Morgunblaðið - 25.11.1993, Side 1

80 SIÐURB/C
STOFNAÐ 1913
269. tbl. 81.árg.
FIMMTUDAGUR 25. NOVEMBER 1993
Prentsmiðja Morgunblaðsins

Niðurskurður Bandaríkjastj órnar í hermálum
Norðmenn ótt-
ast minni varnir
HUGMYNDIR Bandaríkjastj órnar um að draga úr þátttöku í
birgðahaldi vegna flutninga á orrustuþotum til fimm flugvalla
í Norður-Noregi á hættu- og ófriðartímum hafa valdið veruleg-
um áhyggjum þar í landi. Óttast Norðmenn, að niðurskurðurinn
muni veikja mjög varnir landsins en að sögn Arnórs Sigurjóns-
sonar varnarmálaráðunauts er hér um að ræða breytingar á
svokölluðum COB-samningi (collocated bases), sem Norðmenn
og Bandaríkjamenn gerðu með sér snemma á áttunda áratugn-
um. Ekki er ljóst livort einnig er rætt um að fækka flugvélunum.
Bærinn flúinn
Reuter
EKKERT lát er á hjaðningavígunum í Bosníu og á sumum svæðum eru þorp og bæir á valdi Serba í einn tíma
en Króata eða múslima í annan. Þessar serbnesku konur í bænum Ugljevik í Norður-Bosníu eru að flýja
burt með eitthvað af eigum sínum en síðustu daga hafa tíu bæjarbúar fallið í eldflaugaárásum múslima.
Mannréttindasamtök lýsa áhyggjum vegna ástandsins í Kosovo
Saka Serba um gróf
mannréttindabrot
Vín, Sar^jevo. Reuter.
ALÞJÓÐLEG mannréttindasamtök, sem kenna sig við Helsinkisátt-
málann, ásaka Serba um alvarleg mannréttindabrot á Albönum í
Kosovohéraði í skýrslu sem þau gáfu út um ástandið í héraðinu í
gær. Eru Serbar m.a. sakaðir um pyntingar og aftökur án dóms og
laga. Um 90% íbúanna eru Albanir.
í skýrslu Alþjóða Helsinki-mann-
réttindasamtakanna (IHF) segir að
mannréttindabrotin á þeim 1,7
milljónum Albana sem byggja
Kosovo felist í allt frá niðrandi
ummælum og tilgangslausu eftirliti
á götum úti til þess að menn séu
hnepptir í varðhald eftir geðþótta
serbneskra yfirvalda og pyntaðir.
Þá segir að skotið hafi verið á
mótmælendur og almenna borgara.
Sviptir sjálfstjórn
Kosovo og Vojvodina-hérað, þar
sem fólk af ungverskum ættum er
fjölmennt, hlutu sjálfstjórn árið
1974 en 1989 svipti Slobodan Mil-
osevic, forseti Serbíu, héruðin sjálf-
stjórn. Hafa Albanir hunsað kosn-
ingar, ríkisskóla og sjúkrahús, auk
þess sem þeir hafa boðist til að
greiða ólöglegri stjóm sinni skatta.
I forsæti hennar er Ibrahim Rugova
en Serbar hafa heft fe*ðafrelsi
hans.
„Hreinsanir“ Serba hafa náð til
flestra þátta landsins. Hafa yfirvöld
lofað hveijum þeim peningagreiðsl-
um sem ekki er Albani og vill setj-
ast að í Kosovo. Albanskir dómarar
hafa verið leystir frá störfum, dag-
blöðum verið lokað og Serbar ráðn-
ir í stað burtrekinna útvarps- og
sjónvarpsmanna, svo og starfsfólks
á sjúkrahúsum. ,
Menning Albana lítilsvirt
Á milli 22.000 og 26.000 al-
bönskum kennurum hefur verið
sagt upp þar sem þeir fylgdu ekki
nýrri tilskipun sem dregur mjög úr
kennslu í sögu, menningu og móð-
urmáli Albana. Þá hefur fjöldi
ungra Albana flúið héraðið eða far-
ið í felur af ótta við að vera kvadd-
ur í júgóslavneska herinn. Segir i
skýrslunni að þess séu dæmi að
serbneskir hermenn hafi ráðist á
albanska félaga sína og drepið.
Mannréttindasamtök og margir
vestrænir stjórnmálamenn óttast
að takist að binda enda á stríðið í
Bosníu muni Serbar snúa sér af
fullum krafti að því að þvinga Alb-
ani til að yfirgefa Kosovo, sem
Serbar álíta vöggu menningar sinn-
ar.
Sekir um
morðið
á Bulger
Prcston. Reuter.
TVEIR 11 ára gamlir drengir
voru fundnir sekir í gær um
að hafa rænt og myrt tveggja
ára gamlan dreng, James
Bulger, í Liverpool á Eng-
landi. Það tók kviðdóminn
fimm og hálfa klukkustund
að komast að niðurstöðu og
að því búnu sagði dómarinn,
að drengirnir skyldu hafðir í
gæslu „í mörg, mörg ár þar
til þið hafið þroskast og eruð
ekki lengur hættulegir öðrum
inönnum".
Drengirnir, sem rnyrtu Bulg-
er, voru nefndir á nafn í fyrsta
sinn í gær og heitir annar Rob-
ert Thompson og hinn Jon Vena-
bles. Þegar dómurinn var kveð-
inn upp greip annar um brjóst
sér og tók andköf en hinn grét
hljóðlega. Tólf ættingjar Bulgers
litla voru við dómsuppkvaðning-
una, þar á meðal foreldrar hans,
og einn frændi hans lét ókvæðis-
orðin dynja á drengjunum þegar
þeir voru leiddir á brott. Faðir
Venables, annars drengjanna,
brast í ákafan grát og móðir
hans einnig.
COB-samningurinn felur í sér,
að á hættutímum sendi Bandaríkja-
menn 200 orrustuþotur til Noregs
en Norðmenn standi hins vegar
straum af kostnaði við að gera flug-
vellina móttökuhæfa. Bandaríkja-
stjórn og Mannvirkjasjóður Atl-
antshafsbandalagsins hafa aftur á
móti greitt kostnað við stækkun
þeirra, birgðastöðvar, fjarskipti og
flugleiðsögutæki og sagði Amór,
að um væri að ræða mikið fé. Flug-
vellirnir eru auk þess notaðir fyrir
almennt flug.
Áhyggjur af Kolaskaga
Áhyggjur Norðmanna lúta að
því, að þótt kalda stríðið sé um
garð gengið þá eru Rússar eftir sem
áður með stærstu herstöð í heimi
á Kolaskaga. Benda þeir auk þess
á spennuna og það ótrygga ástand,
sem er í Rússlandi, og hættuna á
svæðisbundnum átökum. Arnór
segir hins vegar augljóst, að
Bandaríkjamenn virðist hafa dálítið
annað mat á hættunni, sem af
Rússum stafi nú, en Norðmenn.
Formaður varnarmálanefndar
norska Stórþingsins hefur lýst
miklum áhyggjum af þessu en
Káre Willoeh, fyrrverandi forsætis-
ráðherra og formaður norska varn-
armálaráðsins, segir, að Norðmenn
verði nú að fara að axla meiri byrð-
ar sjálfir og hefur hann hvatt til,
að fyrirhugaður niðurskurður á
framlögum til varnarmála verði
endurskoðaður.
Algjör ringulreið sögð ríkja í
rússneskum flugsamgöngum
Moskvu. Reuter.
MIKIL umskipti hafa orðið í flugsamgöngum í Rússlandi eftir
hrun Sovétríkjanna. í stað eins flugfélags áður er nú starfandi
321 flugfélag í landinu og ríkir algjör ringulreið í almannaflugi,
að sögn Valeríjs Kasjanenkos, aðstoðarráðuneytisstjóra í rúss-
neska flugráðuneytinu.
Að sögn Kasjanenkos var stofn-
un flugfélaganna liður í umbóta-
stefnu rússnesku stjórnarinnar og
kom til vegna skiptingar sovéska
ríkisflugfélagsins Aeroflot. Enn
er eftir að einkavæða um helming
þeirra, eða 160 flugfélög, svo og
hundruð flugvalla og flugmálafyr-
irtækja. Til stendur að einkavæða
þann hluta Aeroflots sem féll
Rússum í skaut.
Kasjanenko sagði mörg félag-
anna vera örsmá og ættu þau
enga möguleika á að spjara sig
ein og sér, hvort sem um væri
að ræða innanlands- eða milli-
landaflug eða hvort tveggja. „Er
þörf fyrir svo mörg flugfélög?
Svarið er nei. í Bandaríkjunum
og Evrópu hamast menn við að
stofna risaflugfélög," sagði
Kasjanenko við blaðamenn.
Úreltur flugvélakostur
Kasjanenko sagði að gamlar
og úreltar flugvélar væru uppi-
staðan í rússneska flugflotanum
og væru þær búnar með 80% af
líftíma sínum. Brýnt væri að
hundruð flugvéla hyrfu þegar í
stað úr umferð og nýjar kæmu í
þeirra stað. „Lítil flugfélög skila
litlum hagnaði og ekki eitt einasta
flugfélag í Rússlandi hefur efni á
að kaupa nýja þotu í dag,“ bætti
hann við.
Þriðjungsfækkun farþega
Upplausn Aeroflot, sem var
stærsta flugfélag heims, hefur
valdið miklum samgönguörðug-
leikum. Fjöldi flugvéla kemst ekki
í loftið jafnvel vikum saman vegna
fjárskorts nýrra eigenda sem hafa
hvorki ráð á eldsneyti né varahlut-
um. Fækkaði flugfarþegum inn-
anlands um 30% á fyrstu níu
mánuðum þessa árs miðað við
fjölda flugfarþega á sama tíma í
fyrra.
Flugslysum hefur fækkað
þrátt fyrir allt
Háttsettur flugmálafulltrúi,
Ivan Mashkívskíj, fullyrti að þrátt
fyrir þessa þróun hefði flugöryggi
fleygt fram í Rússlandi, Því til
staðfestingar sagði hann að á
fyrstu 10 mánuðum ársins hefðu
orðið 10 flugslys sem haft hefðu
dauðsföll í för með sér en 24
sambærileg slys á sama tíma í
fyrra.