Morgunblaðið - 08.01.1994, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. JANLIAR 1994
32
Minning
Vilborg Krisljáns
dóttir, Ölkeldu
Fædd 13. maí 1893
Dáin 26. desember 1993
Þegar Vilborg var búin að lifa 100
ár og 226 dögum betur, kemur mér
í hug þvílíkt undur það er að ná svo
háum aldri og hafa lifað allar þær
stórkostlegu breytingar sem átt hafa
sér stað í þjóðlífi Islendinga á því
tímabili sem ævi hennar nær yfir.
Vilborg var þátttakandi í öllum þess-
um breytingum frá því að vera upp-
'■** alin við störf og viðhorf til lífsins, sem
gilt höfðu um aldaraðir og til þess
að vera virk í öllum breytingum 20.
aldarinnar, og að lokum áhorfandi
eftir að þrek tók að dvína og hún gaf
heimilisstjóm í hendur afkomenda
sinna.
Minningamar hrannast upp og
verða svo margslungnar að ég tel
mig ekki þess umkominn að gera
þeim skil sem vert væri.
Ég hef lítils háttar greint frá starfi
Vilborgar, sem húsfreyju Gísla Þórð-
arsonar, bónda á Ölkeldu í bóka-
flokknum: Bóndi er bústólpi, III bindi
1982.
Vilborg var fædd að Hjarðarfelli í
Miklaholtshreppi í Hnappadalssýslu
>P»13. maí 1893, þriðja bam Kristjáns
Guðmundssonar, með seinni konu
sinni Elínu Amadóttur, eldri vom
Sigurður, f. 5. október 1888 og Þórð-
ur, f. 17. október 1889. Fyrir voru
flögur böm Kristjáns með fyrri konu
hans, Sigríði Jónsdóttur.
Þegar Vilborg var á 1. ári missti
hún fóður sinn. Móðir hennar giftist
aftur, Erlendi Eriendssyni, og eign-
uðust þau þrjú böm. Þannig átti hún
níu systkini, þar af sjö hálfsystkini,
fjögur eldri samfeðra og þtjú yngri
sammæðra.
Vilborg ólst upp, ásamt albræðmm
sínum, hjá móður sinni og stjúpa, en
ekki vora allar raunir búnar, því þeg-
ar hún var níu ára missti hún móður
sína, 14. júlí 1902, og hálfum mán-
uði seinna dó amma hennar, Anna,
móðir Elínar.
Yngsta bam Elínar og Erlends,
Ingibjörg, var þá rúmlega ársgömul.
Kom það í hlut Vilborgar að annast
um systur sína, þar sem miklar annir
vom á heimilinu á þessum árstíma.
Sagði Vilborg mér að þessi tími væri
sér einna sárastur í minningunni um
sína ævi.
Með Elínu Ámadóttur á Hjarðar-
felli var tvíburasystir hennar, Guðrún.
Þegar Elín dó tók hún við búsforráð-
^um með Erlendi og annaðist um upp-
eldi bamanna næstu árin, eða þar til
Erlendur varð úti í janúar 1906 í af-
Fæddur 21. október 1912
Dáinn 2. janúar 1994
Hann var afbragðsdrengur sem
kunni að gleðjast af litlu, einhver
""•Oiávaðalausasti maður sem ég hef
kynnst, en fyrst og síðast var hann
snjall tónlistarmaður og tónskáld.
Alfreð Washington Þórðarson er fall-
inn frá liðlega áttræður að aldri.
Hann bjó lengst af í Vestmannaeyj-
um ásamt konu sinni Jónínu Jó-
hannsdóttur og fimm bömum þeirra,
allt mesta dugnaðar- og myndarfólk,
traust og hógvært eins og það á kyn
til. Eftir gos flutti Vosi eins og hann
var kallaður í daglegu tali, upp á
fastalandið og bjó um árabil á
Stokkseyri hjá þeim sæmdarhjónum
- -Elísabetu Hallgrímsdóttur og Sig-
urði, Friðrikssyni. Síðustu æviárin
dvaldi Vosi á Grund í Reykjavík og
naut þar hlýrrar umönnunar.
Um áratuga skeið var Alfreð
Washington ein af driffjöðrunum í
tónlistarlífi hinna tónelskandi Eyja-
manna og þar vann hann með mörg-
um góðum listamönnum, Oddgeiri
■«—jKristjánssyni, Ása í Bæ, Lofti Guð-
takaveðri á leið til Stykkishólms.
Þama varð því eitt áfallið enn á Hjarð-
arfelli þar sem Guðrún stóð uppi með
sex böm systur sinnar á bams- og
unglingsaldri.
Þá gerðist það að Guðbjartur, hálf-
bróðir Vilborgar, kom heim að Hjarð-
arfelli vorið 1906, með konu sína,
Guðbröndu Þorbjörgu Guðbrandsdótt-
ur og nýfæddan son og tók jörðina á
leigu og hóf búskap og bjó þar til
dauðadags 9. september 1950. Hálf-
systkini hans, Sigurður, Þórður og
Vilborg, og böm Elínar stjúpmóður
hans, Kristján, Halldór og Ingibjörg,
vom áfram á Hjarðarfelli og ólust þar
upp til fullorðinsára, að því undante-
knu að Kristján Erlendsson var hjá
Theódóm, systur Guðbjarts, um nokk-
urt skeið.
Sigurður, Þórður og Vilborg áttu
öll heima á Hjarðarfelli þar til þau
giftust og fóm að búa sjálfstæðum
búskap.
Hjá þeim Hjarðarfellshjónum vand-
ist Vilborg öllum störfum, utan húss
og innan og sérstaklega hafði hún
góða reynslu af störfum húsmóður-
innar, en hún var talin mjög til fyrir-
myndar hvað varðaði þrifnað og góða
matargerð og allt annað heimilishald.
Árið 1915, 27. mars, giftist Vilborg
Gísla Þórðarsyni, bónda og skipstjóra
á Ölkeldu í Staðarsveit, og fluttist
að Ölkeldu vorið 1915, og bjó þar
alla tíð að frátöldum fimm síðustu
æviámnum sem hún dvaldi á Sjúkra-
húsi Stykkishólms, en átti lögheimili
að Ölkeldu til dauðadags.
Ég sem þessar minningar rita,
bróðursonur Vilborgar, fylgdi frænku
minni að Ölkeldu, þá sex ára að aldri,
var fóstursonur þeirra hjóna og dvaldi
á heimili þeirra þar til ég fór sjálfur
að búa.
Mestu athafna- og hamingjuár Vil-
borgar vom á meðan hún bjó með
manni sínum, en hann lést árið 1962.
Þau hjón eignuðst sjö böm, sem öll
komust til fullorðinsára. Þau em, í
aldursröð: Þórður, f. 15. september
1916, Elín Guðrún, f. 22. ágúst 1917,
Alexander, f. 1. nóvember 1918, d.
11. janúar 1991, Kristján Hjörtur, f.
23. nóvember 1923, Ólöf Fríða, f. 30.
nóvember 1927, Guðbjartur, f. 1.
ágúst 1931, d. 5. júní 1984, og Lilja,
f. 6. nóvember 1934.
Afkomendur þeirra Ölkelduhjóna
era nú orðnir allt að 90.
Eins og að framan greinir em
minningamar svo margar, en allar á
einn veg, að ást þeirra og umhyggja
fyrir mér var alveg frábær, eins og
um bestu foreldra væri að ræða. Einn-
mundssyni, Sigga á Háeyri og mörg-
um fleiri. Alla tíð samdi Vosi lög,
bæði sönglög og píanóverk.
Fyrir nokkmm árum hlutaðist
þannig til fyrir áeggjan Hafsteins
Stefánssonar verkalýðsleiðtoga að
ég gerði útvarpsþátt um Alfreð,en
þar lék hann 11 af lögum sínum og
Kristinn Sigmundsson söng nokkur
þeirra við undirleik Jónasar Ingi-
mundarsonar. Flest þessara laga eru
hvergi til nema á þessu tónbandi
Ríkisútvarpsins, en lögin hans Vosa
vom þess eðlis að margir vildu hafa
samið þau, slík er fegurð þeirra og
sérstaða. Vosi var alla tíð rómantí-
ker sem sótti tóna sína í náttúru-
stemmninguna og fékk svar frá
henni. Hann var snjall píanóleikari
og harmonikkuleikari á fyrri hluta
aldarinnar, svo snjall að hann var í
fremstu röð í Vestur-Evrópu. En
Vosi var alltaf eins konar huldumað-
ur í tónlistinni. Þekktasta lag hans
er Heimaslóð við texta Ása í Bæ:
Meðan öldur á Eiðinu brotna
og undir fugl í klettaskor.
Mun ég leita i Eyjamar eins og fyrr
í æsku minnar spor.
ig reyndust þau dætmm mínum sér-
staklega vel, þegar þær vom í skóla
á Ölkeldu, svo að þær minnast þess
æ síðan með hlýjum hug. Lengi var
farskóli Staðarsveitar til húsa hjá
þeim Ölkelduhjónum og margir nem-
endur hafa tjáð mér þakklæti til þeirra
hjóna fyrir umhyggju og velvild í
þeirra garð.
Vilborg bar mikla tryggð til Hjarð-
arfellsheimilisins, enda lifði hún þar
góð þroskaár, með húsbændum og
systkinum sínum, eftir að sámm
raunum æskuáranna lauk. Hún var
tápmikil og iífsglöð dugnaðarkona,
sem kom að góðum notum í búskap
hennar, því oft reyndi á þrek og út-
sjónarsemi, þegar bóndi hennar var
löngum fjarverandi við sjómennsku.
Heimilislíf og samstarf þeirra hjóna
var með eindæmum gott. Þau nutu
trausts og virðingar nágranna, svei-
tunga sinna og fjölmargra vina og
kunningja víðs vegar. Því hef ég leit-
ast við að lýsa í áður tilvitnaðri frá-
sögn af Gísla á Ölkeldu, í bókaflokkn-
um „Bóndi er bústólpi“.
Vilborg var mjög söngvin og með
afbrigðum minnug. Þó að þrek væri
þorrið hin síðustu ár, virtist hún glöð
og sátt við sína mörgu ævidaga og
gat sungið lögin, sem hún hafði lært
fyrr á ævinni. Ég gæti trúað að þrátt
fyrir ytri hrömun hafi hún innst í
hjarta sínu lifað liðna tíð frá æsku
og æviskeiði, sem aldrei, aldrei gleym-
ist._
Útför Vilborgar fer fram í dag frá
Staðastaðarkirkju, þar sem hún verð-
ur kvödd af bömum sínum, ættingjum
og vinum og lögð til hinstu hvíldar í
Staðastaðarkirkjugarði við hlið eigin-
manns síns, sem lést 20. september
1962.
Ég vil gera að lokakveðju Vilborg-
ar til íjölskyldu sinnar orð sálma-
skáldsins Hallgríms Péturssonar:
Kveð ég í Guði góðan lýð,
gleðilegar þeim nætur býð,
þakkandi öllum þeirra styrk,
þjónustu, hjálp, og kærleiksverk.
Ástkæra þá ég eftir skil,
afhenda sjálfum Guði vil,
andvarpið sér hann sárt og heitt,
segja þarf honum ekki neitt.
Láttu mig Drottinn lofa þig,
með lofi þínu hvíla mig,
ljósið í þínu ljósi sjá,
lofa þig strax, er vakna má.
Ég sendi öllum afkomendum, ætt-
ingjum og vinum Vilborgar hugheilar
samúðarkveðjur og bið Guð að blessa
þeim minninguna um mæta konu.
Kristján Guðbjartsson.
Það má ekki minna vera en ég
minnist hennar Vilborgar Kristjáns-
dóttur á Ölkeldu, Staðarsveit, nokkr-
um orðum. Þakklátur fyrir að hafa
kynnst henni og vináttan verið heið
og litrík frá fyrstu tíð. Það em að
verða 52 ár síðan fundum okkar bar
Þar sem lundinn er ljúfastur fugla,
þar sem lifði Siggi Bonn,
og Binni hann sótti í sjávardjúp
sextíu þúsund tonn.
Meðan lífsþorstinn leitar á hjörtun
og lflftrar augans glóð.
Þó á Höfðanum þjóti ein þrettán stig
ég þrái heimaslóð.
Lagið Heimaslóð taldi Ási í Bæ
fegursta lag sem hann hefði heyrt
og um eitt lag Vosa, Fjóluna, hafði
Oddgeir þau orð að hann vildi hafa
samið það lag.
Hafi Alfreð Washington Þórðar-
son heila þökk fyrir innlegg sitt í
lífsmelódíuna, því lögin hans Vosa
em geymdur fjársjóður inn í framtíð-
ina, engin fjalllendi, en fagrar perlur
sem skín af tærri birtu. Megi góður
Guð fylgja vini vorum að flyglum
eilífðarinnar því þeir þurfa á því að
halda, megi eftirlifandi vinir og
vandamenn varðveita minningu sem
skiptir máli.
Ami Johnsen.
Langafi minn er látinn eftir bar-
áttu við mikil veikindi.
Langafi var tónlistarmaður og
unni tónlist. Einnig samdi hann
mörg falleg píanóverk. Síðustu árin
dvaldist langafi á Elliheimilinu
Grund. Fljótlega eftir komu hans
þangað spilaði hann á píanó undir
saman og sérstakt atvik leiddi til
þess að ég var á heimili hennar marga
daga með nokkm millibili. Þá hófust
okkar kynni og hversu hún og fjöl-
skyldan á Ölkeldu tók við mér, alger-
lega ókunnugum manni, er mér svo
mikil þakkarskuld að gjalda að það
verður ekki á betra kosið. Fyrsta
handtakið og hlýjan í viðmóti var ein-
stök.
Vilborg var merk kona. Hún hafði
ásamt bónda sínum Gísla Þórðarsyni
komið sér upp eftirtektarverðu heim-
ili þeirra tíma sem var alltaf opið
fyrir þeim sem að garði bar og öll
var fjölskyldan samtaka í að gera
gestum sem best til hæfis. Hún var
líka glæsileg kona, há og grönn og
fasið svo aðlaðandi. Svipurinn glað-
legur. Brosað mót erfíðleikum og
unninn sigur. Hún hafði næman skiln-
ing á allri kímni og kom það mér
vel, því frá því ég man fyrst eftir
mér, hafði gleði og græskulaust gam-
an fylgt mér. Fékk þá góðu gjöf í
vöggu. Þá hafði Vilborg góða söng-
rödd og sparaði hana ekki við eldhús-
störfin og daglega iðju. Kunni alveg
ógrynni af lögum og ljóðum og ég
veitti því athygli hvemig ættjarðar-
ljóðin áttu þar góðan vin og komið
gat fyrir að ég fengi tækifæri til að
taka undir og ekki spillti það.
En sem sagt. Hún var mér strax
vinur í raun og það hélst. Væri hægt
að segja meira um það, en það var
ekki tilgangur þessara orða. Það leið
stundum nokkuð á milli þess að við
hittumst, en svo átti hún dvöl á
sjúkrahúsinu hér og þangað liggja
sporin oft til vina og kunningja. Og
þá var minnst liðinna stunda og lagið
tekið. Og hugsa sér hvað hún hélt
röddinni alla tíð. Jafnvel fáum dögum
áður en hún kvaddi var enginn vandi
að syngja Ég vil elska mitt land og
Nú blika við sólarlag, svo á nokkuð
sé minnst og enginn vandi að tvítaka
sum lögin.
Heiðurskonan er nú kvödd. Hún
vann sveitinni sinni af hug og hjarta
þótt það væri ekki borið á torg, enda
fjarri henni. Og heimilið hennar sýndi
það að þar var vakað yfír og em
morgunleikfimi fyrir aðra dvalar-
gesti og má segja að það hafi gefið
honum jafn mikið og þeim er nutu
tónlistarinnar.
Því er það mér mjög minnisstætt
er ég hugsa um þennan merka mann,
þegar hann fékk heilablóðfall fyrir
nokkrum árum og varð mikill sjúkl-
ingur. Þá lamaðist önnur hönd hans
og hann varð bundinn hjólastól. Þá
kynntist ég þeim mikla lífsvilja sem
mér fannst einkenna langafa alla tíð
Alfreð Washington
Þórðarson - Minning
bömin þar til vitnis sem hún gaf sér
góðan tíma til að benda á leið til far-
sældar. Gleðin og söngurinn fylgdi
henni fram til hins síðasta. Það vora
góðir fömnautar.
Ég varð ríkari við að kynnast henni.
Þökk fyrir samfylgdina, góða kona,
og góður guð blessi þig.
Árni Helgason.
Elsku amma.
Nú ertu komin til afa, Badda og
Alla. Efst í huga okkar systkinanna
á Ölkeldu II er þakklæti fyrir að hafa
notið svo náinna samvista við þig á
uppvaxtaráram okkar fram á fullorð-
insár. Okkur finnst að í raun hafi það
verið forréttindi því alltof fá böm nú
til dags njóta þess háttar samvista
við ömmu og afa sem við nutum í
okkar æsku.
Svo margs er að minnast.
Þú kenndir okkur að lesa. Við kom-
um til þín í gamla húsið, eitt af öðm
í gegnum tíðina, stundvíslega kl. 11
og settumst á bekkinn við eldhúsborð-
ið með Gagn og gaman. Þú sast við
hliðina og pijónaðir, bentir með pijóni
á stafina og lést okkur kveða að. Af
og til stóðstu upp og hugaðir að soðn-
ingunni á eldavélinni.
Við minnumst líka sögustundanna.
Þú varst óþijótandi sagnabmnnur og
frásagnarmátinn þannig að við heili-
uðumst og hlustuðum af eftirtekt og
lifðum okkur inní þann heim sem þú
sagði frá, hvort sem um var að ræða
sögur og ævintýri eða frásagnir úr
gamla tímanum þegar þú varst að
alast upp. Slíka lifandi framsögn sjá
og heyra alltof mörg böm nú á tímum
aðeins í sjónvarpi.
Þá em ótaldar allar vísumar og
þulumar sem þú fórst með og kennd-
ir okkur. Þú varst söngelsk, hvattir
okkur til söngs og þær vora margar
stundimar við leik og störf sem við
sungum með þér.
Þar sem þú varst vom pijónamir
nærri og oftast í höndunum á þér,
enda yljuðu vel sokkaplöggin og vettl-
ingamir sem þú pijónaðir og gafst
okkur.
Uppí litla munna stakkstu oft
kandísmola eða súkkulaðibita og við
bættist kaffísopi þegar við stækkuð-
um og þá kúmenkaffíð ógleymanlega
til hátíðabrigða.
Minnisstæð em einnig öll heilræðin
frá þér sem vom og þinn hlutur í
uppeldi okkar. Við máttum ekki
óhlýðnast, skrökva eða hreykja okkur
of hátt og við áttum að vera starfsg-
löð og vinnusöm. Þú lagði líka áherslu
á frændrækni, að trúa á guð og biðja
bænimar sínar.
Elsku amma, þessar minningar og
svo ótalmargar aðrar geymum við vel
í huga okkar og hjarta og deildum
þeim með bömum okkar og öðm sam-
ferðafólki.
Blessuð sé minning þín. Hafðu
þökk fyrir allt og hvíldu í friði.
Gísli, Ingibjörg, Stefán,
Svavar, Haukur, Signý
og Kristján.
og hann trúði því statt og stöðugt
að hann fengi máttinn í höndina
aftur og gæti haldið áfram að spila
á píanó eins og hann hafði áður
gert, en það varð aldrei.
Langafi var mér alla tíð mjög
góður og þótt hann ætti ekki mikið
af veraldlegum gæðum þá átti hann
mikla hjartahlýju og hann gaf mér
það sem honum hafði þótt vænst
um, píanóið sitt. Það varð til þess
að ég hóf píanónám og fylgdist hann
mjög náið með námi mínu.
Með þessum orðum vil ég minnast
langafa míns.
Blessuð sé minning þín.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
(V. Briem.)
Ósk Heiða.
Okkur langar að kveðja kæra afa
og langafa með þessum orðum í von
um að nú líði honum vel.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin strið.
(V. Briem)
Inga, Guðni M. og Benedikt.