Morgunblaðið - 11.04.1995, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
KRISTJON
ÓLAFSSON
+ Kristjón Ólafs-
son var fæddur
20. ágúst 1893 í
Lárkoti í Eyrar-
sveit á Snæfells-
nesi. Hann andað-
ist á Landspítalan-
um 29. mars síðast-
liðinn. Foreldrar
hans voru Ingi-
gerður Þorgeirs-
dóttir, ættuð úr
Kolbeinsstaða-
hreppi, og Ólafur
Björn Þorgríms-
son, kynjaður úr
Eyrarsveit. Kris-
tjón ólst upp ásamt 6 systkin-
um, sem öll eru látin, á ýmsum
stöðum í Eyrarsveit, en lengst
á Búlandshöfða. Hann kvænt-
ist 13. október 1917 Guðlaugu
Magðalenu Guðjónsdóttur.
Hún var fædd 27. júlí 1895 í
Norðurbænum í Hlíðarhús-
hverfinu í Reykjavík og alin
þar upp. Móðir Magðalenu var
Sigríður Jónsdóttir, frá Ámýr-
um í Helgafellssveit, en Guðjón
Árni Þórðarson, faðir hennar,
var. Álftnesingur. Magðalena
lést 8. september 1980, eftir
63 ára sambúð með Kristjóni.
Hilmar og Jóhanna eru börn
Magðalenu og Kristjóns. Hilm-
ar var mjög lengi búsettur í
Róm, þar sem hann var for-
stöðumaður fiskideildar FAO.
Hann var höfundur að hinu
mikla riti stofnun-
arinnar: „Modern
fishing gear of the
world“, en það
varð heimsþekkt.
Hilmar lést 30.
september 1983.
Kona hans var
Anna Ólafsdóttir.
Lifir hún mann
sinn og býr í Róm.
Börn þeirra eru
þijú, tvær dætur
og sonur. Býr önn-
ur þeirra á Italíu,
en hin á Englandi
ásamt syninum, og
eiga þau öll erlenda maka.
Maður Jóhönnu er Ingvi J.
Viktorsson húsgagnasmíða-
meistari og eru börn þeirra
tvær dætur og einn sonur. Inga,
systurdóttir Kristjóns, var
nokkur ár ung á heimili hans
og Magðalenu, en Gunnar, son-
ur Hilmars, þó enn lengur.
Kristjón var ungur á skútu
frá Hafnarfirði, en fluttist
1913 til Reylgavíkur og hóf að
læra húsgagnasmíði hjá Ey-
vindi Árnasyni. Frá honum
lauk hann sveinsprófi 1917.
Upp frá því urðu smíðar hans
ævistarf.
Útför Kristjóns fer fram frá
Dómkirkjunni i dag og hefst
athöfnin klukkan 15. Jarðsett
verður í kirkjugarðinum við
Suðurgötu.
AFI minn.
Loksins eftir langa ævi ertu
kominn til betri heima, til ömmu
og sonar þíns Hilmars og annarra
ástvina þinna. Ég veit að þú þráð-
ir hvíldina, því um það varst þú
búinn að tala við mig fyrir rétt
rúmu ári.
Þær minningar sem ég geymi
um þig ná aftur um tæp 40 ár.
Húsið ykkar ömmu í Krossamýr-
inni var eins og úr ævintýraheimi
þeirra Grimms bræðra, umvafið
fallegum skrúðgarði, þar sem hægt
var að trítla um berfættur heita
bjarta sumardaga. Ég man þá tíð
þegar við lögðum á okkur langar
gönguferðir í beijaleit tveir einir í
Heiðmörkinni. Vísumar streymdu
endalaust frá þér í bland við
skemmtilegar sögur af fólki, álfum
og huldufólki. Og hvað þú hafðir
gaman að kveðast á við mig, þótt
bamslegur leirburður minn hafí án
efa verið harla ómerkilegur í sam-
anburði við dýrt kveðnar hring-
hendurnar sem þú áttir nóg af í
endalausu minni þínu. Eða morgn-
amir í Krossamýrinni, þegar ég
elti þig ásamt hundinum Gutta út
að gefa hænsnunum og við stopp-
uðum við norðvesturhorn hjallsins
og vökvuðum fóstuijörðina. Þú
gáðir til veðurs að gömlum sið og
hugsaðir upphátt um fegurð him-
insins og gafst mér því innsýn í
ERFIDRYKKJUR
P E R L A N sími 620200
Crfisclrykkjur
"Vettinoohú/ið
GAfM-mn
Sími 555-4477
lO!
ERFBDRYKKJUR
Glæsilegir salir, gott verb
^oggóöþjónusta.
Jllf^VEISLUELDHUSIÐ
'^^ALFHEIMUM 74 - S. 568-6220
lífsspeki þína. Kannski var það
leyndardómurinn að langlífi þínu
hversu jákvæður og hlýr þú varst.
Aldrei mun ég gleyma þeim
stuðningi sem þú veittir mér í bar-
áttu minni fyrir að eignast hund.
Þá var ég orðinn 11 ára gamall
og Gutti, hundurinn þinn, fallinn
frá. Þið amma vomð flutt úr
Krossamýrinni á Langholtsveginn,
þar sem bílaumferð er mikil og
ekki gott að hafa húsdýr. Ást mín
á dýrum hafði oft skapað vanda-
mál heima, til dæmis þegar ég upp
á mitt einsdæmi ákvað að ættleiða
fjóra villikattarkettlinga. En í þetta
sinn var það gullfallegur íslenskur
hvolpur og nú voru góð ráð dýr. í
þá daga var nefnilega hundabann
í Reykjavík. Hvernig þú fékkst lög-
hlýðna foreldra mína til að láta
undan suðinu í stráknum er mér
ókunnugt, en það gerðir þú svo
kyrfilega að eftir þann dag hefur
þessi fjölskylda ekki hundlaus ver-
ið. Úr því að ég er farinn að tala
um vinfengi þitt við dýrin má ekki
gleyma því hversu hugleikin ís-
lenska ijúpan var þér. Þú fylltir
nefnilega þann hóp manna sem
viU ijúpuna friðaða og stundum
skrifaðir þú stuttar greinar í dag-
blöðin, þar sem þú varðir málstað
þessa fallega fugls.
Þú barst gæfu til að halda and-
legu og líkamlegu þreki fram í háa
elli og alltaf var jafn gaman að
hlusta á sögurnar þínar um æsku-
stöðvarnar á Snæfellsnesi, um
íjallið þitt, Snæfellsjökul, sem þú
taldir göfugast allra íslenskra
fjalla, eða álfkonuna í heiðinni sem
vitjaði þín eina sumarnótt í tjaldúti-
legu með ömmu fyrir vestan og
benti þér á betra tjaldstæði.
Elsku afi minn, minning mín um
þig verður ætíð umvafín birtu. Ég
kveð þig með söknuði og megi
góður guð geyma þig um alla eilífð.
Kjartan.
Ekki er á reiðu hvar byija á eða
enda, þegar festa skal á blað minn-
ingar um mann, sem ég hef þekkt
náið í nær því þijá aldarfjórðunga.
Langt er frá því, að fölva hafi sleg-
ið á fyrstu kynni mín við Magða-
lenu og Kristjón, er þau heimsóttu
foreldra mína í Stykkishólmi sum-
arið 1919, og ég þá senn átta ára.
MINNINGAR
Móðir mín og Magðalena voru
systradætur og með þeim fagnað-
arfundur eftir að hafa ekki hist
lengi. Ég skynjaði þá strax, hversu
Kristjón var lundléttur, en slíkt
geðslag fylgdi honum alla tíð. Og
oft hafði hann á orði, að léttlyndið
hefði m.a. átt sinn þátt í því að
systkini hans flest urðu háöldruð
og Þorgeir afí þeirra 100 ára 1915
og þá talinn elstur Islendinga.
Áfrakstur ferðarinnar til okkar
í Hólminn birtist litlu síðar, þá er
hann m.a. sendi heim myndir af
okkur systkinum. Ljósmyndun
hafði hann byijað fimm árum fyrr.
Þá iðju stundaði hann lengi, en
einungis sér til unaðar. Á máli
þeirra, sem næst stóðu þeim hjón-
um eða voru þeim nákunnug, hétu
þau ætíð Malla og Kiddi. Mig bar
fyrst að garði þeirra í júnímánuði
1925, þá nýfermdur. Ég þorði ekki
annað, þar sem ég stóð í dyrunum
á Þórsgötu 7, en gera þannig greín
fyrir mér við Möllu: „Ég heiti Lúð-
vík, sonur hennar Súsönnu, frænku
þinnar í Hólminum. Ég er kominn
til að skoða mig hér um, ætla að-
eins að staldra í nokkra daga.“ —
Hún kyssti mig þegar á vangann,
tók við ferðateski mínu, bauð mig
velkominn í bæ sinn og sagði með
viðfeldinni áherslu: „Þú býrð hjá
okkur meðan þú ert hér syðra.“
Viðlíkrar elskusemi hennar naut
ég ætíð upp frá því og sama gegndi
um Kristjón.
Þegar hér var komið voru for-
eldrar Kidda í skjóli hans á heimil-
inu, en Sigríður tengdamóðir hans
í litlu afhýsi við Þórsgötu 7. Þótt
í bili yrðu stutt kynni mín af þessu
aldna fólki rættist úr því síðar mér
til mikils fróðleiks. Ljóst var öllum,
sem til þekktu, að þeim var ljúf-
lega gerð léttbær ellin. Sigríður
lifði þeirra lengst og blind í mörg
ár. Meðan hún var ein og sér áður
en sjónin förlaðist og Kiddi vann
í námunda við hana leit hann til
hennar hvem dag, ekki aðeins til
að annast það, sem hún þurfti
með, heldur jafnframt einungis til
að stytta henni stundir með glað-
værð og léttu spjalli. Blind mátti
hún lengi þreyja rúmföst við frá-
bært atlæti dóttur og tengdasonar.
Sigríður lést 94 ára.
Smíðasaga Kristjóns var löng
og athygliverð. Hann var frábær
völundur í höndum, hafði næmt
auga fyrir listabragði, var fagur-
keri á allt, sem laut að smíðum.
Haustið 1918 kvaddi hann læri-
meistara sinn, Eyvind Árnason, og
réðst til Jóns Halldórssonar í Kó-
inu, eins og það var kallað. Þar
fékk hann að fást við miklu marg-
breytilegri verkefni og fínni smíði
en fyrr. Eftir sjö ára veru þar vann
hann tvö ár hjá Völundi, en stofn-
aði upp úr því sitt eigið trésmíða-
verkstæði í stórhýsi á Hverfisgötu
74. Þar byijaði hann á að smíða
húsgögn í fjöldaframleiðslu, sem
þá mun hafa verið nálega óþekkt
í Reykjavík; en söluna annaðist
verslunin Áfram á Laugavegi.
Meðan hann rak verksætði sitt á
Hverfisgötu voru ætíð lærlingar
hjá honum og luku sjö sveinsprófi
þaðan. En honum hélst skemur á
húseign sinni við Hverfisgötu en
hann hafði vænst, hrekklaus mað-
urinn, og olli því mest bellibrögð
óvandaðra manna. Eftir það var
hann þó löngum með verkstæði,
mest í eigin húsnæði. Áttræðum
var Kristjóni falið að smíða eftirlík-
ingu af skrifborði og skrifborðsstól
Jóns Sigurðssonar forseta, sem
geymd eru í Þjóðminjasafni, en
smíðar hans skyldu varðveittar í
minningarsafni Jóns í Kaupmanna-
höfn. Þótti honum svo vel takast
þetta verk háöldruðum, sem var
vandasamt, að ekki sá hinn
minnsta mun á eftirlíkingu og
frummynd.
Ung hjón voru þau Magðalena
og Kristjón nokkuð sérstæð á þeirri
tíð, þau voru ekki einungis sem-
hent — hugðarefni þeirra voru
mjög lík. Náttúran heillaði. Þess
vegna lögðu þau ætíð land undir
fót, þegar þau máttu því við koma.
Áður en almennt var vaknaður
áhugi hjá Reykvíkingum að bregða
sér um helgar út fyrir bæinn til
náttúruskoðunar stunduðu Magða-
lena og Kristjón slík ferðalög, fyrst
fótgangandi, en síðar á hjólum.
Nágrenni Reykjavíkur varð þeim
þrautkunnugt, síðan allt Reykja-
nesið og Þingvallasveitin og 1930
fóru þau hjólandi úr Borgarnesi
vestur í Grundarfjörð, en urðu þá
á pörtum að leiða reiðskjótann.
Síðar varð þeim tíðförult um Snæ-
fellsnes ög urðu vel kunnug um
Vestfirði. Fyrir atbeina þeirra
hjóna var efnt til bílferða um helg-
ar og verið um nætursakir í tjöld-
um. Urðu það ávallt miklar fróð-
leiks- og skemmtireisur. Þótt liðin
séu um 60 ár síðan þær voru farn-
ar minnumst við, sem í þeim voru
og enn megum mæla, með miklu
þakklæti í huga frumkvæðis og
fyrirhafnar þeirra hjóna. Löngu
eftir að Magðalena og Kristjón
voru komin yfir miðjan aldur gerðu
þau víðreist á erlendri grund, en
ekki þótti þeim þær ferðir jafnast
á við náttúruskoðun í nánd við
Reykjvík og á Reykjanesi, sem var
þeirra kjörland í þeim efnum.
Kristjón hafði oft orð á því, að ef
hann hefði ungur átt kost á lang-
skólanámi hefði hann kosið nátt-
úrufræði, þó öllu helst jarðfræði.
Hugðarefni Kristjóns voru mörg
og margvísleg, en þeim löngum
sinnt sem tómstundaiðju, þó einna
mest eftir að dró úr smíðaönn hans.
Honum lék hugur á að fást við
ættfræði, einkum framættir frem-
ur en niðjatöl. Fyrr hefur verið
minnst á ljósmyndaiðju hans.
Mynddráttur lá vel fyrir honum,
en einnig hafði hann gaman af að
VILBORG
HÁKONARDÓTTIR
+ ViIborg Hákon-
ardóttir, fæddist
í Merkinesi í Höfn-
um 1. júní 1917. Hún
lést á Sjúkrahúsi
Vestmannaeyja 3.
apríl síðastliðinn.
Vilborg fluttist til
Vestmannaeyja
fimm ára gömul með
foreldrum sínum,
Hákoni Kristjáns-
syni, f. 9. janúar
1889, d. 21. apríl
1970, og Guðrúnu
Vilhelmínu Guð-
mundsdóttur, f. 5.
ágúst 1884, d. 1. júní
1968. Vilborg var yngst þriggja
systkina. Eldri voru Guðrún bg
Guðmundur Kristján. Guðmund-
ur er á lífi og er giftur Halldóru
Björnsdóttur frá Bólstaðarhlíð í
Vestmannaeyjum.
Vilborg kynntist Ragnari Axel
Helgasyni, lögreglufulltrúa í
,!>ruj3Tiý mUIb
Vestmannaeyjum, á
Siglufirði 1939.
Ragnar var fæddur
20.2. 1918 á Kálfat-
jörn á Vatnsleysu-
strönd. Hann lést á
Sjúkrahúsi Vest-
mannaeyja 27. jan-
úar sl. Foreldrar
hans voru Friðrika
Þorláksína Péturs-
dóttir og Helgi Jóns-
son frá Tungu í
Reykjavík. Ragnar
og Vilborg hófu bú-
skap í föðurhúsum
Vilborgar á Kirkju-
vegi 88 í Vest-
mannaeyjum og giftu sig 1. júni
1941. Börn þeirra þjóna eru fjög-
ur. Þau ení: 1) Friðrik Helgi, f.
12. febrúar 1941, maki Erla Víg-
lundsdóttir og eiga þau tvö börn,
Sigurð Vigni og Vilborgu. 2)
Anna Birna, f. 18. september
1948 og á hún þijá syni, Ihignar
mála og varð gamall töluverður
nævisti. Sem náttúruskoðandi urðu
margar greinar flórunnar honum
ráðgáta, en þó einkum steinafræð-
in. Þjóðháttadeild Þjóðminjasafns
átti hauk í horni, þar sem Kristjón
var. Lagði hann mikla vinnu og
fyrirhöfn í að svara spurningum
frá henni, því hann kaus í því efni
sem öðru að hafa allt klárt og
kvitt — rétt og nákvæmt. Þá má
ekki týnast, að hann gaf Þjóð-
minjasafni öll smíðaáhöld sín
ásamt fleiru.
Þegar Kristjón lést hafði hann
átt heima í Reykjavík í 82 ár. Land-
nám hans þar hófst með því að
reisa árið 1920 hús úr steini við
Þórsgötu, en þá var byggð skammt
komin þar. Éftir að hann verður
að yfirgefa stórhýsi sitt á Hverfis-
götu 74 býr hann um skeið á ýms-
um stöðum, uns hann 1949 nemur
land inni á Ártúnshöfða í svokall-
aðri Krossamýri. Þar ræðst hann
í að koma sér upp timburhúsi, síð-
ar það alfarið einn, þá orðinn hálf
sextugur. Var til þess vandað á
allamhátt, hver fjöl valin og strok-
in, og hvar sem á var litið mikil
hagleikssmíði. Þessu landnámi
fylgdi stór lóð og gat Magðalena
fyrst nú að ráði svalað löngun sinni
til ræktunar. Eftir nokkur ár voru
þar komin gróskumikil tré og fjöl-
breytt blómskrúð á sumrin. En
1964 tekur borgin þarna lönd til
verksmiðjubygginga og var þá
draumahús þeirra hjóna molað nið-
ur og kveikt í hrúgunni. Þá varð
Kristjóni hugsað til torfbæjanna,
sem hann hafði alist upp í, vestur
í Eyrarsveit. Skaðann af húsmiss-
inum fékk hann bættan og fluttist
þá að Langholtsvegi 55, en þar
endaði samvist þeirra hjóna. Eftir
að Kristjón gat ekki lengur verið
einbúi komst hann á vistheimilið
að Dalbraut 27 og taldi þar út að
heita mátti.
Hér má ekki undan falla að
minnast þess hve venslafólk og
vinir áttu tíðförult til þeirra, stund-
um í hversdagsveru, en í annan
tíma í gylliboð, með leikum og
söng, því að þar var til hljóðfæri
og fleiri en eitt. Kristjón spilaði
og dóttirin þegar þar að kom. Og
þá var hlutur Möllu ekki síðri við
að gæta sóma heimilisins varðandi
munn og maga. — Þegar ég nú
klifa á níunda tuginn og lít yfir
fama slóð, hlýt ég að viðurkenna,
að hjá þeim hjónum var mitt Unu-
hús.
Margt var Magðalenu og Krist-
jóni til gæfuauka, en sá ekki síst-
ur né minnstur, sem fólst í gæsku-
ríkri umhyggju Hönnu og Ingva
fyrir þeim hjónum og síðar Kris-
tjóni einum og sem aldrei var þrot
á. Þeim sendi ég kveðju mína um
leið og ég þakka mínum gamla
vini samfylgdina.
Lúðvík Krisljánsson.
Vilberg, Hákon Vilhelm og Grét-
ar Mar. 3) Hafsteinn, f. 1. desem-
ber 1952, maki Steinunn Hjálm-
arsdóttir og eiga þau þtjú börn,
Guðrúnu Vilhelmínu, Hjálmar
Rúnar og Hafstein Elvar. 4)
Ómar, f. 14. júlí 1958. Barna-
barnaböm Ragnars og Vilborgar
eru tvö, Friðrik Þór og Elvar Þór.
Útför Vilborgar fer fram frá
Landakirkju í Vestmannaeyjum
í dag og hefst athöfnin kl. 14.00.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
Héðan skal halda,
heimili sitt kveður,
heimilis prýðin í hinsta sinn.
Síðasta sinni
sárt er að skilja,
en heimvon góð í himininn.
(V. Briem)
Við biðjum góðan Guð að styrkja
ykkur öll vegna andláts elsku ömmu
okkar.
(Vilborg og Sigurður Vignir.