Morgunblaðið - 04.03.1994, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. MARZ 1994
Þarfaverk á tíma
atvinnuleysis
Ætlum við að spara aurinn en kasta krónunni?
eftir Guðmund J.
Guðmundsson
Hversu mikils virði er mannslífið?
Hvers virði er það að hafa heilsu
og líkamlega burði til þess að bera
sig um og til að bjarga sér í dag-
lega lífinu? Vitanlega er erfitt að
slá á slíkt einhveiju peningalegu
mati og þykir víst heldur ekki við-
eigandi. Hins vegar fara þeir nokk-
uð nærri um tjón sitt sem örkuml-
ast hafa í umferðarslysum og geta
lýst fyrir okkur sem heilir erum
þeim mannlega harmleik sem yfir
hefur dunið.
En það er hins vegar hægt að
slá peningalegu mati á eignatjón í
umferðarslysum og það er hægt að
taka saman tölur um slysa- og dán-
arbætur, vinnutap, sjúkrahúsa- og
lækningakostnað og það eru gríðar-
legar tölur.
í nýrri skýrslu um arðsemi gatna-
framkvæmda í Reykjavík sem tekin
hefur verið saman fyrir umferðar-
deild borgarverkfræðings í Reykja-
vík er gert ráð fyrir því að beinn
kostnaður vegna sérhvers áreksturs
sé að meðaltali 620 þúsund krónur.
Ekki skulum við gleyma því að sum-
ir árekstrar eru bara minni háttar
nudd þar sem enginn meiðist og
eignatjón er óverulegt. En sé nú
„meðalverð" hvers áreksturs 620
þúsund þá eru alvarlegu umferðar-
slysin dýrari. Kunnugir segja að þau
kosti stundum yfir 12 milljónir í
beinhörðum peningum og er þá
mannlegi þátturinn ótalinn.
Slysahorn
Það er hægt að draga úr þessu.
Eitt mesta slysahorn landsins eru
gatnamót Miklubrautar og Kringlu-
mýrarbrautar. Þar verða í kring um
60 slys á ári; og mörg þeirra mjög
alvarleg, svo alvarleg að gera má
ráð fyrir því að þau kosti í beinhörð-
um peningum þegar allt er talið
60-90 milljónir króna á hveiju ári.
Þessi slys má að mestu koma í veg
fyrir með því að byggja þarna um-
ferðarbrú - mislæg gatnamót -
þannig að leiðir bíla í gagnstæðar
áttir þurfi aldrei að skerast.
Nú þegar ríkir neyðarástand í
atvinnumálum á félagssvæði Dags-
brúnar og moka þarf milljónum út
úr atvinnuleysis'tryggingasjóði í at-
vinnuleysisbætur ætti varla að
þurfa að hugsa sig um tvisvar með
að ráðast í gerð mislægra gatna-
móta á þessum stað. Hönnunar-
vinnunni mun nú lokið að mestu
sem og gerð kostnaðaráætlunar.
Talið er að framkvæmdirnar muni
kosta 800-1.000 milljónir króna.
Sé litið til þess hve slysin á þess-
um gatnamótum kosta í beinhörð-
um peningum, hver samgöngubót
yrði af framkvæmdinni, og hve
mikið myndi létta á atvinnuleysis-
tryggingasjóði, og hver arðsemi
framkvæmdarinnar í heild er mikil,
þá getur það varla verið áhorfsmál
hvenær ráðist skuli í verkið. Það
er strax. Meira að segja núverandi
samgönguráðherra ætti að geta séð
að mislæg gatnamót við Kringlu-
mýrarbraut/Miklubraut eru miklu
arðsamari þjóðvegabót heldur en
að bora göt gegnum Ijöll milli fá-
mennra byggða.
Ábatinn á Arnarneshæð
Fyrir rúmum fjórum árum voru
vegamótin við Arnarnes í Garðabæ
mikil slysagildra. Þar urðu að jafn-
aði um 20 umferðarslys á ári og
flest alvarleg, svo alvarleg að íbú-
unum blöskraði og að því kom að
forstjóri stórs verktakafyrirtækis í
Hafnarfirði gekk á fund þáverandi
samgönguráðherra, Iagði fyrir hann
tölur yfir slys við þessi vegamót og
kostnað vegna þeirra og áætlanir
um arðsemi mislægra gatnamóta á
staðnum. Ráðherrann mun víst hafa
hummað yfir tölunum og bent á að
slík framkvæmd á þessum stað
Andlit þjóðarinnar
eftir Gunnlaug
Þórðarson
Öll listsköpun krefur sérstakra
hæfileika, þar sern skynsemi og
tilfinningar mætast. Sama er að
segja um það að njóta listar, en í
því efni getur þjálfun opnað manni
heim listarinnar.
Heyrn og hlustun þarf að þjálfa
til að geta metið tónlist sem skyldi.
Einum kunningja minna er öll tón-
list aðeins mismunandi hávaði.
Slíkt hlýtur að vera leið vöggugjöf.
Eins er með myndlistina. Þjálfuð
augu þarf til þess að geta vegið,
metið og notið myndverks. Fyrir
sumum er það óyfirstíganlegur
þröskuldur að geta hrifist af öðru
en myndrænu verki. Mér eru minn-
isstæð orð íslenskra ferðamanna,
sem ég var með í París fyrir nokkr-
um árum. Við stóðum fyrir framan
verk eftir lismálarann Henri Mat-
isse. Einn eða fleiri í hópnum sagði:
„Þetta er ekki hús, ekki maður og
ekki landslag, þetta eru bara mis-
munandi strik, þetta getur ekki
verið listaverk." Þarna var um gjör-
samlega óþjálfuð augu að ræða,
sem skynjuðu ekki verk hins mikla
meistara.
Húsagerðarlistin er slík, að það
þarf meira en tilfinningar og skyn-
semi ti! að skynja verkið, það þarf
líka eins konar rýmiskynjun. Menn
verða að geta bæði áttað sig á
uppdráttum af mannvirkinu og á
því hvernig hús muni njóta sín full-
gert í því umhverfi, sem því er
ætlað. Menn eru fæddir með mis-
jafna hæfileika í ofangreinda átt.
Einn hópur listamanna lærir að
þjálfa þessa skynjun og vex með
henni, tn það eru arkitektar. Auð-
vitað eru þeir arkitektar til, sem
virðast skorta þess háttar listsýn,
sem húsagerð er svo nauðsynleg.
Líklegt er, að fæstir þeirra sem
skrifað hafa undir mótmælin gegn
byggingu Hæstaréttarhúss við
Lindargötu hafi þá þjálfun, sem
talað er um hér að ofan eða hafi
skoðað uppdrætti af byggingunni,
„Undirritaður hefur
komið í hæstaréttar-
dómshús í um 20 lönd-
um, víðs vegar um
heim. Fyrirhugað
Hæstaréttarhús við
Lindargötu er með
þeim, sem mér þykir
mest til koma, líka að
því er tekur til nýtingar
þess.“
þegar þeir voru almenningi til sýn-
is á sl. sumri og því ekki getað
áttað sig á hve vel af hendi leyst
hið fyrirhugaða Hæstaréttarhús er.
Hópur manna hefur að óathuguðu
máli látið hafa sig til að mótmæla
því með undirskrift sinni. Það er
reyndar dæmigert fyrir svona
undirskriftasafnanir og gerir þær
marklausari en ella.
Nú er líkan af húsinu og heistu
uppdrættir til sýnis daglega á
Hverfisgötu 6 og er sjón sögu rík-
ari.
Það er athyglisvert að a.m.k. 150
arkitektar standa með staðsetningu
hússins og verkinu sem slíku með
þátttöku í samkeppninni. Aftur á
móti virðist sem einungis þrír arki-
tektar séu á móti byggingu húss-
ins, án þess að geta rökstutt and-
stöðu sína.
Undirritaður hefur komið í
hæstaréttardómshús í um 20 lönd-
um, víðs vegar um heim. Fyrirhug-
að Hæstaréttarhús við Lindargötu
er með þeim, sem mér þykir mest
til koma, líka að því er tekur til
nýtingar þess. Það er hvort tveggja
í senn í skemmtilegri andstöðu við
húsin, sem eru í kring vegna þess
hve nútímalegt það er, en fellur á
hinn bóginn vel við umhverfi sitt.
Annar staður í höfuðborginni, sem
sæmir því betur, finnst ekki.
Meðal þeirra hæstaréttardóm-
húsa, sem mér eru minnisstæðust,
er dómhús Hæstaréttar Venezuela
í Caracas, sem er ein sú glæsileg-
asta bygging, sem ég hef komið í
um ævina. Mér varð þá að orði við
forseta réttarins, að mér þætti
Guðniundur J. Guðmundsson
„Nú þegar ríkir neyðar-
ástand í atvinnumálum
á félagssvæði Dags-
brúnar og moka þarf
milljónum út úr at-
vinnuleysistrygg-
ingasjóði í atvinnu-
leysisbætur ætti varla
að þurfa að hugsa sig
um tvisvar með að ráð-
ast í gerð mislægra
gatnamóta á þessum
stað.“
væri ekki á vegaáætlun í náinni
framtíð. Verktakinn bauðst þá til
að fjármagna þetta verk og fram-
Gunnlaugur Þórðarson
magnað að sjá í þessari byggingu
hvílíkan sóma Venezuelar sýndu
dómsmálakerfi sínu. Honum varð
þá að orði: „Dómhús hæstaréttar
hverrar þjóðar er andlit hennar og
á okkur dómurunum hvílir sú
skylda að störf okkar rísi undir
því, sem vandanum fylgir, noblesse
kvæma það og varð það ofan á.
Nú eru fjögur ár síðan þessi vega-
mót komust í gagnið og slys eru
þar fátíð. Mislæg gatnamót á Arn-
arneshæð eru víst hins vegar á
vegaáætlun þessa árs.
Hversu mörg mannslíf hafa spar-
ast á þessum ijórum árum þarna?
Hversu 'mörgum slysum og örkuml-
um hefur verið forðað? Hversu
margir tugir milljóna hafa sparast?
Ætli ekki megi gera ráð fyrir að
framkvæmdin hafi ríflega borgað
sig nú þegar?
í ljósi þess hve mikið trygginga-
félögin myndu spara á endurbót á
umræddum vegamótum er ekki
ómögulegt að þau muni vilja lána
svo sem eins og 150 milljónir og
ég á von á því að lífeyrissjóðir
verkafólks muni vera til viðræðu
um að lána til hennar allt að 300
milljónir króna - samtals um helm-
ing áætlaðs kostnaðar við verkið.
Rökin með framkvæmdum við
Kringlumýrarbraut-Miklubraut eru
ekki léttvægari en með fram-
kvæmdum við Arnarneshæð á sín-
um tíma. Það þarf að heijast handa
nú þegar.
í þessu máli verður ekki sagt um
borgaryfirvöld að þau hafi unnið
slælega að þessu máli, né verður
efast um góðan vilja þeirra. En það
er hægt að byija strax á fram-
kvæmdum og það þarf að byija
strax. Höfum við efni á að bíða?
Eigum við að halda áfram að horfa
upp á mannslíf glatast, fólk örkuml-
ast á þessum stað og ijármuni fara
í súginn af því að við tímum ekki
að heijast handa? Viljum við spara
aurinn en kasta krónunni á glæ?
Dagsbrúnarmenn segja nei.
Höfundur erformaður
Dagsbrúnar.
obligé.“ Vonandi tekst dómendum
Hæstaréttar að sanna að starfi
þeirra sæmi hið glæsilega en jafn-
framt yfirlætislausa „andlit ís-
lensku þjóðarinnar", sem felst í
hinu fyrirhugaða Hæstaréttarhúsi.
Það skal ítrekað, að vonandi
verður Landsbókasafnið varðveitt
slíkt sem það er sem eins konar
þjóðarskrín utan um dýrmætustu
eignir íslensku þjóðarinnar, hand-
ritin. Auðvitað er líka sjálfsagt að
varðveita þar handritasafn Lands-
bókasafnsins og að ættfræðigrúsk-
arar haldi þar aðstöðu sinni.
Það sýnir best skilningsleysi for-
ustumanna andstöðunnar gegn
Hæstaréttarhúsinu á menningu,
þegar það kallar menningarslys að
lóð verði tekin til sinna eðlilegu
nota, en hætti að vera bílaplan.
Skammsýni starfsfólksins í Lands-
bókasafninu er óskiljanleg. Skyldi
það heldur vilja sjá Landsbóka-
safnshúsið tekið undir Hæstarétt,
eins og ráðherra hefur hótað, en
að reist verði vegleg bygging, heild-
ar blæ þessa svæðis til upplyfting-
ar?
Það er auðvitað ijarstæða að
áfellast ríkisstjórnina fyrir að vilja
skapa Hæstarétti íslands löngu
tímabær starfsskilyrði með bygg-
ingu Hæstaréttarhússins.
Höfundur er hæstarétt&r-
lögmaður.
------♦--------
Fræðsluer-
indi í Háfn-
arfjarðar-
kirkju
SÉRA Þórhallur Heimisson flyt-
ur fræðsluerindi um Kristna trú
og stjörnuspeki á morgun, laug-
ardaginn 5. mars, klukkan 11 í
Safnaðarathvarfi Hafnarfjarðar-
kirkju, Suðurgötu 11.
Boðið verður upp á léttan hádeg-
isverð í hádeginu. Sr. Þórhallur
fræðsluerindi fyrra laugardag um
kristna trú og nýöldina.