Morgunblaðið - 14.12.1993, Qupperneq 50

50
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 1993
Róttækar breytingar
á framhaldsskólum
eftir Sigrúnu
Sigurðardóttur
Svíar hafa löngum verið þekktir
fyrir velferðarkerfi sitt. Það hefur
hingað til verið metnaðarmál þeirra
sem fara með stjórn skólamála í
Svíþjóð að gefa öllum sömu tæki-
færin og halda öllum á sama strik-
inu. Einstaklingsframtak og sam-
keppni hafa verið bannorð innan
skólakerfisins. Nú eru breyttir
tímar. Menntamálaráðuneytið hefur
ákveðið að færa yfírstjórn skóla-
mála frá ríkinu til sveitarfélaganna
og taka upp stefnu sem leggur
áherslu á fjölbreytileika, sveigjan-
leika og frelsi nemenda til að velja.
í framhaldi af þessu hefur mennta-
málaráðuneytið sagt 600 manns
upp störfum. Sveitarfélögin og
skólastjórar munu taka við verkefn-
um þessa fólks. Einkunnagjöf sem
stuðlar að samkeppni milli nemenda
og hefur hingað til verið talin
óæskileg verður nú aukin og sam-
keppni talin af hinu góða. Sjálf-
stæði og valfrelsi nemandans er í
hávegum haft. Mestu breytinjgarnar
eru á framhaldsskólastigi. Ahersla
er nú lögð á að undirbúa nemendur
ekki síður fyrir atvinnulífíð en
áframhaldandi nám með því að
bjóða upp á aukna sérhæfíngu.
Sænsk skólayfirvöld hafa komist
að þeirri niðurstöðu að sérhæfð
menntun nýtist betur bæði fyrir
einstaklinginn og þjóðfélagið heldur
en almenn menntun sem allir fá
sömu kennslu í og leyfír enga sér-
hæfíngu. Sérhæfíngin er þó ekki
algjör því ákveðnar kjarnagreinar
skipa stóran sess í náminu. Kjama-
greinamar em átta og verður sér-
stök áhersla lögð á sænsku, ensku
og stærðfræði. Nemendum er síðan
ætlað að velja sér ákveðna braut
innan þess sviðs sem vekur áhuga
þeirra. Menntamálaráðuneytið hef-
ur tilgreint sextán sérhæfðar braut-
ir sem kallaðar hafa verið þjóðar-
brautir (nationella program) og er
meiningin að sérhæfðar greinar
sem tilheyri brautunum verði
kenndar til helmings á móts við
kjarnafögin. Líkist þetta kerfí tals-
vert því áfangakerfí sem við eigum
að venjast hér á íslandi. Auk þess-
ara þjóðarbrauta getur hver skóli
fyrir sig eða hvert sveitarfélag boð-
ið upp á aðrar námsbrautir, svokall-
aðar staðbundnar brautir (lokal
gren) sem eru þá sniðnar að mennt-
un sem nýtist í því sveitarfélagi sem
við á.
Einnig er mögulegt að bjóða upp
á sérmótaðar brautir fyrir þá sem
finna ekki þá menntun sem þeir
óska eftir innan sérhæfðu braut-
anna. Kjarnagreinar eru þær sömu
hjá öllum en valgreinar má setja
saman með því að velja ólíkar grein-
ar. Fyrir þá nemendur sem eru
óákveðnir um hvaða menntun hent-
ar þeim verður boðið upp á einstakl-
ingsbraut. Brautin er aðeins ætluð
til að kynna nemendum hin ólíku
fög og er gert ráð fyrir að hún
verði nokkurs konar undibúnings-
braut. Þegar nemendur hafa svo
gert upp hug sinn halda þeir námi
sínu áfram á einhvem af sérhæfðu
brautunum.
Á lokaári sínu í framhaldsskólan-
um geta nemendur valið uppfylling-
aráfanga. Það er ef nemanda vant-
ar kunnáttu í ákveðnum greinum
til að sækja um ákveðið háskólanám
getur hann valið um þijú námskeið
sem miða við að búa hann undir
tiltekið nám. Þessi námskeið eru
Heimspeki- og samfélagsfræði,
náttúru- og raunvísindi og við-
skipta- og hagfræði.
Ollum nemendum er skylt að
gera eitt sérhæft verkefni. T.a.m.
ritgerð sem þeir vinna algjörlega
upp á eigin spýtur og fjallar um
eitthvað sérhæft efni innan ákveð-
innar greinar sem þeir hafa valið
sér. Gildir sérverkefni þetta 30 ein-
ingar til viðbótar við 680 einingar
úr kjarnagreinum sem nemendum
er ætlað að ljúka áður en þeir út-
skrjfast.
Ákveðið hefur verið að tengsl
atvinnulífs og skóla verði með þeim
hætti að a.m.k. 15% af námi hvers
nemanda fari fram hjá fyrirtækjum
þannig að nemendur fái að kynnast
hvernig sú menntun sem þeir sér-
hæfa sig í nýtist úti í þjóðfélaginu.
Undanskildar frá þessu eru nátt-
úrufræðibraut, félagsfræðibraut og
listabraut.
Það liggur í augum uppi að ekki
hafa allir skólar fjármagn og að-
stöðu til að bjóða upp á allar braut-
ir en þar sem megin inntak nýju
menntastefnunnar er valfrelsi nem-
enda en ekki forræði skólayfírvalda
gerist þess heldur ekki þörf. Nem-
endur geta sótt skóla sem ekki til-
heyrir þeirra sveitarfélagi kjósi þeir
nám sem þeirra hverfis- eða sveitar-
félagsskóli býður ekki upp á. Nem-
endur hafa einnig frelsi til að stunda
nám í skóla í öðru hverfí eða sveitar-
félagi en þeirra eigin þó svo að
þeirra hverfísskóli bjóði upp á sams-
konar nám. Nemandi sem býr t.a.m.
í Stokkhólmi hefur jafn mikinn rétt
á að stunda nám í Uppsölum eins
og nemandi sem hefur lögheimili í
Uppsölum.
Með þessu nýja kerfí búast Svíar
við að hver skóli keppi að því að
bjóða up á betri kennslu og betri
aðstöðu. Nemendur munu að sjálf-
sögðu Ieita þangað sem þeir telja
sig geta fengið bestu menntunina.
Svíar hafa einnig tekið þá athyglis-
verðu ákvörðun að ríkið láti af af-
skiptum af skólunum og feli stjórn
skólamála í hendur sveitarfélag-
anna. Hingað til hafa Svíar verið
Sigrún Sigurðardóttir
„Einkunnagjöf sem
stuðlar að samkeppni
milli nemenda og hefur
hingað til verið talin
óæskileg verður nú
aukin og samkeppni tal-
in af hinu góða.“
mjög hlynntir ríkisafskiptum á öll-
um sviðum svo að þessi ákvörðun
kemur mörgum á óvart. Sveitarfé-
lögunum verður úthlutað ákeðinni
upphæð frá ríkinu til skólamála sem
úthlutar þeim áfram til skólanna.
Miðast sú upphæð við nemenda-
fjölda. Stjórn hvers skóla tekur
ákvörðun um hvemig fjárframlög-
unum verði varið. Sveitarfélagið
skipar skólastjórn fyrir hvern skóla
sem sér um að ráða skólastjóra og
reka skólann svipað og um fyrir-
tæki væri að ræða. Til að byija
með sér sveitarfélagið um að ráða
kennara en þegar fram líða stundir
er gert ráð fyrir að stjórn skólans
taki í sínar hendur öll ráðningar-
mál. Einu hömlurnar sem stjórn
skólans era settar er að námsskráin
innihaldi kjarnagreinar í réttu hlut-
falli við valgreinar. Skólastjórnin
ræður aftur á móti hvaða valgrein-
ar verður boðið upp á, í hvaða röð
námsefnið er kennt og hversu lengi
hver kennslustund varir svo dæmi
séu tekin.
Gert er ráð fyrir að nemandi sem
stundar nám sitt á eðlilegum hraða
ljúki því á þremur árum. Á þeim
tíma er ætlað að nemandi fái 2.180
klukkustunda kennslu sé hann í
bóklegu námi og 2.400 klukku-
stunda kennslu sé hann í atvinnu-
tengdu námi. Nemendum er þó
gert mögulegt að ljúka námi á
styttri eða lengri tíma, eftir því sem
hentar hveijum og einum. Hafi
nemandi ekki lokið menntaskóla-
námi sínu á því ári sem hann varð
tvítugur verður hann að halda námi
sínu áfram í öldungadeild. Öldunga-
deild eða fullorðinsmenntun verður
byggð upp á sama hátt og fram-
haldsskólamir og verður menntun
þar metin til jafns á við þá mennt-
un sem boðið er upp á í framhalds-
skólunum.
Það er greinilegt að hugarfars-
breyting hefur orðið hjá þeim mönn-
um sem fara með stjórn skólamála
í Svíþjóð. Meginmálið er kannski
það að Svíar hafa gert sér grein
fyrir því að háskólanám hentar ekki
öllum og offramboð á háskóla-
menntuðu fólki býður upp á aukið
atvinnuleysi. Þar af leiðandi hafa
þeir ákveðið að sérhæfa framhalds-
skólana. Bjóða nemendum upp á
sérhæfingu strax á framhaldsskóla-
stiginu svo að þeir séu vel í stakk
búnir til að takast á við ólík efni úti
í atvinnulífinu strax að námi loknu.
Þjóðarbrautir:
Félagsfræðibraut, náttúrufræði-
braut, fjölmiðlabraut, matvæla-
fræði, landbúnaðarbraut, heilsu-
gæslubraut, hótel- og veitinga-
braut, iðnaðarbraut, uppeldisfræði-
braut, mannvirkjabraut, rafmagns-
fræðibraut, orkuvinnslubraut, lista-
braut, samgöngubraut, viðskipta-
og stjómunarbraut, handverks-
braut.
Kjarnafögin:
Sænska, enska, samfélagsfræði,
stærðfræði, náttúrufræði, íþróttir,
listfræði, trúarbragðafræði.
Höfuadur er blaðamaður.
Igrímskirkju

&

^ýjatKlais-orgpljö , ii \
{ llallgrímskirkju j! ;
fhe NcW Klais-Organ '
jn llallgrímskirkja j /t

Hörður Áskelsson leikur á
NYIA
-ORGELIÐ
Falleg og merk gjöf til vina, -heima
og erlendis, og um leiö stuöningur
viö Orgelsjöö Hallgrímskirkju.
Hér erfyrsta útgáfa hljóörítunar
hins nýja orgels Hallgrímskirkju.
Okkur er ánœgja aö geta boöiö
þennan vandaöa hljómdisk á
einstöku veröi - adeins kr. 1.200
Komib í Hallgrímskirkju eöa hafiö samband
í símum : / 07 4Sog 62 14 7S
Við sendum í póstkröfu og bjóbum einnig
greiöslukortaþjónustu.
Opið alla daga frá kl. 10:00-17:00, Á
nerma mánudaga frá kl. 13:30-17;30.
-----♦ ♦ ♦
Nýtt fjöl-
notahús á
Eyrarbakka
Eyrarbakka.
UNNIÐ hefur verið að myndar-
legri stækkun samkomuhússins
Staðar á Eyrarbakka. Húsið var
tekið í notkun í síðustu viku
með því að Kvenfélag Eyrar-
bakka hélt þar sitt árlega jólab-
ingó.
í húsinu er fjölnota salur til
íþróttaiðkana og samkomuhalds,
10x16 metrar að stærð, einnig
leiksvið, fundarsalur, nýtt rúmgott
anddyri og snyrtingar. í eldri hlut-
anum eru svo eldhús, herbergi til
afnota fyrir félög á staðnum og
búningsklefar.
Þó húsið hafi verið tekið í notk-
un verður það ekki formlega vígt
fyrr en í febrúar á næsta ári.
- Óskar
Metsölublad á hverjum degi!
Fjármagn til framnðar:
hagstœÖkjör, langur lánstími, sveigjanlegt lánshlutfall, margirgjaldmiðlar ||ri IÐNÞROUNARSJOÐUR
Kalkofnsvegi 1 150Reykjavík sími: (91) 69 99 90 fax:62 99 92
IÐNÞROUNARSJOÐUR
Kalkofnsvegi 1 150Reykjavík sími: (91) 69 99 90 fax:62 99 92