Morgunblaðið - 08.06.1995, Qupperneq 20

20 FIMMTUDAGUR 8. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FLÓÐIIM í IMOREGI
Morgunblaðið/Kristinn
PER Romsas fyrir framan bílskúr sinn. Lætin í flóðinu voru svo mikil að afturhliðin á bílskúrnum
féll niður í heilu lagi, án þess að rúðurnar brotnuðu. Nær allt sem inni var, skolaðist út með flóðinu.
„Þakka Guði fyrir
aðminntími
var ekki kominn“
Per Romsas átti fótum fjör að launa er Moksa
flæddi yfir bakka sína. Hann sagði Urði Gunn-
arsdóttur, blaðamanni Morgunblaðsins, og
Kristni Ingvarssyni ljósmyndara sögu sína
VATNIÐ streymir út úr kjall-
ara húss Per Romsas og
lóðin í kring minnir einna
helst á ruslahaug. Mold og grjót
eru þar sem áður var ræktarlegur
garður og tvö gróðurhús og á víð
og dreif liggja vörur úr versluninni
sem stendur á móti húsi Romsas í
Tretten í Guðbrandsdal, en sá bær
hefur orðið verst úti í flóðunum í
Noregi. Sjálfur slapp Romsas með
skrekkinn þegar flóðið ruddist yfír
lóðina og þakkar sínum sæla fyrir
að sinn tími hafi ekki kominn
Romsas býr í miðbæ Tretten og
hlýtur að teljast heppinn miðað við
nágranna sína, þar sem hús hans
skemmdist lítið í flóðinu. Vatns-
skemmdir hafa orðið í kjallara og
bílskúrinn er nánast í rúst. Hús
nágrannana eru sum hver illa út-
leikin, þau sem á annað borð eru
uppistandandi.
Fyrir viku fór áin sem rennur í
gegnum Tretten, Moksa, að vaxa
mjög og á fimmtudagskvöld stóð
Romsas ekki lengur á sama enda
heyrði fjölskyldan lætin er stórir
steinar og björg ultu niður sívax-
andi ána. Romsas og sonur hans
báðu um ieyfi yfirvalda til að ijúfa
veginn við húsin til að beina flóðinu
frá því en fengu nei. Segist Roms-
as þá hafa haft samband við starfs-
menn rafveitu sem stendur uppi í
gilinu sem Moksa rennur um og
að þeir hafi grafið í veginn og við
húsið. Nóttinni eyddi Romsas
ásamt konu sinni, hundi og páfa-
gauk í bíl nokkrum tugum metra
frá húsinu.
„Um morguninn sá ég hjálpar-
sveitarmenn á ferli við árgiliðf og
taldi því að öllu væri óhætt. Við
ókum að húsinu en þá ruddi áin
sig og það mátti engu muna að við
lentum í stríðasta straumnum.
Vatnið náði hátt upp á bílinn en
við komumst klakklaust á brott,“
segir Romsas. Hann segist ekki
hafa verið varaður við því að hætta
hafi verið á flóði og að bæjaryfir-
völd hafi fyrst haft samband við
sig á þriðjudegi eftir flóðið.
Upp í kok af verkfræðingnm
„Þau hafa staðið sig illa, svo og
rafveitan sem hafði breytt ár-
farveginum ogaukið þar með hætt-
una á flóði. Ég varaði við þessu
fyrir mörgum árum þegar ég vann
sjálfur hjá rafveitunni. Þá skelltu
verkfræðingamir skollaeyrum við
viðvörunum mínum og sögðu útlok-
að að áin myndi bijóta sig út úr
farvegi sínum. Nú hafa þeir neyðst
til að viðurkenna að þetta geti gerst
aftur. Mér finnst ég hafa fengið
uppreisn æru,“ segir Romsas og
bætir því við að hann sé kominn
með upp í kok af verkfræðingum.
Heim eftir mánuð?
Fjölskyldan gerir sér vonir um
að geta flutt inn í húsið eftir um
það bil mánuð en hennar bíður
geysilegt starf við að bæta það tjón
sem orðið hefur. Hún getur ekki
búið í húsinu þar sem þar er hvorki
rafmagn né sími en hefur komið
fyrir blómum í gluggunum á fyrstu
hæð svo að það líti út fyrir að þar
sé einhver. Flest var flutt af fyrstu
hæð ef flóðið myndi færast enn
frekar í aukana.
Romsas keypti húsið árið 1968
'og hefur búið þar síðan. Enn er
allt of snemmt að segja til um
hversu mikið tjón ijölskyldunnar
er enda erfitt að leggja mat á að-
stæður svo snemma. Romsas segir
nágranna sinn hafa viljað rífa sitt
hús sem skemmdist en að trygg-
ingafélagið taki fyrir það.
Romsas er ellilífeyrisþegi en
kona hans vinnur úti. Þau eiga
þijú börn og býr eitt þeirra heima.
Fjölskyldan hefur ekki fengið neitt
greitt út úr tryggingum enn en
Romsas segist hafa átt ágæt sam-
skipti við starfsmenn tryggingafé-
lags síns, ólíkt bæjayfirvöldum,
sem hann hafi orðið fyrir miklum
vonbrigðum með. „Það er vissulega
erfitt að horfa upp á skemmdirnar
en gleðin yfír því að minn tími
skuli ekki hafa verið kominn er
miklu meiri.“
Matátjóninu
tekur minnst ár
„ÞETTA lítur ekki vel út hér, miðbær-
inn er hreinlega í rúst“ sagði Ame
Kielland jr. í Tretten í gær og tók
áreiðanlega ekki of djúpt í árinni.
Kielland hefur yfirumsjón með mati
hins opinbera á tjóninu í flóðunum
og hóf yfirferð sína um svæðið í gær
en hann hann hyggst heimsækja alla
þá staði þar sem tjón hefur orðið.
Kielland segir útilokað að gera sér
grein fyrir umfangi tjónsins fyrr en
að mörgum vikum liðnum. Að
minnsta kosti eitt ár hljóti að líða þar
til_ verki matsmannanna verði lokið.
„Astæðan er sú að til þess að gera
sér fulla grein fyrir skemmdunum
verða þeir að heimsækja hvem og
einn þrisvar. Fyrst til að áætla tjónið
og gera tillögur um hvað skuli gera.
Þá til að kanna hvort að rétt mat
hafi verið lagt á umfang skemmda
og hversu vel hafi tekist til við við-
gerðir og endurbyggingu. Að síðustu
til að leggja endanlegt mat á tjónið."
Kielland segir ekki ljóst hversu
margir matsmennirnir verði. Hann
hafi leitað til fjölda manna, sem hafi
bmgðist fljótt og vel við. Allir mats-
mennimir verða sendir á eins dags
námskeið þar sem farið verður yfir
tjónsmatið og verða fyrstu námskeið-
in á laugardag. Kielland vísar á bug
gagnrýni þess efnis að matsmennimir
tengist tryggingafélögunum of nán-
um böndum, þeir séu óháðir þeim.
Allt frá því að flóðin hófust í síð-
ustu viku, hafa Kielland og samstarfs-
menn hans unnið hörðum höndum að
því að kanna skemmdir á flóðasvæð-
unum. Segir hann fólk vera ótrúlega
þolinmótt, skilja hversu tímafrekt og
umfangsmikið starf þeira sé.
Morgunblaðið/Kristinn
Allt á floti í Víkingaskipinu
VATN streymdi inn í Víkinga-
skipið í Hamar í gær og fyrra-
dag. Var það með ráðum gert,
þar sem hætta er talin á að ann-
ars verði miklar skemmdir á
steyptu gólfi hallarinnar. Var
milljónum lítra af vatni úr Mjosa,
sem nú umlykur íþróttahöllina,
dælt inn í höllina og líkist hún
helst risastórri sundlaug, óhreinni
að vísu. Vatnið er 40 sm djúpt og
verður vatni dælt inn með tilliti
til vatnsyfirborðsins í Mjosa, sem
hækkar enn, þó hægar en áður.
Einstök hús í miðbænum standa
nú á kafi í vatni, m.a. veitingahús-
ið „Sea Side“ (Sjávarsíðan), sem
þykir einstaklega kaldhæðnisleg
nafngift. Tore Arne Pedersen
vann í gær við að dæla Vatni inn
í höllina sem Norðmenn eru svo
stoltir af.
Norsku tryggingafélögin koma sér saman um þak á bætur vegna flóðanna
Bótagreiðslur fari
ekki yfir 18 milljarða
GÍFURLEGT verk er fyrir höndum
við mat á því tjóni sem orðið hefur
í flóðunum í Noregi og á eftir að
verða. Er ekki búist við að fyrstu
áætlanir liggi fyrir um tjón fyrr en
um næstu mánaðamót. Þá liggur enn
meiri vinna fyrir við viðgerðir á hús-
um, vegum og öðrum mannvirkjum.
Fá verður iðnaðarmenn frá öðrum
Norðurlöndum, fyrst og fremst Sví-
þjóð, þar sem Ijóst er að skortur
verður á iðnaðarmönnum í Noregi.
Viðlagasjóður greiðir út bætur
vegna skemmda á einkalóðum, veg-
um, brúm, bryggjum og útihúsum
auk tjóns á útsæði,kartöflum og
áburði, svo eitthvað sé nefnt. Sjóð-
urinn greiðir ekki skemmdir á opin-
berum byggingum. Aðrar byggingar,
vélar og tæki, verður að tryggja hjá
tryggingafélögum. Krefja má sjóðinn
um greiðslur á öllum öðrum skemmd-
um vegna flóðanna, sem trygginga-
félög taka ekki að sér. Hámarksbóta-
upphæð er um 4,1 milljón kr. ísl. og
verða tjónþolar að bera allt að 20%
tjónsins sjálfir.
Verkfræðingar hafa varað við því
að hætta sé á að matið á skemmdum
verði of lágt þar sem matsmenn hafi
ekki alltaf næga þekkingu til að bera.
Er nefnt sem dæmi skemmdir á ein-
angrun, sem margir hvorki átti sig
á né reikni með. Þá hefur einnig
verið bent á að þegar fjölgað sé í
hópi matsmanna veljist oft til verks-
ins menn sem séu tengdir trygginga-
félögunum. Máli sínu til stuðnings
vísa gagnrýnendur til þess að í kjöl-
far fárviðris sem gekk yfir árið 1992,
hafi margir borið skarðan hlut frá
borði. Talsmenn tryggingafélaga og
Viðlagasjóðs vísa þessu alfarið á bug.
Tryggingafélögin hafa tekið
ákvörðun um að greiða ekki hærri
upphæð en 18 milljarða kr. ísl. til
fórnarlamba flóðanna. Segja félögin
að enn sem komið sé, hafi ekki verið
tilkynnt um skemmdir sem nemi
meiru. Gerist það, komi einfaldlega
minna í hlut hvers og eins.
Sú spurning sem er fórnalömbum
flóðsins líklega efst í huga nú, er
hversu fljótt þeim verður greitt út
tjónið sem þeir hafa orðið fyrir. Gun-
hild 0yangen, landbúnaðarráðherra,
sagði á þriðjudag að þeir sem þyrftu
mest á aðstoð að halda, fengju fyrir-
framgreiðslur. Sagði ráðherrann
stjórnina vera alla af vilja gerða til
að leysa vanda hvers og eins. Aukin
áhersla yrði lögð á að hraða greiðsl-
um, fleira fólk yrði ráðið til að meta
tjónið og að meiri samvinna yrði við
tryggingafélögin.
Meðal þeirra sem munu vinna við
að hreinsa til þegar flóðin hafa sjatn-
að, er fólk á atvinnuleysisskrá. Gert
er ráð fyrir að kostnaður við að ráða
allt að 1.000 manns, nemi um 780
milljónum ísl. kr.
Það er bót í máli að ekki hefur
orðið vart aukinnar glæpatíðni á
flóðasvæðunum, þrátt fyrir að fjöldi
húsa standi opinn. Er ekki vitað um
nein innbrot en tilraun var gerð til
þess að fara inn í hús í Fetsund,
aðfaranótt þriðjudags. Eigandinn var
hins vegar heima og hrakti hina óvel-
komnu gesti á brott.