Morgunblaðið - 15.06.1995, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Norskur læknir telur breytinga þörf við bráðamóttöku
Mikið slasað fólk kemst
fyrr á sjúkrahús
UMÖNNUN alvarlega slasaðs fólk
krefst breyttra aðferða, sem meðal
annars felast í því að fá sjúkrahús
sinni bráðamóttöku og einnig
breyttra aðferða við fyrstu hjálp
slasaðra á leið á sjúkrahús. Þetta
er mat norska læknisins J. Piligram-
Larsens, en hann hélt fyrirlestur á
nýafstöðnu þingi norrænna skurð-
lækna hér á landi.
í samtali við Morgunblaðið benti
hann á að sjúkrahús fengju í æ rík-
ara mæli alvarlega slasað fólk til
meðferðar, aðallega vegna sífellt
bættra samgangna, þannig að fleiri
eru færðir lifandi á sjúkrahús en
áður.
Pillgram-Larsen, sem starfar sem
læknir við Ullevál háskólasjúkrahús-
ið í Osló, vill að almennir skurðlækn-
ar komi fyrr við sögu í frummeðferð
og greiningu slasaðra. Einnig segir
hann mikilvægt að þar sem því verði
viðkomið sé æskilegt að bráðamót-
tökur séu fáar og sérhæfðar, það
tryggi betri umönnun slasaðra og
auki þar af leiðandi Iífslíkur þeirra.
Fyrirmyndin bandarísk
Hann segir að fyrirmyndina að
þessum hugmyndum megi rekja til
Bandaríkjanna, þar sem fá sjúkra-
hús annast bráðamóttöku særðra og
slasaðra og geta því sérhæft sig
verulega. Hann bendir á að þróunin
í dreifbýli geti oft á tíðum ekki fylgt
þessum lögmálum vegna fjarlægða
frá sjúkrahúsum. í löndum eins og
Danmörku, Suður-Svíþjóð og í stærri
borgum Norðurlandanna þar sem
byggð er þétt sé hins vegar ekkert
því til fyrirstöðu að setja á stofn
miðstöð bráðaþjónustu á svæðinu.
Til dæmis sé einungis eitt sjúkrahýs
í Osló sem taki við alvarlega slösuð-
um sjúlklingum, og tvö sem sinna
bráðamóttöku.
Pillgram-Larsen segir einnig mik-
ilvægt að sjúklingar séu rétt með-
höndlaðir á leið sinni á sjúkrahús
og vill sjá breytingar á hefðbundnum
aðferðum. Hann segir að hingað til
hafi verið algengt að slösuðu fólki
með miklar blæðingar hafi verið
gefinn vökvi í æð, en nú hafi rann-
sóknir sýnt að það geri oft ekki
mikið gagn. Betra sé að reyna að
stöðva blóðrennsli og mikilvægast
sé að koma fólki sem fyrst undir
læknis hendur. Hlutverk þeirra sem
vinna í sjúkrabifreiðum eigi því ein-
ungis að vera að gera sem minnst,
þ.e. að koma hinum slasaða sem
fyrst lifandi á sjúkrahús.
Einfaldar skurðaðgerðir
Þegar á sjúkrahúsið komi hafi
reynst best ef skurðlæknar eru virk-
ir frá upphafi við meðhöndlun sjúkl-
inganna. Þeir geti komið og stöðvað
blæðingar og opnað öndunarveg með
gamaldags tækjum og einföldum
skurðaðgerðum.
Þegar búið er að stöðva innvortis
blæðingar, tryggja öndun og stöðugt
rennsli blóðs til heilans og koma
hinum slasaða í jafnvægi er hægt
að gera viðeigandi rannsóknir á hin-
um slasaða.
Hann segir að nú sé staðan oft
sú að svæfingalæknar sjái um
fyrstu greiningu. Þessu vilji hann
breyta og betra sé að almennur
skurðlæknir, með góða þekkingu á
æðaskurðlækningum annist sjúkl-
inginn fyrst, en síðan taki við beina-
sérfræðingur sem þekki vel til með-
höndlunar slysa ef hinn slasaði
reynist vera brotinn.
Breyttar áherslur í
þjálfun lækna
Pillgram-Larsen segir að vinnu-
brögð af þessu tagi kalli á breyttar
áherslur við þjálfun skurðlækna.
Hann segir að auka verði áherslu á
meðhöndlun slasaðra og særðra í
þjálfun skurðlækna, til dæmis með
því að krefjast þess að skurlæknir
hafi tekið þátt í meðhöndlun ákveð-
ins fjölda siasaðra. Til dæmis þurfi
þeir að hafa fjalægt ákveðinn földa
botnlanga og gallblaðra til að öðlast
full réttindi..
Morgunbiaðið/Sigurður Aðalstcinsson
Tunglinu lyft
ÞAÐ er ekki oft sem hægt er ríður og Aðalsteinn Sigurðar-
að lyfta tunglinu. Það reyndu börn, um miðnættið dag einn
þó krakkarnir á Jökuldal, Sig- fyrir skömmu.
Breytingar í stjórn kvennaathvarfs
Börnin kveikjan
að áhuganum
EFTIR nokkrar vær-
ingar undanfarna
mánuði hjá sam-
tökum um Kvennaathvarf
hefur nú verið horfið frá
grasrótarfyrirkomulagi
fyrri ára.
Á aðalfundi sem haldinn
var nýlega var kosin ný
stjórn sem fer með fram-
kvæmdavald í málefnum
samtakanna milli aðal-
funda. Tillögnr uppstill-
ingarnefndar, sem skipuð
var af bráðabirgðastjórn,
voru samþykktar sam-
hljóða en það kom í hlut
Pálínu Jónsdóttur að verða
formaður stjórnarinnar.
- Hvert var upphafið að
störfum þínum hjá samtök-
um um kvennaathvarf?
„Kveikjan er grein sem
birtist í Veru árið 1986 um of-
beldi á börnum. Fram að þeim
tíma hafði ég ekki viljað trúa því
að ofbeldi á börnum væri til á
íslandi svo orð væri á gerandi.
Greinin hristi svo upp í mér að
ég fékk hálfgert áfall.
Upp úr því gekk ég til liðs við
samtökin og valdi barnahópinn
sem minn starfsvettvang. Börnin
eru ekki síður þolendur ofbeldis
en mæður þeirra og oft eru fleiri
börn en konur hjá athvarfinu. Ég
var virk í grasrótinni í fjögur ár
eða fram að 1990. Á þeim tíma
var ég fulltrúi barnahóps í fram-
kvæmdarstjórn. Síðan má segja
að ég hafi verið óvirk í grasrót-
inni fram til þess tíma að bráða-
birgðastjórninni var komið á fót.“
- Nú hafa deilurinnan samtak-
anna verið nokkuð áberandi í fjöl-
miðlum undanfarna mánuði, telur
þú að erjur þessar hafi skaðað
starfsemi kvennaathvarfsins á
einhvern hátt?
„Fyrst langar mig að taka fram
að ég tel að starfsemin sem slík
hafi alltaf staðið fyrir sínu og vel
það. Sú fjármálaóreiða sem hefur
verið kunngerð í fjölmiðlutn var
óheppileg en snerist ekki um van-
hæfni meginþorra starfsmanna
athvarfsins eða stjórnarinnar.
Bókhald var hins vegar í ólestri,
stjórnarkonur voru einnig starfs-
menn og ljölluðu því oft um eigin
mál og það gekk ekki upp. Gras-
rótarfyrirkomulagið var óvirkt og
veitti ekki það aðhald sem þurfti.
Reynsla síðustu ára sannar það
og því var breytinga þörf. Þeir
sem leggja fé í þessa starfsemi
eiga heimtingu á því að peningun-
um sé eins vel varið og kostur er.
Bráðabirgðastjórnin
sem skipuð var í nóv-
ember 1994 gekk frá
lausum endum og það
gekk ekki átakalaust,
en nú hefur verið skip-
uð ný stjórn. Ein ástæða þess að
fáar fyrri starfskonur komu aftur
til starfa er fjögurra ára útskipta-
regla athvarfsins, aðrar sóttu ekki
um.“
- Hvað tekur nú við?
„Við horfum bjartsýnar til
framtíðarinnar, en því miður er
þörf fyrir kvennaathvarf á Is-
landi. Oskastaðan væri sú að eng-
in þörf væri fyrir hendi en því
miðurtel ég ólíklegt að það ger-
ist. Erfiðleikar í rekstri eru að
baki og nú horfum við fram á
veginn. Reykjavíkurborg hefur
úthlutað okkur aðstöðu fyrir leik-
skóla og skóla og við vonumst til
að fá heimild frá menntamála-
ráðuneyti fyrir 1/2 stöðu kennara.
Kvennaathvarfið hefur yfir 10
stöðugildum að ráða og því fylgir
formannstöðu framkvæmdar-
stjórnar talsvert mikil ábyrgð. Það
þarf að fylgja rekstrinum eftir,
Pálína Jónsdóttir
► Pálína Jónsdóttir fæddist
á Hesteyri í Jökulfjörðum árið
1924. Hún lauk kennaraprófi
árið 1944. Á árunum 1947 -
1949 lagði hún stund á sér-
kennslu í Sviss. Rúmum tuttugu
árum seinna eða árið 1966 lauk
hún BA-prófi í þýsku og dönsku
frá Háskóla íslands. Pálína hóf
kennslu við barnaskólann á
Patreksfirði 1944 -1947 en
kenndi eftir það hjá Náms-
flokkum Reykjavíkur. Árið
1962 hóf hún kennslu við
Kennaraskóla íslands og var
þar til 1978 en síðustu árin var
hún endurmenntunarstjóri
skólans, sem þá var orðinn
kennaraháskóli. Pálína hefur á
sl. árum kennt við ýmsa fram-
haldsskóla nú síðast við
Menntaskólann við Sund og
starfað við leiðsögn erlendra
ferðamanna á sumrin. Pálína
er ekkja Ágústar Sigurðssonar
*og áttu þau fimm börn.
Breytingarnar
rekstrarlegs
eðlis
gera fundarboð, búa til fjárhags-
áætlun, fréttabréf, efla kynning-
arstarf og fleira mætti nefna.
Mitt starf er, eins og annarra í
stjórninni, ólaunað. í okkar tilfelli
er það áhuginn einvörðungu sem
drífur áfram.“
- Er raunhæft að tala um fyr-
irbyggjandi aðgerðir í tengslum
við heimilisofbeldi ?
„Mín von er sú að það megi
hjálpa börnunum til að rjúfa þann
vítahring sem þau eru komin í.
Reynslan sýnir að þeir sem beita
ofbeldi voru sjálfir í Iangflestum
tilvikum beittir ofbeldi í æsku.
Barn sem verður fyrir barðinu á
ofbeldi eða er vitni að
barsmíðum á móður
kennir oft sjálfu sér
um. Það verður fullt
sektarkenndar og fer
út í lífið með skert
sjálfstraust. Þess vegna er svo
mikilvægt að hjálpa þessum börn-
um og kenna þeim að útkljá sín
deilumál á vitrænan hátt en ekki
með ofbeldi."
- „Hafa breytingar á rekstrar-
formi athvarfsins einhver áhrif á
starfsemina, þ.e. þá þjónustu sem
þið veitið ykkar skjólstæðingum?
„Nei, í rauninni ekki. Breyting-
arnar voru fyrst og fremst rekstr-
arlegs eðlis. Það ber hins vegar
að leggja á það áherslu að at-
hvarfið er neyðarathvarf en ekki
meðferðarstöð. Við vonumst til
að dvölin hjálpi okkar skjólstæð-
ingum til sjálfsbjargar. Konum,
sem hingað leita, hættir til að
treysta um of á þá hjálp sem þær
fá hér. í athvarfinu ættu konur
að vera í skamman tíma og fá
þar nauðsynlega aðstoð en taka
síðar þátt í virku starfi sjálfstyrk-
ingarhópa.