Morgunblaðið - 02.04.1995, Blaðsíða 40

40 SUNNUDAGUR 2. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Dýraglens
Ljóska
Ferdinand
Enginn spyr mig nokkru sinni Nú, hvað finnst þér um eitthvað? Hver veit?
hvað mér finnst um eitthvað...
BREF
TIL BLAÐSINS
Kringlan 1103 Reykjavík • Sími 569 1100 • Símbréf 569 1329
Þjóðleg, fróðleg
og vel skrifuð
Frá Jóhannesi R. Snorrasyni:
EIN af fjölmörgum bókum sem gefn-
ar voru út í lok sl. árs, er „Sendi-
herra á Sagnabekk" eftir dr. Hannes
Jónsson fyrrv. sendiherra. Dr. Hann-
es Jónsson hefur skrifað fjölda bóka,
flestar um félagsfræðileg efni,
stjórnmál, utanríkis- og viðskipta-
mál, svo eitthvað sé nefnt. Hann
hefur á löngum ferli embættisstarfa
heima og erlendis setið í ótal nefnd-
um og ráðum um milliríkjamál og
samningamál af ýmsu tagi, var
sendiherra um langt árabil, m.a. í
Sovétríkjunum á tímum kalda stríðs-
ins. Hann var blaðafulltrúi ríkis-
stjórnarinnar 1970-1974, á storma-
sömum vettvangi milliríkjasamn-
inga, m.a. í sambandi við útfærslu
fískveiðilögsögunnar.
Dr. Hannes var sendiráðsritari í
Bonn í Þýskalandi frá 1955-1957,
og fýlgdist því vel með hinni evr-
ópsku samruna- og efnahags- þróun,
sem þá var á frumstigi. Þá var sjálf-
ur Rómarsáttmálinn í mótun og var
undirritaður 1957. Nokkur hópur
manna hér á íslandi lítur þennan
sáttmála Evrópulanda líkt og mú-
slimar líta Kóraninn, hann er nánast
heilagur í þeirra augum.
Vegna þeirrar þrálátu umræðu,
sem enn hefur skotið upp_ kolli hér
í okkar góða landi, um að íslending-
ar gangi í Evrópusambandið ESB,
afkomanda Efnahagsbandalags
Evrópu, EBE, væri ekki úr vegi að
landsmenn kynntu sér hvað dr.
Hannes Jónsson hefur að segja um
kynni sín af þróun mála í Evrópu á
mótunartíma bandalagsins.
Miðstýrt fjölþjóðaríki
Evrópusambandið hefur þanist út
á undanförnum árum og stefnir að
miðstýrðu íjölþjóðaríki, með sameig-
inlega her- og utanríkisstefnu, sam-
eiginlegan gjaldmiðil og nýtingu
auðlinda aðildarríkjanna, svo aðeins
örfátt sé nefnt af fjölmörgu því, sem
aðildarríkin verða að framselja af
fullveldi sínu og sjálfstæði.
Dr. Hannes Jónsson er með allra
fróðustu íslendingum um þessi mál,
var á vettvangi atburðanna um ára-
bil og hefur fylgst vel með framvind-
unni til þessa dags. Árið 1990 skrif-
aði hann mjög fróðlega bók, sem
hann nefndi „Evrópumarkaðshyggj-
an: Hagsmunir og valkostir Is-
lands“. „Sendiherra á Sagnabekk"
segir okkur skilmerkilega sögu ís-
lenskrar utanríkisþjónustu, allar
götur frá því er skáldið Grímur
Thomsen starfaði í utanríkisþjónustu
Dana sem kansellisti, á öldinni sem
leið, og fram á okkar daga.
Saga íslenskrar utanríkisþjónustu
er mjög fróðleg lesning í bók dr.
Hannesar, ætti raunar að vera lands-
mönnum vel kunn, en ekki er ég
viss um að henni séu gerð nægilega
góð skil í skólum landsins.
Þáttur Sveins Bjömseonar, sem
sendiherra, skipaður af Danakon-
ungi og íslenska forsætisráðherran-
um sem sendiherra með umboði, frá
1920-1940, að tveim árum undan-
skildum, þar til Danmörk var her-
numin, sýnir okkur hversu mikilhæf-
an mann þjóðin átti á þessu sviði,
en hann varð eftir heimkomuna
ráðunautur ríkisstjórnarinnar um
utanríkismál, síðar ríkisstjóri og
fyrsti forseti lýðveldisins árið 1944,
eins og alkunna er.
í sambandslögunum 1918 var gert
ráð fyrir að Islendingar öðluðust
starfsreynslu í danska utanríkisráðu-
neytinu, en Danir fóru með utanríkis-
mál íslands skv. samningnum. Dr.
Hannes greinir frá reynslu og þekk-
ingu þeirra manna, sem fyrstir störf-
uðu á þeim vettvangi og urðu nokk-
urskonar lærifeður þeirra ungu
manna, sem komu fyrst til starfa í
utanríkisþjónustu íslands eftir 1944.
Lárus Jóhannesson lögfræðingur,
hæstaréttardómari og alþingismaður,
var fyrstur Islendinga til þess að
öðlast starfsþjálfun hjá Dönum eftir
1918. Hann kom heim 1921 til þess
að annast afgreiðslu utanríkismála
hér, sem sérstakur aðstoðarmaður
forsætisráðherra.
Dr. Hannes Jónsson greinir einnig
frá 5 öðrum löglærðum mönnum,
sem síðar fengu starfsþjálfun hjá
utanríkisþjónustu Dana og urðu
brautryðjendur í íslenskri utanríkis-
þjónustu, með víðtæka þekkingu og
starfsreynslu. Þessir 5 menn eru
flestum íslendingum nafnkunnir af
löngum og farsælum embættisstörf-
um, en þeir eru: Stefán Þorvarðar-
son, Pétur Benediktsson, Agnar
Klemens Jónsson, Gunnlaugur Pét-
ursson og Hinrik Sv. Bjömsson.
Leikmanni sýnist ekki fara milli
mála, að starfsþjálfun, undir hand-
leiðslu reyndra og þjálfaðra manna
á þessu flókna sviði milliríkjasam-
skipta o.fl. þátta, hljóti að vera nauð-
synleg og sjálfsögð. Leiðir það hug-
ann að ýmsu, sem hefur verið að
gerast á þessum vettvangi á undan-
förnum árum.
Fróðleg og áhugaverð bók
Fjölmargt fróðlegt og áhugavert
er að finna í bók dr. Hannesar sem
ekki er hægt að gera skil í stuttri
blaðagrein. Ekki verður þessum lín-
um þó lokið nema minnst sé hugleið-
inga hans um Evrópubandalagið, (nú
ESB). kynni af mótun þess og inn-
viðum. Kaflarnir „Hugsunin að baki
EB“ og „Hugmyndafræðilegt ætt-
erni EBE“, eiga erindi til allra ís-
lendinga í dag. Þar segir m.a. „Hitt
er þó víst að stjórnskipulag EB á
ekkert skylt við lýðræðisskipulag.
Þar ríkir stofnanavald skrifræðis-
ins.“ Án efa kjósa langflestir íslend-
ingar að vera lausir við þetta „stofn-
anavald skrifræðisins" í Brussel.
Saga liðinna alda ætti að hafa kennt
okkur íslendingum, að undir oki er-
lends valds famast þjóðinni ilia.
Ábyrg afstaða leiðtoga stærstu
stjórnmálaflokkanna, um að ekki
verði anað í fljótræði inn í ESB, hef-
ur náð að róa landsmenn, sem marg-
ir voru famir að óttast að hinn taum-
lausi áróður á vegum tiltekins hóps
manna, næði að villa fyrir þjóðinni.
Vissulega á ísland aðra valkosti held-
ur en óttann og undirgefnina undir
erlent vald, sem binda mundi endi á
50 ára sjálfstæði þjóðarinnar. Von
er að vel takist til, að þjóðleg viðhorf
verði ríkjandi í utanríkisráðuneyti
íslands á komandi ánim og að íslend-
ingar megi ganga bjartsýnir og sam-
taka um að varðveita fullveldið, til
móts við nýja öld, í góðri sátt við
allar þjóðir, nær og fjær.
JÓHANNES R. SNORRASON,
Helgalandi 6, Mosfellsbæ.