Morgunblaðið - 25.05.1995, Qupperneq 40

40 FIMMTUDAGUR 25. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREIIMAR
íslenskri ljóðahörpu, er lesandinn
virðir því meir sem hann heyrir
hann oftar.
Inn milli fjallanna - Rocky
Mountains
Leiðin frá Calgary til frægasta
þorps Klettafjallanna, Banff, liggur
meðfram Bogafljóti, sem rennur um
samnefndan dal, Bow Valley. Eftir
rúman klukkustundar akstur er
komið í Banff-þjóðgarðinn, fyrsta
friðaða svæði Kanada frá seinni
hluta 19. aldar. Ástæða þótti að
varðveita hinar heitu lindir, Banff
Springs, í útjaðri þorpsins, sem
fljótt varð samgöngumiðstöð eftir
lögn kanadísku járnbrautanna fyrir
rúmri öld. í jafnstóru og stijálbýlu
landi ollu járnbrautirnar
straumhvörfum í samgöngum,
viðskiptum og allri gerð
þjóðfélagsins. Ekki varð saga þeirra
átakalaus og framkvæmdin dýr.
Aðalhvatamaður Canadian Pacific
Railways var fyrsti
forsætisráðherra landsins, John A.
Macdonald, fæddur í Skotlandi á
ári falls Napoleons við Waterloo,
1814, en fluttist ungur með
foreldrum sínum til Kanada. Hann
flæktist að ósekju inn í
fjármálahneyksli við öflun fjár til
að leggja járnbrautina yfir þvera
Kanada, og var það kosningabeita
hans fyrir kosningar árið 1872.
Hann vann kosningarnar en missti
bæði embætti og æru, eftir að
andstæðingar hans fundu höggstað
á honum í járnbrautarmálinu og
ljóstruðu upp í dagblöðum gegn
mútum.
Við hinar heitu lindir Banff reisti
Kanadíska Kyrrahafs
járnbrautarfélagið lúxushótel í
skoskum hallarstíl fyrir 100 árum.
Hótelið, eitt hið stærsta í Kanada,
hefur nýlega verið stækkað og
endurbyggt, enda heimsfrægt,
Banff Springs Hotel. Þarna liðast
Bogafljótið niður dalinn með
hægum nið. Loftið er ferskt og
tært einsogN íslenskt fjallaloft,
hlýrra á þessum árstíma og nokkru
sætara af gróðurilmi. Grenitrén
þekja allar hlíðar fjallanna í kring,
og Banff er öll blómum skrýdd,
hver ljósastaur er jafnframt stórt
potthengi með marglitum blómum,
en sami siður ríkir einnig í Bresku
Kolumbíu, að ógleymdum
litskrúðugustu görðum, sem ég hef
augum litið. Listamiðstöðin Banff
Centre er eins konar Salzburg
Klettafjalla með hátíð sína
sumarlangt að skemmta gestum við
æðri listir í galleríum og
konserthöllum með óperu, dönsum
og leikhúsi.
Frá Banff liggur leiðin áfram inn
Bogadalinn í átt að Dal hinna tíu
tinda, þar sem himinhá fjöllin
speglast og standa á höfði í
safírbláu eða smaragðsgrænu
vatninu. Nöfnin bera lögun þeirra
vitni, svo sem Musteristindur eða
Babelstum. Form fjallanna er
myndrænt, svo að af ber, en á
leiðinni þangað er ekið undir
Kastalafjalli, sem minnir á hvern
kastalann af öðrum eftir því hvert
sjónarhornið er. Bakkar Bogafljóts
eru loðnir af grasi þar sem
fagurhyrndir hirtir eru á beit, en
ofar tekur barrskógurinn við.
Vegurinn endar við Moraine-vatnið,
og við taka fegurstu göngustígar
en loftið fullt af furuilmi. Vart getur
að líta fegurri ramma fyrir
útivistarfólk, nema ef vera kynni
við Lovísuvatnið undir Viktoríujökli,
en þangað er förinni heitið tií
gistingar á öðm frægu
kastalahóteli, Chateau Lake Louise.
Að sjálfsögðu er nafngiftin Viktoríu
Breta-drottningu og Lovísu dóttur
hennar til heiðurs, enda hefur
gistingin þar verið mesta
þjóðhöfðingja heimsins samboðin
og er enn, eftir að allt hótelið hefur
verið endurbyggt. Fjallasýnin þaðan
yfír spegilskyggnt vatnið til
Viktoríujökuls er svo hrífandi, að
hann telst til fegurstu útsýnisstaða
í heimi og eftir því vinsælt
myndamótíf, síbreytilegt eftir
sólarfari og birtu.
Höfundur er forstjórí
ferðaskrífstofunnar Prima hf.
Ég fínn einhveija skyldleikatilfínningu innra
með mér, segir Ingólfur Guðbrandsson,
þegar Kanada ber á góma.
CALGARY hefur vaxið hratt upp í loftið síðan olían fannst í Alberta
fyrir tveimur áratugum. Sérstök borg, kanadísk ímynd
nútímavelgengni.
KANADA er mikið land, sem
kemur á óvart í sterkum
andstæðum náttúra og
mannlífs af mörgum toga, stærsta
ríki jarðar eftir Sovét. Jafnvel
Kanadamenn sjálfír viðurkenna að
þeir þekki aðeins brot af landinu
sökum stærðar þess og fjarlægð-
anna, sem spanna sléttuna óendan-
legu frá hafí til hafs, Atlantshafi í
austri allt að strönd
Kyrrahafs í vestri. Það
er y« stærra en
samanlögð Bandarík-
in, nærri 10 milljón
ferkm að flatarmáli,
en íbúarnir aðeins 27
milljónir. Að fráskild-
um tengslum við ís-
lensku landnemana
fyrir rúmri öld og af-
komendur þeirra
þekkja fáir íslenskir
ferðamenn enn þetta
fjarlæga nágrannaríki
ví vestri nema af óljósri
aféþum.
Þegar stálfuglinn
grái lækkar flugið í
átt að Edmonton, sem
er höfuðborg næstvestasta fylkis-
ins, Alberta, blasir við sléttan allt
um kring. Græn er hún og bú-
sældarleg, og nú skil ég orð bónd-
ans og skáldsins Stephans G. Step-
hanssonar í kvæinu „Norður Slétt-
una“:
„Sjálft landið var útlits sem endalaust borð,
... heflað og málað svo grænt."
Þetta er sú mynd af Kanada, sem
íslendingar þekkja, bæði af heim-
sóknum til Manitoba og frásögnum
Vestur-íslendinga, en þar er fjöl-
mennust byggð fólks af íslensku
bergi utan föðurlandsins. Þess vegna
fínn ég einhveija skyldleikatilfínn-
ingu innra með mér, þegar Kanada
ber á góma, eða er það samkenndin
með Stephani G., baráttu hans, hug-
sjónum og ættjarðarást?
„Þar blasti við útsýnið einkennalaust,
nema aðeins þar skóggyðjuhönd
á sléttuna lagði um lækjanna barm
sín laufguðu kniplingabönd."
Víst er að flatneskjan réð ekki
ríkjum í huga hins vestur-íslenska
skálds. Var það óyndið við „ein-
kennalaust útsýnið", sem olli því
að hann brá tvisvar búi í Vestur-
heimi, hið síðara sinnið frá Gardar-
byggð í Norður-Dakota og fluttist
til Alberta í Kanada í nánd við
Markerville við austurbrún Kletta-
íjalla árið 1889, þar sem hann bjó
til dauðadags. Aldrei varð hann
sáttur við örlög sín, en mikilfengleg
náttúran og fjallasýnin vöktu hon-
um gleði og kraft til sköpunar.
„í kvöld er sumarveður
úti í geimnum öllum,
slík unaðskyrrð í byggðum,
slík sólskins blíða á ijöllum."
Þannig hefst kvæði hans Sumar-
jcvöld í Alberta, tónninn óvenjulétt-
ur og vonglaður. Frá bæ sínum sá
hann Klettafjöllin í fyrsta sinn og
orti á landnámsárinu fyrsta eitt
magnaðasta náttúrljóð sitt um
„vestlægar fylkingar fjallanna",
kvæðið KlettaQöll:
„Skörðótt og hnjúkótt við himininn bera þau.
Helming af vesturátt þversundur skera
þau.“
Hin stórbrotna, ægifagra náttúra
Vestur-Kanada varð Stephani upp-
spretta margra nýrra yrkisefna.
Má auk fyrrgreindra kvæða nefna
Greniskóginn, Vetrarríki, lóur í akri
og ljóðin Lækurinn og Áin. Tign
og töfrar náttúrunnar speglast í
viðkvæmu geði skáldsins. Hrifning
hans og samkennd _fá útrás í ljóði
á andvökunóttum. í Dagsetri spyr
hann:
„Léðu fjöll þér litinn sinn
ljósa og dökka forðum - á
hennar bláu og hvítu kinn
kveld, er aleinn sast þeim hjá?“
Kvæðið „Áin“ hefst
sem ástaijátning:
„Eg lagði ungur ást á þig,
... og enn til ljóða laðar mig
þín lygna og straumur þýði.“
Næst er framundan
að skoða og njóta þeirr-
ar fegurðar, er varð
hvati slíks skáldskapar
hjá manni, sem skynj-
aði líf sitt sem útlegð
frá föðurlandinu, feg-
urðar sem í augum
ferðamanns þykir einna
mest á jörðu.
Á brún sléttunnar
- Calgary
Hlið ferðamannsins að fegurð
Klettafjallanna í Kanada er fyrst
og fremst borgin Calgary, sem
gnæfír háreist upp af sléttunni.
Skjannahvíta skýjakljúfa ber við
himin einsog skörðóttar
jöklagnípur, tindar nútímans af
mannahöndum úr efni steypu, stáls
og glers. Hér er hið „villta vestur"
Kanada, athvarf kúreka og
ævintýramanna á dögum
gullæðisins, en síðasta
aldarfjórðunginn breyttist ásýnd
hennar og hlutverk eftir fund
„svarta gullsins", auðugra linda olíu
hennar og gass, svo að vöxtur
hennar og uppgangur síðan á sér
fáar hliðstæður en stundum er
henni líkt við Texas. Rétt við
Palliser hótelið frá bernsku
járnbrautanna rís nærri 200 m hár
úsýnisturn með vinsælu
veitingahúsi á toppnum, þar„ sem
gott er að setjast niður, snúast í
hring einsog í Perlunni og njóta í
senn matar og útsýnis í allar áttir
yfir hina hvítu borg, græna sléttuna
í austri og allt til tinda Klettafjalla
í vestri. Keppni í vetraríþróttum
Ólympíuleika fór fram í Calgary
1988 og skildi eftir stór mannvirki,
glæsileg tónleikahöll, söfn og
listmiðstöðvar setja svip á andlit
borgarinnar, sem þrátt fyrir
unglegt yfirbragð heldur í gamla
kúrekastílinn með stærstu
„rodeo“-keppni heims, „Stampede"
í júlímánuði. Einkennilegt sambland
af virðulegum stíl viðskiptalífsins
og bönkum með heimsbrag í líkingu
við City of London og
kúrekastílnum með kögruðum
leðurfatnaði og „Stetson“-höttum
vekur furðu og forvitni ferðamanns.
En Calgary státar af fleira með
meiri fortíð, svo sem merkustu
steingerðum leifum risaeðlanna,
sumpart í söfnum og einnig í
jarðlögum í Red Deer River Valley,
sem fundust í nágrenni Calgary við
leit að kolum árið 1884. Otrúlegt
er að geta virt fyrir sér forsögulega
tíma jarðarinnar fyrir 65 milljónum
ára á 45 km langri ökuleið eftir
Dinosaur Trail í Midland Park við
gamla kolanámubæinn Dramheller.
En í hina áttina er tæplega tveggja
stunda akstur til Markerville á
slóðir Stephans G., og bíður sú
lýsing haustsins. Heimsókn þangað
varpar ljósi á líf hans og kjör og
leiðir dýpri skilnings á sérstæðum,
djúphugsuðum skáldskap hans,
þessum einstaka, hijúfa streng í
HORFT frá blómagrundum við Lovísuvatn til Viktoríujökuls. Ferðamenn eru að vonum tortryggnir
við sterkar lýsingar eins og „yfimáttúruleg fegurð“, „supernatural" eins og Kanadamenn komast að
orði um draumkennda fegurð landslags í Klettafjöllum, en orðlausir af hrifningu taka þeir undir það.
Ingólfur
Guðbrandsson
Sumarkvöld í
Klettafjöllum
og dýrðardagar
við Kyrrahaf