Morgunblaðið - 08.01.1994, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 1994
33
Þórdís Þorleifs-
dóttir - Minning
Fædd 19. febrúar 1900
Dáin2. janúar 1994
í dag verður til moldar borin
elskuleg tengdamóðir mín og minn
besti vinur, Þórdís Þorleifsdóttir.
Ég kynntist henni sem ungur
maður þann dama dag er ég kom
til þessa lands, langt að. Hún var
þá á sjötugsaldri. Mér er þessi dag-
ur ætíð minnisstæður og þá sér-
staklega er ég kom á heimili henn-
ar í Reykjavík, en þar bjuggum við
Sigurbjörg um hríð. Við Þórdís
töluðum þá sitt tungumálið hvort,
en blítt bros hennar og handtak
sögðu meira en nokkurt orð.
I fyrstu kom mér það undarlega
fyrir sjónir hversu mikla virðingu
hún sýndi mér, en með tímanum
áttaði ég mig á því að hún hafði
þessa sömu framkomu við hvern
sem var og ekki síst við börn sín
og tengdabörn og var það gagn-
kvæmt.
Á þessu mannmarga heimili var
aldrei ókyrrð né óróleiki. Hún var
afskaplega hljóðlát kona, en um
leið föst fyrir og sterk. Hún hafði
á sínum yngri árum gengið í gegn-
um mikla erfiðleika og brauðstritið
með börnin átta oft verið mikil
þolraun. Samt lýsti hún því aldrei
þannig, heldur talaði um sjálfa sig
sem mikla lánsmanneskju sem að
hennar dómi var fólgið í því að
hafa kynnst góðu fólki á lífsleið-
inni, og að hafa tekist að koma
öllum börnum sínum vel til manns.
Hún ræktaði það góða í sálu
sinni og sáði í sálir í kringum sig.
Hún hallaði aldrei á nokkra mann-
eskju og varð í mesta lagi þögul
um stund ef henni mislíkaði. Barna-
börnum sínum var hún amma, svo
sterkt sem það orð getur verið og
það voru ekki eingöngu barnabörn-
in sem alltaf áttu erindi til hennar,
heldur einnig félagar barnanna.
Það var okkar lán á breyttum
þjóðfélagstímum að börn okkar
áttu hana fyrir ömmu. Það var allra
manna lán að kynnast Þórdísi Þor-
leifsdóttur. Það var mitt lán.
Kveðja okkar Sigurbjargar og
barna okkar felst í ljóðlínum Bene-
dikts Gröndals Sveinbjarnarsonar:
Mér kenndi móðir -
mitt að geyma
hjarta trútt
þótt heimur brygðist;
þaðan er mér kominn
kraftur vináttu
Minning
Tveim eða þrem dögum fyrir jól
hringdi til mín frá Sauðárkróki Ás-
björn Skarphéðinsson, vinur minn
og félagi í meira en þrjátíu ár. Við
vorum samtíma á Sauðárkróki í tíu
ár og unnum þar saman sem raf-
virkjar. Þar af fyrstu árin í eigin
fyrirtæki og oftast voru starfsmenn-
irnir aðeins við tveir. Kynni okkar
voru því afar náin.
Eftir að við hjón fluttum suður
var samneyti okkar við Ásbjörn og
Fjólu í formi gagnkvæmra heim-
sókna eftir því sem ferðalög gáfu
tilefni til. Einnig notuðum við tölu-
vert símann. Oftast var það Ásbjörn
sem hringdi í mig til að ræða lands-
ins gagn og nauðsynjar, eins og
hann kallaði það_.
Símtal okkar Ásbjarnar fyrir jólin
var langt og að því leyti óvenjulegt
að við ræddum ekkert um pólitíkina
og þjóðmálin, heldur ræddum við um
dauðann. En þó við værum að ræða
dauðann og ótímabær dauðsföll og
trega okkar og eftirsjá þeim tengd
var símtalið ekki hlaðið neinum dap-
ástin ótrauða
sem mér aldrei deyr.
K.C. Amin.
Tengdamóðir mín, Þórdís Þor-
leifsdóttir, lést 2. janúar sl. eftir
langa sjúkrahúsvist. Hún var fædd
aldamótaárið og var því búin að
upplifa miklar breytingar í íslensku
þjóðlífí. Þórdís eignaðist átta börn
og bjó sín fyrstu búskaparár í Dala-
sýslu. Upp kom sú staða, að hún
stóð ein uppi með börn sín á unga
aldri. Þá barst vel þegin hjálp frá
þeim mætu hjónum, Magnúsi Árna-
syni bónda og hreppstjóra í Flögu,
Villingaholtshreppi, og Vigdísi
konu hans, en Þórdís hafði verið
kaupakona hjá þeim hjónum á
árum áður. Má með sanni segja,
að með þeirra framtaki og velvilja
hafi fjölskyldan náð saman og búið
sér heimili á ný.
Þórdís hélt heimili með Hjörleifi
syni sínum allt frá árinu 1949 og
þar til hún veiktist og var ávallt
mjög kært með þeim mæðginum.
Hjörleifur, sem er mikill skátaleið-
togi, bauð oft ungmennum úr
skátahreyfingunni á heimili þeirra
og hafa margir haldið tryggð við
þau mæðgin allar götur síðan. Þá
sóttu barnabörn Þórdísar stíft til
hennar og má með sanni segja, að
oft hafi verið gestkvæmt á heimil-
inu.
Á sínum yngri árum nam Þórdís
klæðskerasaum, sem kom sér vel
við öflun tekna seinna meir. Eitt
var það öðru framar, sem ein-
kenndi heimili hennar, það var gott
bókasafn er hún hafði komið sér
upp smám saman. Tími til lesturs
var á stundum takmarkaður, en er
hún sat við sauma lét hún yngstu
dætur sínar lesa fyrir sig upp úr
hinum ýmsu bókum. Þannig var
tíminn nýttur til hins ýtrasta. Þrátt
fyrir harða lífsbaráttu hélt hún
ávallt reisn sinni, víðlesin og trúuð.
Spakmæli Jóns Sigurðssonar
forseta hafði hún að leiðarljósi:
„Vertu öðrum allt svo þú getir orð-
ið sjálfum þér eitthvað."
Starfsfólki Ljósheima á Selfossi
eru færðar þakkir fyrir góða
umönnun og hlýtt viðmót henni til
handa.
Að lokinni samfylgd þökkum við
hjónin og börn okkar kærar sam-
verustundir.
Blessuð sé minning okkar góðu
Þórdísar Þorleifsdóttur.
• Geir Egilsson.
urleika heldur hlógum við og hlóg-
um, meira en ég hef gert í langan
tíma.
Það var Ásbjörn, sem sveigði sam-
talið inn á þessa braut með því að
fara að ræða um tvo nána og mjög
góða vini okkar, sem báðir féllu frá
á síðasta ári.
Þessir vinir okkar unnu oft með
okkur auk þess sem við eyddum
mikið frlstundum saman og brugð-
um okkur þá stundum á bæi að
sníkja súra löpp og lundabagga eins
og við kölluðum það, og syngja út
í nóttina með bændum. Við fórum
að rifja upp ýmis skemmtileg uppá-
tæki og uppákomur, sem við lentum
í með þessum vinum okkar. Við rifj-
uðum upp fjölda atburða og hlógum
dátt og mikið.
Núna finnst mér eins og það hafi
sérstaka merkingu þegar ég rifja
það upp að eftir síðustu hláturgus-
una þagnaði Ásbjörn við og sagði
svo: „Æi, jæja, Birgir minn, það er
rétt að taka því svona þó við sjáum
eftir þeim.“ Á nýársdagskvöld var
Augun mín og augun þín,
ó, þá fögru steina,
mitt er þitt og þitt er mitt,
þú veist hvað ég meina.
Þó að kali heitur hver,
hylji dali jökull ber,
steinar tali og allt hvað er,
aldrei skal ég gleyma þér.
(Skáld-Rósa.)
Þarna lá hún svo fögur og frá
henni stafaði svo mikill friður henni
ömmu minni, þegar við ættingjarn-
ir kvöddum hana við kistulagningu
hennar á miðvikudagskvöldið.
Hún fékk langþráðu hvíldina
sína er hún kvaddi þennan heim
2. janúar sl.
Friður og ró er það fyrsta sem
kemur upp í huga mér er ég minn-
ist ömmu minnar. Mér leið ætíð vel
í návist hennar. Hún lét lítið yfir
sér, hógvær og svo ástúðleg við
okkur barnabörnin.
Sem barn bjó ég í austurbænum
i Reykjavík og amma bjó þar á
Kvisthaganum vestur í bæ. Ég, litla
hnátan, hélt glöð í bragði af stað
ein í strætó vestur í bæ til ömmu.
Bökunarlyktin var yfirleitt það
fyrsta sem maður fann þegar á
Kvisthagann var komið. Amma var
iðin við að baka, sérstaklega klein-
ur og ástarpunga. Nú og ef hún
var ekki upptekin í eldhúsinu, þá
sat hún við pijónaskapinn og ptjón-
aði vettlinga og sokka á okkur
barnabörnin. Klukkan hennar sló
fagurlega og Jón Múli sagði frétt-
irnar í útvarpinu.
Þessa minningu mun ég geyma
í hjarta mínu um hana ömmu Þór-
dísi sem var mér alltaf svo góð.
Núna hefur hún stigið á vit engla
og hvílir í dýrðarríki drottins.
Með þessum orðum kveð ég
ömmu mína. Blessuð sé minning
hennar.
Guðfinna Sverrisdóttir.
Við hugsum stolt til baka.
Amma var eins og góðu ömmurnar
sem við lásum um í barnabókunum;
lítil, þéttvaxin kona með svuntu
og alltaf átti hún heitt kakó og
kökur.
Amma bjó í Reykjavík, ásamt
Hjörleifi frænda, næstelsta syni
sínum. í litlu íbúðina á Kvisthaga
komum við oft og dagarnir voru
skemmtilegir. Sama hvort. barna-
börnin væru tvö eða tíu, öll fengum
við að fylgja ömmu í kjörbúðina.
Fólkið í búðinni kastaði kveðju á
ömmu og klappaði okkur á kollinn.
Amma þekkti allan heiminn.
Margt átti hún sem var meira
spennandi en nokkurt leikfang.
Fallegar dósir í glugganum fullar
af flársjóði. Stóri bókaskápurinn
hringt í mig úr Skagafirði og mér
sagt að Ásbjörn vinur minn hefði
dáið þann dag. Einnig finnst mér
þetta síðasta samtal okkar hafa haft
sérstaka merkingu, sem mér þykir
vænt um, vegna þess að undir lok
þess talaði hann til mín mjög tilfinn-
ingabundið og á þann hátt, sem
honum var ekki tamt. Satt best að
segja finnst mér núna að hann hafi
verið að kveðja mig.
Ásbjörn Skarphéðinsson var um
margt óvenjulegur maður. Hann
hafði afar góða greind. Var djúp-
skyggn og skarpur skilgreinandi og
hafði tamið sér í daglegu lífi þau
efnistök góðs rafiðnaðarmanns að
huga að og rekja sig eftir allri rök-
rásinni, hvort sem viðfangsefnið var
mannleg breytni eða faglegt verk,
enda kviknaði alltaf á perunni hjá
Ásbirni. Hann var einstaklega fund-
vís á broslega þætti í hversdagsleik-
anum og hafði ríka en rætnislausa
kímnigáfu. Hann var áræðinn og
hafði sterka sjálfsímynd og ekkert
meðalmenni. Og lenti aldrei svo ég
viti í þeirri andlegu fátækt, sem
marga þjakar, að þurfa að næra
sjálfstraust sitt á yfirsjónum annarra.
Hann var fagurkeri með ríka sköpun-
arþörf, sem hann lagði meðvitað
rækt við í verkum sínum, og var
dáður fyrir af fagmönnum jafnt og
leikmönnum. Handverk sln vann
hann ævinlega eins og þau ættu að
vera sýningarverk, hann var það sem
danskurinn kallar „kunst monter“.
með glerhurð þar sem sjá mátti
snyrtilega röð af bókum af öllum
stærðum og gerðum, þunnar blað-
síður sem hætta var á að litlar
hendur rifu af slysni. En amma
opnaði þennan skáp og kenndi
okkur að virða bækurnar og
handfjatla þær sem skyldi og
hlusta hljóð á skemmtilega lesn-
ingu hennar. Seinna aðstoðaði hún
okkur að velja bækur sem við nut-
um að lesa í rólegheitum.
Eftir góðan dag var búið um
okkur á flatsæng og til skiptis
fengum við að sofa á græna
skátabeddanum hans Hjölla
frænda. Áður en til svefns var lagst
fengum við að skoða fallegu skáta-
merkin hans sem var góður endir
á góðum degi.
Seinna er þau amma og Hjölli
fluttu í Njörvasund og við orðin
stálpuð, þótti okkur notalegt að
koma til þeirra og sjá hlutina sem
fylgdu þeim og við þekktum þó við
sæjum þá ekki á sama hátt og
áður. Fallegu dósirnar með tölum
og gylltum hnöppum í, sem var
fjársjóður í augum barns, voru á
sínum stað, stóri bókaskápurinn
var minni og nú vorum það við sem
lásum fyrir ömmu og Hjölli kom
með poka úr kjörbúðinni fullan af
bakkelsi. Saman lögðum við á borð,
drukkum heitt kaffi og nutum þess
að eiga stund saman.
Er að kveðjustund er komið eru
tilfinningarnar blendnar. Söknuður
yfir að fá aldrei aftur að sjá þetta
góðlátlega andlit sem við höfum
þekkt svo lengi, gleði yfir því að
amma skuli ganga frjáls á vit horf-
inna ástvina.
Sorgin hefur verið til staðar
lengi. Amma missti heilsuna fyrir
nokkrum árum og smám saman
hefur hún horfið okkur inn í annan
heim. Það er sárt, mjög sárt að
Vinur okkar, sem lærði af Ásbirni
fyrstu handtökin sem rafvirki, sagði
mér að Ásbjörn hefði kennt sér, að
ef maður reyndi að gera verk sitt
fallegtþá ynni maður það jafnframt
vel. „Ég reyndi að tileinka mér
þetta," sagði þessi vinur okkar. „Og
þegar ég fór að vinna annars staðar
gaf þetta vinnulag, sem ég lærði af
Ásbirni, mér ákveðna yfirburði.“
Ásbjörn hafði óvenju víðtæka fag-
lega þekkingu. Þegar við unnum
saman hafði hann það sem uppfyll-
ingai’vinnu að framleiða „anker“ í
bílarafala og hann smíðaði sér til
þess sérstakan búnað. Hann smíðaði
sér ótrúlega fullkomna vindingarvél
og þeir skipta örugglega þúsundum
mótorarnir, sem hann hefur höggvið
úr og undið upp. Fyrir þrjátíu árum
þegar ferðir voru stijálar og fátt var
til, voru slíkir völundar gulls ígildi
á landsbyggðinni og frægð þeirra
spurðist víða.
Hann .var mikið náttúrubarn og
góður veiðimaður og náði yfirburð-
um í því eins og svo mörgu öðru.
Ég minnist þess eitt sinn er við vor-
um að keyra upp með Blöndu Svína-
vatnsmegin að við sáum þrjá menn
með stengur niðri á bakka. Ásbjörn
vildi endilega hafa tal af þeim. í ljós
kom að þetta var fólk að sunnan _og
hafði ekki orðið vart við fisk. Ás-
björn sagði: „Heyrðu, þú ættir að
prófa þarna.“ Maðurinn rétti honum
stöngina og sagði: „Viltu ekki prófa
sjálfur?" Asbjörn tók stöngina og
Ásbjöm Skarphéðins-
son rafvirkjameistari
horfa uppá ástvin sinn fjarlægjast
smátt og smátt og geta ekkert
gert. Nú er þessu lífi lokið hér.
Mikið hefur verið gefið og skilið
eftir sem mun endast okkur um
aldur og ævi. Blessuð sé minning
elsku ömmu okkar.
Stefanía, Bogey og Egill.
Þú komst til að kveðja í gær,
þú kvaddir og allt varð svo hljótt.
Á glugganum frostrósin grær,
ég gat ekkert sofið í nótt.
Hvert andvarp frá einmana sál,
hvert orð sem var myndað án hljóms.
Nú greinist sem gaddfreðið mál
í gervi hins lífvana blóms.
Fljótlega eftir að nýtt ár hafði
gengið í garð, kvaddi hún amma
mín þetta líf eftir langa ævi.
Hún safnaði ekki miklum verald-
legum auði, en alltaf hafði hún
eitthvað að gefa, þá gjarnan hos-
ur, vettlinga eða eitthvað annað
handpijónað, því varla man ég eft-
ir henni öðruvísi en með pijóna í
höndum.
Þó eru þær gjafir bestar og
mestar sem hún gaf af sjálfri sér.
Alltaf gaf hún sér tíma og þá sér-
staklega fyrir barnabörnin. Þá var
kannski dregin fram Perlu-bók til
lestrar eða band og pijónar og
reynt að kenna litlum fingrum þá
list að pijóna.
Ekki man ég eftir leikföngum á
heimili hennar og Hjölla frænda,
en aldrei kom það fyrir að manni
leiddist og hversdagslegir hlutir
litu út eins og úr gullkistu kæmu.
Þá var gjarnan fundinn skókassi
með jólakortum, sem var safn
margra ára. Þar var mikill fjársjóð-
ur falinn og hægt að una sér lengi
við að skoða.
Einn var sá leikur sem ekki
gleymist. Það var þegar smápen-
ingar voru á víð og dreif um íbúð-
ina og lítil börn með krukkur að
tína upp af gólfum og úr sófum
eins og í beijamó.
Amma var mjög trúuð og þær
voru heilagar stundirnar er hún
sat við útvarpstækið og hlustaði á
messuna á sunnudögum og ekki
lagðist hún til svefns án þess að
lesa guðsorð fyrst.
Ailtaf var jafn gott að sækja
hana heim, hvort sem maður var
barn, unglingur eða fullorðinn.
Allir voru velkomnir og alltaf
hjartarými fyrir einn til viðbótar,
fyrst vini, síðan maka og þá ekki
síst langömmubörnin sem nú sakna
hennar sárt.
Að hafa fengið að kynnast
ömmu eru auðæfi sem aldrei verða
frá manni tekin.
Hafðu þökk fyrir allt.
Þórdís.
kastaði á staðinn sem hann hafði
bent á og setti strax í fisk. Næsti
maður spurðþ hvort hann vildi ekki
hjálpa sér. Ásbjörn tók stöngina,
kastaði út og setti í fisk. Sá þriðji
þurfti ekkert að biðja, við gengum
til hans, Ásbjörn tók stöngina, kast-
aði út og setti strax í fisk. Þetta
hefur tekið svona fimm mínútur.
Hann aflaði sér mikið matar með
veiðiskap og var góð skytta. Hann
fór oft í eggja- og fuglatöku í Drang-
ey og er einn örfárra manna, sem
klifið hefur á topp Kerlingarinnar
við Drangey.
. Ásbjörn náði yfirleitt betri tökum
en aðrir á flestu þvi, sem hann tók
sér fyrir hendur. Hann var einn af
þessari fágætu manngerð sem við-
fangsefnið og náttúran gerir svo oft
að sérfræðingi.
í dag verður hann lagður til hinstu
hvíldar í Nafifnar ofan við bæinn
sinn, undir krossinum stóra, sem
hann tók þátt í að smíða og gefa
bæjarbúum.
Elsku hjartans Fjóla. Við Lóló
finnum svo sárt fyrir þvi hvað við
getum lítið lagt þér og börnunum
lið við að rísa undir nístandi harmin-
um. Við eigum ekkert að færa ykk-
ur nema heita og djúpa samúð okk-
ar og tár. En þegar fer að hema
yfir mesta harminn verðum við í
Skeifunni vinir ykkar og þið vitið
hvar hún er.
Birgir Dýrfjörð og Lóló.