Morgunblaðið - 28.04.1995, Blaðsíða 14

14 FÖSTUDAGUR 28. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
Skuldir heimilanna sem hlutfall af ráðstöfunartekjum sjöfaldast að raungildi á 25 árum
Voru24% 1980
en orðnar
136%ífyrra
SKULDIR heimilanna gagnvart
lánakerfmu hafa vaxið úr 36 millj-
örðum króna frá árslokum 1968 í
293 milljarða um síðustu áramót, eða
alls um 257 milljarða. Þetta kemur
fram í nýjasta hefti Hagtalna mánað-
arins og miðað er við verðlag í árslok
1994. Meirihluti skuldanna, eða 162
milljarðar, er við byggingarsjóði rík-
isins. Þá eru 233 milljarðar af skuld-
um heimilanna til langstíma. Það eru
skuldir við byggingarsjóði, lífeyris-
sjóði og Lánasjóð íslenskra láns-
manna.
Skuldir heimila hafa aukist úr 24%
af ráðstöfunartekjum þeirra árið 1980
í 136% árið 1994. Sem hlutfall af
eignum hafa skuldir heimila aukist
mjög á þessum tíma. Þær voru 40%
árið 1994, án áætlaðrar eignar heim-
ila í líféyrissjóðum, en 31% að þeim
meðtöldum. Samsvarandi tölur árið
1980 voru 11% án áætiaðrar eignar
í lífeyrissjóðum og 10% að þeim meðt-
öldum. Greinileg aukning er í vægi
lífeyrissjóða í eignum heimila.
I Hagtölum mánaðarins er fjallað
um skuldir heimila við banka, íjár-
festingarlánasjóði, þ.m.t. byggingar-
sjóði ríkisins, llfeyrissjóði, lánasjóði
ríkisins, tryggingarfélög og verð-
bréfasjóði. Hvorki er gert ráð fyrir
að heimilin skuldi erlendum aðilum
né eignarleigum, enda þó þess séu
dæmi að eignarleigur fjármagni t.d
bifreiðakaup einstaklinga.
Vægi húsbréfakerfis
Af skuldum heimilda er meira en
helmingur, 162 milljarðar, við bygg-
ingarsjóði ríkisins. Fram kemur að
þær skuldir hafa aukist um 90 millj-
arða á föstu verði frá árslokum 1989
þegar húsbréfakerfinu var komið á.
Ennfremur segir að með tilkomu
húsbréfanna hafi átt sér stað nokkur
kerfísbreyting á markaði fyrir íbúð-
arhúsnæði þar sem í stað beinna
ráðstöfunartekna á milli kaupenda
og seljenda í viðskiptum með íbúðar-
húsnæði kom milliganga byggingar-
sjóða ríkisins. Með húsbréfakerfínu
hafí orðið umtalsverð aukning lána
til kaupa á notuðu húsnæði, þannig
að verið væri að endurfjármagna
stóran hluta íbúðarhúsnæðis sem
áður var að mestu skuld við einkaað-
ila utan lánakerfis.
Önnur breyting sem skýrir auknar
skuldir heimila við byggingarsjóði
ríkisins er að þeir hafa að nokkru
tekið við hlutverki lífeyrissjóða.
Þannig hefur hlutdeiid lífeyrissjóða
í skuldum heimila lækkáð úr 33%
árið 1983 í 12% I árslok 1994.
Skuldir heimila við innlánsstofn-
anir voru 57,7 milljarðar í árslok
1994 eða um 20% af skuldum heimil-
anna gagnvart lánakerfínu. Þær hafa
aukist um tíu milljarða að raungildi
frá 1991. Fjórði stærsti lánardrottinn
íslenskra heimila er Lánasjóður ís-
lenskra námsmanna. Skuldimar við
hann vom 34,5 milljarðar í árslok
1994 og hafa þær skuldir aukist með
svipuðu móti og aðrar skuldir heim-
ila frá 1983.
Meiri eignir
Á móti skuldum heimila standa tölu-
vert meiri eignir í fasteignum, bifreið-
um og ýmsum fjáreignum, s.s. fijáls-
um spamaði og innistæðum í lífeyris-
sjóðum. Rauneignir heimila í árslok
1994 vom metnar á um 542,5 millj-
arða og ýmsar fjáreignir á um 185,1
milljarð. Miðað við skuldir upp á 293
milljarða er fjáreignastaða heimila
neikvæð um 107,8 milljarða. Þegar
tekið er tillit til eignar heimila í Iífeyr-
issjóðum, sem er metin á um 229,5
milljarða, er fjáreignastaða heimil-
anna jákvæð um 121,7 milljarða.
Eigjð fé heimila, að meðtalinni
eign I lífeyrissjóðum var 664,1 millj-
arður í ársiok 1994 á verðlagi þess
árs, og hafði aukist um 163% frá
1968. Eigið fé heimila án lífeyris-
sjóða, sem er metið á 435 milljarða
í árslok 1994, hafði hins vegar
minnkað að raungildi frá árinu 1990
þegar það var um 482 milljarðar.
AÐALFUNDUR
1995
Aðalfundur Granda hf.
verður haldinn föstudaginn
28. apríl 1995
í mateal fyrirtækisins að
Norðurgarði, Reykjavík og
hefst fundurinn kl. 17:00
DAGSKRÁ
1. Venjuleg aöalfundarstörf skv. 18. gr.
samþykkta félagsins.
2. Breytingar á samþykktum félagsins
til samræmis við lög nr. 2/1995
um hlutafélög.
3. Tillaga um breytingu á 3. gr. samþykkta
félagsins um heimild til stjórnartil að
hækka hlutafé með sölu nýrra hluta.
4. Önnur mál, löglega uþþ borinn.
STJÓRN GRANDA HF.
GRANDI HF. NORÐURGARÐI, 101 REYKJAVÍK
Skuldir heimilanna 1980-1994
Hlutfall af ráðst.tekjum
.rtrH H H
'80 ‘82 '84 '86 ‘88
Hlutfallsleg skipting skulda
heimilanna 1975-1994
1975
1980
1985
1990
1994
Bankar og sparisjóðir
Lausafjárstaðan
réttir úr kútnum
LAU S AFJÁRSTAÐA banka og
sparisjóða hefur verið að batna upp
á síðkastið eftir mikla rýmun und-
angengna 12 mánuði. I lok mars
áttu bankarnir 15,8 milljarða í
lausafé og hafði það rýrnað um
7,6 milljarða frá sama tíma í fyrra.
Þessi samdráttur stafaði af aukn-
ingu á almennum útlánum en þau
jukust um 8,8 milljarða á tímabil-
inu. Því fé var ráðstafað til að
greiða niður endurlánað. erlent
lánsfé sem hefur dregist saman
um 9-10 milljarða.
Yngvi Örn Kristinsson, fram-
kvæmdastjóri peningamálasviðs
Seðlabankans, segir að lausafjár-
staða banka og sparisjóða hafi
verið að lagast að undanförnu.
„Bankarnir áttu mikið af ríkisvíxl-
um síðastliðið vor og sumar en
töldu sig fá of lága ávöxtun. Þeir
virðast hafa tekið þá ákvörðun að
auka almenn útlán á kostnað ríkis-
víxla. Ég held að þessi þróun hafi
verið að snúast við því bankar eru
byijaðir að kaupa ríkisvíxla að
,nýju.“
Hann benti á að Seðlabankinn
hefði gripið til aðgerða þann 10.
mars sem hefðu knúið bankana til
að mynda meira lausafé. Svokall-
aður reikningskvóti banka í Seðla-
bankanum hefði verið lækkaður
um helming og viðskiptum hætt
með endurkaupasamninga.
Aðspurður um hvort einhver
bankanna hefði farið undir tilskilið
10% lausafjárhlutfall Seðlabank-
ans að undanförnu og þurft að
greiða sektir af þeim sökum sagði
Yngvi Örn að svo væri ekki. „í
síðasta uppgjöri frá því í lok mars
var meðaltal lausafjárhlutfallsins
rúmlega 13% en lægsta hlutfallið
var 11,08%. Hins vegar er apríl-
mánuður bönkunum oft þungur í
skauti vegna greiðslu virðisauka-
skatts en þeir virðast hafa rétt
lausafjárstöðuna við eftir það.“
Spariskír-
teini keypt
og seld til
að fá
þóknunar-
tekjur
FULLVÍST er talið að hluti
viðskipta með spariskírteini í
þessari viku á verðbréfamark-
aði hafi haft þann tilgang ein-
an að afla verðbréfafyrirtækj-
um þóknanatekna frá Lána-
sýslu ríkisins.
Frá því Seðlabankinn setti
fram ný og hærri tilboð í spari-
skírteini á þinginu í byijun
vikunnar hafa viðskipti þar
nær eingöngu falist í að bank-
inn hefur keypt skírteini af
verðbréfafyrirtækjum. Þannig
seldu Fjárfestingarfélagið
Skandia hf. og Kaupþing hf.
spariskírteini til bankans fyrir
samtals 406 milljónir í vik-
unni, samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins.
í útboði Lánasýslu ríkisins á
miðvikudag voru samþykkt til-
boð í ný spariskírteini með svip-
uðum kjörum og kaupávöxtun-
arkrafa Seðlabankans á Verð-
bréfaþingi í sambærileg skír-
teini. Lánasýslan tók tilboðum
að fjárhæð 611 milljónir þannig
að fyrirtækin gátu tryggt sér
ný skírteini I stað þeirra sem
Seðlabankinn hafði keypt deg-
inum áður á sömu kjörum.
Þar að auki greiðir Lána-
sýsla ríkisins verðbréfafyrir-
tækjunum 0,04-0,06% þóknun
fyrir spariskírteini sem þau
kaupa í útboðinu. Ef miðað er
við að þóknun hafi verið að
meðaltali nálægt 0,05% skila
400 milljóna kaup um 2 millj-
ónum í þóknunartekjur.
Samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins var a.m.k.
hluti þessara viðskipta settur á
svið í þeim tilgangi að afla
þóknanatekna. Ef 406 milljónir
hafa farið áðumefnda leið í
fjármálakerfínu nema nettó-
kaup á spariskírteinum einung-
is liðlega 200 milljónum.
Samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins munu einhver
verðbréfafyrirtækjanna hafa
leikið þennan leik margoft í
kringum útboð Lánasýslu rík-
isins meðan Seðlabankinn
stundaði öfluga viðskiptavakt
með spariskírteini á síðasta ári
og þau haft af því nokkrar
tekjur.
Umhverfisviðurkenning Iðnlánasjóðs veitt í fjórða sinn
Hver fær Vemd?
UMHVERFISVIÐURKENNING
Iðnlánasjóðs verður veitt í
fjórða sinn á næstunni. Nefnd
skipuð fulltrúum frá sjóðnum,
umhverfisráðuneyti og Vinnu-
eftirliti ríkisins hefur síðustu
vikur verið að skoða fyrirtæki
sem koma til álita og verður
niðurstaða nefndarinnar kynnt
á ársfundi sjóðsins 2. maí næst-
komandi, að því er fram kemur
í frétt frá Iðnlánasjóði.
Þar kemur einnig fram að
fljótlega eftir að Iðnlánasjóður
hóf sjálfstæðan rekstur var tek-
in ákvörðun um að gera um-
hverfismálum skil í stefnu og
starfsemi sjóðsins. Sveitarfélög-
um og fyrirtækjum er boðið upp
á fyrirgreiðslu til umhverfis-
verndar og hafa nýtt sér það í
nokkrum mæli. Árlega eru veitt
sérstök verðlaun eða viðurkenn-
ing til fyrirtækis sem skarar
fram úr fyrir góðan aðbúnað,
öryggi starfsmanna og um-
hverfisvernd. Viðurkenningin
er listaverk eftir Magnús Tóm-
asson myndlistarmann,
„Vernd“, sem listamaðurinn
gerði sérstaklega fyrir sjóðinn.
Árið 1992 hlaut lyfjafyrir-
tækið Delta hf. umhverfisviður-
kenningu Iðnlánasjóðs, Hekla
hf. 1993, Sæplasthf. 1994 og
þriðjudaginn 2. maí kemur í ljós
hver fær „Vernd“ í ár.
Nefnd sú sem velur viðkom-
andi fyrirtæki er skipuð Sigur-
björgu Sæmundsdóttur frá um-
hverfisráðuneytinu, Guðmundi
Emilssyni frá Vinnueftirliti
ríkisins, Geir Gunnlaugssyni,
sljórnarformanni Iðnlánasjóðs
og Braga Hannessyni forstjóra
sjóðsins.
LISTAVERKIÐ Vernd eftir
Magnús Tómasson