Morgunblaðið - 18.01.1995, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ
JÓHANNA
EINARSDÓTTIR
LÖVDAHL
+ Jóhanna Einars-
dóttir Lövdahl
fæddist á Hafranesi
við Reyðarfjörð 17.
sept. 1906. Hún lést
í Hafnarbúðum
Reykjavík 8. janúar
síðastliðinn. Foreldr-
ar hennar voru Guð-
rún Vilborg Hálfdán-
ardóttir, f. á Hafra-
nesi við Reyðarfjörð
26. júlí 1880, d. í
Reykjavík 10. júlí
1963, og maður
hennar, Einar Sveinn
Friðriksson, f. að
Bleiksá við Eskifjörð 31. maí
1878, d. í Reykjavík 28. júlí
1953. Jóhanna átti sex systkini
og eina uppeldissystur. Þau
eru: Anna, f. 5. október 1903,
d. 1. ,maí 1988, Friðrik, f. 9.
maí 1909, Egill, f. 26. apríl
1910, Skúli, f. 26. nóvember
1914, Háifdán, f. 31. maí 1917,
Lára, f. 17. nóv. 1919, og Þóra
Sigurðardóttir Kemp, f. 8. febr-
úar 1913 á Hafranesi, d. 30.
júní 1991, en hún var kjördóttir
Guðrúnar og Einars. Eiginmað-
ur Jóhönnu var
Sigmund Ovelius
Lövdahl bakara-
meistari, f. 24.
ágúst 1905 í Nor-
egi d. 28. maí 1984
í Reykjavík. Börn
þeirra eru: 1) Ein-
ar Osvald, f. 22.
júní 1929, kvænt-
ur Ingu Dóru Gú-
stafsdóttur, og
eiga þau þijár
dætur, en þær eru
Sigurlaug Ingi-
björg, Jóhanna
Sólveig og Ragn-
heiður Hjördís, og fjögur
barnabörn. 2) Karen, f. 28. sept-
ember 1930, gift Þórði Júlíus-
syni og eiga þau þijú börn, en
þau eru Jóhanna Halla, Snorri
og Hildur, og sjö barnabörn.
3) Bergþóra, f. 22. apríl 1941,
gift Einari Eyjólfssyni og eiga
þau þrjár dætur, en þær eru
Guðrún, Gunnhildur og Jó-
hanna, og fjögur barnabörn.
Utför Jóhönnu fer fram frá
Fossvogskirkju í dag.
Ó, Austurland! Vor æskubyggðin fríða,
vor yndislega, kæra bernskugrund!
Til þín í kvöld við látum hugann líða
og ljúf er oss sú minninganna stund.
Því þar sem ljós menn líta fyrsta sinni
og lífsins teyga andardrátt,
sá staður á, það allir hygg ég finni,
svo unaðslega sterkan töframátt.
Þannig orti Einar faðir Jóhönnu.
Öll elskuðu þau bemskustöðvamar
og minntust þeirra oft. Austfírðirnir
fóstruðu þau vel, enda þótt mikið
skap og dugnað þyrfti til að komast
vel af. Náttúran var gjöful en mann-
dóm þurfti til.
Einar var merkur bóndi og skáld
og lifði tvenna tíma, var af þeirri
kynslóð, sem hlaut það hlutverk að
undirbúa þjóðina til þess að stökkva
úr forneskju í þotuöld. Það er í raun
merkilegt hve þjóð okkar stóð af sér
þessa byltingu og gat aðlagað sig
fljótt nýjum þjóðfélagsháttum. En
þegar að er gáð var þjóðin þess vel
búin. Mér er sagt, þótt lítið hafi ferð-
ast út fyrir sveitamörk, að sumir
heimilismenn á Hafranesi hafí verið
svo vel lesnir í heimsbókmenntum
að vel mundi sóma hveijum háskóla-
borgara. Á því heimili vora árlega
leikin leikrit, ýmist samin af þekktum
skáldum eða þá að húsbóndinn samdi
þau sjálfur. Þessu fólki kom ekkert
á óvart, og bar reisn hvert sem það
fór og hvenær sem var. Á þessu
menningarheimili er Jóhanna Einars-
dóttir Lövdahl fædd og uppalin ásamt
mörgum systkinum, og raunar miklu
fleira fólki því þama var tvíbýli og
að auki margt heimilisfólk, vinnufólk
og viðlegufólk. Þar hlaut hún sinn
skólalærdóm, og annað veganesti,
sem reyndist henni enn betur en
nokkur skóli. Ekki veitti af því nú
hófst ævintýri lífs hennar.
Árið 1923 lá leið hennar, þá aðeins
17 ára, til Noregs til föðurbróður síns,
Kjartans, sem var vel stæður smiður
í Bergen. Hún. daldi þarna á vel efn-
uðu heimili og lærði þar heimilisstörf
og ýmsa aðra siði sem reisn var yfír
og hentuðu henni alla tíð. Síðar flutti
hún til Óslóar og gerðist þar af-
greiðsludama á Soli Conditori, en þar
kynntist hún Sigmund Lövdahl sem
var um það bil að ljúka námi í bakara-
iðn. Þau opinberuðu trúlofun sína 26.
júní 1926. Lífíð lék við hið unga par
og 21. apríl 1928 giftu þau sig á
Hafranesi. ísland varð fyrir valinu,
því þar álitu þau að vænst væri að
búa og framfleyta fjölskyldu. Noreg-
ur varð þó alltaf henni mjög kærkom-
inn. Féllu þeim hjónum afar þungt
þær hörmungar sem hernám Þjóð-
veija leiddi af sér og lögðu mikið
fram af góðum gjöfum strax og
hægt var að hafast að.
Sigmund var fjörmikill dugnað-
armaður og um vorið flytja þau til
Norðfjarðar og taka þar brauðgerð
á leigu. Á Norðfirði fæðast Einar
og Karen, en 1932 flytjast þau til
Reykjavíkur. Þar bíða þeirra ár erf-
iðleika og kreppu. Árið 1937 fær
Sigmund vinnu við byggingu Sogs-
virkjunar, en Jóhanna fer með börn-
in og ræður sig í vinnu við barna-
heimilið Brautarholti á Skeiðum, hún
lét sitt ekki eftir liggja að hjálpa til
á erfiðum tímum. Þá um sumarið
býðst Sigmund staða forstöðumanns
Alþýðubrauðgerðarinnar á Akranesi
og var það vel þegið. Þar eru þau
næstu tíu ár og byggðu sér þar fal-
legt einbýlishús. Þar er Bergþóra
fædd. Árið 1947 flutti fjölskyldan
til Reykjavíkur, reisti sitt heimili á
Grettisgötu 6. Þar sem þau bjuggu
með reisn í nokkur ár, eða þar til
þau keyptu sér hæð á Bollagötu 12.
Strax og þau fluttu til Reykjavíkur
réðust þau í kaup á brauðgerð, fyrst
á móti öðrum en síðar keyptu þau
þann hluta líka og rak Sigmund fyr-
irtækið einn þar til þau seldu það,
og Sigmund hóf léttari störf hjá
Ásgeiri Sandholt, en hann var góður
vinur þeirra hjóna og reyndist, þeim
alla tíð vel, ekki síst eftir að Sig-
mund féll frá og Jóhanna var farin
að heilsu. Er börnin voru farin að
heiman dreif Jóhanna sig út á vinnu-
markaðinn, stundaði verslunarstörf
í verslunum Ásbjörns Ólafssonar;
dóttir hans og tengdasonur hafa
glatt hana oft með heimsóknum og
gjöfum þau mörgu ár sem Jóhanna
hefur dvalið í Hafnarbúðum. Starfs-
fólk Hafnarbúða var henni alla tíð
gott. Er vart hægt að hugsa sér
betri umönnun þau tíu ár sem hún
dvaldi þar. Öllu þessu fólki og miklu
fleiri, sem hér eru ónefndir en sýndu
henni trygglindi og vinarhug, ber
að þakka af alhug.
Jóhanna var lagleg og myndarleg
kona, bar sig af reisn og dugnaði.
Hún var afgerandi í hjálpsemi við
aðra og varð ég ekki síst aðnjótandi
þess. Ungur kom ég á heimilið í leit
að konuefni og var einkanlega vel
tekið, í raun hlaut ég þar nokkurn
viðauka á uppeldi mitt, varð fyrir
áhrifum frá Hafranes-menningunni
og þeirri norsku, sem bæði hjónin
gátu miðlað mér af. Ennfremur
þakka ég umhyggju Jóhönnu fyrir
móður minni sem ég varð að yfír-
gefa helsjúka er við hjónin, ung að
árum, fórum til dvalar í annarri
heimsálfu. Hún var til hjálpar föður
mínum við þessar erfiðu aðstæður
og jafnvel fór að Leirá til hjálpar
við undirbúning erfidrykkju. Einar,
faðir Jóhönnu, samdi fyrir okkur
MIIMNINGAR
kveðju í bundnu máli sem flutt var
við útför móður minnar.
Fyrir stóra sál hlýtur að vera
þungt að missa kraft líkama síns
og geta ekki gert það sem mann
langar til. Jóhönnu brast aldrei
kjarkur og vildi taka þátt í lífínu,
vildi helst halda því óbreyttu frá
þeim tímum sem hún stundaði sitt
heimili og fjölskyldu með myndar-
brag. Hún var vön að bjóða fólki til
veislu á sínu glæsilega heimili. Að-
fangadag jóla var öll fjölskyldan
ævinlega mætt á heimili þeirra
hjóna, svínasteik að sið Sigmund og
hlaðið tré af jólapökkum. ðfáir voru
stúdentarnir, skólabræður Einars,
sem nutu gestrisni hennar. Margir
þeirra héldu tryggð við gömlu kon-
una alla tíð. Jóhanna naut þess að
taka þátt í gleðskap. Hún fór oft til
útlanda, bæði til að heimsækja
frændfólk sitt og vini, og einnig sér
til heilsubótar. Þá sigldi hún ætíð
með Gullfossi, og hiökkuðum við
mikið til að taka á móti henni, glaðri
og kátri, þar sem hún gekk í land,
tignarleg frú og lét. menn rogast
með allt milli himins og jarðar.í land,
mest af því til að prýða heimili sitt
og barna sinna. Norðurlandatungu-
málin vöfðust ekki fyrir henni og
hrifnastur hefi ég orðið af henni
fyrir aðeins tveim árum, er hún hélt
skálaræðu í bundnu og óbundnu
máli á norsku, náttúrulega blað-
laust, en norskur frændi var þá í
heimsókn.
Nokkur vora þau skiptin, sem hún
kom með dætrum sínum í sumarbú-
stað, þá jafnvel svo hram orðin að
ekki gat hún gengið óstudd, og
dvaldi þar yfir nótt. Þetta voru henn-
ar stóru stundir hin seinni ár og
henni fannst gaman að keyra um
Borgarfjörðinn og láta þylja upp
fyrir sér nöfn allra bæja og minntist
þá í leiðinni margs fólks sem hún
þekkti í eina tíð. Hún lét sig hafa
það að fara á róðrabáti með syni
sínum á Þingvallavatni, en það var
eina leiðin fyrir hana til að komast
að bústað þeirra hjóna við vatnið,
gönguleiðin var of löng fyrir hana.
Ég ætla að kveðja tengdamóður
mína með einni hendingu úr seinni
vísunni, sem Einar á Hafranesi kvað
sem kveðju okkar hjónanna við útför
móður minnar.
Guð þér fylgi um ljóssins lönd
leiði þig og ávallt geymi.
Þórður Júlíusson.
Ég finn til saknaðar yfir þvi að þú
skulir hafa yfirgefið okkur að eilífu,
að við hittumst ekki framar og að
heyra ekki rödd þína. Þú sem talað-
ir norsku svo vel með þessum nota-
lega íslenska hreim.
Fyrir mér varst þú ekki bara ná-
inn ættingi heldur „systir“ mín þau
fjögur ár sem þú bjóst hjá okkur í
Noregi. Gegnum öll árin hefur þú
reynst mér sem slík. Ég var einung-
is sjö ára þegar þú komst til Bergen
og þú sautján. Eg var hreykinn af
að eiga þig fyrir systur, fallega og
góða, sem allir dáðu.
Þegar við fluttum til Óslóar komst
þú með. Í Ósló hittir þú Sigmund
þinn, sem þú tókst með þér til ís-
lands.
Margt kemur upp í hugann þegar
hugsað er til baka. Stráknum þóttu
kökur góðar og þvi minnist ég með
gleði þegar þú starfaðir í Sollie
Conditorie og ég kom af „tilviljun"
í heimsókn og stakkst svolitlu undan
af kökubirgðunum.
í gegnum árin höfum við haldið
góðu sambandi, ekki einungis við
þig heldur einnig börn þín, maka
þeirra og börn, systkini þín og fjöl-
skyldur þeirra. Þú varst aðal tengi-
liðurinn og hafðir alla tíð skilning á
mikilvægi fjölskyldutengsla. Þú
varst þungamiðjan í ætt okkar á
íslandi og við þökkum þér hjartan-
lega fyrir það.
Þrátt fyrir að þú sért horfin úr
þessum heimi máttu vita að við
geymum minningu þína í hjarta okk-
ar og þú verður með okkur þar til
yfir lýkur.
Kjartan Eide-Fredriksen
Látin er í Reykjavík Jóhanna Ein-
arsdóttir Lövdahl.
Þegar ég var aðeins fimm ára
MIÐVIKUDAGUR 18. JANÚAR 1995 33
barn man ég fyrst eftir Jóhönnu.
Minnist ég þess hvað mér fannst
þessi unga frænka mín vera mikil
„dama“, eins og raunar allar þær
Hafranessystur. Þannig háttaði til,
að afasystir mín bjó ásamt manni
sínum á Hafranesi við Reyðarfjörð,
en bær sá var stórbýli. Þau vora
foreldrar Jóhönnu og þar ólst hún
upp. En afi minn bjó á næsta bæ,
Vattarnesi, og var mikill samgangur
þar á milli á þessum árum. Þetta
voru mannmargir bæir og í mínum
huga mikil menningarheimiii.
Nú skal fara fljótt yfir sögu. Allt
þetta fólk flutti um 1930, Vattarnes-
fólkið til Vestmannaeyja en Hafra-
nesfólkið til Reykjavíkur. Alla tíð
hélst þó samgangur milli þess, því
að oft var skroppið til Reykjavíkur.
Ég man er ég sem unglingur heim-
sótti afasystur mína, Guðrúnu Hálf-
dánardóttur, og mann hennar, Einar
Friðriksson, hvað það var yndislegt
að koma til þeirra; yngstu börnin
voru enn viðloðandi heima og þarna
var alltaf gestkvæmt. Á þessum
árum var Jóhanna gift og bjó um
tíma úti á landi.
Svo liðu árin; ég gifti mig í Vest-
mannaeyjum, en eftir nokkur ár flutt-
um við hjónin upp á Akranes, þar
sem maðurinn minn gerðist kennari
og skólastjóri. Og einmitt á þessum
árum bjó þar Jóhanna með manni
sínum og börnum þeirra. Hann var
norskur, Sigmund Lövdahl bakara-
meistari, og stjórnaði þar stóra bak-
aríi. Ég er enn innilega þakklát hvað
þau hjónin reyndust okkur vel. Við
þekktum þar þá ekki nokkurn mann,
og þótt skyldleiki okkar Jóhönnu
væri mikill, þá raunar þekktumst við
lítið enda talsverður aldursmunur.
En ég man hve yndislegt var er þau
buðu okkur oft ásamt elsta drengnum
okkar í sunnudagskaffi. Það voru
hátíðastundir, ekki síst fyrir litla
snáðann því að á borðum vantaði
aldrei fína, brúna tertu. Heimilið
þeirra í litla fallega húsinu var svo
hlýlegt og snyrtimennskan bæði inni
og úti. Það var gaman að ganga með
Sigmund um garðinn, sem hann kom
svo ótrúlega vel til. Það var eins og
allt yxi í höndunum á honum, þótt
líklega hafí verið erfiðara að rækta
blóm hér en í átthögum hans í Noregi.
Svo kom að því að við fluttum til
Reykjavíkur, og eigi löngu síðar
komu þau einnig hingað Jóhanna
og Sigmund, þegar börnin fóru að
mennta sig. Þá tókum við þráðinn
upp aftur og heimsóttum þau á
Bollagötuna. Þar var þegar sami
fallegi blærinn yfir heimilinu, og
ekki var langt um liðið að þar var
kominn fallegur garður. Og börnin
voru hvert öðru yndislegra.
En fyrir röskum tíu árum dó Sig-
mund, og var það mikið áfall fyrir
Jóhönnu. Þau voru þá orðin ein í
heimili og hefðu getað átt góð efri
ár saman. Svo tók heilsu Jóhönnu
að hnigna, en ég undraðist oft hvað
hún tók því vel að skilja við fallega
heimilið þeirra og fara á vistheimili
fyrir aldraða. Því miður kom ég allt
of sjaldan til hennar þar, en hvenær
sem ég kom, þá sat hún í stólnum
sínum með sömu reisn og áður.
Börnin hennar reyndust henni ákaf-
lega vel. Ég held hún hafi haft sam-
band við þau hvern dag með heim-
sóknum þeirra eða í gegnum síma.
Þegar ég skrifa þessi fátæklegu
orð hugsa ég um að nú er þetta elsta
frændfólk að hverfa hvert af öðru.
Það er svo undarlegt hvað verður
mikið tómarúm, þó það hafi verið
orðið háaldrað og dauðinn verið því
líkn.
Góða Jóhanna. Þakka þér fyrir
allar góðu stundirnar, sem við hjón-
in áttum með manni þínum og börn-
um.
Við vottum ykkur öllum ættingj-
um Jóhönnu Lövdahl innilega sam-
úð.
Gunnþóra.
Með örfáum orðum langar mig
að kveðja aldna vinkonu, sem nú er
horfin yfir móðuna miklu. Kynni
mín af Jóhönnu hefjast er ég er
barn að aldri heima á Akranesi, en
hún hafði flust til Akraness með
manni sínum, Sigmund Lövdahl bak-
arameistara, og tveim börnum þeirra
hjóna árið 1937 frá Reykjavík. Ekki
verður hér að neinu rakin ævi henn-
ar, aðeins tínd til örfá brot margra
góðra minninga. Góð og sterk vin-
áttubönd tengdust milli bakarafjöl-
skyldunnar og krakkanna í Deildar-
tungu. Langur tími er liðinn síðan
þá og minningarnar renna áfram
eins og perlur á bandi.
Jóhanna var glæsileg kona, mynd-
arleg húsmóðir og bjó fjölskyldu
sinni afar fallegt og hlýlegt heimili
hvort heldur var á Akranesi eða í
Reykjavík, en þau fluttu til Reykja-
víkur eftir tíu ára búsetu á Ákra-
nesi. Fyrstu minningar mínar af
Jóhönnu eru að sjálfsögðu að hún
er mamma hennar Bergþóru vinkonu
minnar. Mamman sem alltaf tók
félögum barna sinna opnum örmum,
hvort heldur var til stuttra leikja
innan dyra, dagsdvalar eða margra
sólarhringa gistingar eftir að vík
varð á milli vina og nauðsynlegt var
fyrir „Skagastelpuna" að skreppa
suður í heimsókn til vinkonunnar á
Grettisgötunni.
Alltaf var gestrisni í fyrirrúmi og
gilti þá einu hvort gesturinn var
barn eða fullorðinn, einn eða fleiri.
Eflaust hefur oft reynt á þolinmæði
mömmunnar því oftar en ekki voru
uppátæki og leikir ærslafullir og
seint sofnað að degi loknum.
Árin liðu, við börnin urðum full-
orðið fólk og eignuðumst okkar eig-
in heimili og fjölskyldur, ýmislegt
varð öðruvísi, eitt var þó óbreytt en
það var tryggð Jóhönnu við okkur
öll. Hún fylgdist vel með öllu, hafði
áhuga á hvernig okkur vegnaði 'x
leik og starfi.
Jóhanna var sérstæður persónu-
leiki, allt sem hún tók sér fyrir hend-
ur var gert af dugnaði og krafti
meðan heilsan leyfði og reyndar
miklu lengur. Hún hafði alltaf eitt-
hvað fyrir stafni, heklaði, saumaði
út, las bækur og blöð, helst þurfti
lesefnið að vera spennandi og hressi-
legt ekki nein lognmolla, ekki hvað
síst síðustu árin, eftir að heilsan
leyfði ekki lengur neitt líkamlegt
erfiði en hugsunin skýr og góð eins
og ævinlega. Nú er löngum starfs-
degi lokið, hvíldin kærkomin, eins
og þegar gott verk er til enda unn-
ið, minningin stendur eftir um glæsi-
lega konu sem setti svip sinn á
umhverfið allt til Ioka.
Erla Sigurðardóttir.
í dag kveðjum við hana elsku
ömmu okkar. Hvíldin var henni
kærkomin. Og þó að söknuðurinn
'sé mikill er auðvelt að sætta sig við
viðskilnaðinn, því við vitum að nú
líður henni vel. Við sjáum hana fyr-
ir okkur í faðmi afa og annarra ást-
vina sem á undan eru gengnir. Við
trúum því eins og hún amma okkar
að þó þessari jarðvist ljúki sé ekki
öllu lokið.
Við minnumst þess sem börn,
þegar við komum í heimsókn til
ömmu og afa á Bollagötuna að allt-
af tóku þau á móti okkur með opinn
faðminn og hlýlegt brosið lék ávallt
um varir þeirra og góðgætið var
innan seilingar. Við fengum að leika
okkur óhindraðar innan dyra sem
utan, á háaloftinu, úti í garði eða
jafnvel inni í stofu.
Árin iiðu, amma var orðin ein og
gat hún þá ekki lengur haldið heim-
ili fyrir sig. Hún var svo heppin að
fá að njóta góðrar umönnunar
starfsfólks Hafnarbúða síðustu tíu
æviárin og var hún ávallt þakklál*_
fyrir það. Ekki breyttist viðmót
hennar eftir að við vorum orðnar
fullorðnar. Sami opni faðmurinn,
sama hlýja brosið tók á móti okkur
sem og langömmubörnunum sem
hún hafði svo mikið dálæti á og þau
alltaf jafn glöð að hitta hana.
Síminn hefur þagnað, amma
hringir ekki lengur.
Við biðjum góðan Guð að varð-
veita ömmu okkar og afa. Minning-
arnar um þau munu lifa með okkur.
Að lokum látum við fylgja eina
af kvöldbænunum sem hún kenndi
okkur,
Láttu nú ljósið þitt
loga við rúmið mitt.
Hafðu þar sess og sæti,
signaði Jesú mæti.
(Höf. ókunnur)
Guðrún, Gunnhildur,
Jóhanna og fjölskyldur.