Morgunblaðið - 28.05.1995, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 28. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Rannsóknir hafa sýnt
að allt að 17% ein-
hverfra geta lifað nokk-
um veginn sjálfstæðu
lífí á fullorðinsárum, en
bera þess þó flest ætíð
merki. Hildur Frið-
ríksdóttir ræddi við
prófessor Ivar Lovaas,
sem farið hefur aðrar
leiðir í meðferð ein-
hverfra og náð góðum
árangri með ung böm.
Einnig var rætt við Sig-
ríði Lóu Jónsdóttur sál-
fræðing sem nam hjá
honum í Bandaríkjunum
og er með íslenskt bam
í tilraunameðferð.
íMéMesKMj,

f';

Morgunblaðið/Þorkell
ÚTLIT ungra einhverfra barna bera það sjaldnast með sér að þau eigi við fötlun að stríða. Systkini gegna mikilvægu hlutverki í
þjálfun einstaklinganna.
Losnað úr lok
uðum heimi
„Börnunum hefur
mistekist þau
þrjú ár sem þau
hafa lifað og því
er nauðsynlegt
að setja hlutina
þannig fram að
þeim geti ekki
mistekist.“
Morgunblaðið/Kristinn
SIGRIÐUR Lóa Jónsdóttir sálfræðingur og dr. Ivar Lovaas.
R. IVAR Lova-
as prófessor
við Kalifomíu-
háskóla
(UCLA) hefur
á undanföm-
um árum farið
aðrar leiðir í
meðhöndlun einhverfra en þekkst
hefur. Sýndu samanburðarrann-
sóknir að 47% þeirra bama sem
fengu þjálfun eftir hans leiðsögn
náðu bata. „Við notum ekki orðið
að „læknast“ vegna þess að við
breytum ekki uppbyggingu tauga-
kerfisins, sem er orsök ástandsins,"
sagði dr. Lovaas í samtali við Morg-
unblaðið í vikunni.
Fyrir tilstuðlan Sigríðar Lóu Jóns-
dóttur, sem stundaði nám og störf
undir handleiðslu dr. Lovaas í
Bandaríkjunum, flutti dr. Lovaas
fyrirlestur um atferlismeðferð sina
fyrir íslenska foreldra, fagfólk og
háskólanema. Þess má geta að til-
raunameðferð fer fram á einu ís-
lensku bami í samstarfí við aðila frá
Ósló, og er hún hluti af alþjóðlegri
meðferðarrannsókn, sem unnin er
undir yfírstjóm Kalifomíuháskóla.
Að mati dr. Lovaas er möguleiki
á að greina einhverfu hjá bömum á
öðru ári, en hann bendir á að oft
spjari þessi böm sig vel fram til
18-20 mánaða og þá verði breyting
á hegðun þeirra.
„Einstaklingur sem er með eðli-
legt taugakerfí lærir hluti án þess
að vita nákvæmlega hvemig hann
fór að því. Til þess að hjálpa ein-
hverfum bömum að læra verður að
búa til sérstakt námsumhverfí, sem
hentar taugakerfí þeirra," sagði dr.
Lovaas.
Þjálfun hafi á unga aldri
Sú atferlismeðférð sem hann
notar byggist á því að hefja þjálfun
hjá börnum meðan þau eru mjög
ung vegna þess að þá er auðveld-
ara að kenna þeim. í öðru lagi
segir hann að gengið sé út frá því
að einhverf börn séu í raun ekki
ólík öðrum börnum heldur sé um
stigsmun á getu að ræða.
Hann bendir jafnframt á að al-
mennt læri einstaklingar hlutina
vegna þess að þeir fá viðurkenningu
eða hrós fyrir það sem þeir gera rétt.
„Einhverf böm geta ekki lært flókna
hluti. Því verðum við að einfalda þá
vemlega og gefa þeim stöðugt hrós
eða annars konar verðlaun þegar þau
gera rétt. Bömunum hefur mistekist
þau þijú ár sem þau hafa lifað og
því er nauðsynlegt að setja hlutina
þannig fram að þeim geti ekki mis-
tekist. Þannig fetum við okkur áfram
hægt og sígandi í 40 klukkustundir
á viku. Þar fyrir utan veita foreldr-
amir þjálfun heima.“
Ekkert líf án gagnrýni
Þrátt fyrir einstaklega góðan
árangur sem náðist í rannsóknar-
meðferðinni og almennt jákvæð við-
brögð fræðimanna er rannsóknin
ekki enn laus við alla gagnrýni og
efasemdir. Dr. Lovaas gerir lítið úr
þeirri gagnrýni og segir að þannig
sé lífið. „Það er ekki hægt að setja
fram kenningar án þess að þær séu
gagnrýndar. Ekki síst í þessu tilviki
þar sem niðurstöður kornu mjög á
óvart.
Flestir, sem hafa með einhverf
börn að gera, halda því fram að
fötlunin sé ólæknandi og vilja þar
af leiðandi eflaust ekki vekja upp
of miklar væntingar hjá foreldrum
eða að þeir em hreinlega afbrýðis-
amir. Geðlæknar sem stunda sál-
könnun hafa í miklum meirihluta
stundað þessi börn. Þeir trúðu því
statt og stöðugt að þeir gætu á
einhvern hátt hjálpað þeim, en það
tókst því miður í of fáum tilfellum.
Staðreyndin er sú, að ég var
mjög heppinn við þessa rannsókn,"
segir hann og bætir við: „Óendan-
lega heppinn.
Það er nú oft þannig að þegar
verið er að gera rannsóknir leiðir
það til óvæntra uppgötvana á öðm
en því sem verið var að leita eftir.
Við gerðum rannsóknir á börnum
í kringum 1960 sem tókust ekkert
sérlega vel nema hjá tveimur
yngstu börnunum í hópnum. Það
varð til þess að við gerðum síðari
tilraunir eingöngu á ungum böm-
um.“
Norskur að ætt og uppruna
Dr. Lovaas er Norðmaður að
ætt og uppruna en flutti til Banda-
ríkjanna fyrir nokkrum áratugum.
Hann starfaði sem sálfræðingur
með áherslu á sálkönnun um lang-
an tíma og kveðst hafa tekið starf
sitt alvarlega. „Það kom fólk til
mín í ráðgjöf en vandinn var bara
sá að það náði ekki bata. Mér
fannst ég ekki geta starfað á þeim
grundvelli alla ævi, svo að ég hætti
og leitaði fyrir mér á öðru sviði,“
segir hann.
Hann var meðal annars í námi í
Washingtonháskóla í Seattle og
segir að á þeim tíma hafi hluti sál-
fræðinga litið til sálkönnunar með
tortryggni. „Ég lærði að það yrði
alltaf að setja spurningu við það
sem ég var að fást við og ganga
ekki út frá því að það væri endilega
allt rétt sem meirihlutinn segði. Við
sem erum fædd á Norðurlöndum
þekkjum þennan hugsunargang
einnig vel,“ segir hann svo hlæjandi.
53% þurfa frekari aðstoð
Dr. Lovaas bendir á að þrátt fyr-
ir góðan árangur með aðferð sinni
muni 53% bama þurfa á hjálp að
halda til frambúðar. „Þau em ennþá
í slæmu ásigkomulagi, þó að þau
geti verið betur stödd en fyrir með-
ferð, en þau munu alltaf þurfa
áframhaldandi meðferð.
Sigríður Lóa Jónsdóttir var um
eins eins árs skeið í atferlisnámi
og starfi hjá dr. Lovaas. „í gegnum
það starf heillaðist ég af meðferð-
inni sem var beitt og sá ótrúlegar
framfarir á skömmum tíma hjá
mörgum börnum. Þó svo að mér
hafí boðist að vera þarna áfram
langaði mig til að kynna meðferðina
hér á landi,“ segir Sigríður.
Hún kveðst hafa kynnt þetta mál
viða meðal faghópa og foreldra í
vetur. Vaxandi áhugi sé á að bjóða
upp á þessa meðferð hér á landi,
en ekki liggi fyrir á hvaða vett-
vangi það geti orðið. „Vonandi verð-
ur þó fljótlega tekin akvörðun um
það,“ segir hún.
Hún tekur fram að hér sé ekki
boðið upp á neina kraftaverkameð-
ferð eða meðferð sem beinist að
einum ákveðnum þætti og á að
bæta ástandið í heild, eins og stund-
um hafí viljað brenna við á þessu
sviði. „Hér er boðið upp á meðferð
sem krefst óhemju vinnu með bam-
ið strax frá unga aldri og benist
að mörgum þáttum samtímis. Þjálf-
unin fer fram mestallan vökutíma
þess í að minnsta kosti tvö ár. Hins
vegar geta þeir sem velja þessa leið
gert það í trausti þess, að meðferð-
in hefur verið þróuð í meira en þijá
áratugi og hvílir á traustum og viða-
miklum rannsóknum."