Morgunblaðið - 27.05.1994, Qupperneq 28

28 FÖSTUDAGUR 27. MAÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
BORGAR- OG SVEITARSTJÓRNARKOSNINGARNAR 28. MAÍ
Húsnæðismál aldr-
aðra í of föstu fari
UNDANFARIN ár
hefur það sjónarmið
verið ríkjandi, í fjöl-
miðlum og annars
staðar, að aldraðir séu
einslitur hópur með
svipaðar langanir,
þarfir og þrár. Um leið
og þátttöku fólks á
vinnumarkaði lýkur
hefur þeirrar tilhneig-
ingar gætt að ýta því
einnig til hliðar á öðr-
um sviðum, rétt eins
og það sé ekki til. Lítið
dæmi um þetta er að
í skoðanakönnunum
eru aldraðir ekki
spurðir.
Samt gefur það auga leið að við
erum eins ólík eftir 67 ára aldur
og við vorum fyrir þann tíma. Af
þessu leiðir að einhæf stefnumörk-
un í málefnum aldraðra er til tjóns,
og skal í því sambandi vísað til
þess að á árunum 1975 til 1985
miðaði öll uppbygging í þjónustu
við aldraða í Reykjavík að sérhönn-
uðum íbúðabyggingum.
Meiri fjölbreytni
Sumum hentar vel að búa í sér-
hönnuðu húsnæði á efri árum, inn-
an um fólk á svipuðum aldri, öðrum
ekki. Þeir kostir sem hafa verið i
boði í þessum efnum hafa verið of
einhæfir.
Á síðari árum hefur orðið við-
horfsbreyting í Reykjavík sem lýsir
sér í því að nú er lögð áhersla á
að öllum sé gert kleyft að dvelja
heima eins lengi og unnt er, og að
samfélagið leggi til þá þjónustu
sem til þarf. Sú hugsun að allir
þurfi að minnka við sig húsnæði
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
áður en þeir verði of
gamlir - stundum orð-
að þannig að millilend-
ing sé nauðsynleg - er
sem sagt ekki lengur
lausnarorðið.
Falskar forsendur
Eitt helsta áhyggju-
efni aldraðra er að
verða byrði á öðrum
þegar heilsunni fer að
hraka og hæfileikanum
til að sjá um sig sjálf-
ur. Margir hafa því í
góðri trú keypt sér íbúð
í sérhönnuðum íbúða-
byggingum aldraðra,
en því miður stundum
á fölskum forsendum. í sumum
þessara íbúðabygginga er í raun
enga þá þjónustu að hafa sem þetta
fólk er á höttunum eftir. Eina þjón-
ustan er aðgangur að félagsmiðstöð
þar sem boðið er upp á fjölþætt
félagsstarf og þjónustu á staðnum.
Allt góðra gjalda vert meðan heilsan
er góð, en dugar skammt þegar
viðkomandi þarf að fá þjónustuna
inn í litlu, sérhönnuðu íbúðina sína.
Þá er hann í sömu sporum og sá
sem býr í hvaða blokk sem vera
skal, með öryggishnapp við hendina.
Hjúkrunarrýmin allt of fá
Sú þjónusta sem aldraða Reyk-
víkinga skortir sárlega í dag, hvort
sem þeir hafa farið í minna hús-
næði eða ekki, er hjúkrunarrými á
sérhönnuðum hjúkrunarheimilum
fyrir aldraða. Hvorki meira né
minna en um 150 einstaklingar eru
í brýnni þörf fyrir þennan kost.
Ár eftir ár vonar fólk að úr ræt-
ist - hún amma hlýtur að fá pláss
Borgarstjórnarflokkur
sjálfstæðismanna hefur
of lengi látið hagsmuni
valinna verktakafyrir-
tækja hafa forgang í
uppbyggingu þjónustu
fyrir aldraða, segir
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, og telur
Sj álfstæðisflokkinn
hafa fallið á því prófi
eins og mörgum öðrum.
á hjúkrunarheimili núna - en það
er enga lausn að fá. Það er alltaf
einhver á undan í ennþá brýnni
þörf: Hjúkrunarrýmin eru allt of fá.
í nágrannalöndunum hafa menn
lent í þessu sama. Sérhannaðar
íbúðir fyrir aldraða hafa verið
byggðar á kostnað hjúkrunarrýma,
en nú hefur blaðinu verið snúið við
og er lögð áhersla á að byggja nú
upp þjónustu fyrir þá alelstu sem
þurfa hjúkrun síðustu æviárin.
Vandi aldraðra kvenna sem
búa einar
Þeim sem ekki kjósa að „milli-
lenda“ þarf að skapa skilyrði til
að búa heimá. í mörgum íbúðum í
Reykjavík búa ekkjur. Uppkomin
börn þeirra eiga fullt í fangi með
að sjá um sig og sína. Margar hverj-
ar fá ekki háar lífeyrisgreiðslur
eftir makann, eiga sjálfar lítinn sem
engan lífeyrisrétt, en ná þó þeim
tekjum að rétturinn til bóta Al-
mannatrygginga skerðist.
Kannski væri þeim lítil vorkunn,
miðað við ýmsa aðra, ef þær væru
ekki skattaðar að fullu og hluti
teknanna tvískattaður. Þær þurfa
að borga eignaskatt og aðra skatta
upp í topp og hafa ekki efni á að
halda húseign sinni við. Er þetta
skynsamlegt fyrirkomulag frá sam-
félagslegu sjónarmiði? Þær hafa í
raun ekki efni á að selja, þar sem
það er dýrt og eignin oft orðin svo
verðlítil að þær geta ekki keypt
neitt annað, og þá alls ekki sér-
hannaðar söluíbúðir fýrir aldraða.
Slíkar íbúðir eru ekki á færi nema
þeirra sem albest eru settir í hópi
aldraðra.
Annarleg uppbygging
Valin verktakafyrirtæki í
Reykjavík hafa fengið að ráðskast
með uppbyggingu öldrunarþjón-
ustunnar. Félagasamtök aldraðra
hafa ekki getað fengið lóðir nema
með því skilyrði að ákveðið bygg-
ingarfyrirtæki annist framkvæmd-
ir, og því ekki átt þess kost að leita
tilboða eða bjóða út verk. Það er
mál að linni.
Hagsmunatengslin milli borgar-
stjórnarflokks Sjálfstæðisflokksins
og verktakafyrirtækjanna sem
hann hampar verður að íjúfa.
Dæmin sanna, hér sem annars
staðar, að einræði í langan tíma
þjónar aðeins valdhöfum og gæð-
ingum þeirra. Það skapar að sönnu
æfða stjórnendur en elur af sér
spillingu; á suma skín náðarsól
valdsins, en aðrir eru eilíflega úti
í kuldanum.
Út frá siðferðilegu sjónarmiði er
það fráleitt að ákveðnir verktakar
hafi hvað mest um það að segja
sjálfir hvemig uppbyggingu í þjón-
ustu við aldraða skuli háttað. Áldr-
aðir Reykvíkingar sem vilja tryggja
ævikvöldið eiga betra skilið en rán-
dýrar íbúðir á fölskum forsendum.
íbúðir sem þeir kaupa í trausti
þess að þjónusta sé til reiðu þegar
þörfin kallar, en komast svo að því
að þessi sama þjónusta er engin
þegar hallar undan fæti.
Úti í kuldanum
Þessi einhæfa uppbygging hefur
einnig verið á kostnað þeirra sem
ekkert eiga. Þeirra sem aldrei hafa
átt eigið húsnæði eða misst það.
Þeir í hópi aldraðra sem þannig
eru settir þurfa margir að leigja á
fijálsum markaði, og það þarf ekki
auðugt ímyndunarafl til að sjá
hvað þeir eiga eftir til að lifa af
þegar búið er að borga húsaleig-
una. Hlutskipti þessa fólks hefur
verið gefinn of lítill gaumur. Það
er mál til komið í þessum efnum
sem öðrum að hagsmunir hins al-
menna borgara verði settir í önd-
vegi. Gæðingarnir hafa makað
krókinn nógu lengi.
Fjölþætta þjónustu fyrir
aldraða
Aldraðir eiga að geta valið á
milli raunhæfra kosta þegar ævi-
kvöldið rennur upp, óháð efnahag
og stöðu. En til þess að svo megi
verða þarf að byggja upp fjölþætta
þjónustu.
Vill fólk búa í blandaðri byggð
með fólki á öllum aldri, eða með
jafnöldrum sínum? Leigja eða
kaupa? Geta menn verið vissir um
að fá nauðsynlega þjónustu og
hjúkrun þegar þörf er á, hvað sem
líður millilendingum í húsnæðis-
málunum?
Of lengi hefur borgarstjórnar-
flokkur sjálfstæðismanna látið
hagsmuni valinna verktakafyrir-
tækja hafa forgang í uppbyggingu
þjónustu fyrir aldraða. Sjálfstæðis-
menn hafa fallið á prófinu í þessum
málaflokki eins og svo mörgum
öðrum. Hefjum til vegs hagsmuni
þeirra sem eiga að verða þjón-
ustunnar aðnjótandi. í því skyni
kýstu R-listann á laugardaginn.
Höfundur er borgarsijóraefni
R-listans.
Snertingin við Vetrarbrautina
VESTFIRZK kona,
sem nú er gengin fyrir
ætternisstapann, sagði
eitt sinn við dóttur
sína: „Það ætti að
byggja veitingaskála -
eins konar höli uppi á
Öskjuhlíðinni efst og
svo ætti að byggja brú
yfir Fossvoginn, svo
elskendur gætu leiðzt
og gengið þar um ann-
aðhvort á leið í gilda-
skálann eða á leiðinni
frá honum.“
Þetta sagði konan,
en hún kom frá ísa-
Qarðardjúpi - úr
Lágadal - en einhver
sagði að þangað bærust skeyti utan
úr geimnum jafnt og þétt meira en
annars staðar.
Önnur næm manneskja, hvorki
meira né minna en meistari Kjarval
sagði þetta um Perluna, áður en
hún varð að veruleika - það mun
hafa verið 1930 í bók hans Gijót,
sem ilmar af skáldskap eins og
myndverk hans:
„Einu sinni þegar einn smiður
ætlaði að biðja guð afsökunar á,
hvað hann hefði haft áhrif á verk
mannanna, þá varð náttúran fyrri
til og var búin að gefa honum
merkilegar hugmyndir, áður en
hann var búinn að bera
fram afsökunina.
Merkilegasta hug-
myndin var að byggja
höll eða musteri inn á
Öskjuhlíð." Svo bætti
meistari Kjarval við:
„Átti að þekja must-
erishliðamar spegil-
hellum, svo að norður-
ljósin gætu nálgast
fætur mannanna - átti
að skreyta þakið krist-
öllum allavega litum
og ljóskastari átti að
vera efst á mæninum,
sem lýsti út um alla
geima.“
Perlan - þessi
glæsilega orkustöð, sem býður upp
á tilbreytni frá hversdagsleikanum
er alltaf að sækja í sig veðrið. Perl-
an er eins og mannvera, sem fer
gegnum ýmis þróunarstig. Alltaf
er að koma meiri og meiri fylling
í andrúmsloftið þar og allt hið innra
í þessu sloti, sem reis eins og ævin-
týrahöll fyrir þrem árum nákvæm-
lega þann 19. júní næstkomandi.
Ingimundur Sveinsson arkitekt er
á heimsmælikvarða með þessu sýn-
ishomi af list. Og eins og allir vita
eða ættu að vita, þá gegnir þetta
listræna mannvirki mikilvægu hlut-
verki — einu því mikilvægasta í
Perlan - þessi glæsilega
orkustöð, sem býður
upp á tilbreytni frá
hversdagsleikanum,
segir Steingrímur
St.Th. Sigurðsson, er
alltaf að sækja í sig
veðrið.
kynningu á Metropolitan Reykjavík.
Sem nytsamleg bygging svarar
Perlan að vissu leyti til Empire
State Building í New York, Covent
Garden í London, Eiffel-tumsins í
París eða jafnvel Pompideou-safns-
ins. Allar þessar áður greindu bygg-
ingar á framandi storð em þmngn-
ar krafti, bæði mannlegum og guð-
legum eins og Perlan í Reykjavík.
Svo var það eitt kvöldið - að
kvöldi sunnudags, að kvartett gerði
sér glaðan dag og brá sér í Perluna
avec style eins og Fransarinn kallar
vissa viðhöfn. Það var jazzkvöld -
fátt finnst þeim, sem þetta skrifar,
meira freistandi í andlegri nautn
en að hlusta á gamlan jazz, Dixie-
land eða Blues frá New Orleans eða
Kansas City eða Chicaco. Borð hafði
verið pantað hjá öðmm veitinga-
stjóranum, Halldóri Skaptasyni.
Gítarleikarinn Björn Thoroddsen,
sem er thoroddsenastur allra Thor-
oddsena með þennan bullandi list-
talent í geninu, átti að leika þessa
gala-night.
FVrirliði kvartettsins var sem
sagt mættur þarna með dóttur sína
og tengdason og virðulega glæsi-
lega vinkonu, sem alltaf minnir á
málverk eftir Modigliani. Allt liðið
í fínasta pússi. Greinarhöfundur í
splunkunýjum miðnæturbláum tví-
hnepptum kambgams (alias
gabbadinín) fötum Italiano, frá
Sergio Rossi, en slíkum fötum hafði
hann ekki klæðzt síðan hann var
heyrari við gamla M.A. forðum
dagá fyrir 34-40 árum. Þessi föt
eru bara til í einu eintaki og höndl-
uð í neðanjarðarboutique hjá
frönskum Austfirðingi (sjóreknum)
sem hefur suðrænan listrænan
smekk á fötum, ekki skandinvískan,
kannski örlítið mafíósískan hins
vegar. Skyrtan ítölsk með dimm-
rauðum röndum, silfurnisti stórt
með víkingamunstri í stað bindis
og hálsklúts, Texasskór svo gljá-
pússaðir að það mátti spegla sig í
þeim. Sparivinkonan virðulega var
í fínasta pússi kínversk-hvítu, sem
hún saumaði sjálf á listræna vísu.
Einkadóttirin sem alltaf er
skemmtilega pjöttuð var líka glerfín
og í góðu skapi og svo var það
tengdasonurinn hann Rico, sem
mætti eins og ítalskur bissnessmað-
ur að stíga út úr einkaþotu á Heath-
row flugvelli í London á leið í við-
skiptin, dökkur, laglegur maður.
Þetta átti að heita áferðarsnoturt
lið.
Skömmu seinna birtist yfírfram-
reiðslumeistarinn í Perlunni, hann
Kiddi vinur minn til margra ára
ættaður undan Jökli og hefur lengri
feril í starfi en flestir aðrir, hafði
byijað á Hótel Borg ellefu ára sem
lyftudrengur og piccallo. Hann
serveraði manni oftlega í gamla
Þórskaffi, þá er leitað var að gleði
þar fyrir 15-20 árum, stundum
með árangri. Þá var Krummi Hrafn
Jónsson boxari á lífi, sem Ieigði
manni herbergi í Brautarholti heilan
NYJA SENDIBILASTOÐIN
685000
Þjónusta á þínum vegum
Hugleiðing um Perluna
Steingrímur St.Th.
Sigurðsson.
vetur steinsnar frá aðal-gleðistað
Reykjavíkur. Þá var töluverð léttúð
stunduð á köflum. Sú var tíðin seg-
ir í bókum.
Halldór Skaptason, yfirveitinga-
stjóri, sem kemur næst Stefáni Sig-
urðssyni sem yfirmaður, vísaði nú
uppí turninn heimsfræga, sem jap-
anskur kaupsýslumaður, alheims-
ferðalangur (globetrotter) fullyrti,
að væri mest spennandi og glæsi-
legasti bar í öllum heiminum. Þar
var pantaður drykkur, fordrykkur,
kók úr gleri með klaka og sítrónu-
sneiðum handa greinarhöf., eitt-
hvað álíka létt handa sparivinkon-
unni, og eitthvað ofurlétt menning-
arlegt vínum handa ungu hjónun-
um. Halldór, sem áður er getið, er
með æðilangan feril í fram-
reiðslufaginu og kann stíl í grein-
inni. Og eins hann Kiddi, sem er
húmoristi af guðs náð og virtúos í
mannlegum samskiptum. Þeir fé-
lagar skapa báðir sérstaka
stemmningu ekki síður en góðir
þjónar á kaffihúsi í París, til að
mynda á vinstri bakkanum.
Nokkru síðar var boðið að borð-
inu. Svo hófst fimmréttuð eða sex-
réttuð máltíð, sem var eins og
ævintýri. Góður matur á að vera
eins og gott vín segir ítalinn vinur
minn einn á ítalia Ristorante við
Laugaveg 11. Nú byijaði hringekj-
an að snúast og skömmu síðar
upphófst le jazz og allir voru í góðu
skapi. Þetta var langt borðhald eins
og tíðkast í Frakklandi og Ítalíu
og skildi eftir gleði.
Perlan er eins og áður segir
þriggja ára innan mánaðar. Hún
heldur áfram að blíva eins og óska-
barn góðra Reykvíkinga og góðra
íslendinga með smekk fyrir listum
og menningu og fagurrænum hlut-
um. Og Perlan mun eilíflega vera
í snertingu við vetrarbrautina sem
orkustöð framtíðar.
Hiifundur cr iistamaður.