saman. Hún
huggar mig þegar ég er leið. Hún
stappar í mig stálinu. Ég er dekruð,
södd og sæl.
Ég verð kona, ég varð mamma,
elsku amma verður langamma. Á
nánast hveijum laugardegi sitjum
við saman, drekkum kaffí, slúðrum
og hlæjum saman. Dáumst að börn-
unum mínum svo innilega sammála
um fullkomleik þeirra. Amma pijón-
ar fallegustu vettlinga í heimi. Hvað
þykir þeim gott þessum elskum? Við
einu herbergi á loftinu hjá henni og
vorum þar enn þegar hennar fyrsta
bamabam, sonur okkar Salberg,
fæddist. Síðar fluttum við okkur um
set á jarðhæðina. Þá og næstu árin
bjuggu Pálmi, eldri sonur hennar,
og Olafía kona hans ásamt börnum
sínum á miðhæðinni svo þetta var
þá sannkallað fjölskylduhús og áttu
krakkamir nokkur sporin á loftið til
ömmu. Nokkrar ferðir fómm við
saman til útlanda, m.a. til Svíþjóðar
þar sem við heimsóttum Sigrúnu
systurdóttur hennar. Betri ferðafé-
laga en hana og móður mína var
ekki hægt að fá. Þær voru báðar
orðnar fullorðnar en nutu ferðanna
og þess sem fyrir augu bar sérstak-
lega vel og kvörtuðu aldrei þó stund-
um hafí þær örugglega verið orðnar
þreyttar.
Þorgerður var höfðingi heim að
sækja og alltaf gestkvæmt hjá henni.
Það er varla hægt að minnast henn-
ar án þess að nefna kaffí. Hjá henni
var kaffi ekki bara kaffí. Það var
sérstök list að hella á könnuna enda
kaffíð hennar alltaf listagott. Þá vora
nú flatkökurnar hennar og kleinum-
ar ekki af verri endanum.
eram dekruð, södd og sæl.
Og nú er hún amma mín farin.
Ég trúi því að hún sé komin til hans
afa sem hefur beðið hennar með
óþreyju í mörg ár. Hún hafi gengið
beint í hlýjan faðm hans og henni
líði vei.
Minning þeirra mun ávallt geymd
í hjarta mínu. Ég elska ykkur bæði,
ég sakna.
Ykkar Dóra Soffía.
>
I dag er kvödd hinstu kveðju í
Fossvogskirkju Guðrún Soffía Þor-
láksdóttir, síðast til heimilis í hjúkr-
unarheimilinu Seljahlíð. Hún lést að
kvöldi 1. nóvember sl. og hafði þá
hálfan annan mánuð um áttrætt.
Hún var næstyngst í hópi sjö systk-
ina, og með henni hefur hið síðasta
þeirra horfið sjónum okkar, og af
mágum þeirra er aðeins Svavar
Árnason eftirlifandi. Þökk og virðing
er í dag efst í hugum okkar allra
afkomenda þeirra systra.
Foreldrar Soffíu voru hjónin Þor-
lákur Jónsson og Sæunn Krist-
mundsdóttir, bæði ættuð úr Húna-
þingi. Hann var fæddur 1864 en hún
1877. Rétt fyrir síðustu aldamót
hófu þau sambúð á Vatnsnesi í Vest-
ur-Húnavatnssýslu og eignuðust
þegar fram liðu stundir sjö börn.
Elst var Ragnheiður Ingibjörg
(1899-1966), næst Steinunn Jónína,
(1903-1973), þá Sigurbjörg (1905-
1990), Ásta (1909-1991), þá bróðir-
inn Sigurbjartur (1911-1975). Guð-
rún Soffía (1913-1993) var sjötta í
röðinni en yngst Kristín Bjarnfríður
(1917-1958). Ekki auðnaðist þeim
Þorláki og Sæunni að halda þessari
stóru fjölskyldu saman og sjá barna-
hópnum farborða. Þau vora lengst
af í húsmennsku á ýmsum bæjum á
Vatnsnesi og Vestur-Hópi, og þurftu
oft að hafa vistaskipti. Börnunum
var því flestum komið í fóstur til
vandalausra og ólust þau upp á
ýmsum bæjum á þessum slóðum.
Soffía mun þó hafa að mestu alist
upp hjá foreldram sinum á Hvamms-
tanga. Ekki urðu þessi erfiðu kjör
til þess að fjölskylduböndin slitnuðu.
Þvert á móti var eins og aðskilnaður-
Eftir að hún veiktist, haustið 1989,
átti hún ekki afturkvæmt á Lokastíg-
inn. Hún dvaldi í eitt ár á Borgarspít-
alanum en eftir það á Hvítabandinu
við Skólavörðustíg. Á báðum þessum
stöðum var vel um hana hugsað. Þó
held ég að nálægðin við hennar
gamla hverfí, heimilisleg húsakynni
og einstök umhyggja og hlýja starfs-
fólks Hvítabandsins hafí átt sinn
þátt í hve henni leið vel síðustu þijú
árin þrátt fyrir veikindin. Við íjöl-
skylda hennar þökkum öllu starfs-
fólki Hvítabandsins elskulegheitin.
Einnig þökkum við öllum þeim sem
sýndu henni tryggð og vináttu, ekki
síst eftir að veikindi fóra að hijá
hana. Þeim Elínu Þorláksdóttur og
Höllu dóttur hennar, Vigdísi Karls-
dóttir og Sigrúnu Eyjólfsdóttur syst-
urdóttur hennar, þökkum við sér-
staklega. Þorgerður átti erfítt með
að tjá sig með orðum árin sem hún
dvaldi á Hvítabandinu, en augun
ljómuðu í hvert sinn sem hún sá
kunnuglegt andlit og meðan hún
hafði fótavist fór hún alltaf út að
glugga til að veifa til okkar í kveðju-
skyni.
Elín Þorláksdóttir frænka og vin-
kona Þorgerðar þakkar fyrir góða
vináttu alla tíð. Einnig hefur Þóra,
móðursystir Ólafíu, konu Pálma, sem
búsett er í Kaupmannahöfn beðið
fyrir kveðjur frá sér og fjölskyldu
sinni og þakkar góða vináttu gegnum
árin.
Ég og fjölskylda mín þökkum Þor-
gerði samfylgdina. Við áttum margar
góðar stundir saman sem ekki
gleymast. Blessuð sé minning henn-
ar.
Vilhelmína Þórdís
Salbergsdóttir.
Kveðja frá Menntaskólanum
í Reykjavík
Látin er í hárri elli Þorgerður
Magnúsdóttir, sem árum saman
starfaði við Menntaskólann í Reykja-
vík, fyrst við ræstingar en seinustu
árin sem umsjónarmaður Þrúðvangs,
, allt þar til kennslu var hætt í því
húsi.
Þorgerður Magnús-
dóttír - Minning