Morgunblaðið - 11.04.1995, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
ALÞIIMGISKOSIMINGAR
ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 1995 11
*
Ymsir möguleikar eru á stjómarmyndun eftir Alþingiskosningarnar
Stj órnarflokkarnir ræða um
áframhaldandi samstarf
Þingflokkar Alþýðuflokks og Sjálfstæðis-
flokks gáfu formönnum sínum umboð í gær
til að ræða um endurnýjun stjórnarsam-
starfsins. Guðmundur Sv. Hermannsson,
—3*---------------------3»-------------
Olafur Þ. Stephensen og Omar Friðriks-
son könnuðu viðhorf flokkanna og mögu-
leikatil stjómarmyndunar
NÝR þingflokkur Sjálfstæðisflokks kom saman í gær eftir kosn-
ingarnar. Á myndinni sjást meðal annars Kristján Pálsson og
Arnbjörg Sveinsdóttir, sem eru nýir þingmenn flokksins.
ÞINGFLOKKUR Alþýðuflokks hittist í gær eftir kosningarnar.
Einn nýr þingmaður, Lúðvík Bergvinsson, hefur bæst þar í hópinn.
ingflokkur Alþýðuflokksins
kom saman í gærmorgun
til að ræða úrslit kosning-
anna og samkvæmt heim-
ildum innan flokksins mun hafa ver-
ið nánast einhugur um það á fundin-
um að láta reyna á áframhaldandi
stjórnarsamstarf með Sjálfstæðis-
flokknum.
Síðdegis kom þingflokkur sjálf-
stæðismanna saman og þar fékk
formaður flokksins víðtækt umboð
til að kanna möguleika á stjórnar-
myndun.Þingmenn voru sammála
um að eðlilegt væri að kanna fyrst
möguleika á áframhaldandi stjórnar-
sámstarfi við Alþýðuflokk.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði í ijölmiðlum eftir fundinn að
þeir Jón Baldvin Hannibalsson ut-
anríkisráðherra myndu hittast í dag
eftir ríkisstjórnarfund og leggja þar
línur um viðræðurnar varðandi tíma-
fresti og málefni. Almennt er búist
við að fljótlega komi í ljós hvort
flokkarnir vilji starfa saman áfram.
Breytt valdahlutföll
Sjálfstæðismenn telja almennt að
verði stjórnarsamstarfið endurnýjað
eigi að taka meira tillit til þingstyrks
flokkanna við úthlutun ráðherra-
embætta en nú eru ráðherrar Sjálf-
stæðisflokks fimm á móti fjórum frá
Alþýðuflokki.
Forystumenn stjórnarflokkanna
eru sammála um að rætt verði um
breytta verkaskiptingu í ríkisstjórn-
inni og skiptingu ráðuneyta milli
flokkanna ef stjórnarsamstarfið
verður endurnýjað.
Meirihluti Sjálfstæðisflokks og
Alþýðuflokks styðst aðeins við 32
þingmenn af 63 og hafa margir efa-
semdir um að samstarf á þeim
grunni gangi snurðulaust, þótt tak-
ist að semja um hin augljósi ágrein-
ingsmál. Þar á meðal er bent á að
gerð fjárlaga gæti reynst erfið þegar
hver einasti þingmaður er í raun í
oddaaðstöðu.
Þessara efasemda virð-
ast gæta meira innan
Sjálfstæðisflokksins en
Alþýðuflokksins og_ er
nafn Guðmundar Arna
Stefánssonar oftast nefnt þegar
rætt er um mögulega uppreisnar-
menn. Alþýðuflokksmenn sem talað
var við teija hins vegar víst að ef
samstaða næst um helstu ágrein-
ingsmál flokkanna, fjölda ráðherra
og skiptingu ráðuneyta eigi ríkis-
stjórnin að geta haldið volli og benda
i því sambandi á að ríkisstjórnin
hafi í raun aðeins haft 32 sæta
meirihluta á Alþingi sl. átta til níu
mánuði eftir brotthvarf Jóhönnu Sig-
urðardóttur og vegna andstöðu ein-
stakra þingmanna Sjálfstæðis-
ílokksins í ýmsum málum, s.s. Inga
Björns Albertssonar, Eggerts
Haukdal og Eyjólfs Konráðs Jóns-
sonar og Matthíasar Bjarnasonar,
sem eru nú allir horfnir af þingi.
Auk þess benda alþýðuflokksmenn
sem rætt var við í gær á að meiri
samstaða sé nú innan Alþýðuflokks-
ins en á seinasta kjörtímabili.
Sá möguleiki var ræddur innan
stjórnarflokkanna fyrir kosningar
að bjóða Kvennalistanum aðild að
ríkisstjórninni ef meirihlutinn félli.
Þessi möguleiki er enn inni í mynd-
inni þótt stjórnin hafi haldið meiri-
hlutanum.
Kvennalista bætt við?
Raunar gengu fulltrúar Kvenna-
listans, þær Kristín Ástgeirsdóttir
þingmaður og Guðrún Halldórsdótt-
ir, fyrrverandi þingmaður, á fund
Davíðs Oddssonar síðdegis í gær,
að eigin frumkvæði. Samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins var
þar rætt um ýmsa möguleika í þeirri
stöðu, sem komin er upp eftir kosn-
ingarnar, og einn þeirra möguleika
sem voru nefndir, var að Kvennalist-
inn kæmi inn í stjórn Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks.
Engar formlegar viðræður hafa
hins vegar farið fram við Kvennalist-
ann, hvorki af hálfu Sjálfstæðis-
flokksins né Alþýðuflokksins og
stjórnarmyndunarviðræður ein-
skorðast áfram við að stjórnarflokk-
arnir reyna að ná saman um áfram-
haldandi samstarf.
Fulltrúar Kvennalistans hafa
einnig rætt óformlega við leiðtoga
annarra flokka nema Þjóðvaka. Eft-
ir slæma útkomu Kvennalistans í
kosningunum þykir ljóst að hann
verður að eiga aðild að næstu ríkis-
stjórn ef hann á að eiga einhvern
tilverugrundvöll. Því má ætla að
flokkurinn setji ekki ströng skilyrði
fyrir stjórnarsetu með_ Alþýðuflokki
og Sjálfstæðisflokki. Á móti kemur
að Kvennalistinn hefur verið í stjórn-
arandstöðu í síðasta kjörtímabili og
telur sig eðlilega ekki geta gengið
inn í stjórnina eins og ekkert sé án
þess að ná einhverju fram af sínum
baráttumálum.
Það eru mjög skiptar skoðanir
innan stjórnarflokkanna um mögu-
lega aðild Kvennalistans. Forysta
Sjálfstæðisflokksins er
ekki á einu máli um ágæti
þessa og innan Alþýðu-
flokksins eiga þessar hug-
ipyndir sér lítinn hljóm-
grunn en á þingflokks-
fundinum í gær var ekki lokað á
þann möguleika á seinni stigum.
Telja alþýðuflokksmenn aðild
Kvennalista óþarfan auk þess sem
þeir yrðu þá að sætta sig við minni
hlut við skiptingu ráðherraembætta
milli flokkanna.
Ágreiningsmál
Þau mál sem einkum eru talin
verða ágreiningsefnin milli Alþýðu-
flokks og Sjálfstæðisflokksins í við-
ræðum um endurnýjun stjórnarsam-
starfsins eru sjávarútvegsstefnan,
landbúnaðarmál í tengslum við
GATT-samninginn og Evrópumál.
Alþýðuflokksmenn sem rætt var við
í gær telja að finna megi viðunandi
málamiðlun í öllum þessum málum.
Þingmenn Sjálfstæðisflokksins á
Vestfjörðum gáfu þær yfirlýsingar
fyrir kosningar að þeir myndu ekki
styðja ríkisstjórn sem héldi fram
óbreyttri fiskveiðistefnu. Var nokk-
uð rætt um þessa yfirlýsingu þeirra
á þingflokksfundi sjálfstæðismanna
í gær en þar héldu þingmenn Vest-
Qarða því fram að hún ætti fremur
að geta greitt fyrir samstarfi flokk-
anna í sjávarútvegsmálum.
Alþýðuflokksmenn líta svo á að
Sjálfstæðisflokkurinn verði að finna
lausn á þessu máli hjá sér og óhjá-
kvæmilegt sé fyrir sjálfstæðismenn
að fallast á einhveijar breytingar á
núverandi fiskveiðikerfi ef flokkarnir
ætli að starfa saman áfram. Raunar
virðist flestir hafa óskir um einhveij-
ar breytingar. Þannig mun Þorsteinn
Pálsson sjávarútvegsráðherra til
dæmis vilja breytingar á banndaga-
kerfi smábáta og draga úr takmörk-
unum á framsali aflakvóta í núgild-
andi lögum.
Nálgun í Evrópumálum
Ágreiningur hefur verið milli
stjórnarflokkanna um hvernig skuld-
bindingar um verndartolla vegna
GATT-samkomulagsins verða út-
færðar í íslenskri löggjöf. Finna.þarf
lausn á því máli fljótlega því íslend-
ingar þurfa að gera Alþjóðavið-
skiptastofnuninni grein fyrir því fyr-
ir 1. júlí hvernig þeir hyggjast fram-
fylgja skuldbindingum sínum. Það
er skoðun alþýðuflokksmanna að
auðvelt eigi að vera að finna sann-
gjarna málamiðlun í þessu máli og
benda í því sambandi á að langur
vegur sé á milli þess að standa við
skuldbindingar samningsins og
tryggja bændum eðlilega tollvernd
eða að ætla að lögfesta allar há-
marksheimildir skv. samningnum.
Ekki er heldur talið _ að stefna
Alþýðuflokksins um að íslendingar
sæki um aðild að Evrópusambandinu
komi í veg fyrir samstarf flokkanna.
Alþýðuflokksmenn sögðu fyrir kosn-
ingar að þeir myndu ekki gera það
að úrslitaskilyrði í stjórnarmyndun-
arviðræðum og auk þess benti
áhrifamaður innán flokksins á að
Alþýðuflokkurinn hefði sett þetta
mál á oddinn í kosningunum en tap-
að þremur þingsætum og væri því
vart í stöðu til að halda því til streitu
innan ríkisstjórnar.
I stjórnarmyndunarviðræðunum
munu alþýðuflokksmenn því taka
upp hvernig haldið verður á þessum
málum í væntanlegum stjórnarsam-
starfi og vilja að gengið verði þann-
ig frá málum í stjómarsáttmála að
ekki séu útilokaðir neinir kostir ef
þróun mála í Evrópu verður á þann
veg að það verði talið samræmast
þjóðarhagsmunum að sækja um að-
ild að ESB.
í þingflokki Sjálfstæðisflokksins
er, samkvæmt upplýsingum Morg-
unblaðsins, áhugi á því að nálgast
sjónarmið Alþýðuflokksins í Evrópu-
málum með því að samþykkja að
einhvers konar könnun á ESB-aðild
færi fram, og að setja inn í nýjan
stjórnarsáttmála kafla með svipuðu
orðalagi og er að finna í kosninga-
stefnuskrá Sjálfstæðisflokksins, þar
sem fram kemur að ekki eigi að
útiloka neina kosti, heldur fylgjast
vel með og nýta alla möguleika ís-
lands til árangursríks samstarfs við
önnur Evrópuríki.
Menn á borð við Friðrik Sophus-
son fjármálaráðherra og Björn
Bjarnason, formann utanríkismála-
nefndar Alþingis, hafa
lagt áherslu á að loka
ekki neinum leiðum í Evr-
ópumálunum og bent er á
að enginn af þingmönnum
flokksins ætti að þurfa að
leggjast gegn því að fagleg könnun
færi fram á tengslum íslands og ESB.
Vonbrigði
Það urðu framsóknarmönnum,
eins og öðrum stjórnarandstæðing-
um, veruleg vonbrigði að stjórnar-
meirihlutinn skyldi halda. Enda er
kosningasigui- flokksins nánast
marklaus ef hann kemst ekki í ríkis-
stjórn. En eins og aðrir verða fram-
sóknarmenn að bíða eftir niðurstöðu
úr viðræðum stjórnarflokkanna.
Stjórnarandstaðan telur raunar að
þær viðræður megi ekki taka langan
tíma og út í hött sé að ætla slíkri
stjórnarmyndun nokkrar vikur, eins
og skilja mátti á forsætisráðherra á
sunnudag.
Halldór Ásgrímsson formaður
Framsóknarflokksins hefur þegar
rætt óformlega við forustumenn
stjórnarandstöðuflokkanna, annara
en Þjóðvaka, og einnig ræddi hann
við Jón Baldvin Hannibalsson í gær
um stöðu mála. Þingflokkur Fram-
sóknarflokksins fjallaði um þessi mál
í gær og þar fékk Halldór fijálsar
hendur um frekari könnunarviðræð-
ur.
Komi flokkurinn að stjórnarmynd-
un virðast kostimir fyrst og fremst
vera tveir. Annars vegar stjórn með
Sjálfstæðisflokki og hins vegar fjög-
urra flokka stjórn með Alþýðuflokki,
Alþýðubandalagi og Kvennalista.
Á þingflokksfundinum í gær
munu framsóknarmenn hafa talið
myndun ríkisstjórnar með Sjálfstæð-
isflokki ekki síður fýsilegan en
vinstri stjórn. Innan Sjálfstæðis-
flokksins eru hins vegar skiptar
skoðanir um ágæti sjórnarsamstarfs
við Framsóknarflokks, og hafa
nokkrir þingmenn flokksins raunar
mælt gegn því opinberlega.
Úti á landi eru þessir flokkar víða
aðalkeppinautarnir um atkvæðin og
á þeim forsendum telja sumir að
þeir eigi ekki að taka upp samstarf.
Einnig hafa verið viðraðar þær skoð-
anir að teikn séu á lofti um að Fram-
sóknarflokkurinn geti orðið erfíður
í samstarfi og muni illa sætta sig
við forustu Sjálfstæðisflokksins í
slíkri ríkisstjórn. Og þeir þingmenn
Sjálfstæðisflokks sem vilja breyting-
ar á fiskveiðistjórnuninni telja að
erfitt gæti orðið að koma slíkum
breytingum fram með Framsóknar-
flokki.
Aðrir segja á móti þótt Framsókn-
arflokkurinn sé víða úti á landi aðal-
keppinauturinn þurfi það ekki að
útiloka samstarf flokkanna og það
geti raunar verið hagstætt Sjálf-
stæðisflokknum af ýmsum ástæðum.
Til vinstri
Þriðji möguleikinn á tveggja
flokka stjórn er samstjórn Sjálfstæð-
isflokks og Alþýðubandalags. Sjálf-
stæðismenn taka ekki ólíklega í að
skoða þennan möguleika en innan
Alþýðubandalagsins virðist hrifning-
in vera minni.
Bent er á að í kosningabaráttunni
hafi Alþýðubandalagið náð að
styrkja stöðu sína á vinstri væng
stjórnmálanna með því að leggja
áherslu á vinstri stjórn. Jafnframt
hafí Framsóknarflokkurinn skil-
greint sig sem miðjuflokk mun
ákveðnar en áður. Og i kosningunum
hafi Alþýðuflokkurinn misst fylgi,
Þjóðvaki ekki fengið hljómgrunn, og
Kvennalisti nær þurrkast út. Því séu
forsendur nú allt aðrar en í vetur
þegar sem mest var rætt um mögu-
leika á samvinnu Alþýðu-
bandalags og Sjálfstæðis-
flokks.
Ólafur Ragnar Gríms-
son formaður Alþýðu-
bandalagsins mun þó ekki
útiloka slíka samvinnu á þeirri for-
sendu að andstæður flokkanna séu
hvort sem er skýrt afmarkaðar að
stöðu Alþýðubandalagsins á vinstri
væng verði ekki ógnað.
Möguleikar á fjögurra flokka
stjórn voru ræddir í þingflokkum
Alþýðuflokks og Framsóknarflokks
í gær. Samkvæmt heimildum Morg-
unblaðsins telja Alþýðuflokksmenn
ekkert vafamál að Halldór Ásgríms-
son yrði forsætisráðherra í slíkri
stjórn. Þá virðist það almenn skoðun
að Jóhönnu Sigurðardóttir og Þjóð-
vaka verði ekki boðin þátttaka í slíkri
stjórn.
Innan Þjóðvaka rneta menn það
raunar svo að hinir flokkarnir ætli
að freista þess að einangra Þjóðvaka
í þeirri von að flokkurinn leysist
upp, svipað og gerðist með Bandalag
jafnaðarmanna og Borgaraflokkinn
á sínum tíma.
ESB-aðild
ekki haldið til
streitu
Kvennalisti
hugsanlega
í ríkisstjórn