Morgunblaðið - 19.01.1995, Blaðsíða 6

6 D FIMMTUDAGUR 19. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
101LANDBUNAÐUR
Landbúnaður leitar nýrra sóknarfæra jafnt á innlendum sem erlendum markaði
Hreinleika pakkað í
neytendaumbúðir
HORMÓNALAUS íslensk kýr hámar í sig eiturlaust íslenskt gras.
Morgunblaðið/RAX
BÚPENINGUR í 10 ÁR
Sauðfé 1985-93 Nautgripir 1985-93 Útflutninhur
lífhrossa---4,0
1985-94 þúsund
-3,5
0~i—i—i—i—i—i—i—i—t- 0 iaii8asrSiiSíigp'-,iV^--'Tj
'86 '88 '90 '92 '86 '88
Landbúnaður á íslandi
hefur átt í varnarbar-
áttu undanfarin ár.
Hugi Ólafsson leitaði
að nýjabrumi í grein-
inni og fann það meðal
annars í eitur- og lyija-
lausu kjöti sem selst
dýrum dómum í
EGAR landbúnaður er
nefndur dettur flestum í
hug samdráttur en ekki
sóknarfæri. Hefðbundinn íslenskur
landbúnaður, þ.e. sauðfjár- og
nautgriparækt, hefur vissulega
dregið mikið saman seglin undan-
farin ár, en því fer fjarri að hvergi
megi greina græna nál í gegnum
sinuna.
í fyrsta lagi má segja að „sinan"
hafí minnkað og að landbúnaðurinn
hafí í auknum mæli lagað sig að
markaðsaðstæðum: fjölbreytni
vara til neytenda hefur aukist, op-
inber stuðningur minnkað og niður-
greiðslum til útflutnings verið hætt.
Verð á kjöti, mjólk og eggjum hef-
ur lækkað um 14-40% frá 1989
til 1994. Með þessu telja bændur
sig hafa undirbúið sig fyrir gildis-
töku nýja GATT-samkomulagsins,
sem heimilar innflutning á erlend-
um landbúnaðarvörum, þó að mikil
óvissa ríki reyndar um framkvæmd
GATT.
Þetta mega kannski kallast varn-
arsigrar, en hvar er að finna ný-
sköpun og vaxtarbrodda í íslensk-
um landbúnaði?
Reiðhross og minjagripir
Helga Guðrún Jónasdóttir, for-
stöðumaður Upplýsingaþjónustu
landbúnaðarins, nefnir meðal ann-
ars uppgang í hrossarækt og hesta-
mennsku og vaxandi útflutning á
reiðhrossum og hrossakjöti. Ferða-
þjónusta bænda hefur verið að
festa sig í sessi og ýmiss konar
smáiðnaður hefur skotið rótum, svo
sem framleiðsla minjagripa úr land-
búnaðarafurðum. Vonir eru bundn-
ar við nýjar greinar eins og bleikju-
eldi og skógrækt.
Þessar „aukabúgreinar" eiga
það sameiginlegt að þær eru ekki
fjármagnsfrekar eins og til dæmis
loðdýraræktin var og því er flest
að vinna og litlu að tapa.
Helga Guðrún nefnir einnig at-
riði eins og bættar samgöngur, sem
auðvelda hagræðingu við úrvinnslu
og bæta aðgang bænda að aðföng-
um og þjónustu.
Eitt athyglisverðasta sóknarfær-
ið sem íslenskur landbúnaður kann
að eiga er þó myndun nýrra mark-
aða erlendis fyrir svokallaðar
„hreinar" búvörur. í heimi þar sem
allt á að vera vistvænt og ómengað
er ímynd íslands allt í einu orðin
hugsanleg söluvara - og ekki bara
hugsanleg, því sala á „hreinum“
íslenskum búvörum erlendis er þeg-
ar hafín.
Guðmundur Lárusson, formaður
Landssambands kúabænda, hefur
'90 '92 '86 '88 '90 '92 '94
leitað hófanna með markaði fyrir
íslenskt nautakjöt erlendis og er
nú að sjá fyrsta ávöxt erfíðis síns.
íslenskt nautakjöt hefur fengið
viðurkenningu bandarískra heil-
brigðisyfírvalda um að það fullnægi
fjórum skilyrðum til að teljast
hreint, sem eru að það innheldur
engar lyljaleifar, hormónalyf, skor-
dýraeitur eða illgresiseitur. Banda-
rískir bændur geta auðveldlega
uppfyllt fyrstu tvö skilyrðin, en
varla hin síðari, því landið og líf-
keðjan eru mettuð af DDT og öðr-
um eiturefnum.
ísland nýtur þess í þessu tilviki
að fá lönd eru eins fátæk af skor-
dýrum og því þarf ekki að eitra
gegn þeim. - Einhvern tíma hefði
það þótt saga til næsta bæjar að
lega íslands og loftslag teldist því
til tekna hvað landbúnað varðaði.
Aukagjald fyrir eiturleysi
Verðið á „hreinu“ nautgripakjöti
er mun hærra en á öðru kjöti, þar
sem kjötætur í hópi græningja (sem
eru kannski færri en grænmetisæt-
urnar, en virðast samt vera til) eru
tilbúnar að greiða aukalega fyrir
eiturleysið. I bandarísku verslun-
arkeðjunni Trader Joe’s á vestur-
strönd Bandaríkjanna er kílóið selt
á um 1.500 íslenskar krónur, eða
á um tvöfalt hærra verði en í búð
á íslandi. Hreinn og ómengaður
kjúklingur kostar um 700 krónur
í Trader Joe’s, en sá hormónameng-
aði aðeins um 135, svo annað dæmi
sé tekið.
Fyrsta sendingin af íslenska
nautakjötinu, um tíu tonn, fór vest-
ur um haf nú í þessum mánuði og
er væntanlega þegar komin í versl-
anir. Kjötið er fullunnið hér heima
og sett í neytendapakkningar, en
fjögur sláturhús hafa hlotið nauð-
synlegan gæðastimpil til að fram-
leiða „hreina“ kjötið: Kaupfélag
Austur-Skaftfellinga, Sláturfélag
Suðurlands á Selfossi, Kaupfélag
Hvammstanga og Kaupfélag Þing-
eyinga á Húsavík.
Fleiri afurðir í athugun
Trader Joe’s rekur 65 verslanir
og er með áætlanir um að opna
víðar í Bandaríkjunum en á vestur-
ströndinni. Fyrirtækið er tilbúið að
skoða fleiri íslenskar afurðir til
hugsanlegrar sölu, eins og dilkakjöt
og fjallableikju, að sögn Guðmund-
ar Lárussonar.
Það er of snemmt að spá um
hveijir möguleikarnir eru á að ná
umtalsverðri sölu á íslenskum land-
búnaðarvörum á háu verði á há-
gæðamörkuðum í Evrópu og Amer-
íku. Það virðist þó óhætt að segja
að sjaldan verður hamrað um of á
hreinleika íslands í markaðsstarfí
á erlendri grund, hvort sem selja á
Ijallalamb eða úthafsrækju, blá-
vatn eða bakpokaferðir.
Björt von í ylrækt:
vetraruppskera
EF ERLENDUE gestur í íslandsheimsókn
væri spurður hver væri fjarstæðukennd-
asta atvinnugrein sem hann gæti hugsað
sér að stunduð væri á landinu gæti svarið
orðið eitthvað á þá lund að það væri rækt-
un suðrænna garðávaxta að vetrarlagi.
Sá hinn sami yrði hissa ef hann liti við
í heimsókn hjá Þórhalli Bjamasyni bónda
á Garðyrlqustöðinni Laugalandi í Borgar-
firði. I miðjum mörsugi, þegar skafrenn-
ingur næðir um Borgarfjörðinn og sólin
rétt skýtur kollinum yfir Skarðsheiðina
um hádaginn er Þórhallur önnum kafinn
við að dytta að agúrkunum sínum.
Ferskar agúrkur með þorramatnum
Fyrstu vetrargúrkuraar frá Laugalandi
koma í verslanir á höfuðborgarsvæðinu
nú i þorrabyrjun, þegar fólk er vanara
að fá súrsaðan, hertan og kæstan mat en
ferskt grænmeti.
Fyrsta vetraruppskeran á Laugalandi
af þessu tagi var hins vegar i ársbyrjun
1993. Vetrarræktun á grænmeti byggir
að stórum hluta á framförum sem orðið
hafa í lýsingartækni fyrir plöntur. Þór-
hallur og Bjarni Helgason faðir hans, sem
í sameiningu reka Laugaland, ákváðu að
reyna fyrir sér á þessu sviði þegar þeir
heyrðu af tilraunaniðurstöðum í Noregi
sem þóttu gefa góða raun.
Notaðir eru sérstakir lampar, sem gefa
frá sér gulleita birtu sem nýtist plöntunum
vel við ljóstillífun. „Lýsingin er miðuð við
meðalbjartan sumardag, þar sem kannski
er smáskýjahula og við lýsum allan sólar-
hringinn utan að við gefum plöntunum
fimm tíma hvíld,“ segir Þórhallur. Keypt
er afgangsorka af Rafmagnsveitum ríkis-
ins, en þegar álag á veitukerfið eykst
þurfa Laugalandsbændur annaðhvort að
kaupa orku á hærra verði eða slökkva
um stund.
Þrátt fyrir þetta fyrirkomulag er kostn-
aðurinn við lýsinguna mikill og því þarf
að hafa alla þætti við ræktunina í lagi.
Mælitæki fylgjast með því að hitastig,
áburðargjöf, vökvun og koltvísýringur í
loftinu séu sem ákjósanlegust. Plönturaar
eru í steinull en ekki mold, en sumir garð-
yrkjubændur rækta einnig í íslenskum
vikri.
Morgunblaðið/Theodór
ÚTI ER snjór og myrkur - en inni í
gróðurhúsunum á Laugalandi baða
gúrkurnar sig í ijósi frá fallvötnum og
hita úr iðrum jarðar.
Betri en innflutt vara
Laugaland er í samkeppni við innfluttar
gúrkur á veturaa, en Þórhallur telur ekki
halla á sig þar. Gúrkur frá Spáni séu orðn-
ar gamlar og vondar ef þær eru fluttar
með skipi og of dýrar ef þær koma með
flugi. Þórhallur telur líka að íslensku af-
urðiraar séu betri vara þegar þær eru
tíndar af plöntunum, því hér séu fáar af
þeim plágum til staðar sem skemma
garðávexti í suðrænum löndum. Þórhallur
kaupir innflutta ránmaura til að éta roða-
maura og eitursprautun heyrir sögunni
til. íslenska grænmetið er því ekki bara
ferskt, heldui; vistvænt.
3-4 uppskerur á ári
Á Laugalandi hefur verið ylrækt síðan
árið 1942. Þar eru 3.600 fermetrar í rækt-
un undir gleri og er um þriðjungur þess
rýmis nú með vetrarlýsingu, en fer vænt-
anlega vaxandi. Lauglendingar geta nú
fengið 3-4 uppskerur á ári, sem þætti
gott á suðrænni breiddargráðum en þeirri
sextugustu og fimmtu.
En finnst fólki sem kemur í heimsókn
á Laugaland í svartasta skammdeginu
ekkert skrýtið að sjá þar eitthvað annað
en bara frostrósir á gróðurhúsaglerinu?
„Það sem nágrannar mínir hafa stund-
um rekið augun í er að ég lýsi stundum
upp skýin hérna fyrir ofan bæinn, þetta
er birtugos sem setur svip sinn á umhverf-
ið hérna,“ segir Þórhallur. „Jú, þetta er
náttúrlega svolítið bijálað að vera að
rækta suðræna ávexti hér með þjálp fall-
orkunnar og jarðhitans.“
H
í
4
4
(
(
4
4
-
4
i
4
4
C
4
i
<>.
I
i
i
I
i
t
< *
i
l
1
1