Morgunblaðið - 18.01.1995, Qupperneq 8

8 MIÐVIKUDAGUR 18. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
— Vinir Hafnarfjarðar
Fyiirhugaöur meirihluti á vegum krata í Hafnarfirði
er of seint á ferð til að koma í veg fyrir skýrslur og aðr-
ar upplýsingar um fyrri spillingu þessara aðila.
69 V/.
ÆTG-MuMcP
Verkfræðilegar Iausnir duga skammt héðan af.
Hættumat staðfest fyrir Súðavík árið 1989
Horfið frá frekari
byggð ofan við Túngötu
í LÖGUM um snjóflóðavarnir frá
árinu 1985 segir að ekki megi
byggja á þeim svæðum, þar sem
snjóflóð hafa fallið. Samkvæmt lög-
unum er það ofanflóðanefnd sem
fjallar um tillögur heimamanna að
snjóflóðavörnum og sér um hættu-
mat fyrir þá staði þar sem hætta
er á snjóflóði. Hættumat fyrir Súða-
vík var staðfest árið 1989 og að
sögn Stefáns Thors skipulagsstjóra
ríkisins sem sæti á í nefndinni, var
þá horfið frá að byggja ofan við
Túngötu eins og heimamenn höfðu
ráðgert. Vandinn sé hins vegar sá
að í lögunum séu engin tímamörk
sett á þær framkvæmdir sem nefnd-
in leggi til að ráðist verði í til vam-
ar. Þetta séu dýrar framkvæmdir
sem smærri sveitarfélög ráði ekki
við en hlutdeild ríkisins er 80%.
Frumkvæði heimamanna
„Tillögur um varnir eru unnar í
ofanflóðanefnd að frumkvæði
heimamanna," sagði Stefán.
„Nefndin segir til um hvernig stað-
ið skuli að framkvæmdum og þá
hvort reisa eigi varnargarða eða
svokallaðar keilur. Hún leggur til-
lögurnar fyrir almannavamanefnd
og samkvæmt núgildandi lögum
greiðir ríkið 80% af kostnaði við
vamirnar."
Sagði Stefán að á Súðavík svo
sem víða á Vestfjörðum lægju fyrir
tillögur um snjóflóðavarnir, sem
enn hefðu ekki komið til fram-
kvæmda. „Það hefur verið vanda-
mál fyrir smærri staði að um dýrar
framkvæmdir er að ræða, sem kosta
allt að 150 milljónir króna,“ sagði
hann. „Það liggur reyndar fyrir sú
breyting á frumvarpinu að ríkið
greiðir 90% af kostnaðinum, þar
sem byggðarlögin hafa mörg hver
ekki bölmagn til að kosta þessa
framkvæmd.“
í drögum að nýrri reglugerð er
jafnframt gert ráð fyrir að skipta
hættusvæðunum í tvennt. Verða
þau ýmist skiigreind sem hættu-
svæði eða minna hættuleg. „Það
má því búast við að hættusvæðin
stækki eitthvað en þetta eru fyrst
og fremst vinnureglur," sagði hann.
Engin tímamörk á
framkvæmdum
Benti Stefán á að ofan við ísa-
fjörð hefði verið reistur varnargarð-
ur við „Kubbinn", effir að snjóflóð
féll þar fyrir nokkrum árum. Þá
lægju fyrir tillögur um varnir við
Hnífsdal, Flateyri og víðar. „Vand-
inn hefur verið sá að engin tíma-
mörk eru á framkvæmdum í lögun-
um,“ sagði hann. „Þar kemur ein-
ungis fram, að óheimilt er þegar
hættumat liggur fyrir að byggja á
hættusvæðum eða þétta þar byggð.
Þannig hefur til dæmis ekki verið
byggt á þessu hættusvæði á Súða-
vík eftir að hættumat lá fyrir.
Reyndar lágu áður fyrir tillögur um
byggð ofan við Túngötu en þær
voru felldgr úr gildi og hættusvæð-
ið staðfest árið 1989.“
Stefán sagði að hættumatið
byggðist fyrst og fremst á tækni-
legum útreikningum og heimildum
heimamanna um fyrri snjóflóð.
Heimildir um fyrri snjóflóð væru
oft ekki öruggar og óljóst hversu
langt flóðin hefðu fallið. Stefán
sagði að ákveðið hefði verið að taka
upp endurmat á öllum hættusvæð-
um vegna nýju reglugerðarinnar og
væntanlega yrði því mati flýtt.
Ríkisstjórn færir björg-
unarmönnum þakkir
í ÁLYKTUN sem ríkisstjórn ís-
lands gerði á fundi sínum í gær,
eru því björgunarfólki sem lagt
hefur hart að sér í Súðavík eða
barðist til að komast þangað færð-
ar þakkir þjóðarinnar.
„Vonir þjóðarinnar eru bundnar
við þrekvirki þeirra og ótrúlegt.
úthald við erfiðustu aðstæður,“
segir í þakkarávarpinu. „Ríkisvald-
ið mun gera sitt ýtrasta til að
bæta það tjón, sem orðið er og í
mannlegu valdi er að bæta. íbúar
í Súðavík bera nú þungar sorgar-
byrðar og íslenska þjóðin deilir
þeim sorgum með þeim.
Hörmungar síðustu sólarhringa
munu verða til þess að forvarnir
vegna snjóflóðahættu verða teknar
til endurmats í náinni samvinnu
viðkomandi ráðuneyta og heima-
manna á hveijum stað.“
Áfallahjálp fyrir íbúa Súðavíkur
Fennir í spor
þótt atburðir
gleymist aldrei
HÓPUR sérfræðinga
veitir nú íbúum
Súðavíkur, sem
eiga um sárt að binda eftir
snjóflóðið þar á mánudag,
áfallahjálp. í þeim hópi er
Tómas Zoéga, geðlæknir,
sem segir að allir, sem verði
fyrir svo alvarlegu áfalli,
gangi í gegnum ákveðið
ferli, hvort sem þeir vilji
viðurkenna það eða ekki.
Tómas, sem í gær var
staddur á l'jórðungssjúkra-
húsinu á ísafirði, segir íbúa
Súðavíkur þurfa mjög á
stuðningi að halda og að
þeim sé mjög í mun að
geta rætt áfallið.
/ hveiju er starf ykkar á
ísafirði fólgið?
„Við köllum þetta áfalla-
hjálp,“. sagði Tómas. „I
kjölfar áfalla, sem eru utan venju- ► Tómas Zoéga, geðlæknir,
legrar lífsreynslu og myndu valda fæddist í Reykjavík þann 3. júlí
árið 1946. Hann lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólanum í
Reykjavík árið 1966 og prófi frá
læknadeild Háskóla íslands árið
1973. Tómas lauk sérfræðiprófi
í geðlækningum í Bandaríkjun-
um árið 1980. Hann hefur starf-
að við sjúkrahús, bæði hér á
landi og erlendis og stundað
kennslu í fagi sínu hérlendis og
við háskóla í Bandaríkjunum.
Tómas er nú yfirlæknir á geð-
deild Landspitalans.
Tómas Zoéga
hveijum sem er verulegu hugar-
angri, kemur áfallastreita. At-
burðirnir, sem hér hafa verið að
gerast, falla augljóslega undir
slíka lífsreynslu. Það er mikilvægt
að átta sig á, að margt af því
fólki, sem hefur lent í þessu, get-
ur verið með líkamlega áverka.
Þá verður fyrst og fremst að
bregðast .við þeim. Hins vegar
geta einkenni áfallsins verið mjög
svipuð einkennum alvarlegra, lík-
amlegra veikinda."
Hver eru þessi streituviðbrögð?
„í fyrsta lagi er um ákveðin,
líkamleg viðbrögð að ræða. Þar
má nefna skjálfta, hraðan hjart-
slátt, fólk svitnar, fær ógleði,
köfnunartilfinningu, hraða öndun
og svima. Stöku sinnum er fólk
mjög rólegt á yfirborðinu, þ.e.
ekki er hægt að greina að einstakl-
ingurinn sé undir álagi. í stað
þess að vera ofvirkur verður við-
komandi sinnulaus, eða eins og
úti á þekju. Oft á tíðum eru tilfinn-
ingaviðbrögðin lítil í byijun og í
litlu samræmi við áfallið. Það sem
gerist er að skynjun viðkomandi
einstaklings og rökhugsun trufl-
ast, tímaskyn brenglast, óraun-
veruleikatilfining kemur yfir fólk
og það á stundum erfitt með að
taka ákvarðanir. Áfallið kom án
fyrirboða, stóð stutt en var mjög
kröftugt og hafði í för ___________
með sér skelfingu og
hjálparleysi. Þótt fólk
hafi upplifað ýmislegt
áður, þá kemur það að
litlum notum. Þessi
streituviðbrögð eru allt ""
saman eðlileg viðbrögð venjulegs,
eðlilegs fólks við mjög óeðlilegum
aðstæðum. Það er mjög mikilvægt
fyrir þá, sem vinna við áfallahjálp,
að þekkja hvað eru eðlileg við-
brögð.“
Er eðlismunur á streituvið-
brögðum íbúa og björgunarliðs?
„Það þarf ekki að vera neinn
eðlismunur þar á. Að vísu eru við-
brögðin skarpari hjá þeim sem
verða fyrir áföllunum, en björgun-
armenn geta hugsanlega fengið
sömu einkenni. Við höfum fyrst
og fremst verið að tala við íbú-
ana, sem lentu í þessu og ætt-
ingja þeirra. Björgunarsveitar-
mennirnir eru flestir enn í Súða-
vík eða að hvílast hér eftir átökin,
svo við höfum ekki rætt við þá.“
Gerir fólk sér grein fyrir nauð-
syn þess að leita áfallahjálpar?
„Fólk er mjög í þörf fyrir stuðn-
ing og fyrir að fá að ræða þessi
mál, að minnsta kosti á þetta við
Streituein-
kennin geta
líkst líkamleg-
um veikindum
um langflesta. Það er gott að fá
tækifæri til að skýra fyrir fólki,
að það gengur í gegnumn ákveðið
ferli. Bráðu viðbrögðin standa oft
aðeins í nokkra daga og síðan
taka við vægari viðbrögð, sem
standa í nokkrar vikur. Á því stigi
fer fólk að geta tekist á við þá
hluti, sem það þarf að takast á
við frá degi til dags. Stundum
verða viðbrögðin þau, að fólk fer
ekki í gegnum áföllin á eðlilegan
hátt. Heilsugæslan mun fylgjast
með öllu þessu fólki og kanna
hver viðbrögð þess verða.“
Finna allir, sem verða fyrir svo
miklu áfalli, fyrir slíkum streituein-
kennum?
„Já, það fara allir í gegnum
mjög svipað ferli, þótt ekki vilji
--------- allir kannast við það,
hvorki fyrir sjálfum sér
eða sérstaklega öðrum.
Sumir virka ef til vill
yfirmáta rólegir, en
þáð tekur nokkrar vik-
““““““ ur fyrir þetta fólk að
takast á við raunveruleikann á ný.
Þessir atburðir gleymast þessu
fólki aldrei, en auðvitað fennir í
sporin. Eins ótrúlegt og það kann
að virðast íbúum Súðavíkur núna,
þá fara þeir að lifa eðlilegu lífi á
ný að einhvetjum tíma liðnum.
Núna leyfum við fólki að tala um
þessa atburði, bæði við geðlækna,
geðhúkrunarfræðinga og presta,
sem gegna mikilvægu hlutverki.
Þá hafa sumir björgunarsveitar-
manna reynslu af þessu starfi.
Rúdolf Adolfsson, geðhjúkrunar-
fræðingur, Borghildur Einarsdótt-
ir, geðlæknir og Ágúst Oddsson,
héraðslæknir í Bolungarvík, stóðu
fyrir námskeiði um áfallahjálp hér
fyrir þremur mánuðum, sem þijá-
tíu manns sóttu. Því er hér tölu-
vert af fólki sem hefur þekkingu
og skilning á áfallahjálp. Okkar
starf er aðeins byijunarvinna, sem
heldur áfram hjá því fólki sem
þekkir íbúana í Súðavík best.“