Morgunblaðið - 31.08.1994, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 31. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
pitrgmnMaliil*
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen, .
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 125 kr. eintakið.
ÁBYRGÐIN LIGGUR
HJÁSERBUM
LEIÐTOGUM Serba í Bosníu hefur nú, í krafti þjóðernisofsa
og innrætingar, tekist að fá landa sína til að leggja bless-
un yfir hið blóðuga útþenslustríð þeirra í landinu. Talsmenn
Serba segja að um 90% þeirra sem þátt tóku í svonefndri „þjóð-
aratkvæðagreiðslu" um tillögu þá sem Bandaríkin, Bretland,
Frakkland, Þýskaland og Rússland lögðu fram um skiptingu
Bosníu, hafi lýst sig andvíg henni. Atkvæðagreiðslan sjálf var
skrípaleikur, allir talsmenn Bosníu-Serba hvöttu almenning til
að leggjast gegn friðartillögunni, framkvæmd þessa „þjóðarat-
kvæðis“ var með ólíkindum, hvers kyns kosningasvik voru liðin
og raddir friðflytjenda fengu ekki að heyrast. Tilefni til bjart-
sýni um friðsamlega lausn Bosníu-deilunnar er ekkert, Bosníu-
Serbar munu bera ábyrgð á þjáningunum, blóðsúthellingunum
og hryllingnum sem bíður landsmanna þegar vetra tekur enn á
ný í þessu stríðshrjáða landi.
Niðurstöður atkvæðagreiðslunnar komu ekki á óvart og vert
er að hafa í huga að sjálfur Slobodan Milosevie, forseti Serbíu
og einn helsti stríðsæsingamaðurinn á þessu eldfima landsvæði,
hafði lýst yfir því fyrirfram að ekki bæri að taka úrslitin alvar-
lega. Milosevic, sem áður studdi Radovan Karadzic, leiðtoga
Bosniu-Serba, hefur opinberlega vænt hann um útþenslustefnu.
Þannig var eftirfarandi yfirlýsing birt í sjónvarpi í Serbíu fyrir
nokkrum dögum: „Það var réttlátt markmið að tryggja Serbum
frelsi með því að stofna lýðveldi þeirra. Það var einnig réttlátt
markmið að tryggja þeim helming landsvæðisins og við höfum
stutt þá kröfugerð. Nú þegar þeir vilja fá meira en sinn skerf
og taka land frá öðrum er ekki lengur um vörn að ræða heldur
yfirgang. Serbar hafa aldrei háð landvinningastríð.“
Þessi yfirlýsing sýnir ljóslega að stjórnvöld í Serbíu telja það
ekki lengur þjóna hagsmunum sínum að styðja Bosníu-Serba.
Fullvíst má heita að þessi sinnaskipti stríðsæsingamannsins og
þjóðernissinnans Milosevic séu til komin vegna þess að efnahag-
ur Serbíu er að hruni kominn vegna refsiaðgerða Sameinuðu
þjóðanna. Milosevic hefur þannig komið sér í lykilaðstöðu og
athyglisvert er að utanríkisráðherra Rússlands, Andrej Kozyrev,
er tekinn að hvetja til þess að refsiaðgerðum gagnvart Serbum
verði aflétt að hluta. Þannig vilja Rússar verðlauna Milosevic,
sem lýst hefur yfir því að stjórn sín hafi rofið öll tengsl við
Bosníu-Serba. Sambærilegar yfirlýsingar bárust frá Serbum í
maí í fyrra en þá var engan veginn staðið við yfirlýst bann við
viðskiptum' og vöruflutningum til Bosníu. Því á krafan að vera
sú að Milosevic fallist á að alþjóðlegu gæsluliði verði komið fyr-
ir við landamæri Bosníu og Serbíu til að tryggja að bannið haldi.
Þetta á að vera skilyrði fyrir því að ríki Vesturlanda fallist á
að draga úr viðskiptaþvingunum sínum.
Samkvæmt áætlun þeirri sem fyrir Iiggur um skiptingu Bosn-
íu munu 49% landsvæðisins koma í hlut Bosníu-Serba. Þeim
hefur nú tekist með vopnavaldi að tryggja sér yfirráð á um 70%
landsins. Serbar eru á hinn bóginn um þriðjungur íbúa í Bosníu
og því má segja að friðaráætlunin taki mið af sigrum þeirra á
vígstöðvunum og viðurkenni þar með í reynd landvinninga þeirra.
Friðaráætlunin gerir með öðrum orðum ráð fyrir því að landa-
korti Evrópu verði breytt í nokkru samræmi við niðurstöðu hern-
aðarátaka. Þegar horft er til þess hvernig ofsafengin þjóðernis-
hyggja hefur blossað upp í þessum hluta álfunnar, Iíkt og nýleg-
ar deilur Grikkja og Albana eru skýrt dæmi um, er ljóst að allar
hugmyndir um að breyta landamærum á þessum slóðum geta
verið stórhættulegar og bein ávísun á mannvíg og eyðileggingu.
Geti Rússar, hinir slavnesku bræður Serba, ekki fengið Rado-
van Karadzic og undirsáta hans til að fallast á friðaráætlunina
mun utanaðkomandi þrýstingur ekki duga. Serbíuforseti hefur
séð sér hag í að segja skilið við bræður sína í Bosníu og leitast
við að treysta samskiptin við Rússland. Það kann hins vegar að
veikja stöðu hans á heimavelli að hafa bundið enda á öll sam-
skipti við Bosníu-Serba og öfgafullir þjóðernissinnar í Serbíu
munu tæpast sætta sig við að erlendir menn haldi uppi eftirliti
á landamaprum. Bein hernaðarafskipti af hálfu NATO eða Sam-
einuðu þjóðanna munu engum árangri skila nema til komi vilji
til að ieggja fram landsveitir til að binda enda á ófriðinn í Bosn-
íu. Engar líkur eru á að sú verði raunin.
Algjör einangrun blasir nú við Bosníu-Serbum en hún mun
ekki draga úr baráttuþreki þeirra. Þeir líta á sig sem ofsótta
þjóð og sá skilningur mun einungis reynast djúpstæðari verði
banni við sölu vopna til Bosníu-múslima aflétt.
Vera kann að við heimsbyggðinni blasi nú það verkefni að
koma í veg fyrir að átökin í Bosníu breiðist út, til að mynda til
héraðanna Kosovo og Vojvodina. Með sama hætti kann að reyn-
ast nauðsynlegt að bregðast með samræmdum aðgerðum við
vaxandi spennu í samskiptum ríkja á þessum slóðum. Ekki verð-
ur séð hvernig unnt er að koma á friði í Bosníu á meðan Serbar
sem þar búa hundsa ákall Sameinuðu þjóðanna og skrumskæla
lýðræðið til að réttlæta grimmdarverk sín.
Þúsundir fara niðrn
Hvers vegna
allt þetta fólk?
Hvergi annars staðar í heiminum en í mið-
borg Reykjavíkur þekkist það að svo mikill
fjöldi fólks safnist saman að tilefnislausu,
helgi eftir helgi. Aldurshópurinn er dreifður,
en þar hanga aðgerðarlausir langt fram eftir
kvöldi, allt frá þrettán ára gamlir krakkar.
Aðgerðarlausir, því eins og Siguijón Pálsson
komst að, þarf mikill fjöldi ekki að þýða að
mikið sé um að vera.
kíkjum. Hann sagði að það væri
eins og umfang gæslunnar miðaðist
við Gaza-svæðið og bætti við: „Fólk
kemur niður í bæ til að sjá eitthvað
gerast en svo gerist ekki neitt.“
Áuk þess má benda á að boðið er
upp á strætisvagnaferðir um nótt-
ina til að krakkar, sem ekki hafa
útivistarleyfi á þessum tíma, geti
komist til síns heima. Eins og sjá
má á meðfylgjandi mynd, sem tekin
var klukkan þijú aðfaranótt laugar-
dags sl. af biðröðinni við strætis-
vagninn, eru farþegarnir ekki allir
háir í loftinu.
Ómar Smári Ármannsson aðstoð-
aryfirlögregluþjónn í Reykjavík
segir að einhvern tímann hljóti að
Miðbærinn iðar af lífi um
helgar þegar svefninn
geymir flesta. Á sumrin
og haustin þegar veður
er gott er algengt að í kringum
fimm þúsund manns séu þar þegar
öll veitingahúsin loka um leið. Þar
sem á svæðinu eru á bilinu fimmtíu
til sextíu veitingastaðir með saman-
lagt leyfilegan gestafjölda, sem
skiptir þúsundum, er ekki að furða
að bærinn fyllist þegar þeir loka.
Það, sem veldur mönnum fyrst og
fremst heilabrotum, er að mikill
fjöldi unglinga, sem ekki komast
inn á staðina, eru í miðbænum fram
til klukkan tvö eða þrjú aðfaranæt-
ur laugardaga áður en eldra fólkið
tekur við.
Sérstök sveit lögreglumanna
Sérstök sveit lögreglumanna er á
svæðinu á þeim tíma, sem þessi
mikli fjöldi er þar, og telur hún um
tuttugu menn. Nokkrir fylgjast svo
með úr byggingum í bænum og láta
vita ef eitthvað gerist. Á hveiju
hausti þegar skólarnir byrja tekur
svo lögreglan sig til ásamt íþrótta-
og tómstundaráði Reykjavíkur og
færir alla unglinga undir sautján ára
aldri í unglingaathvarf, þar sem
hringt er í foreldra þeirra og þeir
látnir sækja þá. Þetta starf hefst
næstu helgi.
Blaðamaður Morgunblaðsins fékk
að fylgjast með stárfi lögreglunnar
í miðbænum sl. aðfaranótt laugar-
dags. Klukkan var um hálf tvö þeg-
ar gönguferð um svæðið með þrem-
ur lögreglumönnum hófst. Strax var
augljóst að hvorki þeir unglingar,
sem í miðbænum voru né forráða-
menn þeirra, sem leyfa þeim að fara
þangað, virða mikið lög sem segja
að „börn á aldrinum 13 til 16 ára
mega ekki vera á almannafæri eftir
kl. 22.00 frá 1. september til 1. maí
(vetur) og kl. 24.00 frá 1. maí til
1. september (sumar) nema í fylgd
með fullorðnum ...“
Stemmningin
Ölvun meðal bæjargesta var
nokkuð áberandi og stemmningunni
er best lýst með því að fólk röltir
fram og til baka um Austurstrætið
og Lækjartorg og er svo ofsalega
ánægt þegar það hittir einhvern,
sem það þekkir. Ekkert annað er
að gerast svo það er eins gott að
gera eins mikla fagnaðarfundi úr
endurfundunum enda faðmlög og
kossar hvar sem litið er. Einstaka
pör liggja við veggi húsanna og virð-
ast hafa fundið ástina í fyrsta sinn.
Einn og einn unglingur, sem greini-
lega kann ekki að fara með áfengi,
liggur við veggi húsanna eða hallar
sér fram og ælir. Langflestir krakk-
arnir í miðbænum eru þó saklausir
af þessu. Á þessari stundu lítur
miðbærinn út eins og aðeins náttugl-
ur fá að sjá hann; töluvert er um
glerbrot og drasl, sem starfsmenn
borgarinnar hirða síðar um morgun-
inn;
Á göngu sinni með lögreglumönn-
um fylgdist blaðamaður með því
þegar vín var tekið af of ungum
bæjargesti og farið með hann í lög-
reglubíl, með vin hans á hælunum,
sem ekki skildi neitt. Blaðamaður
fylgdist með þegar skilríki voru
skoðuð hjá unglegu fólki og þegar
strákur, sem rispaði bíl, var eltur
uppi. Blaðamaður heyrði og brand-
arana, sem lögreglan fær að heyra
oft hvetja einustu helgi; „eruð þið
nýstúdentar?" og „ég sá einn blind-
fullan, sem hljóp þangað,“ og svo
er bent út í loftið. Það var þó ekki
að sjá að áreiti á lögregluna væri
mikið og unglingarnir upp til hópa
til friðs.
Búið að gera miðbæinn að
leikvelli
UNGLINGAR, sem ekki hafa útivi
Umrætt kvöld áætlaði lögreglan
að á bilinu tvö þúsund til tvö þús-
und og fimm hundruð hefðu verið
í miðbænum þegar mest var. í sum-
ar hefur þó ekki verið óalgengt að
um fimm þúsund manns hafi verið
þar að næturlagi um helgar og til
að mynda voru fleiri í miðbænum
aðfaranótt sl. sunnudags en nóttina
áður. Af samtölum við starfsmenn
lögreglunnar má sjá að skoðanir eru
skiptar á því hvort vandamál er til
staðar og ef svo er;_____________
hvernig það sé tilkomið.
Einn viðmælandi
Morgunblaðsins innan
lögreglunnar sagði að
allt væri gert til að búa
Foreldrar nái í
unglinga undir
sautján ára
koma að því að hlutaðeigandi yfir-
völd þurfi að svara þeirri spurningu
hvort þau vilji að fólk safnist þarna
saman á þessum tíma eða ekki. Ef
ekki; til hverra ráða ætli þau að
grípa? Ef þau hins vegar vilji að
fólk safnist þarna saman þurfi þau
eðlilega að gera sitt til að koma
hlutunum þannig fyrir að fólkið
geti verið þar við þær aðstæður og
í því ástandi, sem eðlilegt geti tal-
ist. Hann segir að unglingar eigi
ekkert erindi í miðborg-
ina að kvöld- og nætur-
lagi um helgar og skorar
á foreldra og unglinga
að hlíta reglum um úti-
vistartíma.
til leikvöll úr miðbænum. Utvarps-
stöðvarnar hvettu fólk allan daginn
til að fara niður í bæ og það við-
horf væri ríkjandi að enginn væri
maður með mönnum nema hann
væri drukkinn. Tuttugu menn væru
á aukavakt hjá lögreglunni, Frí-
kirkjan væri með aðstöðu fyrir
hrakta næturgesti, Rauði krossinn
aðstoðaði og í ákveðnum bygging-
um í bænum væru menn, sem fylgd-
ust með því, sem fram færi, með
Líkamsmeiðingar og betri
aðstaða lögreglunnar
Tilkynnt var um 234 líkamsmeið-
ingar á miðborgarsvæðinu _ í fyrra
miðað við 227 árið 1992. Á fjórða
hundrað einstaklingar voru hand-
teknir í tengslum við þau mál í mið-
bænum. Hlutfallslega flestir voru á
aldrinum nítján til tuttugu og fjög-
urra ára. Fyrstu sex mánuði þessa
árs eru tilvikin 121 á miðborgar-