Morgunblaðið - 11.08.1994, Qupperneq 22

22 FIMMTUDAGUR 11. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Heimsmeistaramótið
og alþjóðasamskipti
ÍÞRÓTTAIÐKUN er stór þáttur
í lífí hverrar þjóðar og gildi hennar
óumdeilt. íþróttaiðkun leiðir til
keppni og allir fagna þegar þeirra
liði eða einstaklingi vegnar vel.
íþróttaatburðir eru einhver öflug-
asta kynning á sérhverju samfélagi
hvort sem er íslenskt bæjarfélag
eða erlend þjóð.
Öllum er ljóst hvaða orðstír
knattspyma hefur fært Akranesi
og handbolti Hafnarfirði. Erlendis
skíðaíþróttir Norðmönnum og
knattspyma Svíum.
Fyrir nokkrum árum sat ég
íþróttaþing erlendis. Skömmu áður
hafði Island unnið Spánveija í
knattspymu. Þegar ég hitti
spánskan kunningja sagði hann
einfaldlega, „við fengum áfall" og
átti þar við alla landa sína. Á fundi
erlendis í byrjun maí fór fullorðinn
Frakki aðdáunarorðum um Guð-
mundsson (Albert) sem hann
minntist frá æsku sinni. Það er
föst venja að menn spyrji um Ein-
arsson (Vilhjálm).
Til keppni þarf mótahald sem
getur verið kvöð þar sem aðilar
í sambandi vib neytendur
frá morgni til kvölds!
-kjarni málsins!
verða að skiptast á.
Þannig ber íslending-
um öðru hveiju að
halda meistaramót
Norðurlanda í ýmsum
greinum íþrótta ef þeir
vilja vera þátttakend-
ur. Árið 1997 verðum
við að halda Smá-
þjóðaleikana ef við
viljum áfram vera í því
samstarfi innan
Ólympíuhreyfingar-
innar.
Mótahald getur
hinsvegar orðið mikill
ávinningur fyrir móts-
haldara hvort sem er
'vegna tekna eða orðstírs. Gefst þá
tækifæri til að sýna skipulagshæfi-
leika og getu. Öft er því fast sótt
að fá tækifæri til mótahalds. Á
alþjóðavettvangi er sótt um mót á
þingum sérsambanda. Skilyrði sem
þarf að uppfylla eru vel skilgreind
og yfirleitt fylgja með stuðningsyf-
irlýsingar yfirvalda.
Sé litið til frændþjóða okkar má
minna á síðustu vetrarólympíuleik-
ana í Lillehammer. Norðmenn hafa
þess utan haldið nýlega heims-
meistaramót í handbolta kvenna.
í næsta mánuði standa þeir fyrir
heimsmeistaramóti í hálfmaraþoni.
Fátt hefur kynnt Ósló eins vel á
alþjóðavettvangi eins og Bislett
leikarnir í fijálsíþróttum.
Svíar héldu heimsmeistaramót í
handbolta karla 1993 og munu
halda næsta heimsmeistaramót í
fijálsíþróttum í Gautaborg á næsta
ári.
. Finnar héldu sumarólympíuleik-
ana 1952, Evrópumeistaramót í
fijálsíþróttum 1971, fyrsta heims-
meistaramótið 1983 og verða aftur
Birgir Guðjónsson.
SPARAÐU
kr. 35.000 á ári!
Ef þú bakar eitt brauð á dag í sjálfvirku
EL-GENNEL brauðvélinni, sparar þú allt að
35.000 krónum á ári og átt að auki alltaf
nýbakað, ilmandi og hollt brauð!
fslenskar leiðbeíningar og uppskriftir fylgja.
Fengum nýja sendingu á sama lága verðinu:
Verð aðeins Kr. 26.505 stgr.
Farestveit&Co.hf
Borgartúni 28 g 622901 og 622900
með Evrópumeistara-
mót í næsta mánuði.
Danir héldu heims-
meistaramót í hand-
bolta karla þegar árið
1978. Þeir hafa sótt
um heimsmeistaramót
í handbolta kvenna.
íþróttaviðburðir hafa
ætíð verið þessum
þjóðum mikilvægir í
kynningu þeirra á al-
þjóðavettvangi og
stuðlað að orðstír
þeirra sem traustum
áreiðanlegum aðilum.
Iþróttir heyra alls
staðar undir stjórnvöld
þótt afskipti séu misjöfn frá einu
landi til annars. Evrópuráðið hefur
íþróttadeild innan sinnan vébanda.
Evrópusambandið hefur viljað láta
íþróttamenn keppa undir sínum
fána.
Samskiptabannið í íþróttum við
Suður-Afríku átti stóran þátt í ein-
angrun landsins og síðar umbótum.
Þegar fór að rofa til lögðu Suður-
Afríkumenn ofurkapp á að verða
teknir aftur inn í íþróttasamfélag
þjóða. íþróttaleiðtogar sem þangað
komu til að meta ástandið fengu
móttökur sem þjóðhöfðingjar bæði
hjá De Klerk þáv. forseta og Nel-
son Mandela. Þeir sóttu strax um
að halda heimsmeistarmótið í
fijálsíþróttum 1997, en fengu
heimsbikarmótið 1998. Ólympíu-
leikarnir hafa því miður margoft
verið notaðir í pólitískum markm-
iði. Síðast árin 1980 og 1984 þeg-
ar Bandaríkjamenn og Sovétmenn
hundsuðu leika hvors annars.
Fyrstu samskipti Kínveija og
Bandaríkjanna eftir að fór að rofa
til í kaldastríðinu var heimsókn
bandarískra borðtennismanna til
Kína. Kínveijar sóttu fast að fá
halda ólympíuleikana árið 2000,
en þeir hafa skipulagt Asíuleika í
ýmsum greinum á síðustu árum
með ágætum. íþróttamót leiða oft
til mikillar uppbyggingar og mann-
Þetta er ekki lengur
spurning um að leysa
þetta mál með sóma,
segir Birgir Guðjóns-
son, heldur hvernig
þjóðarskömmin verði
sem minnst!
virki eru reist sem nýtast samfé-
laginu áfram.
íþróttamót eru því ekki aðeins
menningaratburðir heldur einnig
mikilvægir pólitískir viðburðir og
stór þáttur í samskiptum þjóða.
Mörgum þótti íslenskir handbolta-
menn færast nokkuð mikið í fang
þegar þeir sóttu um að halda hér
heimsmeistaramót. En ekki þáver-
andi íslenskum stjórnvöldum. Um-
sóknin var lögð fram á þingi Al-
þjóðahandboltasambandsins á
Olympíuleikunum í, Seoul 1988.
Formaður nefndarinnar var einn
af ráðherrum íslands, Matthías
Á. Mathiesen. Nefndin dreifði
bæklingi með ávarpi Birgis ísleifs
Gunnarssonar menntamálaráð-
herra. Þar segir:
„Ríkisstjórn íslands styður fylli-
lega umsókn Handboltasambands
íslands um að halda 13. heims-
meistaramótið í handbolta 1993.
Ríkisstjómin hefur er.nfremur lýst
því yfir að fyrirhugað sé að reisa
tímanlega fyrir keppnina, íþrótta-,
sýningar- og ráðstefnuhöll fyrir
8.000 áhorfendur, með fjárhags-
stuðningi ríkisstjórnarinnar.“
í bæklingnum segir borgarstjóri
Reykjavíkur, Davíð Oddsson, að
stöðugt sé verið að byggja upp
aðstöðuna á íþróttasvæðinu og
Reykjavík sé sómi að því að stuðla
að heimsmeistaramótinu. Með
þessum yfirlýsingum fylgja upp-
drættir sem sýna staðsetningu
hinnar nýju hallar austan við Laug-
ardalshöll. Engum hefði komið til
hugar annað en að byggt yrði fjöl-
notaíþróttahús sem mikil þörf er
fyrir.
Fremst í bæklingnum er mynd
af Reagan og Gorbachov og til
þess fundar vitnar Matthías Á.
Mathiesen og minnir á skipulags-
hæfileika íslendinga.
Þessu fylgir ávarp frá forseta
íslands, frú Vigdísi Finnbogadótt-
ur. Forsetinn lýsir yfir ánægju
sinni með að ísland eigi möguleika
á að skipuleggja 13. heimsmeist-
aramótið og ávarpinu lýkur með
þeim orðum að þátttakendur megi
treysta því að fá hinar bestu við-
tökur. Þessar fullyrðingar eru ekki
gefnar íslenskum handboltamönn-
um heldur alheimi og því var ís-
landi úthlutað mótinu 1995 og
þessvegna stefna hingað fullrúar
24 þjóða næsta vor. I fréttabréfi
á ensku, útgefnu af undirbúnings-
nefnd vorið 1990, er á forsíðu langt
ávarp frá Steingrími Hermanns-
syni forsætisráðherra, sem segir
að „við séum að vinna að undirbún-
ingi heimsmeistaramótsins". I
bréfinu er kveðja frá Steingrími
Sigfússyni ferðamálaráðherra,
sem segir að íþróttir stuðli að vin-
áttu og skilningi milli þjóða. I
fréttabréfinu er aftur mynd af for-
seta íslands, nú að taka við ein-
kennistákni heimsmeistaramóts-
ins. í nýlegri bæklingi frá skipu-
lagsnefnd er enn mynd af forseta
íslands og forsetinn kynntur sem
verndari mótsins. Formaður skipu-
lagsnefndar er einn af þingmönn-
um stjómarliðsins Geir H. Haarde.
Þannig hafa 5 ráðherrar tveggja
íslenskra ríkisstjórna lýst ótvíræð-
um stuðningi við heimsmeistara-
mótið, borgarstjóri Reykjavíkur
einu sinni, forseti íslands beint eða
óbeint þrisvar og nú síðast
stjómarþingmaður.
Öllu afdráttarlausari stuðningur
stjórnvalda eins lands við íþrótta-
mót hefur vart sést á alþjóðavett-
vangi. Þjóðin veit hveijar efndirnar
eru, loforð hafa verið svikin ekki
aðeins gagnvart íslenskri íþrótta-
hreyfingu og þjóð heldur mun
fremur gagnvart mikilvægustu
viðskiftaþjóðum okkar. Þetta er
því miður ekki í fyrsta sinn sem
slíkt gerist. Það er útilokað þær
álíti okkur áreiðanlega samstarfs-
þjóð.
Tíminn er nú orðinn svo naumur
að hvorki er hægt að draga sig til
baka né að byggja varanlegt sóma-
samlegt hús. Þetta er því ekki leng-
ur spurning um .að leysa þessi mál
með sóma heldur hvernig þjóðar-
skömmin verði sem minnst.
Höfundur hefur sinnt ýmsum
trúnaðarstörfum fyrir
íþróttahreyfinguna sem
þingfulltrúi, dómari oglæknir,
bæði innanlands og á
aiþjóðavettvangi.
Hæstiréttur
og þjóðfélagið
MEÐ stjórnarskránni 1920 var
stigið mikilvægt skref í sjálfstæðis-
baráttu íslensku þjóðarinnar, er
æðsta dómstig hennar var flutt frá
Kaupmannahöfn til Reykjavíkur.
Þá þótti ástæða til þess að fyrir-
byggja að dómendum í Hæstarétti
yrði vikið úr embætti eftir geðþótta
konungs með svohljóðandi ákvæði
í lok 57. gr. stjórnarskrárinnar: „Þó
má veita þeim dómara, sem orðinn
er fullra 65 ára lausn frá embætti,
en eigi skal hann neins missa af í
launum sínum.“ Ákvæði þetta hefur
haldist óbreytt síðan og er nú í 61.
gr. stjórnarskrárinnar.
Frá unglingsárum mínum hefur
nafnið Hæstiréttur í huga mínum
verið ofar öðru í þjóðfélaginu sem
stofnun er ekkert mætti kasta rýrð
á. Mér var og ljóst að það væru
miklar kröfur gerðar til hæstarétt-
ardómara og talsvert á þá lagt að
vera öðrum vammi firrtari. Á móti
kæmi, að þeim yrði ekki vikið úr
starfi fyrr en eftir eðlileg starfslok,
sem mér finnst vera 70 ár, án þess
að halda launum sínum.
Til að tryggja sjálfstæði
dómaranna
Ákvæði þetta var mikil trygging
fyrir sjálfstæði dómar-
anna í starfi. Aftur á
móti er að mínu mati
fjarstæða að þeir haldi
fullum launum eftir að
þeir eru komnir á eftir-
laun, þau laun skyldu
miðuð við starfsaldur
og eðli máls. Miklu
æskilegra er að þeir
hafi hærri laun meðan
þeir eru í starfi, til
þess m.a. að fyrir-
byggja að reynt verði
að hafa áhrif á afstöðu
þeirra með ýmsu móti.
Með öllum þjóðum,
sem ég þekki til, er það
skylda hæstaréttar-
dómara að sitja í réttinum til 70
ára aldurs. Hjá mestu lýðræðisþjóð
heims, Bandaríkjamönnum, eru
engin aldurstakmörk á setu dómara
í Hæstarétti enda sitja aldnir dóm-
endur þar iðulega allt til dauðadags.
Þess er og að geta að fullyrða
má að dómarar verða yfirleitt hæf-
ari til starfs með aldrinum. Al-
mennt er talið, að ákjósanlegasti
þingmannsaldurinn sé frá 50-60
ára. Bestu starfsár dómara eru án
efa 60-70 ára.
Gunnlaugur
Þórðarson
Dvínandi virðing
Eftir að ég fór að
fást við lögmennsku
varð mér enn betur
ljóst hve vandasamt og
ábyrgðarmikið starf
hæstaréttardómara er.
Því miður hefur virðing
mín fyrir störfum
Hæstaréttar dvínað
nokkuð með árunum
og veldur því sitt hvað,
sem vera má að greint
verði frá síðar á öðrum
vettvangi. Harma ber
að undanfarið hefur
Hæstiréttur verið í fjöl-
miðlum á miður æski-
legan hátt. Nú nýlega hafa atvik,
er snerta réttinn, jafnvel orðið til-
efni til aðfinnslna og aðkasts í fjöl-
miðlum. Nú síðast þegar það spurð-
ist að einn dómenda, sem aðeins
hefði verið skipaður hæstaréttar-
dómari í þijú ár og settur í tvö ár,
fékk lausn frá embætti á fullum
launum í skjóli fyrrgreinds ákvæðis
með kr. 253 þúsund í mánaðarlaun,
aðeins 66 ára. Á sinn hátt er eftir-
sjá að honum, því hann er mjög fær
í sínu fagi, sérstaklega trygginga-