Morgunblaðið - 02.02.1995, Blaðsíða 34

34 FTMMTUDAGUR 2. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LA UFEY
JÓHANNSDÓTTIR
+ Laufey Jó-
hannsdóttir
fæddist á Seyðis-
firði 19. nóvember
árið 1897. Hún lést
á Hrafnistu í
Reylqavík 25. jan-
úar síðastliðinn 97
ára að aldri. For-
eldrar hennar voru
Margrét Björndótt-
ir og Jóhann Sig-
urðsson. Margrét
var dóttir Björns
Guðnasonar bónda
í Garðhúsum í Vog-
um og Skjaldakoti
á Vatnsleysuströnd og Ingi-
bjargar Guðbrandsd. Þórðar-
sonar, Kothúsum í Garði. Jó-
hann var fæddur í Firði, sonur
Sigurðar Jónssonar hrepp-
stjóra og bónda í Firði og Jó-
hönnu Einarsdóttur Hákonar-
sonar frá Austdal í Seyðisfirði.
Systkini Laufeyjar voru Svan-
hvít, Sigurbjörn, Aðalsteinn og
Helga. Svanhvít og Sigurbjörn
fluttust ung til Bandaríkjanna
þar sem þau eiga marga afkom-
endur. Laufey giftist 30.12.
1922 Indriða Helgasyni raf-
virkjameistara á Akureyri (f.
7. okt. 1882, d. 25. mars 1976).
Foreldrar Indriða
voru Helgi Indriða-
son bóndi í Skógar-
gerði í Fellum og
Olöf Helgadóttir.
Börn Indriða og
Laufeyjar eru: Mar-
grét, f. 1923, fyrrv.
fréttastjóri út-
varps, g. Thor Vil-
hjálmssyni; Helgi,
f. 1925, rafvirkja-
meistari á Dalvík,
kv. Gunnhildi Jóns-
dóttur; Jóhann, f.
1926, rafmagns-
verkfræðingur í
Reykjavík, __ kv. Helgu Jónas-
dóttur; og Ólafur, f. 1932, flug-
stjóri í Reykjavík, kv. Nínu
Guðjónsdóttur. Barnabörn Lau-
feyjar og Indriða eru 13 en
barnabarnabörnin 18. Laufey
og Indriði bjuggu á Akureyri
alla sína hjúskapartíð þar sem
Indriði rak verslun og verk-
stæði undir heitinu Electro Co,
en nokkrum árum eftir að Indr-
iði lést fluttist hún til Reykja-
víkur þar sem hún bjó í Sól-
heimum 25 þar til hún flutti á
Hrafnistu á síðasta ári.
Útför Laufeyjar fer fram frá
Fossvogskapellu í dag.
ELSKULEG tengdamóðir mín,
Laufey Jóhannsdóttir, er látin. Er
þar gengin merk og góð kona.
Kynni okkar Laufeyjar hófust
þegar ég, haustið 1951, fór til
Akureyrar. Erindið var að heilsa
upp á tilvonandi tengdaforeldra
mína, Laufeyju og Indriða, fyrir
brúðkaup okkar Jóhanns sem fram
skyldi fara í Kaupmannahöfn.
Mér var kunnugt um að þau
hjón nytu mikillar virðingar á
Akureyri. Glæsileiki Laufeyjar var
sérlega rómaður og það var ekki
orðum aukið. Við komu mína á
Ráðhústorg 1 birtist Laufey glæsi-
leg og glaðleg og tók mér tveim
höndum. Ég var komin á æsku-
heimili Jóhanns, þar sem allt bar
keim af myndarskap húsmóður-
innar. Þessar hlýju og góðu mót-
tökur brugðust aldrei öll þau
skipti, sem fjölskylda okkar lagði
leið sína norður á sumrin. Dvöl
mín á heimilinu var bæði til gagns
og gamans. Ég tileinkaði mér
margt af kunnáttu Laufeyjar, m.a.
handavinnu, en hún var aðals-
merki hennar. Handbragðið var
listilegt. Hún var ólöt að miðla
öðrum af kunnáttu sinni og jafn-
framt gaf hún með glöðu geði
vandaða handavinnu sína til
þakkláts móttakanda. Fallegir list-
munir hennar fegra nú heimili
okkar.
Laufey var alltaf hvetjandi ef
einhvem langaði til að efla anda
sinn eða að takast á við gefandi
viðfangsefni, og hún gladdist með
þeim sem hafði erindi sem erfiði.
Óeigingjamari manneskju en
Laufeyju hef ég ekki kynnst. Hún
Erfidrykkjur
Glæsileg kafíl-
hlaÓborð, íallegir
salir og mjög
góð þjónusta.
Upplýsingar
í síma 22322
FLUGLEIDIR
llOTEIi Mfí’TliKllllll
ætlaðist ekki til mikils fyrir sjálfa
sig. Hún vildi aldrei íþyngja böm-
um sínum né öðrum. Margir af
hennar kynslóð, sem nú eru
gengnir, voru þannig, voru sjálfum
sér nógir og kröfðust lítils.
Okkur tengdamóður minni leið
vel saman, og hafði ég sérlega
gaman af að spjalla við hana um
lífið og tilverana, því hún var fróð
og minnug. Henni var gefinn sá
eiginleiki að segja þannig frá liðn-
um atburðum úr reynsluheimi sín-
um að hlustandinn komst í nána
snertingu við hann.
Minningar tengdar Laufeyju
hrannast upp. Ég minnist langra
gönguferða okkar um Akureyri
og fijórra frásagna af fólki og bæ.
Ég fínn ennþá snertingu við for-
tíð, bundna frásögnum hennar frá
yngri áram sínum á Seyðisfirði,
æskustöðvunum, sem henni voru
mjög hjartfólgnar. Við lifandi frá-
sögn hennar liðu atburðir úr lífi
tengdaforeldra minna og við-
burðarík og ærslafengin ár bama
þeirra fyrir hugskotssjónum mín-
um.
Allt þetta geymi ég. Á hljóðum
stundum mun ég ylja mér við
minninguna um mína góðu
tengdamóður. Ég vil þakka henni
fyrir yndislega viðkynningu og
alla þá alúð og umhyggju sem hún
sýndi mér, Jóhanni, börnum og
bamabömum okkar alla tíð.
Hafðu þökk fyrir allt og allt.
Helga.
„Gegnum myrkrið geisli skín /
þó gangi margt til baga. / Aftur
kemur ástin mín / eftir nokkra
daga,“ orti Indriði Helgason árið
1953 þegar Laufey kona hans
hafði brugðið sér af bæ fáeina
daga. Áður era í bragnum átakan-
legar lýsingar á margháttuðum
raunum karlmanns sem lendir í
þeim ósköpum að sjóða fisk handa
sjálfum sér eftir að hafa orðið fyr-
ir því mótlæti að fá ekkert morgun-
kaffi á rúmstokkinn.
Það mun hafa verið fágætur
viðburður að Laufey amma okkar
yfirgæfi vinnustað sinn á Ráðhú-
storgi 1 þar sem hún hélt rausnar-
ERFIDRYKKJUR
FERUN sími 620200
legt heimili áratugum saman. Ung
stúlka menntaði hún sig til slíkra
starfa, hélt 22 ára gömul til Nor-
egs þar sem hún lærði hússtjóm-
arlist; skólann í Noregi valdi hún
að ráði Ólafíu Jóhannesdóttur vin-
konu móður sinnar á Seyðisfirði,
en landið valdi hún sjálf vegna
þess að hún gat ekki afborið þá
hugsun að vera í fjalllausu landi.
Hún ólst upp á fjöragu og stönd-
ugu heimili á Seyðisfirði sem í
þann tíð var menningarlegasta
pláss á íslandi. Franska var þar
töluð í fínum boðum eins og í rúss-
neskum skáldsögum og heilu húsin
með innbúi komu beina leið frá
Noregi og frá Seyðisfirði var líka
hið sérstaka orðfæri blandað
norsku og dönsku sem alla tíð lék
á tungu ömmu; fortó, kames, ge-
rekt, uppstúf. Bernskuheimilið var
glaðvært í minningunni: Svana
söng (og var enn syngjandi fjárlög-
in úti í Ameríku sextíu árum síðar
og spilandi á harmoníum), Bjössi
lék á fíðlu, Alli á harmoniku, en
sjálf lærði amma á píanó. Stundum
skynjaði maður hjá henni andblæ
þessara ára þegar kátínuglampi
kom í augun, hún setti hnykk á
herðamar og lyfti hnefunum eins
og til að samþykkja boð upp í fjör-
ugan polka.
Raunar varð tónlistamámið
lengra því sautján ára stúlka fer
hún til Reylq'avíkur og lærir á org-
el hjá ísólfí Pálssyni, og ensku las
hún hjá Jónasi frá Hriflu. Þá var
hún enn ekki komin til þess póli-
tíska þroska sem síðar varð þegar
hún sendi okkur bræður hvom í
sínu lagi í langa Ieiðangra um
Akureyri til að afla nauðþurfta
þótt KEA væri í næsta húsi; þar
mátti aldrei versla.
Hún var afdráttarlaus í skoðun-
um og margar voru þær rimmur
sem við áttum við hana og enduðu
allar á því að hún sagði: „Bölvuð
vitleysa er þetta en hafðu það eins
og þú vilt góði“ og gæddi okkur á
heimabökuðu vínirbraði eins og
hún kallaði það, kleinum og klött-
um, heimabökuðu brauði, randalín-
um og öðru fágæti, svo sem eins
og í verðlaun fyrir að nenna að
þrasa við hana, því fátt þótti henni
skemmtilegra en líflegar samræð-
ur. Eitt var þó ekki til umræðu í
þessum glaðværa orðahnippingum
og það var sannfæring hennar um
að líf váeri að loknu þessu. Kannski
hún reynist hafa rétt fyrir sér í
því eins og flestu hinu. Á endanum.
Hún gerði sér mannamun. Þó
fór hún ekki eftir virðingarröð
samfélagsins heldur mat hún
mannlega eiginleika öðru framar
og var mannþekkjari. Hún var fljót
að mynda sér skoðun á fólki og
óhagganleg eftir það hvað sem í
skarst. Skemmtilegum og hjarta-
hlýjum kommúnista fyrirgafst
meira en leiðinlegum og drykk-
felldum sjálfstæðismanni (fram-
sóknarmenn áttu aftur á móti erf-
iðara uppdráttar). Hún mat fólk
eftir þeirri virðingu sem það virtist
bera fyrir sjálfu sér. Sjálfri var
henni kappsmál að láta aldrei bilb-
ug á sér fínna, vera bein í baki,
bera höfuðið hátt ævina á enda.
Þótt aldursmunur væri ærinn á
þeim hjónum - fimmtán ár - þá
vora þau samstiga í sinni farsælu
íhaldssemi. Afi las íslendingasög-
umar árlega í sömu röð þótt hann
kynni þær allar utanbókar; hann
lagði alltaf sama kapalinn á sama
klukkuslagi og var granaður um
að stokka aldrei spilin af tómri
íhaldssemi því alltaf virtist kapall-
inn ganga eins upp. Hennar íhalds-
semi birtist í því að fást ekki til
að nota uppþvottavélina þegar hún
gat ósköp vel gert þetta eins og
hún var vön - hún vildi gera hlut-
ina með sínu lagi. Hún var ein-
staklingshyggjumaður. Hún trúði
á gamlar dyggðir: vinnusemi og
reglusemi, aðhald og nýtni, hóg-
værð, látleysi, nægjusemi. Hún
trúði á sjálfstæði hvers manns, á
að vera ekki upp á aðra komin:
það þótti henni verst undir Iok
ævinnar að þurfa að láta hafa fyr-
ir sér. Þótt hún væri hláturmild
og glaðvær þá var hún dul, þótti
þarflaust að tala um sjálfa sig.
Hún vildi frekar tala um okkur.
Bamabömin frá Dalvík vora hjá
henni á vetram; hún tók þátt í lífi
þeirra og okkar sem komum á
sumrin, fylgdist með forhollum og
stórbrotnum örlögum unglingsár-
anna af innlifun og einhveiju því
fordómaleysi sem maður átti ekki
von á frá manneskju á þessum
aldri og varð trúnaðarvinur.
I minningunni var hver dagur
öðram líkur á Ráðhústorgi 1; þar
var gott að vera. Þar ríkti þess
háttar ró sem þroskar börn; gott
ef gamla klukkan á ganginum
sagði ekki eilíbbð eilíbbð. Inn í
betri stofuna fór enginn nema
kannski maður sjálfur til að skoða
myndablöð helguð dönsku kon-
ungsfjölskyldunni eða lesa teikni-
myndasögurnar í gömlum Hjem-
metblöðum eða framhaldssögurnar
sem amma hafði klippt út úr mogg-
anum. Afi sat í leðurstólnum og
hummaði svolítið með sjálfum sér
og las eftir að hann var kominn
upp úr búðinni en amma sat tein-
rétt á hörðum stól og sýslaði við
handavinnu þá daga sem ekki var
kleinubakstur eða önnur stórræði;
þann eldri okkar reyndi hún að
smita af spilagleði sinni en hún
var mikill briddssnillingur, en sá
yngri býr enn að því bókmennta-
lega uppeldi að fá að sitja með
henni í andakt og samvera og
hlusta á Valdimar Lárasson leikara
lesa í útvarp Dalalíf Guðrúnar frá
Lundi. Klukkan korter í sjö var
helgistund hjá gamla manninum
því þá voru lesnar veðurfréttir í
útvarpinu, svo var borðað og að
því búnu leið kvöldið við spil, út-
varpshlustun og lestur - samveru
- og amma sat í ruggustólnum við
gluggann og horfði út á Ráðhús-
torgið þar sem unglingar og rykað-
ir góðborgarar að sunnan leituðu
lífsfyllingar og bílar óku rúntinn
hring eftir hring og bílflautur vora
þeyttar án afláts, en hún studdi á
meðan fingrum undir höku og hall-
aði undir flatt, sat fremst á stóln-
um og horfði á þetta sjónarspil,
uns mál var að hita kakó og fíta
drengina fyrir svefninn.
Líf hennar var farsælt í öllum
skilningi og hún átti fagra elli, tók
öllu sem að höndum bar af æðru-
leysi, var ævinlega sjálfri sér lík.
Hún varð æ hnarreistari eftir því
sem aldurinn færðist yfir hana.
Það leiddist henni mest þegar sjón-
in dapraðist að geta ekki lengur
spilað, unnið í höndunum, lesið og
veitt öðram af rausn sinni og
myndarskap - verst var þó þetta
með spilamennskuna, því fylgdi
samfélag. Þá fór hún að hlusta á
hljóðbækur, en það sem gerði
myrkrið þó bærilegast var að nærri
bjuggu ástvinir og á næstu hæð
fýrir neðan í sama húsi, Ólafur
sonur hennar og Nína tengdadóttir
sem önnuðust þessa stoltu og sjálf-
stæðu konu af þeirri nærgætni að
hún gat haldið sitt heimili fram á
síðustu ár og fannst hún ekki vera
upp á aðra komin.
Blessuð sé minning Laufeyjar
Jóhannsdóttur.
Ornólfur og Guðmundur
Andri Thorssynir.
Þðgnin rennur
í þreföldum hring
kringum þögn sína.
(Steinn Steinarr).
Dauðinn skelfir flesta. Þess
vegna er auðveldast að bægja til-
hugsuninni um hann frá sér.
Amma var orðin háöldruð og vissi
að dauðinn var á næsta leiti, þann-
ig að það kom ekki á óvart, þegar
fréttin um andlát hennar barst.
Annars var svo auðvelt að ímynda
sér að hún myndi verða eilíf, því
að hún var alltaf þama, ár eftir
ár, sumar eftir sumar, þegar ég
kom heim frá Frakklandi, sitjandi
í stólnum sínum, teinrétt í baki,
grönn, fámál, traustvekjandi og
göfug. Það var alltaf eins og hún
væri að bíða eftir einhveiju, eins
og hún hefði aldrei sætt sig við
að hafa þurft að flytja til Reykja-
víkur frá Ráðhústorginu á Ákur-
eyri, þar sem hún hafði búið mest-
an hluta ævinnar. Ég var svo hepp-
in að hafa búið þar hjá henni og
afa þau fjögur ár sem ég var í
MA og myndað þá sterk bönd sem
aldrei rofnuðu. Hún var afar
merkileg kona, og man ég að vin-
konur mínar dáðust oft að henni
og höfðu orð á því hvað hún væri
greind og ung í anda. Hún var
ekki bara amma, heldur trúnaðar-
vinur og vinkona okkar allra. Ég
held að öll bamabörnin hafi borið
ómælda virðingu fyrir henni, litið
upp til hennar og þótt heiður af
því að geta unnið traust hennar
og athygli, enda fylgdist hún mjög
náið með þeim öllum og lét sig hag
þeirra miklu skipta. Hún var ein
af þessum manneskjum sem gerði
allt fyrir aðra og ekkert fyrir sjálf-
an sig og var afskaplega sannsýn
og fordómalaus í garð annarra.
Hún hafði mjög ákveðnar skoðanir
og þó við yrðum ekki alltaf sam-
mála, sérstaklega ef pólitík bar á
góma, tókst okkur ætíð að finna
einhvem meðalveg til sátta.
Og minningamar era margar.
Ég man eftir sunnudagseft-
irmiðdögunum þegar Helgi augn-
læknir og Kara kona hans komu
í heimsókn á Ráðhústorgið til að
spila brids. Vindlalyktina lagði um
alla íbúðina og það var barið í
stofuborðið í hita leiksins og sagt,
tvö hjörtu eða tvö lauf. Þá sat ég
inni í herberginu mínu og reyndi
að einbeita mér að skólabókunum,
en hlustaði alltaf með öðra eyranu
á það sem fram fór í stofunni.
Ég man eftir afa lesandi íslend-
ingasögumar í þunga, dökka leður-
stólnum sínum, takandi í vörina
eða leggjandi kapal við stofuborðið
á meðan amma heklaði sín lista-
verk og Jón Sigurðsson fylgdist
með þeim úr voldugum ramma,
íhugull á svip.
Eg man líka góða holla matinn
hennar ömmu, tifið í brúnu viðar-
klukkunni og ilminn af brauð- og
skonsubakstrinum sem var viku-
legur viðburður á Ráðhústorginu.
Ég man hvað amma var alltaf
glæsileg með silfurgráa hárið, bein
í baki og hnarreist þegar hún gekk
um götur bæjarins og ég heyri
ennþá rödd hennar og man þegar
ég bað hana að tala inn á segul-
band fyrir mig svo að ég gæti
varðveitt frásögnina, en líka vegna
þess að ég vildi geyma blæbrigði
raddarinnar. Henni þótti það und-
arlegt, af því að hún var alltaf svo
hlédræg og hæversk.
Meðan rödd þín flýgur
upp af runni hins liðna
eins og rautt ljós
(Steinn Steinarr)
Lífið er ekkert annað en dans
eftir línu þar sem endarnir era
tveir, annars vegar fæðingin og
hins vegar dauðinn. Ég held að
amma hafi aldrei óttast dauðann,
heldur litið á hann sem gátt að
nýrri veröld. Nú er hún kominn inn
í þessa veröld og þó að söknuður
okkar sem eftir sitjum sé djúpur
og sár vitum við að hún hefur
gengið hnarreist inn um Gullna
hliðið og að núna líður henni vel.
Laufey Helgadóttir, París.
Nú er hún elsku amma mín far-
in og búin að fá hvíldina sem hún
þráði undir það síðasta. Mig lang-
ar að skrifa nokkur orð í þakk-
lætissyni fyrir það sem hún hefur
gert fyrir mig og mína. Ekki má
það nú vera of mikið, því ekki var
það í hennar anda að láta hafa
fyrir sér.
Amma og afi bjuggu alla sína
hjúskapartíð á Akureyri og þegar
ég var lítil og kom með fjölskyld-
unni í heimsókn til þeirra á sumr-
in var tekið á móti okkur með
kostum og kynjum. Mikið dáðist
ég að öllu sem hún töfraði fram
í matargerð og bakstri og era mér
sérstaklega minnisstæð vínar-