Morgunblaðið - 30.11.1994, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 30. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
New York,
New York
SKOÐUNARFERÐ í New York City; ekkert venjuleg!
FLUGIÐ með US Air frá Or-
lando í Florida til New York City,
NY, var ósköp venjulegt flug að
öðru leyti en því, að undirskráður
var dæmdur í sekt fyrir yfírvigt á
farangri með alla sína pensla,
striga, papirosa, liti, einkum
Grumbacher, beztu liti heims, og
svo hinar og þessar græjur.
Þetta fór hins vegar allt vel.
Það var fátt í vélinni, alveg sára-
fátt eins og í rútubíl á leiðinni
•!#eykjavík-Akureyri að vetri til.
Yfirflugfreyjan, gerðarleg ít-
ölsk/írsk donna, ungleg af 45 ára
konu að vera, tifaði um þotuna,
Boeing 757, og minnti helzt á
gazellu, sem ekki er amalegt fyrir
kvenmann á bezta aldri — hennar
aldri. Hún var teiknuð á færi án
þess að hún sæti fyrir — þetta var
eins og að skjóta fugl á fleygiferð.
Hún virtist hafa gaman af og veitti
því toppþjónustu og afar hlýlegt
bros. Það voru einar þijár fiug-
freyjur, sem komu og fóru og
stjönuðu við mann ‘óg spurðu hvort
undirskráðan vanhagaði um eitt-
hvað og var hann því orðjnn tölu-
_yert uppveðraður, þegar lent var
á La Guardia flugvellinum í New
York. Að teikna flugfreyju á ferð
í farþegaþotu getur orðið að ár-
áttu hjá einum „Kiinstler", ef hann
á annað borð kemst upp á bragð-
ið. Hún Nancy Pirolli (svo hét
hún) er ekki frá New York, hún
er frá Boston og kaþólsk. Boston
er mikið írsk og ensk og kennd
við Nýja England. Þaðan eru
Kennedýarnir og Eddie Boy var
að sigra í tvísýnum kosningum.
New York City
Og nú tók Enn Væ við (NY) —
þessi undursamlega stórborg —
heimsborgin — „This Wondrous
Metropolis" eins og hún er kynnt
í ferðapésa. Það er ekki 'ófsagt:
Hún er bæði ógnvekjandi og yndis-
leg, ægifögur og rosaleg og líkist
engri annarri stórborg í heiminum.
Engin borg í víðri veröld kemst í
hálfkvisti við hana og að kynnast
henni og lifa og hrærast í henni
er eins og einhver sagði „shatter-
ing experience“, lífsreynsla, sem
hristir upp í manni; breytir jafnvel
sjálfsvitund og kennir manni að
lifa og meta lífið þúsund sinnum
meira en nokkru sinni áður. NYC
er eins og áskorun. Það er dýrð-
legt að upplifa fyrir þá, sem eru
þannig skapi farnir, að þeir eru
sýknt og heilagt að leita að
ögrandi umhverfi. New York er
spennandi borg eins og kvenmað-
ur, sem ekki er hægt að yerða
leiður á, staður, blessunarlega laus
við úldna hversdagsmennsku, sem
einkennir svo margt í Skandin-
avíuborg í Evrópu. Ameríka er
land tækifæra, einkaframtaks,
land gullinna tækifæra, land and-
artaksins, sem breytist og getur
breyzt í eilífð eins og hamingju-
stund í tilhlökkunarástandi.
Sýnishorn af öllum
þjóðum heims
Grand artisto Mr. Richard Bern-
et, prófessor við tvo listaháskóla
í NYC, myndhöggvari, málari og
New York er ógnvekj-
andi og yndisleg, ægi-
fögur og rosaleg borg.
Steingrímur St.Th.
Sigurðsson segir hana
líkjast engri annarri
stórborg í heiminum í
þriðja reisupistli sínum
frá Bandaríkjunum.
teiknari, er karakter, sem greinar-
höfundur hafði kynnzt í Chartres
og í París fyrir þremur árum. Tek-
izt höfðu með þeim náin kynni og
vinátta, sem lyktaði með heimboði
til NYC og afnotum af vinnustofu
Bemets, Dick eins og hann er
kallaður. Stúdíóið hans er í Soho
á 66 Grand Street - Apt. 3, New
York, NY 10013 - í Greenwich
Village, sem Ezra Pound, skáldið
— poeta maxima — talar um í
bréfum sínum, sem eru álíka
skemmtileg og bréf Matthíasar
Jochumssonar, en Ezra lýsir hverf-
inu sem nægtabrunni hugljóm-
unar. Greenwich Village er gætt
sterkara andrúmslofti og jafnvel
meiri orku og lífsþokka fyrir lista-
menn en Rivage Gauge — Vinstri
bakkinn í París. Þarna eru sýnis-
horn af öllum þjóðum heims. Þarna
er mannkynið í sinni athyglisverð-
ustu mynd. Og það er engu líkt
að vakna þama í Village snemma
á morgnana og trimma svolítið —
gera jafnvel Möllerinn — og fá sér
svo café noir með kanel-snúð — í
einhveiju kaffihúsinu, sem opnar
fyrir allar aldir. Hitta og blanda
geði við hvítrússneska landflótta
óperasöngkonu, austurrískan
fiðluleikara (virtuso), pólskan leik-
ara, ítalskan listmálara, sem líkist
Modigliani sáluga í útliti, franskt
ljóðskáld, kvikmyndaleikara frá
Texas með Clint Eastwood hatt,
tónskáld frá Paraguay, dansara
frá Nýja Sjálandi — og svo blaða-
mann, sem hafði verið í Viet Nam.
Svona mætti lengi telja. Svo
byijaði dagurinn með „action“ og
varð „a great day“. Farið í St.
Patricks dómkirkjuna á 53. Street
í messu og þakkargjörð og bænar-
gjörð og síðar um daginn litið inn
í gallerí og skoðaðar sýningar í
hverfinu. Um kvöldið var skálmað
upp í Little Italy og borðaður ljúf-
fengasti matur í heimi (Italian
food is like fulfilled lovemaking).
Fyrir valinu var Paolucci’s Re-
staurant (Ristorante) á 149. Mul-
berry Street, sem sama fjölskyldan
hafði átt og rekið gegnum þijár
kynslóðir. „Opið sjö daga vikunn-
ar“, auglýsa Italianos og svo bæta
þeir þessu við: „Mulberry Street
as it used to be“ — Mulberry-gat-
an eins og hún var í gamla daga.
Þar borðaði greinarhöfundur dýr-
ustu máltíðina, en þá beztu allan
tímann í júess. Yfirþjónninn sýndi
sérstaka íssvala kurteisi. Eigand-
inn og vinur hans, báðir við aldur,
spiluðu fjárhættuspil við næst-
næsta borð. Stundum söng við ít-
alskan, þegar hiti færðist í leikinn.
Þeir brostu hins vegar ótrúlega
hlýlega til gestsins, sem var í
splunkunýjum sparifötum, keypt-
um á Broadway, talsvert djarfleg-
um fýrir mann, sem er fæddur sjö
Fjaraustur
og verðmætamat
Embættismenn, ráðherrafrúr og sjúkraliðar
lækni, Bimi Önundar-
syni, uppsafnað ótekið
námsleyfi í sex mán-
uði. Var það gert til
þess að liðka fyrir því
að maðurinn hætti
störfum hjá Trygg-
ingastofnun þar sem
hann sætti skattrann-
sókn (sem síðar leiddi
til sakfellingar). Átti
sá starfslokasamning-
ur stærstan þátt í því
að Guðmundur Árni
Stefánsson, fyrrver-
andi heilbrigðisráð-
herra, varð að segja
Ólína Þorvarðardóttir
dagblaðanna þegja
þunnu hljóði og sjálf-
skipaðir siðapostular'
hafa hægt um sig.
Dagpeningar
ráðherrafrúnna
Ekki alls fyrir löngu
var einnig frá því
greint að dagpeningar
og ferðakostnaður
vegna maka ráðherra
nam á síðasta ári um
fjóram milljónum
króna. Er þá ótalinn
kostnaður vegna tíðra
utanferða ráðherr-
í SÍÐUSTU viku var frá því
greint í fjölmiðlum að hátt settum
embættismönnum ríkisins væra
greidd allt að þriggja ára laun eft-
ir að þeir hefðu hætt störfum, og
jafnvel tveggja til þriggja milljón
■^róna uppbót að auki. Kom þetta
fram í svari forsætisráðherra- við
fyrirspurn á Alþingi íslendinga.
Úrelding embættismanna
Af svarinu virðist ljóst að samn-
ingar sem þessir séu viðtekin venja
í stjórnsýslunni, a.m.k. hafa þeir
verið gerðir í forsætisráðuneyti,
samgönguráðuneyti og umhverfís-
ráðuneyti. Þær eru því ófáar millj-
ónimar sem rannið hafa úr ríkiss-
kassanum til þess að friðþægja
fyrir „tilfærslu" embættismanna
jsem af einhveijum ástæðum þarf
að flytja úr því starfi sem þeir
gegna.
Það vakti athygli mína að sam-
kvæmt svari forsætisráðherra
gerði heilbrigðis- og trygginga-
ráðuneytið engan starfslokasamn-
ing í tíð núverandi ríkisstjómar.
Hinsvegar heimilaði það ráðuneyti
að Tryggingastofnun ríkisins
greiddi fyrrverandi tryggingayfir-
af sér sem félagsmála-
ráðherra eftir mikið fjölmiðlafár
og hávær hneykslunarhróp leiðar-
höfunda og pólitískra andstæð-
inga.
Ekki hefur þess orðið vart í
umræðunni að þessu sinni, að
nokkkur ætli að krefjast afsagnar
forsætisráðherra eða annarra ráð-
herra, vegna framkominna upplýs-
inga um kostnað ríkisins við úreld-
ingu embættismanna. Ekki er
heldur að sjá að neitt fjölmiðlafár
sé í uppsiglingu. Leiðarahöfundar
anna sjálfra, hvað þá
heldur risnu þeirra og annarra
opinberra embættismanna, bif-
reiðastyrkja og annarra fríðinda,
sem vafalítið vega þungt.
Við þá umfjöllun rifjaðist upp
fyrir mér lítil frétt í einhveiju dag-
blaðanna þar sem greint var frá
heitum umræðum í breska þinginu
vegna ferðakostnaðar maka þar-
lendra ráðherra. Hafði sá kostnað-
arliður numið 1,5 milljón króna á
síðasta ári, og þótti vel í lagt hjá
milljónaþjóðinni. Var þó ekki um
að ræða nema ríflega þriðjung
þeirra fjármuna sem íslenska ríkið
spanderar í ráðherrafrúr í okkar
tvöhundruð og fimmtíu þúsund
manna samfélagi.
Ýmis rök hafa verið færð fram
með þeirri tilhögun sem er við sjálf-
virkar greiðslur til maka ráðherra,
m.a. vísað til óskilgreinds „starfs-
álags“ þeirra. Slík rök fela í sér
óskráða viðurkenningu á því að
makinn taki á sig óbeinar kvaðir
vegna starfa ráðherrans og ferða.
„Kröfuharka“ sjúkraliða og
hið „þrönga svigrúm"
Maður skyldi ætla í ljósi þess
sem að ofan er sagt, að aðrir þjón-
ar ríkisins gætu búist við sambæri-
Er ólíku saman að jafna
samningalipurð ríkisins
við hátt setta embættis-
menn og ferðaglaðar
ráðherrafrúr, segir
Olína Þorvarðardóttir,
eða láglaunaða kvenna-
stétt sem heilbrigðis-
kerfíð má síst án vera.
legum skilningi og viðurkenningu
á framlagi sínu. Því fer þó víðs
fjarri. Nægir í því sambandi að líta
á launakjör sjúkraliða og þá hörku
sem hlaupin er í kjaradeilu þeirra
og ríkisins. Eins og alþjóð veit, þá
áram eftir fyrri heimstyrjöld. Að
lokinni máltíðinni var farið á ann-
an stað, afar Italiano, Café 121
og beðið um capaccino sterkt.
Stutt þaðan í Little Italy er Frans-
iscana-kirkja. Þangað var ljúft að
koma.
New York kvödd
ofur hægt
Veðrið var alltaf hlýtt öll kvöld
og alla daga í New York í þessari
dvöl. Þama á veitingahúsunum í
Chinatown og í Little Italy voru
borð og stólar höfð undir berum
himni eins og í París og ekki síðri
stemmning en þar. Það var eins
og hver dagur yrði að tveim dög-
um. Hvers vegna? Dagurinn var
alltaf tekinn snemma, gengið til
náða iðulega ekki seinna en klukk-
an tíu á kvöldin, en þá hafði verið
skrifað og skissað og skoðað
16-17 klukkustundir af starfs-
gleði.
Ævintýrinu í New York og í
Bandaríkjunum lauk á Kennedy
Air Port í afgreiðslu Flugleiða —
Iceland Air — þar er þjónusta og
viðmót eins og annað, sem „Litli
spörfuglinn" hefur upp á að bjóða.
Time Magazine birti grein um
„The Little Sparrow" fyrir all-
mörgum áram sem vakti athygli
um gjörvallan heim. Það var líf-
snauðsynlegt að kveðja New York
afar hægt eins og ástvin eða ijöl-
skyldu.
Ferðin heim var ótrúlega snögg
undir stjórn kapteins Óskars Sig-
urðssonar Þorsteinssonar fyrrum
lögguforingja sem sá er þetta ritar
hafði kynnzt sumarið 1958, þegar
kapteinninn, þá barnungur, var í
síldarflugi og eftirliti dag eftir dag
fyrir norðan. Þijátíu og sex ár eru
liðin síðan. Og sú gerðarlega hálf-
danska Madame Jutta Hjaltested
var ofursti flugfreyjanna, en Juttu
hafði greinarhöfundur teiknað á
seviettu á Joe’s Bar í New York
1970. Þetta flugleiðafólk er sómi
íslands, agað og elskulegt og
skemmtilegt yfirleitt og hefur sótt
lífslærdóm og reynslu og víðsýni
á framandi staði, ekki sízt New
York City, þessa kosmisku borg,
sem menn annaðhvort hata eða
elska — og elska þá mikið!
Höfundur er listmálnri og
rithöfundur.
jaðrar við neyðarástandi á heil-
brigðisstofnunum landsins af þeim
sökum. Óneitanlega skýtur það
skökku við að ein ráðherrafrú -
a.m.k. sú þeirra sem ferðast mest
- skuli vera dýrari í rekstri (1,2
mkr./árl.) en einn sjúkraliði sem
vinnur allan ársins hring hjá hinu
opinbera (750-900 þús./árl.).
Að undanförnu hafa lesendur
dagblaða haft fyrir augum sér al-
vöruþrungnar yfirlýsingar tals-
manna ríkisvaldsins um hið þrönga
„svigrúm“ sem væri til kauphækk-
ana. Hefur verið látið í það skína
að sjúkraliðar væra í kaldrifjuðum
aðgerðum, og að neyðarástandið á
sjúkrastofnunum landsins væri al-
farið þeirra sök. Við nánari eftir-
grennslan hefur þó komið í ljós,
að á sumum þeirra deilda þar sem
ástandið hefur verið sagt einna
verst, hafa yfirmennirnir verið í
sólarlandaferðum og sumarfríum,
þrátt fyrir hina „stóru neyð“. Það
hefur líka farið lágt í þessari um-
ræðu allri, að kjarasamningar
sjúkraliða voru lausir mánuðum
saman, án þess að ríkið virti þá
viðlits, eða gerði minnstu tilraun
til þess að forða verkfalli, og þar
með því neyðarástandi sem nú er
að verða staðreynd.
Er ólíku saman að jafna samn-
ingslipurð ríkisins við hátt setta
embættismenn og ferðaglaðar ráð-
herrafrúr, eða láglaunaðra
kvennastétt sem heilbrigðiskerfið
má síst án vera.
Höfundur er
bókmenntnfræðingur og
stundnkennnri við Háskóln
íslnnds.