Morgunblaðið - 01.12.1994, Blaðsíða 56

56 FIMMTUDAGUR 1. DESEMBER 1994
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÞORGEIR SIG URÐSSON
Þorgeir Sig-
urðsson var
fæddur á Stóra-
Fjarðarhorni í
Strandasýslu 17.
júlí árið 1908 og
andaðist 4. nóvem-
ber síðastliðinn á
St. Jósefsspítala í
Hafnarfirði. For-
eldrar hans voru
hjónin Sigurður
Þórðarson, bóndi,
Stóra-Fjarð-
arhorni, og kona
hans Kristín Ingi-
björg Kristjáns-
dóttir frá Fjarðarhorni í Hrúta-
firði. Þorgeir átti sjö systkini.
Þau voru: Sigurður bóndi í
Hvítárdal, dáinn; Guðrún, hús-
freyja á sama stað, dáin; Jón
bóndi á Stóra-Fjarðarhorni,
dáinn; Sigríður húsfreyja á
Kollufjarðarnesi, síðar á
Hólmavík; Þórður bóndi í Þrúð-
árdal, síðar á Undralandi, dá-
inn; Hjörtur bóndi á Undra-
landi, flutti til Akureyrar, síðar
að Selfossi; Valdimar, verslun-
armaður á Akureyri, dáinn.
Trésmíði lærði Þorgeir hjá
Magnúsi Magnússyni, snikkara
á Hólmavík. Tókst mikil vinátta
með þeim og lét Þorgeir elsta
son sinn heita í höfuðið á hon-
um. Hinn 4. júní árið 1932
kvæntist Þorgeir Kristbjörgu
Pálsdóttur, dóttur hjónanna
Þorsteinsínu Guðrúnar Brynj-
ólfsdóttur frá Broddadalsá og
Páls Gíslasonar, bónda og odd-
vita á Víðidalsá. Kristbjörg var
mikil sæmdarkona og bjó
manni sínum og börnum frá-
ÞORGEIR var alla tíð mikill
Strandamaður, sem dæmi tek ég
smá sögu því til staðfestingar:
Stuttu eftir að Þorgeir og Krist-
björg giftust gaf tengdafaðir hans
þeim land undir sumarhús. Síðar,
er þau fluttust til Reykjavíkur, gaf
Þorgeir Átthagafélagi Stranda-
+ Sveinn Ragnai* Brynjólfs-
son fæddist í Ólafsfirði 26.
maí 1955. Hann lést af slysför-
um 19. nóvember síðastliðinn
og fór útför hans fram frá
Akureyrarkirkju 25. nóvember.
„ÞEIR sem guðirnir elska deyja
ungir.“
Föstudaginn 18. nóvember kom
ég heim úr utanlandsferð vegna
starfs míns. Það sem eftir var dags-
ins og laugardag var ég önnum
kafinn. Á sunnudag hófst langþráð
orlofsferð okkar hjóna, vikudvöl á
Bretlandseyjum, en hún varð þó
ekki með þeim gleðibrag sem við
höfðum ætlað.
Á laugardagskvöld barst okkur
sú harmafregn að Sveinn Ragnar
Brynjólfsson hefði látist af slysför-
um þá um daginn. Eina huggunin
er, að það mun hafa gerst svo hratt
sem hendi væri veifað, hann hafi
látist samstundis. Nóg er samt og
metr en nóg.
Sveinn og Guðlaug kona mín
voru systraböm og hann góður vin-
ur okkar þó samfundir hafi verið
of fáir. Mæður þeirra, Sigurbjörg
og Jófríður, eru meðal tólf bama
Helga Jóhannessonar og konu hans
Guðrúnar Pálínu Jóhannsdóttur í
Syðstabæ í Ólafsfirði.
Sveinn ólst upp í foreldrahúsum
á Ólafsfirði þar sem faðir hans var
símstöðvarstjóri og um langa hríð
einnig kaupmaður. Hann var enn á
barnsaldri þegar móðir hans varð
fyrir miklu áfalli og missti heilsuna.
Faðir hans hafði ekki verið heilsu-
hraustur og áfall móðurinnar varð
fjölskyldunni allri þungt í skauti.
Ekki er að efa að það hefur haft
bært heimili. Hún
andaðist 8. desem-
ber 1969. Eignuðust
þau hjón fimm
börn: 1) Magnús, f.
27.8 1932, kvæntur
Margot Hausler,
eiga þau þrjú börn.
2) Ingimar, f. 6.12
1935, fyrri kona
hans var Elisabet
Þorgeirsson, eign-
uðust þau tvær dæt-
ur. Seinni kona
hans heitir Judy
Þorgeirsson og eiga
þau líka tvær dæt-
ur. 3) Erla, f. 4.3 1938, gift
Brynjólfi Sæmundssyni, eiga
þau einn son. 4) Páll, f. 22.4
1941, kvæntur Kristínu Láru
Þórarinsdóttur, eiga þau þijú
börn. 5) Ágúst, f. 8.2 1947,
kvæntur Valgerði Björnsdóttur
og eiga þau þijú börn. Börn
þeirra og bamabörn komust öll
vel til manns. Fyrstu árin
bjuggu þau hjón á Víðidalsá hjá
foreldrum og tengdaforeld-
mm, og sótti Þorgeir þá vinnu
til Hólmavíkur og fluttust þau
þangað sex ámm síðar. Rak
hann þar smíðaverkstæði. Árið
1963 fluttust þau hjón til
Reykjavíkur, fyrst starfaði Þor-
geir hjá Nývirlya. Fljótlega
byggði hann sér íbúðarhús í
Goðatúni 14 í Garðabæ og fékk
hann leyfi til að hafa tvöfaldan
bílskúr, sem síðar varð svo
verkstæði hans og elsta sonar
hans, sem vann þar ávallt með
honum. Útför Þorgeirs fór
fram frá Fossvogskirkju 11.
nóvember.
manna þennan skika til að byggja
sumarhús fyrir félagið. Félagið
fékk skipt á landi og nú er risið
stórt og gott sumarhús, Strandas-
el, öllum Strandamönnum til
ánægju, er þangað leita.
Þegar Þorgeirs Sigurðssonar er
minnst leita ósjálfrátt á hugann
mikil áhrif á börn þeirra, að horfa
upp á hana hjálparlausa og eiga
hana ekki lengur að sem hina sterku
og óbifanlegu hjájparhellu eins og
alltaf áður. Á Ólafsfirði bjuggu
ekki aðeins afi og amma í Syðstabæ
heldur einnig nokkur móðursystkin
þeirra og fjölskyldur. Var börnun-
um um sinn skipt á heimili þeirra,
en að nokkrum mánuðum liðnum
kom faðir þeirra heimilinu og ljöl-
skyldunni saman aftur og hélst svo
þar til hann féll frá fyrir aldur fram.
Áfram nutu þau systkin hjálpar úr
frændgarði og voru þar ávallt þeirra
önnur heimili þegar einhvers þurfti
við. Aðstæður sem þessar geta ver-
ið erfiðar bömum og unglingum og
setja oft slíkt mark á manninn að
fylgir ævilangt. En Sveinn hafði
strax á unga aldri skýra hugsun
ogyfírvegun ogyfirvann sjálfurþau
augnablik og áhrif. Alltaf athugull,
hljóðlátur og hægur í fasi óx hann
til þroska og manndóms án nokk-
urra hnökra á þessu viðkvæma
æviskeiði.
í báðar ættir átti Sveinn til hæfí-
leikafólks að telja. Hann var enda
búinn góðum manndómskostum og
ríkulegum hæfíieikum til hugar og
handa. Hann var góður námsmaður
og ekki kom á óvart að hugðarefni
hans lágu á sviði tækni og uppbygg-
ingar. Hann nam húsagerðarlist
(arkitektúr) og starfaði síðan að
skipulagsmálum og skipulagsgerð
fyrir Akureyrarbæ. Hann var frá
æsku mjög áhugasamur um íþrótt-
ir, iðkaði þær sjálfur eftir atvikum
og starfaði ósleitilega og af fórn-
fýsi að framgangi þeirra í Umf.
Leiftri á Ólafsfirði og síðar KA á
Akureyri. í námi, starfí og sjálf-
þeir mannkostir sem mestu hafa
skipt í lífsbaráttu íslensku þjóðar-
innar á þeirri öld sem er að líða.
Ævi Þorgeirs spannar nánast öld-
ina alla. Hann var í senn þátttak-
andi og áhorfandi aldar sem gjör-
bylti íslensku þjóðfélagi. Ég kynn-
ist honum fyrst og fremst sem
íhugulum áhorfanda sem spurði
sjálfan sig: Erum við á réttri leið?
Það er ekki alltaf sama hver spyr.
Þorgeir fylgdist alla tíð náið með
því sem var að gerast í þjóðlífínu.
Hann fann sig knúinn til að taka
afstöðu, vega og meta hvem kost,
hveija tillögu og spyija sig hvaða
mann hvert okkar hafði að geyma.
Hann nálgaðist vemleikann með
opnum huga, tilbúinn að endurskoða
allar hugmyndir sínar og skoðanir.
Ég hef fáum kynnst sem sýnt hafa
í samræðu slíkt fordómaleysi gagn-
vart mönnum og málefnum. Þorgeir
gat verið hvass og óvæginn í hugs-
un og orðum, en skörp gagnrýni
hans var ætíð byggð á ríkri réttlæt-
iskennd og samúð með þeim sem
minna mega sín í baráttunni fyrir
bættum kjöram og í átökunum við
erfíða tilvera. Hann var reiðubúinn
að sýna öllum velvilja, meta hvern
mann af verkum sínum og orðum
og leitast við að fella sanngjarnan
dóm. Og vera jafnframt einlægur
og heill í afstöðu sinni, draga ekk-
ert undan.
Slík lífsafstaða byggist á sí-
felldri sjáffsrækt og viðleitni til að
láta gott af sér leiða, vera vakinn
og sofinn yfír því sem maður sjálf-
ur gerir og því sem betur má fara
í samlífí manna. Þorgeir var verk-
maður sem lagði sig af alúð og
vandvirkni fram við hvaðeina sem
hann tók sér fyrir hendur. Slíkur
maður skilur eftir brot af sjálfum
sér í hveiju einu sem hann skapar
og gefur þar með heiminum hlut-
deild í því sem hann sjálfur er og
vill vera. Þorgeir var slíkur smiður,
ekki einungis á sínum vinnustað,
heldur líka í því þjóðfélagi sem ís-
lendingar hafa verið að móta á
þessari öld.
boðavinnu fyrir íþróttahreyfínguna
vann Sveinn sér virðingu og góðan
orðstír enda afbragðsmaður.
Stórt og óbætanlegt skarð er
höggvið í knérann nánustu fjöl-
skyldu hans sem þégar hefur mátt
bera mikla skaða. Oldruð, bækluð
og farlama móðir hans varð heilsu-
laus á besta aldri, missti mann sinn
fyrir aldur fram og bráðefnilegan
dótturson á æskuskeiði. Enn er
þungur harmur að henni kveðinn
er hún sér nú á eftir yngsta barni
sínu og einkasyni, ættarlauknum
sem af öðrum bar, í blóma lífsins
yfír móðuna miklu. Ung eiginkona
hans stendur skyndilega ein, yfir-
komin af sorg og söknuði við missi
ástkærs eiginmanns og einkavinar.
Börnin þeirra þijú era harmi slegin
og fá engin svör við því hvers vegna
hann hefur svo snögglega og alltof
fljótt verið hrifinn frá þeim, pabbi
þeirra, fyrirmynd og leiðbeinandi,
vinur. og félagi. Frændsystkin og
ijölskyldur þeirra hugsa til þeirra
með virðingu fyrir hinum látna og
djúpri samúð. Hugheilar samúðar-
kveðjur færi ég þeim frá Jófríði og
Eiríki, Ástu og Kristjáni, okkur
hjónum og ijölskyldum okkar. Við
biðjum algóðan kærleiksríkan guð
að gefa þeim styrk og huggun við
þungum harmi og hugarangri.
Á hugann leita minningar um
liðnar samverustundir. Söknuður-
inn brýst fram og skiiur eftir tilfinn-
inguna um að hafa verið yfirgefínn.
Það sem var ánægjulegt er horfið,
en minningin er eftir. Sveinn Ragn-
ar Brynjólfsson fór alltof fljótt. Ég
bið honum góðrar heimkomu í ríki
hins hæsta. Megi þar taka við hon-
um þeir ástvinir hans sem á undan
fóru, og hann síðar við þeim sem á
eftir koma. Megi ljósið bjarta lýsa
veg hans og verastað. Minningin
um góðan dreng lifir áfram með
okkur sem söknum hans nú.
Árni Ragnar Árnason.
SVEINN RAGNAR
BRYNJÓLFSSON
Við þörfnumst heilsteyptra
manna með heilbrigða skynsemi.
Slíkur maður var Þorgeir. Hann
hefur vafalaust átt sína bresti og
takmarkanir. Ég kynntist honum
ekki svo náið að ég kunni að rekja
raunir hans og sálarstríð sem
mætir flestum á lífsleiðinni. En ég
veit að hann bjó yfír kímnigáfu og
sjálfsgagnrýni sem hefur dugað
honum til að horfast í augu við
óvægnar staðreyndir lífsins. Ég
veit líka að hann eignaðist góða
konu, Kristbjörgu Pálsdóttur, sem
var hjartahlý og svo brosmild að
það yljar enn í dag öllum sem hana
þekktu. Þáu eignuðust mörg mann-
vænleg börn sem nutu þeirra
beggja, áður en hún lést um aldur
fram. Og þau eignuðust barnabörn
sem Þorgeir var stoltur og hreykinn
af.
Þorgeir var gæfumaður. En
gæfan kemur ekki af sjálfu sér.
Hana þarf að smíða. Efniviðurinn
er vitaskuld ekki á okkar valdi,
heldur hitt hvað við gerum úr hon-
um. Vera'má að Þorgeir hafí bjarg-
að sér frá því, sem marga hendir,
að falla í gryfjur biturleika, öfund-
ar og óheilinda með einu einföldu
bragði: Að ástunda list. Hann mál-
aði, orti, skar út og samdi lög eins
og ekkert væri sjálfsagðara en lét
lítið á því bera. Kannski gerði hann
þetta samt af dulinni ástríðu og
heilbrigðri viðleitni til mynda and-
legt samband við umhverfi sitt, tjá
samkennd sína og tilfinningar án
þess að uppheija sjálfan sig. Um
þetta snýst sönn list: Að gefa án
þess að þiggja. Til þess eins að
vera með, taka þátt í tjáningar-
ævintýrinu mikla að vera til.
Vafalaust fóma miklir listamenn
öllu fyrir list sína. í von um viður-
kenningu þó síðar verði. Við íslend-
ingar eigum nokkra slíka og munum
eignast fleiri. Hina eigum við aldrei
nógu marga sem leggja allt uppúr
því að tjá sig listrænt í leynum, að
skapa og gefa af sjálfum sér með
því að yrkja og skálda af innri þörf
— óháð allri hugsanlegri viðurkenn-
ingu. Án þeirrar gróðurmoldar fyki
sjálf menningin á haf út.
Ég hitti Þorgeir síðast fáum dög-
um fyrir andlát hans á sjúkrahúsi.
Hann lofaði lífíð, en sagði mér af
þeirri hreinskilni sem einlægum og
heilum manni er einum gefið: „Mér
leiðist. Ég er lokaður inni á milli
þessara fjögurra veggja. Það er
ekkert sjá. Ekkert að gera. Von-
andi verður þessu fljótlega lokið.“
Honum varð að ósk sinni. Nú
er hlutskipti okkar að skoða lífið í
ljósi þess sem hann var, sagði og
gerði. Og hvað við, sem eftir lifum,
getum af því lært. Þorgeir var lit-
ríkur og sterkur persónuleiki sem
verður eftirminnilegur öllum sem
honum kynntust.
Börnum hans, Magnúsi, Ingi-
mar, Erlu, Páli og Ágústi, einnig
mökum þeirra og börnum, votta
ég samúð mína og annarra vina
og vandamanna í fjölskyldu minni.
Páll Skúlason.
Þá er hann afí minn dáinn. Hann
var orðinn veikur og farinn að bíða
eftir endalokunum. Þótt dauðinn
sé það eina vissa í þessu lífi og
maður hafi svo sem séð hvert
stefndi, þá er það samt einhvern
veginn svo óásættanlegt þegar ein-
hver nærkominn kveður mann end-
anlega. Það er svo yfirþyrmandi
og endanlegt, aðeins minningarnar
eftir. En þær eru góðar.
Þegar ég kvaddi afa minn-að
kvöldi miðvikudags 26. október á
leið í tveggja vikna ferð erlendis
var það ekki til í huga mínum að
það væri í síðasta sinn sem við
töluðum saman, síðasta sinn sem
við ræddum heimsmálin eða pólitík,
síðasta sinn sem ég sæi hann brosa
eða hlæja. Við áttum margt eftir
órætt og ógert og við ætluðum að
reykja saman pípu þegar ég kæmi
heim. Honum leist ekki á þessa
ferð fremur en aðrar ferðir mínar
því afí minn var heimakær maður.
„Það hefði ekki þýtt að bjóða mér
þetta á þínum aldri,“ sagði hann
gjarnan. Hann sagði við mig þetta
kvöld: „Heyrðu nafni, mér líst ekk-
ert á þessa ferð ... þetta er svo
langt.“ Og það var langt, lengra
en við héldum. Hlutirnir gerast
stundum hratt og það voru erfiðar
fréttir að heiman sem bárust mér
rúmri viku síðar hinum megin á
hnettinum. Afi minn dáinn.
Hann kallaði mig nafna og mér
þótti það gott nafn. Við erum nafn-
ar. Og oftar en ekki byijuðu setn-
ingar hans á: „Heyrðu nafni ...“
Ég man vel eftir því þegar ég var
lítill og heyrði hann kalla mig
nafna, þá þótti mér það svo merki-
legt orð, nafni. Afi var alltaf góður
afi og það var ávallt gott að koma
í heimsókn til hans í Goðatúnið,
en ég kynntist honum þó seint. Ég
stundaði nám í Garðabæ á árunum
1981-1983 og fór þá að venja kom-
ur mínar á verkstæðið í Goðatúni,
þar sem hann og Magnús sonur
hans stunduðu sína vinnu. Verk-
stæðið var hans líf og yndi og þar
gat hann verið tímunum saman.
Eftir að þeir feðgar hættu skipu-
lögðum atvinnurekstri dundaði afí
sér á verkstæðinu, við rennibekkinn
eða við aðrar smíðar. Honum leið
alltaf vel á verkstæðinu og raulaði
eða hummaði þá fyrir munni sér.
Ég heyrði oft í honum út í inn-
keyrsluna þegar ég kom í heimsókn
og það var notalegt. Við ræddum
mikið saman þegar ég heimsótti
hann, settumst inn í stofu, hann
reykti einhveija pípuna sína og við
ræddum heimsmálin, skólann, ljóðl-
ist og hann var vel að sér í flestum
þessum málum og sýndi öllu áhuga.
Hann var sjálfur vel liðtækur hag-
yrðingur, þótt hann afneitaði þeim
titli. En þó kom það fyrir að hann
sagði um eigin ljóð: „Þetta er nú
bara ansi gott hjá karlinum ... það
er einhver meining í þessu.“ Hann
orti mörg ágæt ljóð og nokkur
þeirra, ásamt lagi eftir hann, voru
flutt við jarðarförina hans, að hans
ósk. Falleg athöfn varð fyrir vikið
enn fallegri.
I seinni tíð varð það föst venja
um helgar að fara í morgunkaffi í
Goðatúnið og síðar í Kirkjulund.
Afi hellti upp á kaffi, sem hann
gerði manna best, og við reyktum
báðir pípu, því nú var ég kominn
með tvær miklar pípur sem hann
hafði gefið mér. í reykjarmekkinum
leið okkur vel þessa morgna.
Afi minn var mér mjög mikil-
vægur, ekki bara sem afi, heldur
sem félagi. Ég hef lært margt af
honum sem ég vona að mér takist
að miðla til minna ættingja. Ég
skildi oft samhengi hlutanna mun
betur eftir að hafa rætt við afa.
Hann var alla tíð mjög vel að sér
í stjórnmálum og sú hugsun var
skýr fram á síðasta dag. Ég fann
oft að honum var misboðið eða að
hann óttaðist að leiðtogar landsins
hefðu tekið rangar ákvarðanir.
Hann óttaðist um landið sitt og
velferð fólksins. Hann óttaðist ör-
lög sjálfstæðisins sem svo hart var
barist fyrir. Hann hafði vissulega
sínar ákveðnu skoðanir á þessum
hlutum sem öðrum, en hann rök-
ræddi ávallt málefnalega og hann
virti skoðanir annarra. Þess vegna
var hann svo gefandi.
Það liðu stundum nokkrir dagar
milli þess sem við hittumst ég og
afi og mér þótti það illt þegar ég
náði ekki að hitta hann eins oft og
ég hefði viljað. Tíminn virðist oft
ekki nægur til allra hluta og okkar
tímar voru einhvern veginn hvor á
sínum hraða. Afi skammaði mig
stundum þegar ég kom geispandi
í heimsókn til hans. „Þú ert sí-
þreyttur nafni ...“ og svo fylgdu
ábendingar um meiri svefn og
minni vinnu, þótt eg ynni ekkert
meira en fólk flest gerir sem er
byggja sér stoðir i lífínu. Ég brosti
samt og ákvað í huganum að fara
fyrr að sofa. Við áttum margar
góðar stundir, ég og afi, og ég er
mjög þakklátur fyrir þær, því það
er nú sem þær öðlast fullt gildi í
huganum og munu fylgja mér alla
leið.
Afí minn var góður afi, góður
maður og góður félagi. Ég kveð
hann með söknuði.
Þorgeir Pálsson.