Morgunblaðið - 30.11.1994, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 30. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 30. NÓVEMBER 1994 29

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
EVRÓPUSAM-
BANDSAÐILD
HAFNAÐ
NIÐURSTAÐA þjóðaratkvæðagreiðslunnar í Noregi varð í sam-
ræmi við skoðanakannanir undanfarinna mánaða. Norska
þjóðin hafnaði aðild að' Evrópusambandinu með 52,5% atkvæða
gegn 47,5%.
Norðmenn voru fyrir þessa atkvæðagreiðslu eina þjóðin sem
gert hafði aðildarsamning við Evrópusambandið og hafnað honum.
I þjóðaratkvæðagreiðslu árið 1972 var aðild að Efnahagsbanda-
lagi Evrópu felld.
Þótt munurinn á milli fylkinga hafi verið aðeins minni nú, tutt-
ugu og tveimur árum síðar, er niðurstaðan eftir sem áður skýr.
Öðru sinni hafa Norðmenn hafnað þátttöku í hinni evrópsku sam-
runaþróun, þrátt fyrir að næstu nágrannaþjóðir þeirra, Svíar og
Finnar, hafi fyrir skömmu ákveðið að gerast aðilar að sambandinu.
Sú staðreynd gerir niðurstöðuna, ef eitthvað er, enn afdráttar-
lausari. Norðmenn voru ekki að hafna aðild að sama Evrópusam-
starfi og 1972. Markmið Evrópusamstarfsins voru þá önnur og
aðildarríkin færri. Þá gátu Norðmenn valið þann kost að standa
fyrir utan ásamt öllum hinum Norðurlandaþjóðunum, að Dönum
undanskildum. Nú völdu Norðmenn að vera eina Norðurlandaþjóð-
in, ásamt íslendingum, sem ekki tekur skrefið inn í Evrópusam-
bandið.
Margar ástæður liggja þar að baki. Aðstæður í Noregi eru um
margt frábrugðnar þeim á hinum Norðurlöndunum. Ekki er langt
um liðið frá því norska þjóðin fékk sjálfstæði frá erlendu valdi
og setur það mark sitt á þjóðarsálina. Þeir eru tregari en hinar
Norðurlandaþjóðirnar til að deila hluta af fullveldi sínu með öðr-
um. Þó að Finnar hafi einnig hlotið sjálfstæði á þessari öld breyt-
ir nálægð þeirra við Rússa því hvernig þeir meta stöðu sína. Finnar
telja sig auka sjálfstæði sitt með aðild en ekki öfugt.
Efnahagslíf Norðmanna er að sama skapi frábrugðið því í ná-
grannaríkjunum. Finnar hafa brýna þörf fyrir nýja markaði eftir
að viðskipti þeirra við Rússa hrundu og efnahagslíf Svíþjóðar
byggist að miklu leyti á fáum risavöxnum fyrirtækjum, sem eru
alfarið háð erlendum útflutningsmörkuðum. Olíuauður Norðmanna
gerir þá efnahagslega sjálfstæðari en nágrannaþjóðirnar og að
sama skapi hafa þeir ekki þurft að ganga í gegnum þrengingar
þær, sem Finnar og Svíar hafa upplifað á síðustu árum.
Þjóðerniskennd Norðmanna og ríkidæmi þeirra eru líklega tvær
meginástæður þess hver niðurstaðan varð.
Urslit þjóðaratkvæðagreiðslunnar eru áfall fyrir Gro Harlem
Brundtiand, forsætisráðherra Noregs, og Verkamannaflokk henn-
ar. Fátt annað hefur komist að í norsku stjórnmálalífi undanfarin
ár en spurningin um það hver afstaða Norðmanna til ESB ætti
að vera. Nú þegar niðurstaða er fengin hlýtur hún að eiga eftir
að hafa mikil áhrif á þróun norskra stjórnmála.
Vandi Brundtland er sá, að hún hefur lagt allt í sölurnar til
að knýja ESB-aðildina í gegn. Hvorki flokkur hennar né norska
verkalýðshreyfingin, sem Verkamannaflokkurinn byggist mikið
á, hafa hins vegar verið einhuga í afstöðu sinni.
Mikilvægasta verkefnið framundan fyrir norska stjórnmálamenn
er að tryggja stöðu þjóðarinnar utan Evrópusambandsins. Þótt
stór orð hafi fallið um EES-samninginn í kosningabaráttunni er
ljóst, að á honum hlýtur framhaldið að byggjast.
Þá er ekki síður mikilvægt að sætta þjóðina á ný. Norska þjóð-
in var klofin eftir þjóðaratkvæðagreiðsluna 1972. Þau sár voru
lengi að gróa og margir telja þau ekki enn gróin að fullu. Nú
hafa þau verið ýfð upp að nýju, og hætta á, að það hafi í för með
sér hatrammari pólitísk átök í framtíðinni. Það hlýtur ekki síst
að vera áhyggjuefni fyrir Norðmenn hversu greinilega fylkingarn-
ar skiptast milli landshluta.
Á næstu árum mun koma í ljós hver verða hin efnahagslegu
áhrif þess að hafna aðild. Fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna héldu
fylgismenn aðildar því fram að sú niðurstaða myndi leiða til fjár-
magnsflótta og minni fjárfestinga í Noregi. Hugsanlegt er að
þessi ákvörðun norsku þjóðarinnar geri það að verkum að Noreg-
ur verður ekki eins álitlegur kostur í augum erlendra fjárfesta og
ef aðildin að ESB hefði verið samþykkt, en það á eftir að koma í ljós.
Úrslitin í Noregi hafa einnig mikil áhrif á stjórnmálaumræður
hér á landi. Undanfarið hefur mikið verið rætt um kosti og galla
þess fyrir íslendinga að sækja um aðild að Evrópusambandinu.
Ganga má út frá því sem vísu að erfiðara verði fyrir talsmenn
aðildar að færa rök fyrir mikilvægi þess að íslendingar sæki um
aðild sem fyrst. Norðmenn eru sú frændþjóða okkar sem líkist
okkur mest. Sjávarútvegshagsmunir Norður-Noregs, þar sem and-
staðan var yfirþyrmandi, eru einnig mjög áþekkir islenskum hags-
munum.
Tal um einangrun íslands, ef allar hinar Norðurlandaþjóðirnar
gengju í sambandið, verður að sama skapi ekki jafnsannfærandi.
Niðurstaðan mun eflaust gera það að verkum að hið norræna
samstarf verður íslendingum hagstæðara en það hefði orðið ef
Norðmenn hefðu gengið í Evrópusambandið. En jafnframt er það
umhugsunarefni fyrir ráðamenn ESB, að tvær miklar fiskveiðiþjóð-
ir í Evrópu hafa kosið að standa utan ESB, þ.e. Noregur og ís-
land, ekki síst vegna sjávarútvegsstefnu bandalagsins.
NORÐMENN HÖFNUÐU ESB-AÐILD
Úrslit ESB-kosninganna í Noregi
Reuter
FYLGISMENN ESB-aðildar voru heldur hnípnir er úrslitin urðu ljós. And-
stæðingarnir gengu hins vegar um göturnar, sungu baráttusöngva og veif-
uðu nei-fánum. Lögreglan hafði nokkurn viðbúnað ef slá skyldi í brýnu
með fylkingunum, en til þess kom ekki.
Tilvisunar-
nr.
19 Finnmark
18 Troms
17 Nordland
13 Sogn og fjordene
16 N-Trondelag
14 More og Romsd.
8 Telemark
4 Hedmark
12 Hordaland
5 Oppland
9 A-Agder
15 S-Trondelag
11 Rogaland
10 V-Agder
3 Ostfold
7 Vestfold
6 Buskerud
2 Akerhus
1 Osló
Allt landið
• *
Hugsjonaþjoð eða
einangruð með olíu?
HVERS vegna sagði norska
þjóðin nei við Evrópusam-
bandsaðild á mánudag-
inn? Anne Enger Lahnste-
in, formaður Miðflokksins og samein-
ingartákn andstæðinga ESB-aðildar,
segir að meirihluti Norðmanna hafí
sameinazt um hugsjónir um sjálf-
stæði, lýðræði, samstöðu með þróun-
arlöndunum og umhverfísvernd.
Gro Harlem Brundtland forsætis-
ráðherra segir hins vegar að það sé
að minnsta kosti hluti skýringarinnar
að stórum hluta Norðmanna líði svo
vel í ríkidæminu, sem gas- og olíu-
auðlindir hafa áskapað þeim, að þeir
sjái enga ástæðu til að breyta til og
takast á við það óþekkta; kjósi held-
ur einangrun.
Fullveldið sett á oddinn
Greiddi meirihluti Norðmanna atkvæði á grundvelli
hugsjóna um sjálfstæði, umhverfísvernd og sam-
stöðu með þróunarlöndum eða hafa Norðmenn það
svo gott í olíuríkidæminu að þeir nenna ekki að
takast á við hið óþekkta? Stjórnmálamenn deila um
orsakimar fyrir því að Norðmenn höfnuðu ESB-
aðild. Olafur Þ. Stephensen segir Norðmenn hins
vegar ekki búna að bíta úr nálinni með innbyrðis
klofning og pólitískar deilur, þótt þjóðaratkvæða-
greiðslan sé afstaðin.
Það er auðvitað staðreynd að
Norðmenn hafa, vegna tekna af olíu-
og gasvinnslu, ekki staðið frammi
fyrir sömu efnahagsvandamálum og
nágrannar þeirra Svíar og Finnar.
Niðurstöður könnunar, sem Scan-
Facts gerði meðal kjósenda fyrir
blaðið Verdens Gang renna stoðum
undir þetta. Af þeim, sem greiddu
ESB-aðild atkvæði sitt, sögðust 56%
hafa gert það til að tryggja frið og
stöðugleika, 42% til að treysta efna-
hagslífíð í sessi, 20% vegna þess að
Noregur þyrfti að hafa áhrif í Evrópu
og 20% vegna umhyggju fyrir um-
hverfínu.
Af þeim, sem greiddu atkvæði á
móti, nefndu hins vegar 54% varð-
veizlu norsks fullveldis sem mikil-
væga ástæðu, 26% áhyggjur af áhrif-
um aðildar á fískveiðar og landbún-
að, jafnmargir töldu ------------------------
byggðastefnuna myndu þjóðin verður
bíða hnekki við ESB-aðild _ m iji. ; _-tt
og 21% óttaðist um heil- MT<* 1 sa"
brigðis- og velferðarkerfið.
Af þeim, sem
við úrslitin
sögðu nei,
voru efnahagsmál ekki nema 18 af
hveijum hundrað efst í huga.
Olíuáhrifín virðast ríkust í þeim
fylkjum, sem mest hafa grætt á olíu-
vinnslunni. Þar sóttu nei-menn víða
í sig veðrið frá þjóðaratkvæðagreiðsl-
unni 1972.
Rauðgræn stefnubreyting?
Anne Enger Lahnstein segir að
nú þurfi að fylgja sigrinum eftir með
áherzlubreytingum í norskum stjórn-
málum. Gildin, sem hafí orðið ofan
á, verði nú að fá meira rúm í stefnu
stjórnvalda. Lahnstein segir að stjóm
Verkamannaflokksins verði að taka
mark á þeim skilaboðum, sem þjóðin
hafi nú sent henni, og halla sér að
flokkum ESB-andstæðinga, fremur
en Hægriflokknum og Framfara-
flokknum.
Erik Solheim, formaður Sósíalíska
vinstriflokksins, segir einnig að nið-
urstaðan í þjóðaratkvæðagreiðslunni
sýni að nú þurfí að leggja áherzlu á
„rauðgræna pólitík", þ.e. betri um-
hverfísstefnu og réttlátari tekjuskipt-
ingu. Thorbjorn Jagland, formaður
Verkamannaflokksins, segir að fyrir
þessi gildi standi ríkisstjórnin einmitt
og sjái ekki ástæðu til að breyta um
stefnu.
Brundtland forsætisráðherra lagði
þvert á móti áherzlu á það á blaða-
mannafundi sínum, sem hófst klukkan
________ tvö aðfaranótt þriðjudags,
að ríkisstjómin myndi
hvergi hvika. Full af bar-
áttumóði, þrátt fyrir að hún
væri greinilega hin versta
vegna úrslitanna, barði frú
Brundtland í borðið og sagði að nú
yrði haldið áfram á sömu braut náins
samstarfs við Evrópusambandið og
stöðugleika í efnahagsmálunum.
EES-samningur treystur
Brundtland lagði ofuráherzlu á að
nú yrði að tryggja að Noregur yrði
áfram hluti af innri markaði Evrópu-
sambandsins með því að treysta
samninginn um Evrópska efnahags-
svæðið í sessi.
Blaðamaður Morgunblaðsins
minnti Brandtland á að hún hefði í
kosningabaráttunni gefið í skyn að
sum ESB-ríki vildu breyta efnisinn-
taki EES-samningsins. Að þessu
sinni tók forsætisráðherrann slíku
víðs fjarri. „Ég hef aldrei sagt að
hið pólitíska innihald myndibreytast.
Við samþykkjum að samræma reglur
i Noregi reglum ESB-ríkjanna. Ég
hef enga ástæðu til að ætla að nokk-
urt ríki muni biðja okkur að breyta
því. Aðalmálið er stofnanirnar, þegar
íbúum EFTA hefur fækkað úr 30
milljónum í fjórar. Það þarf að breyta
eftirlitsstofnuninni, fækka dómurum
og þar fram eftir götunum."
Brandtland sagðist hins vegar
hafa mátulega mikla trú á því, sem
eftir væri af EFTA. „Það er mikill
munur á annars vegar EES-samningi
með sex eða sjö löndum í EFTA-stoð-
inni og tólf í ESB-stöðunni, og hins
vegar EES-samningi, þar __________
sem EFTA-stoðin saman-
stendur af fjórum milljón-
um Norðmanna og tvö
hundruð þúsund íslending-
um,“ sagði forsætisráð- ““~1
herrann.
Nei-flokkar munu gera
Brundtland erfitt fyrir
Hún boðaði framlagningu þing-
skjala, sem tengjast fjárlagafram-
varpi næsta árs, innan viku. „Við
höfum lagt áherzlu á að yrði niður-
staðan nei, væri enn mikilvægara en
ella að viðhalda stöðugleika í efna-
hagsstefnunni," sagði Brandtland.
Ríkisstjórn Verkamannaflokksins
hyggst sem sagt fylgja þeirri stefnu
Brundtland
secjist munu
sitja áfram
að hafa sem allra nánust tengsl við
Evrópusambandið, pólitískt og efna-
hagslega, þótt hún hafí misst af
tækifæri til að hafa áhrif á vettvangi
ESB. En staða stjórnarinnar hefur
auðvitað veikzt við úrslitin í þjóðarat-
kvæðagreiðslunni og búast má við
að flokkarnir, sem börðust gegn að-
ild, muni jafnframt reyna að gera
henni erfitt fyrir í þinginu að halda
þessari stefnu.
Það er því þungur róður framund-
an fyrir stjórn Brundtlands. Hún mun
leggja ofuráherzlu á að tryggja skil-
yrði, sem eru sem líkust þeim, sem
atvinnulíf í ESB býr við, til þess að
halda fjárfestingum í landinu. For-
svarsmenn fjölmargra stórra fyrir-
tækja höfðu boðað fyrir þjóðar-
atkvæðagreiðsluna að fjárfestingar
þeirra myndu færast úr landi, yrði
svarið nei.
En ekki hafa allir áhyggjur af
þessu; einn af leiðtogum ESB-and-
stæðinga í fylkinu 0stfold, sem er
syðsta fylkið við sænsku landamærin,
sat í sjónvarpsviðtali með forstjóra
stærsta fyrirtækis fylkisins, sem var
fremur beygður yfír úrslitunum. „Ný
störf verða ekki vandamál," sagði
nei-maðurinn. „Við sköpum bara
fleiri störf í opinbera geiranum fyrir
peningana, sem við hefðum þurft að
nota í félagsgjaldið í ESB.“
Átökunum er ekki lokið
En erfiðasta verkefni norskra
stjómvalda — og þjóðarinnar allrar
— er að græða þau sár, sem baráttan
um ESB-aðild hefur skilið eftir sig.
Þjóðin er augljóslega tvíklofín, og þar
er klofningurinn milli landsbyggðar
og þéttbýlis mest áberandi.
Já-menn náðu ekki meiri-
hiuta nema í fimm fylkjum
af nítján.
Reiðustu já-mennirnir,
sem rætt er við á götunni,
gefa yfirlýsingar um að þeir muni
flytja til Þýzkalands eða Suður-Afr-
íku fyrst svona fór. Þegar móðurinn
rennur af mönnum, munu þeir þó
væntanlega átta sig á að þeir verða
að lifa með úrslitunum í eins mikilli
sátt og hægt er, og halda friðinn við
þá, sem voru á öndverðri skoðun.
En átökunum milli andstæðra fylk-
inga í norskum stjómmálum er ekki
lokið með þjóðaratkvæðagreiðslunni
um ESB. Það mun koma í ljós á
næstu mánuðum og árum.
íslenskir stjórnmála-
leiðtogar telja úrslit
þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar um mngongu
Noregs í Evrópusam-
bandið mikil tíðindi.
Flestir þeirra sem Morg-
unblaðið ræddi við telja
að raddir sem vilji sækja
um inngöngu Islands í
ESB muni hljóðna.
Davíð Oddsson
Almenning-
ur hafði
betur
DAVÍÐ Oddsson, forsætisráðherra
og formaður Sjálfstæðisflokksins,
sagði eftir að honum höfðu borist
fréttimar til Kína, að hann hefði
frekar búist við að Norðmenn sam-
þykktu ESB-aðild í þjóðaratkvæða-
greiðslunni vegna þess hve gífurleg-
ur áróður hefði verið rekinn af hálfu
stærstu stjórnmálaflokka, fyrir-
tækja, atvinnurekendasamtaka, fjöl-
miðía og annarra helstu ráðaafla
landsins fyrir því að Norðmenn gyldu
aðild jáyrði. Álmenningur í landinu
hefði hins vegar haft betur eins og
stefnt hefði í áður en áróðurssríðið
hófst.
Forsætisráðherra sagðist telja að
úrslitin myndu varla hafa önnur en
jákvæð áhrif á íslandi og kvaðst eiga
von á að þær raddir sem haldið hefðu
því fram að íslendingar yrðu að
sækja strax um aðild að ESB hljóðn-
uðu væntanlega nú enda hefði ein
meginröksemd þeirra sjónarmiða
verið að íslendingar þyldu ekki að
Norðmenn fengju það forskot sem
minni háttar tollafríðindi í ESB
umfram það sem leiddi af EES-
samningnum fælu í sér.
Einnig gæti vart verið við því
búist að íslenska þjóðin samþykkti
svipaðan sjávarútvegssamning og
Norðmenn hefðu nýlega fellt með
gífurlegum mun i sjávarútvegshér-
uðum landsins.
Þó væri hugsanlegt að það gæti
reynst Norðmönnum snúið að vinna
sig út úr þeim óvarlegu ummælum
sem látin hefðu verið falla um EES-
samninginn í hita leiksins síðustu
daga fyrir þjóðaratkvæðagreiðsluna.
Ekki væri þó ástæða til að búast
við að Norðmönnum myndi mæta
snúið viðmót í Brassel; Evrópusinnar
þar gætu varla sakað Gro Harlem
Brundtland um að hafa dregið af sér
í baráttunni. Hún hefði lagt allt und-
ir og miðað við það og þau svör sem
íslendingar hefðu fengið [ Brussel í
sumar væri ekki ástæða til að búast
við öðru en góðum viðtökum í Bruss-
el. Hugsanlegur kostnaður Norð-
manna við að halda uppi stofnana-
þætti EES yrði ekki nema brot af
því sem nettóframlag landsins til
sjóða ESB hefði orðið og sá kostnað-
ur ætti ekki að vefjast fyrir neinum
eða koma í veg fyrir samkomulag.
Jón Baldvin
Hannibalsson
Niðurstaðan
ekki óvænt
JÓN Baldvin Hannibalsson utanrík-
isráðherra og formaður Alþýðu-
flokksins segir að sú ákvörðun Norð-
manna að hafna aðild að Evrópusam-
bandinu í þjóðaratkvæðagreiðslu
hafí ekki komið sér á óvart.
Jón Baldvin sagði að fyrir niður-
stöðunni væru einkum tvær ástæð-
ur. Noregur væri nú á sérstöku
blómaskeiði sem olíu- og gasríki og
skjótfenginn auður hefði aukið Norð-
mönnum sjálfstraust en jafnframt
kynt undir þjóðemishyggjunni.
„Þennan auð hafa þeir notað til
ótæpilegra ríkisstyrkja og byggða-
stefnuframkvæmda, ekki síst í norð-
urhlutanum. Samkvæmt opinberum
kjörum eru lífskjör þar umtalsvert
betri en á Óslóarsvæðinu, beinlínis
vegna styrkjanna. Það var þessi ótti
annarsvegar þyggjenda byggða-
stefnunnar og hins vegar opinbera
geirans um að að þeim yrði þrengt,
sem réði úrslitum," sagði Jón Bald-
vin.
Utanríkisráðherra sagði að þegar
Norðmenn felldu aðild að EB árið
1972 hefðu þeir staðið við upphaf
olíuævintýrisins. „Þá var valið ekki
um að vera viðskila við aðrar Norður-
landaþjóðir, sem eru þeim nánastar
þrátt fyrir allt og þá var ekki jafn-
mikið í húfi um að vera með í samr-
unaferlinu í Evrópu, sem heldur nú
áfram án Noregs. Ákvörðunin nú er
því miklu stærri og mun hafa mun
meiri afleiðingar þegar fram líða
stundir," sagði Jón Baldvin.
Hann nefndi að það fyrsta sem
Norðmenn myndu uppgötva er ytri
tollmúr ESB gagnvart Svíum. Norð-
menn hafí séð Svíum að langmestu
leyti fyrir fískmeti og nú þýddi ekki
að ræða við Svía um tolla heldur
Brussel.
Þegar Jón Baldvin var spurður
hvort ákvörðun Norðmanna þýddi
ekki að umræður um umsókn íslands
að ESB legðust af, svaraði hann að
það væri íslenskt mál og kæmi þessu
ekki við. „íslendingar eiga að ákveða
það sjálfir og meta sína kosti á
grandvelli íslenskra hagsmuna.
Norðmenn kusu ekki fyrir okkur,“
sagði Jón Baldvin.
Þorsteinn Pálsson
Gæti orðið
erfiðara að
breyta EES
ÞORSTEINN Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra segist telja að það hefði
ekki skipt sköpum þótt úrslit hefðu
orðið á annan veg í Noregi. Sú niður-
staða sem varð gæti þó haft það í
för með sér að erfiðara yrði að ná
fram nauðsynlegum breytingum á
EES-samkomulaginu en hefðu ís-
lendingar verið einir aðilar að því
máli.
„En það eru stundarhagsmunir
hvað þessa niðurstöðu varðar. Ef
horft er til lengri tíma er það mitt
álit að við eigum sameiginlega hags-
muni með Noregi og í því ljósi getur
verið nauðsynlegt að þjóðirnar vinni
saman á ýmsum sviðum. Það er
nauðsynlegt fyrir báðar þjóðirnar að
leysa ágreiningsmál sem fyrst.“
Aðspurður um það hvort Þorsteinn
teldi að niðurstaðan hefði áhrif á
deilurnar um veiðar í Smugunni
sagði hann að það væri erfitt að
segja fyrir um áhrif á deilur við
Norðmenn um veiðar í Barentshafi
á þessu stigi. „Ég held hins vegar
að það hljóti að vera hagsmunir
beggja þjóða að eyða alvarlegum
ágreiningsefnum í þessum málum
og virðist í ýmsum efnum nauðyn-
legt að við stöndum saman í hagsmu-
nagæslu okkar gagnvart ESB.“
Björn Bjarnason
Söguleg
niðurstaða
„NORÐMENN hafa hafnað aðild að
samstarfi Evrópuþjóðanna í annað
sinn og er það í sjálfu sér söguleg
niðurstaða. Ég tel að ákvörðunin
hafí varanleg áhrif í Noregi og hægi
á samrunaþróuninni í Evrópu. Svíar
og Finnar velti því til dæmis meira
fyrir sér en ella hve langt þeir geti
gengið á samrunabrautinni. Danir
eru þegar hikandi,“ segir Bjöm
Bjarnason, formaður utanríkismála-
nefndar Alþingis.
„Fyrir okkur íslendinga hefur
ákvörðunin þau áhrif að EFTA verð-
ur ekki lagt niður og stofnanirnar í
Brssel sem fylgjast með framkvæmd
EES-samningsins á vegum EFTA-
ríkjanna starfa áfram í samvinnu
okkar og Norðmanna. Varðandi af-
stöðu íslendinga til frekari tengsla
við Evrópusambandið leiðir ákvörð-
un Norðmanna til þess að þeir sem
eru ákafastir í að mæla með aðild
íslands að Evrópusambandinu verða
að finna aðrar röksemdir en þær sem
þeir hafa notað undanfarnar vikur
og mánuði,“ sagði Björn.
Halldór Asgrímsson
Sjávarút-
vegur réð
úrslitum
„ÉG TEL að þetta ætti að hafa þau
áhrif hér á Islandi að umræðunni
um hugsanlega aðild íslands að ESB
væri hætt,“ sagði Halldór Ásgríms-
son, formaður Framsóknarflokksins.
„Það er enginn vafí í mínum huga
að það var sjávarútvegssamningur-
inn sem réð úrslitum. Byggðirnar í
N-Noregi og á Vesturströndinni gátu
ekki sætt sig við að ganga inn í ESB
og ég er ekki í nokkrum vafa um
að íslendingar hefðu kolfellt slíkan
samning."
Halldór kvaðst telja að þessi tíð-
indi yrðu til þess að Norðmenn yrðu
áhugasamari við að styrkja norrænt
samstarf. „Þetta þýðir líka að við
munum semja við Noreg um sam-
skiptamál milli landanna, t.d. að því
er varðar Barentshafið, síldina og
fleiri málefni á sviði sjávarútvegs.
Það tel ég af hinu góða,“ sagði
Halldór. Aðspurður kvaðst ekki telja
að niðurstaðan hefði þau áhrif að
greiða fyrir samningum í deilunni
en ljóst væri að Norðmenn munu
ekki geta fengið ESB til að beita sér
í deilunni.
Þá sagði hann að Norðmenn kæm-
ust ekki hjá því eftir þessa niður-
stöðu að gera margvíslegar breyt-
ingar í sínum landbúnaði til að geta
selt vörur á sambærilegu verði og í
Svíþjóð, ella liggi fyrir að mikill inn-
flutningur á vöram verði vestur yfír
landamærin frá Svíþjóð til Noregs.
Ólafur Ragnar
Grímsson
Lærdóms-
ríkt fyrir
Islendinga
„ÞAÐ er alvarlegt áfall fyrir þróun
Evrópusambandsins að eitt traust-
asta lýðræðisríki í Evrópu, sem er
með betri skipan á sínu efnahagslífi
en flest önnur ríki í álfunni, skuli
hafna inngöngu,“ sagði Ólafur
Ragnar Grímsson, formaður Alþýðu-
bandalagsins.
Ólafur Ragnar sagði lærdómsríkt
fyrir íslendinga að eftir víðtæka og
vandaða umræðu í Noregi skyldi
niðurstaðan í þeim hlutum landsins
sem væru efnahagslega líkastir okk-
ur hafa orðið sú að 60-90% kjós-
enda hefðu sagt nei.
Sá fjöldi hefði aðhyllst sams kon-
ar efnisrök og forystusveit Alþýðu-
bandalags, Sjálfstæðisflokks o.fl,
hefði haldið fram því til stuðnings
að ekki væri skynsamlegt fyrir Is-
lendinga að sækja um aðild að ESB.
Á sama hátt væru formaður Alþýðu-
flokks og aðrir sem beitt hefðu sér
fyrir að gera ESB-aðild að höfuð-
máli íslenskra stjórnmála komnir að
endastöð.
„Það er ljóst að þegar þijú
Norðurlandaríki eru innan ESB þá
getur Evrópusambandið ekki farið
að beita sér með neikvæðum hætti
gegn okkur. Það væri líka hæpið
fyrir ESB að láta standa sig áð refsi-
valdi gagnvart ríkjum sem ekki vilja
sækja um eða hafa fellt það í þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Við munum þróa
samskipti við ESB, með Noregi og
Liechtenstéin innan EES og með
Noregi og Sviss innan EFTA,“ sagði
Ólafur Ragnar Grímsson.
Kristín Ástgeirsdóttir
Auðveldar
okkur
framhaldið
ÉG hejd að það verði betra fyrir
okkur íslendinga að semja um fram-
haldið með Norðmenn okkur við hlið
þannig að mér léttir við þetta þótt
þetta komi ekki á óvart,“ sagði Krist-
ín Ástgeirsdóttir, þingmaður
Kvennalista.
„Ef Norðmenn hefðu farið inn
hefði þunginn í umræðunni um það
að á Island sækti um aðild aukist
en ég held að þetta dragi úr þeirri
umræðu, hægi á ferlinu og auðveldi
okkur að skoða málin og hugsa okk-
ar mál. Óttinn við einangrun hlýtur
að minnka við þetta,“ sagði Kristín.
Kristín sagðist telja að niðurstað-
an hefði ekki mikið að segja fyrir
samskipti Islands og Noregs sem
hefðu alltaf verið góð að frátaldri
deilunni um Barentshafið. „Ég trúi
því að samskiptin verði góð áfram.
Við eigum mikilla sameiginlegra
hagsmuna að gæta og eigum að
snúa okkur að þeim, ekki síst að
standa vörð um lífríki hafsins," sagði
Kristín Ástgeirsdóttir.
Jóhanna Sigurðardóttir
Afgerandi í
N-Noregi
„ÞAÐ er ljóst að sjávarútvegssamn-
ingurinn hefur spilað þarna inn í og
haft mjög afgerandi áhrif í Norður-
Noregi þar sem 70-80% sögðu nev,
þetta eru þau landssvæði sem eru
líkust okkur í atvinnuháttum og
hafa lagst gegn þessu,“ sagði Jó-
hanna Sigurðardóttir. Hún sagði að
áróður baráttumanna fyrir aðild um
að þessi hiðurstaða ýtti undir ein-
angrun landsins og drægi úr fjárfest-
ingum hefði greinilega ekki bitið á
kjósendur.
Jóhanna kvaðst telja niðurstöðuna
líklega til að hafa tvíþætt áhrif á
samskipti íslands og Evrópusam-
bandsins. „Samkeppnisstaða okkar
verður hagstæðari, við höfum sterk-
ari stöðu gagnvart Smuguveiðunum,
og það má líta svo á að þær breyting-
ar sem gera þarf á stofnana- og
eftirlitsþættinum innan EES verði
okkur ekki eins dýrar og ef Norð-
menn hefðu samþykkt aðild,“ sagði
Jóhanna.
Hún kvaðst telja að þessi niður-
staða yki jafnvægi í norrænu sam-
starfí en benti á að ýmsir hefðu tal-
ið að staða íslands til samninga við
ESB yrði vænlegri ef landið stæði
eitt aðildarríkja EES utan sam-
bandsins.
„Ég held að við hljótum að kapp-
kosta að veija innihald EES-samn-
ingsins, og ég held að allar vonir
standi -til þess að það takist. Það
væri afleitt fyrir okkur að þurfa að
taka upp samninginn og gæti leitt
til að settar yrðu fram nýjar samn-
ingskröfur varðandi fískveiðiheim-
ildir,“ sagði Jóhanna og kvaðst telja
að íslendingar hlytu nú að fara fram
á viðræður við Norðmenn um hvern-
ig sameiginlegir hagsmunir þjóð-
anna verði best tryggðir.