Morgunblaðið - 31.08.1994, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 31. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Alain Robbe-Grillet í Háskólabíói
Tilraun í hraðlest
Mjólk er góð
EDDA Borg syngur á Kringlu-
kránni í kvöid.
Edda Borg
syngur á
Kringlukránni
JASSSÖNGKONAN Edda Borg
syngur á Kringlukránni í kvöld mið-
vikudagskvöld kl. 22. Með Eddu leika
þeir Bjarni Sveinbjörnsson kontra-
bassaleikari og Bjöm Thoroddsen
gítarleikari.
Ásamt því að syngja jass rekur
hún sinn eigin eigin skóla og syngur
í danshljómsveit. Tónlistin sem hún
mun syngja verða ballöður í bland
við jasslög. Aðgangur er ókeypis.
TONLIST
H) jómdiskar
KÓR LANGHOLTSKIRKJU
An Anthology of Icelandic Choir
Music. Kór Langholtskirkju, stjórn-
andi Jón Stefánsson. BIS CD-239.
UMSÖGN þessi er ansi síðbúin,
diskurinn kom út á sl. ári. Ætli að
verði ekki um að kenna „mannlegum
mistökum" - einsog endra nær, þeg-
ar engin haldbær afsökun er fyrir
hendi. En hvað um það, þetta er
fyrsta flokks hljómdiskur, einsog við
er að búast þegar um er að ræða
Kór Langholtskirkju og stjórnanda
hans, Jón Stefánsson.
Hér gefur að heyra meira eða
minna vel valin dæmi um íslenska
kórtónlist frá fyrstu tíð til dagsins í
dag, enda þótt viðhöfn þjóðsöngsins
(mjög fallega sunginn) - og „alþjóð-
legur" stíll - skjóti svolítið skökku
við að mati undirritaðs. Frá aldamót-
um til lýðveldistöku sóttu flest ís-
lensk tónskáld fyrirmyndir um aðferð
(einnig hvað viðkom laglínum) til
nágrannalandanna. Jafnvel þjóðlög
voru klædd „alþjóðlegu" hýalíni (oft
þó af smekkvísi) fremur en þjóðlegu
vaðmáli - og svo gerist stundum
enn. En margt var gullfallega gert,
einkum í smærri tónsmíðum (t.d.
sönglögum, sbr. Sofðu unga ástin
mín), enda er ekki á þetta minnst
til hnjóðs þessum ágætu tónskáldum
og músiköntum. Dæmi um þetta - í
„þjóðlegri“.tón - er að finna á hljóm-
diskinum (Helgi Helgáson og Sigfús
Einarsson).
Jón Leifs var þarna sér á parti,
brautryðjandi sem leitaði upprunans
GALLERÍ Borg heldur málverkaupp-
boð í samvinnu við Listmunauppboð
Sigurðar Benediktssonar hf. Upp-
boðið fer fram á Hótel Sögu á morg-
un, fimmtudaginn 1. september kl.
20.30.
Að þessu sinni verða boðin upp
90 verk, öll eftir þekkta myndlistar-
menn. Óvenju mörg verk eftir gömlu
meistaranna verða í boði og má þar
nefna fimm olíumálverk eftir Jón
KVIKMYNPIR
Háskólabíó
EVRÓPUHRAÐLESTIN
„TRANS-EUROP EX-
PRESS“
Leikstjóra og handrit: Alain Robbe-
Grillet. Aðalhlutverk: Jean-Louis
Trintignant, Marie-France Pisier,
Alain Robbe-Grillet, Catherine
Robbe-Grillet Enginn texti. 1966.
FRANSKI leikstjórinn og rithöf-
undurinn Alain Robbe-Grillet situr í
Evrópuhraðlestinni ásamt ritara sín-
um, eiginkonunni Catherine Robbe-
Grillet, og aðstoðarmanni sínum að
velta fyrir sér handriti að nýrri kvik-
mynd. Þau ræða hana fram og aft-
ur, gerðir aðalpersónunnar, sem Je-
an-Louis Trintignant leikur, einstaka
atriði og framvinduna og á sama
tíma eru hiutar þessarar nýju mynd-
ar að gerast og sumt meira að segja
um borð í hraðlestinni. I einu atriðinu
sest Trintignant inn í klefann hjá
kvikmyndagerðarmönnunum en er
reyndar fljótur að hafa sig þaðan út.
Þetta var Trintignant, var það ekki?
segir aðstoðarmaðurinn.
Evrópuhraðlestin er svart/hvít
mynd frá 1966 gerð í tilraunastíl og
er ein af sex myndum sem sýndar
til að móta eigið tónmál, jafnvel í
stærsu hljómsveitarverkum. En það
gildir einnig um hann að margt það
fegursta frá hans hendi eru tónsmíð-
ar í smærra formi, þótt enginn dragi
nú í efa mikilleik hans stærri verka.
Einn gimsteinninn á þessum diski
er Requiem (1949) sem Jón samdi í
minningu yngri dóttur sinnar. í þessu
verki, sem er mjög gott dæmi um
list hans einsog hún gerist best, sam-
einast einfaldleiki og alvara þjóðlags-
ins persónulegu og frumlegu tón-
máli, sem er laust við allt skraut.
Hallgrímur Helgason, fræðimaður
og tónskáld, beindi áhuga sínum
mjög að íslenskum þjóðlögum, sem
hann útsetti „einfalt" og skraut-
laust. Einnig eru margar útsetningar
Jóns Ásgeirssonar á þjóðiögum
þekktar og dáðar að verðleikum.
Hann hefur verið afkastamikill við
samningu kórverka, þar sem hann
leitast við að sameina „gamalt og
nýtt“ (bæði efni og aðferð). Svipað
Stefánsson, tólf myndir eftir Kjarv-
al,_stóra olíumynd úr Borgarfirði eft-
ir Ásgrím Jónsson, fimm gamlar olíu-
myndir eftir Júlíönu Sveinsdóttur,
þijú verk eftir Jón Engilberts, fimm
málverk eftir Nínu Tryggvadóttur
og fjórar olíumyndir eftir Þorvald
Skúlason, þar af ein uppstilling frá
því um 1942. Þá verða einnig boðin
upp verk eftir Gunnlaug Blöndal,
Erró, Kristján Davíðsson, Jón Þor-
eru á sérstakri Alain Robbe-Grillet
kvikmyndahátíð í Háskólabíói. I henni
leikur hann sér með form kvikmynd-
arinnar á áðumefndan hátt og gerir
áhorfandanum sífellt ljóst að verið sé
að búa til kvikmynd. Leikaramir
horfa i myndavélina, Trintignant læt-
ur eins og hann sé eltur af henni og
á einum stað sést kvikmyndatökuliðið
við tökur svo eitthvað sé nefnt. í lok-
in era aðalleikaramir sem vora skotn-
ir í atriðinu á undan að faðmast á
endastöð lestarinnar.
Þannig er miðillinn sjálfur í aðal-
hlutverki, formið og efnið renna sam-
an. Þessi hugmynd að ljóstra upp
um frásagnaraðferð kvikmyndarinn-
ar hefur fundið sér víða leið en lík-
lega kannast flestir við hana úr gam-
anmyndum bandaríska grínarans
Mel Brooks er beitir mjög þeirri að-
ferð sem part af gríninu í myndum
sínum að láta persónumar og áhorf-
endur fínna að verið er að gera bíó-
myndina um leið og hún er sýnd.
Innihald Evrópuhraðlestarinnar er
margræðið enda taka leikaramir
Trintignant og Marie-France Pisier
sífellt völdin af leikstjóranum en
rauði þráðurinn er saga þeirra og
kynferðislegt samband, sem sjálfsagt
hefur þótt nokkuð fijálslegt fyrir
næstum 30 árum.
mætti segja um Gunnar Reyni
Sveinsson. Þjóðlagið er á næsta leiti.
Úr Orðskviðunum samdi Jón fyrir
Kór Langholtskirkju. Aðferðin í
sjálfri sér vekur spurningar um sam-
kvæmi hlutanna (síendurtekið stef
og „spámannleg orðræða" á „nútí-
malegum" nótum).
Atli Heimir Sveinsson (The Sick
Rose við texta Williams Blake) og
Þorkell Sigurbjörnsson (Davíð 92 og
Hósíanna) eiga síðast orðið. Verk
Atla nálgast að vera „pervert" í
hljómrænum yndisþokka sínum (svo
sem tilefnið býður uppá). Verk Þor-
kels mjög fín úrvinnsla á einföldum
hugmyndum. Hósíanna er skemmti-
legur og flottur endir á prógramm-
inu. „Allt orkar tvímælis þá gjört
er“, en að flestu leyti er þetta vel-
heppnaður hljómdiskur og nær til-
gangi sínum.
Söngur og hljóðritun fyrsta flokks.
leifsson, Svavar Guðnason, Karl
Kvaran, Jóhannes Geir, Eirík Smith,
Sigurbjörn Jónsson, Ágúst Petersen,
Brynjólf Þórðarson, Gunnar Örn,
Valtý Pétursson, Einar Jónsson og
fleiri.
Uppboðsverkin eru sýnd í Gallerí
Borg við Austurvöll alla daga fram
að uppboði, einnig uppboðsdaginn
sjálfan frá kl. 12 til 18. Uppboðshald-
ari verður að venju Haraldur Blöndal.
KVIKMYNPIR
Háskólabíð
KIKA ★ ★ Vi
Leikstjóri og handritshöfundur
Pedro Almodóvar. Aðalleikendur
Verónica Forqué, Peter Coyote, Vict-
oria Abril, Alex Casanovas, Rosy de
Palma, Charo López. Spánn 1994.
AÐ VENJU reynir spánski leik-
stjórinn Pedro Almodóvar að
ganga fram af áhorfendum með
nýjustu mynd sinni, og ekki ólík-
legt að honum hafi orðið að ósk
sinni. Sem fyrr eru persónur og
atburðir með miklum, suðrænum
ólíkindum. Kjarni myndarinnar er
hin óðum miðaldra, hjartahlýja,
lausgirta Kika (Verónica Forque),
sem býr nú með sérlunduðum ljós-
myndara sem leigir mislukkuðum,
bandarískum rithöfundi (Peter
Coyote), fyrrum eiginmanni móð-
ur sinnar. Húshjálpin er lesbía
(Rosy de Palma) og kemur bróðir
hennar, fangelsislimur, nauðgari
með ógnargreddu, einnnig við
sögu. Af og til birtist sjónvarps-
æsifréttakona (Victoria Abril)
með myndavél sína á lofti. Er hún
að rannsaka slóð fjöldamorðingja
sem virðist ekki fjarri aðalpersón-
unum.
Talsverð framför frá Háum
KVIKMYNDIR
Bíóhöllin
VALTAÐ YFIR PABBA
(„GETTING EVEN WITH
DAD“) ★ ★
Leikstjóri Howard Deutch. AðaUeik-
endur Macauley Culkin, Ted Danson,
Glenne Headly, Saul Rubinek, Hector
Elizondo. Bandarisk. MGM 1994.
TED Danson leikur fyrrverandi
fanga og smákrimma sem hyggst
fremja síðasta ránið og gerast síð-
an fyrirmyndarborgari og brauð-
gerðarmaður. Tæggur á ráðin,
skipuleggur þjófnaðinn útí ystu
æsar, ekkert er að vanbúnaði en
þá kemur ungur sonur hans (Mac-
auley Culkin) skyndilega í heim-
sókn. Ránið heppnast, félagamir
koma þýfinu fyrir en þá kemur
sonurinn til skjalanna, rænir því
og notfærir sér aðstöðuna til að
kúga út skemmtilega viku í borg-
inni og koma karli föður sínum á
réttan kjöl í lífinu.
Gamla ljónið, MGM, lagði svim-
andi upphæð í þessa mynd og var
það barnastjarnan Culkin sem tók
kúfinn af henni. Hér á greinilega
að komast inná markað myndanna
Aleinn heima. Vaitað yfir pabba
er létt fjölskyldumynd þar sem
mest allt snýst í kringum smástirn-
hælum en ekki í sama gæðaflokki
og fyrri myndir þessa makalausa
leikstjóra sem hefur verið í háveg-
um meðal kvikmyndaunnenda frá
því hann gerði Matador fyrir tæp-
um áratug og kynnti okkur þá
fyrir Antonio Banderas og Carmen
Maura, meðal annarra. Hann notar
sem fyrr þá aðferð að ofbjóða
áhorfendum með kyndugum per-
sónum, grófu orðbragði og atferli
og þegar mestur móður er á karli
þá á Kika sín langbestu augnablik,
drepfyndin, ef svo mætti segja.
Hér er Almodóvar S mun að vekja
menn til umhugsunar um ófriðinn
sem einkalífi fólks stafar af hinni
nýju stétt siðlausra æsifrétta-
manna sem ekkert er heilagt annað
en horfunin og viðskiptavinirnir,
þ.e. auglýsendurnir. Enda borgar
eitthvert mjólkursamlag brúsann
við gerð þáttarins hennar Victoriu
Abril. Manndráp selja því mjólkina
hjá Almodóvar. Annars leysist
þessi þjóðfélagslega háðsádeila
oftar en ekki uppí stefnulítinn
hamagang og blóðslabb sem segir
ekki margt. Verónica Forque er
óborganleg í titilhlutverkinu, flest-
ir aðrir leika af ágætum gassa-
gangi utan Peter Coyote, sem hér
er reyndar sviptur sínu aðals-
merki, röddinni.
ið og seinheppnir smákrimmarnir
fyrir hendi. Árangurinn er upp og
ofan. Meginvandinn sá að handrit-
ið er ekki nógu fyndið, tekur þessa
fínu spretti en vænar dýfur á milli.
Umfangsmikil hliðarsaga af nýliða
í lögreglunni (stirðlega leiknum af
Glenne Headly) gengur alls ekki
upp og virkar yfir höfuð vandræða-
leg enda láta handritshöfundar
botninn detta úr sambandi hennar
við þá feðga. Þá tekur myndin sig
oft full alvarlega og vill siðaboð-
skapurinn verða heldur væminn.
Annað vandamál er leikur Culkins
sem er orðinn pirrandi kotroskinn,
mannalætin farin að skyggja á
sæta og vinalega strákinn sem
varð svo óhemjuvinsæll, ímyndina
sem MGM Iét sér ekki muna um
að snara út fyrir hálfum milljarði
— íslenskra króna, vel að merkja.
Hins vegar stendur Ted Danson
sig með prýði, en það eru engar
nýjar fréttir. Senuþjófarnir eru þó
óumdeilanlega skúrkamir tveir,
félagar, Dansons. Þeir fá líka
nokkrar, smellnar setningar sem
þeir grípa fegins hendi. Valtað
yfirpabba er ekki sú stórmynd sem
við var búist, engu að síður er hér
um að ræða prýðisgóða fjölskyldu-
mynd sem höfðar örugglega til
yngstu áhorfendanna.
Sæbjörn Valdimarsson
Arnaldur Indriðason
Frá Þorlákstíðum til
Þorkels Sigurbj örnssonar
KÓR Langholtskirkju.
Oddur Björnsson
Hótel Saga
Níutíu verk á málverkauppboði
Sæbjörn Valdimarsson
Góði sonurinn