Morgunblaðið - 11.04.1995, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Sameining Stykkishólms og
Helgafellssveitar felld í kosningum
Líklega þarf að kjósa
nýjar sveitarstjómir
megin við páska.
Kosið var um sameiningu
Stykkishólms og Helgafellssveitar
þann 16. apríl í fyrra, en Hæsti-
réttur dæmdi þær kosningar ólög-
mætar 8. desember 1994 í máli,
sem Hólmfríður J. Hauksdóttir,
Arnarstöðum í Hellgafellssveit,
höfðaði til að fá sameiningunni
hnekkt. Þann 16. maí í fyrra hafði
félagsmálaráðherra gefíð út aug-
lýsingu um sameiningu sveitarfé-
laganna og á grundvelli hennar
fóru fram almennar Sveitarstjóm-
arkosningar í sameinaða sveitarfé-
laginu 28. maí, en þær voru felld-
ar úr gildi og endurteknar 1. októ-
ber.
TILLAGA um sameiningu
Stykkishólms og Helgafellssveitar
í eitt sveitarfélag var felld á jöfn-
um atkvæðum í Helgafellssveit í
kosningum sem fram fóru sam-
hliða alþingiskosningunum síðast-
liðmn laugardag.
í Helgafellssveit greiddu 25 íbú-
ar atkvæði með sameiningunni en
25 voru á móti og einn atkvæða-
seðill var auður. í Stykkishólmi
var sameining sveitarfélaganna
samþykkt með 374 atkvæðum
gegn 289.
Að sögn Húnboga Þorsteinsson-
ar, skrifstofustjóra í félagsmála-
ráðuneytinu, höfðu ráðuneytinu í
gær ekki borist neinar formlegar
upplýsingar um niðurstöður kosn-
inganna. Hann sagði að i fljótu
bragði væri þó ekki hægt að sjá
annað en að sameiningin væri fall-
in og það kallaði á nýjar sveitar-
stjórnir. „Við eigum samt eftir að
fara yfir málið, en þannig blasir
það við,“ sagði Húnbogi.
Niðurstaða væntan-
leg fljótlega
Aðspurður hvenær líklegt væri
að gengið yrði til sveitarstjórnar-
kosninga í sveitarfélögunum sagði
hann að ræða þyrfti það mál við
heimamenn. Fyrst yrði farið yfir
málið í ráðuneytinu og ætti niður-
staðan að liggja fyrir öðru hvoru
99 ára
kjósandi
Fimm unglingar
réðust á mann
Stykkishólmi. Morgunblaðið
KOSIÐ var utan-
kjörstaðar á
sjúkrahúsinu í
Stykkishólmi fyrir
alþingiskosning-
arnar. Það bar
helst til tíðinda að
elsta konan sem
þar dvelur, Herdls
Gísladóttir frá Saurhóli í Dala-
sýslu, var mætt og kom í göngu-
grindinni sinni.
Hjördís er merkilega ern þótt
hún sé að verða 100 ára gömul
og var alveg klár á því hvað hún
ætlaði að kjósa. Herdís les enn >
gleraugnalaust og er minnið eftir
því. Það eina sem háir henni sér-
stakiega, segir Herdís, er að hún
er farin að tapa heyrn. Annars
hefur hún alltaf verið hraust og
svo er Guði fyrir að þakka, segir
hún, og brosir við.
FIMM unglingspiltar á aldrinum
15 til 19 ára réðust á sunnudags-
morgun á mann á þrítugsaldri á
Skólavegi í Vestmannaeyjum og
spörkuðu í hann. Maðurinn hlaut
áverka á baki, höndum, fótum og
höfði.
Að sögn Tryggva Kr. Ólafsson-
ar, lögreglufulltrúa, náði maðurinn
að beygja sig í keng og bera hend-
ur fyrir andlit sér. Hann var flutt-
ur á sjúkrahús og var þar undir
eftirliti lækna fram á dag á sunnu-
dag. Meiðsli hans reyndust minni
en á horfðist í fyrstu. Áverkar
voru aðallega á baki og höndum
og hann var með skurð á höfði.
Þá kvartaði hann undan eymslum
í hné og var settur í gips.
Vegfarandi kom að piltunum
þar sem þeir voru að sparka í
manninn og hlupu þeir þá í burtu.
Einn þeirra náðist og gisti hann
fangageymslur. Búið er að yfir-
heyra hina fjóra og telst málið
upplýst. Að sögn Tryggva var
engin sérstök ástæða fyrir árás-
inni. Ákæra verður gefin út á
hendur piltunum, sem hafa allir
komið við sögu lögreglunnar áður.
Óvenju mikið um líkamsárásir
Tryggvi segir óvenju mikið hafa
verið um líkamsárásir í Vest-
mannaeyjum undanfarið. Tvær
minniháttar líkamsárásir voru
þessa sömu nótt og frá áramótum
eru þær orðnar á annan tug.
Tryggvi segir tvær þeirra alvar-
legri en árás fimmmenninganna
en hún sé hins vegar sú fólskuleg-
asta.
Utfærsla kosningalaganna
Skila sanngjarnri
úthlutun
Þorkell Helgason
Núverandi kosninga-
fyrirkomulagi var
fyrst beitt í kosn-
ingunum 1987, en þá var
þingmönnum fjölgað úr 60
í 63 og þingmönnum
Reykjavíkur og Reykja-
néss fjölgað sérstaklega tii
að jafna vægi atkvæða.
Lítilsháttar breytingar
hafa verið gerðar síðan,
en margir telja að núver-
andi kosningafyrirkomu-
lag verði ekki þróað frekar
og knýjandi sé að breyta
því. Þorkell Helgason,
doktor í stærðfræði, og
ráðuneytisstjóri í iðnaðar-
og viðskiptaráðuneytinu,
átti stóran þátt í að móta
gildandi kosningafyrir-
komulag.
Þetta er í þriðja skipti
sem kosið hefur verið eftir
þessu kosningafyrirkomulagi.
Hver hefur reynslan verið?
-Fyrst verður að spyija að þvi
hver voru markmiðin með þeim
breytingum sem gerðar voru og
hvort þau hafi náðst. í fyrsta lagi
var að því stefnt að það næðist
sem mestur jöfnuður í úthlutun
þingsæta á milli flokkanna. Það
markmið hefur náðst algjörlega í
þessi þrjú skipti sem kosið hefur
verið eftir lögunum. Það má geta
þess sérstaklega að enda þótt
stjórnarflokkarnir hafi til samans
ekki nema 48,5% gildra atkvæða
og fá út á það meirihluta þing-
sæta, 32 af 63, þá er það ekkert
óeðlilegt. Ef atkvæðin í kjördæ-
munum væru öll lögð saman, iitið
á landið allt sem eitt kjördæmi,
og 63 þingsætum skipt á grund-
velli þess þá yrði niðurstaðan sú
sama.
Hitt meginmarkmiðið var að
draga úr misvægi atkvæða eftir
búsetu. Það var alls ekki stefnt
að fullri jöfnun á því sviði, heldur
áð draga úr því misvægi sem var.
Síðan hefur reyndar sigið aftur á
ógæfuhliðina vegna aukinna bú-
ferlaflutninga á suðvesturhomið.
Með breytingum á kosningalögun-
um fyrir kosningarnar nú var reynt
að bregðast við því annars vegar
með því að festa flökkusætið í
Reykjavík og hins vegar fluttist
eitt þingsæti frá Norðurlandskjör-
dæmi eystra til Reykjaness vegna
sjálfvirkra ákvæða í kosningalög-
unum. Það er auðvitað pólitísk
ákvörðun hvort menn vilja hafa
þetta misvægi og þá hversu mikið.
Kosningalög eru bundin af þeim
stjórnarskrárramma að það skuli
vera jöfnuður milli flokkanna,
landinu skuli vera skipt upp í kjör-
dæmi og þau með mismunandi
atkvæðavægi. Þessar þrjár for-
sendur gera það fræðilega alltaf
mjög örðugt að raða þingsætum
niður á listana í kjördæmunum
þannig að mönnum finnist það
fyllilega eðlileg úthlutun. Ég hef
gert á þessu dálitlar stærðfræði-
legar rannsóknir og þykist þess
vegna hafa viðmiðun um hvað sé
eðlileg úthlutun innan þessa
ramma. Staðreyndin er sú að með
einni undantekningu eða svo, þá
uppfyllir úthlutunin
núna þá fræðilegu
sanngirnis- og gæða-
mælikvarða sem eðli-
legt er að setja.
Við úthlutunina árið
1991 var þetta nákvæmlega „hin
eina sanngjama“ úthlutun. Það
sem ég er að segja er það að þó
mönnum finnist það ankannalegt
að annars vegar nái þingmaður
kjöri út á 651 atkvæði eins og á
Vestfjörðum nú á sama tíma og
þriðji maður á lista Framsóknar-
flokksins í Reykjavík nær ekki
kjöri þó hann sé með 3.248 at-
kvæði á bak við sig, þ.e.a.s. nær
fimm sinnum fleiri atkvæði, þá er
►Þorkell Helgason er fæddur
í Vestmannaeyjum 2. nóvember
1942. Hann lauk stúdentsprófi
frá Menntaskólanum í Reykja-
vík vorið 1962 og háskólaprófi
í stærðfræði frá háskólanum í
Miinchen árið 1967. Hann nam
síðan við Massachusetts Instit-
ute of Technology í Bandaríkj-
únum oglauk þaðan doktors-
prófi árið 1971. Eftir að heim
kom hóf hann störf á Raunvís-
indastofnun Háskóla íslands,
varð síðan dósent við skólann
og loks prófessor í stærðfræði
við HÍ árið 1985, auk þess að
vera forstöðumaður reikni-
fræðistofnunar HÍ á tímabili.
Hann varð aðstoðarmaður heil-
brigðis- og tryggingaráðherra
árið 1991 og ráðuneytissfjóri
iðnaðar- og viðskiptaráðuneyt-
isins árið 1993. Þorkell er
kvæntur Helgu Ingólfsdóttur,
semballeikara
svo ekki vegna þeirra forsendna
sem gengið er út frá. Þetta er
bara afleiðing af því að gerð er
sú krafa að Vestfirðir fái fímm
þingmenn og að Framsóknar-
flokkurinn fái ekki fleiri en 15
þingmenn af því landsfylgi hans
er ekki meira en sem því nemur.
Það er ekki hægt að auka réttlæt-
ið með því að hnika úthlutuninni
eitthvað til að gefnum þessum for-
sendum.
Lögin eru gagnrýnd fyrir það
að vera mjög flókin og ég tek und-
ir það, en hafa verður í huga að
þetta var málamiðlun þingmanna á
milli ólíkra sjónarmiða. Það er
stundum sagt að ég hafí samið
þetta, en það er tóm vitleysa. Ég
hjálpaði þeim við að koma þessu á
blað og reikna út dæmi. Ég tel
hins vegar að lausnin hafi skilað
sanngjamri úthlutun, það eru nán-
ast engin frávik frá því.
- Er hægt að þróa þetta kosn-
ingafyrirkomulag frekar eða verð-
ur að taka upp eitthvað nýtt í
framtíðinni?
- Ég held að það sé hægt að
ná_þessum sömu markmiðum með
eitthvað einfaldari hætti, en veru-
leg einföldun næst ekki með öðru
móti en því að breyta umtalsvert
stjórnarskrárákvæðun-
um, þ.e.a.s. kjördæma-
skipaninni. Annað
hvort þarf að fækka
kjördæmum eða jafna
stærð þeirra og ríg-
binda það ekki að það skuli vera
svo og svo margir þingmenn í
hveiju kjördæmi. En það ber að
hafa það í huga að þegar stjómar-
skrárbreytingin var gerð 1983,
höfðu litlu kjördæmin verið með 6
og jafnvel 7 þingmenn og þar af
5 sem voru örugglega kjördæma-
kjörnir. Það var verið að fækka
þingmönnum þeirra, en ekki náðist
samkomulag um stærra skref í það
skipti.
Stef nt að
jöfnuði milli
flokka