Morgunblaðið - 30.07.1995, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 30. JÚLÍ 1995 17
Saumastofan Strönd fram-
leiddi jólasveinahúfur fyrir síð-
ustu jól og runnu þær út eins
og heitar lummur. Þessar jóla-
sveinahúfur eru hlýjar og því
ekki bara til skrauts. Útigalli
fyrir ungbörn var hannaður hjá
Strönd og hefur hann hlotið
góðar viðtökur. Nú er verið að
sauma litla léreftspoka sem not-
aðirverða undir ýmsa smávöru
hjá Árbæjarsafni. „Við nutum
mjög góðs stuðnings Helgu
Maríu Bragadóttur markaðs-
ráðgjafa við þessi verkefni okk-
ar,“ segir Kristján.
Strönd er starfrækt
allt árið. í desember
er opnaður markað-
ur í saumastofunni
þar sem fram-
leiðsluvörurnar eru;
boðnar. Fólk kem-
ur víða að til að
kaupa þær til eigin
nota og gjafa.
Lækninga-
jurtir og
listasmíð
RANNVEIG Haraldsdóttir
grasakona stóð vaktina í Vagga-
húsi við Aðalgötu 33 á Patreks-
firði. Handverksfólk hefur þar
aðstöðu og vörur gerðar af um
30 einstaklingum í Vesturbyggð
eru þar til sölu. Húsið er opið
klukkan 14-18 daglega og eft-
ir samkomulagi.
Það er vingjarnlegt and-
rúmsloft í þessu gamla
húsi sem myndar hlýleg-
an ramma um starf-
semi handverksfólks-
ins. Á hillum með
veggjum má sjá
gjafavöru úr reka-
við og öðru tré,

>
ÉC

5.......3
Ch

Morgunblaðið/Guðni
Rannveig Haraldsdóttir selur jurtaolíur og smyrsl í Vagga-
húsi á Patreksfirði. Um 30 handverksmenn og konur selja
þar handunnar vörur.
grjóti, þangi, skinni og ull. í
gluggum hanga glerlistaverk í
öllum regnbogans litum og í hillu
eru handmáluð hálsbindi. Á borði
eru körfur með hertum steinbít
og vestfirskum hveitikökum.
Rannveig hefur getið sér gott
orð fyrir jurtaolíur og smyrsl
sem hún útbýr úr gróðri Patreks-
fjarðar og selur í handverkshús-
inu. Að gefnu tilefni segir hún
að hún noti einar 20 tegundir
grasa og róta, þó ekki fjallagrös.
Hún tínir jurtirnar inni í fjarðar-
botni og í Raknadalshlíð. Það er
fjarri því að þessi iðja Rannveig-
ar sé litin hornauga. Patreksfirð-
ingar sýna henni miklu fremur
áhuga og eru dyggir kaupendur
olíanna og smyrslanna.
Hróður Rannveigar hefur bor-
ist víða. „Um daginn birtist hér
þeldökkur Afrikumaður ogtvísté
á gólfinu. Svo dró hann mig út-
undir vegg og sagðist vera að
leita að konunni sem læknaði
með jurtum," segir Rannveig.
„Ég sagði honum hver ég er og
þá bað hann mig um jurtir handa
föður sinum suður í Áfríku sem
er hjartveikur.“ í vetur er ætl-
unin að hafa opið um helgar í
handverkshúsinu. Þá er í bígerð
að halda þar námskeið af ýmsum
toga. Loks þarf vart að taka fram
að í Vaggahúsi er alltaf heitt á
könnunni.
aði síðar,“ segir Gísli. Hann segir
að lækkun kostnaðar megi bæði
skýra með sparnaði í yfirstjórn og
hagræðingu í þjónustu.
Gísli segir að tekjur sveitarfélag-
anna fjögurra hafi í heild dregist
saman undanfarin ár, en betur horfi
í ár hjá Vesturbyggð. Árið 1994
voru samanlagðar tekjur tæpar 144
milljónir auk tekna hafnarsjóðs upp
á 15-16 milljónir. I fjárhagsáætlun
þessa árs var gert ráð fyrir svipuðum
tekjum og í fyrra en nú lítur út fyr-
ir að þær aukist og bæjarsjóður fái
um 160 milljónir og hafnarsjóður
tekjur upp á um 16 milljónir. Gísli
þakkar batann því að atvinnulífið
er að hjarna við. Nýtt fyrirtæki,
Trostan, hefur hafið rekstur á Bíldu-
dal og rækjuvinnsla Rækjuvers er
starfrækt þar í sumar en hefur til
þessa verið bundin við veturinn. Gísli
nefnir einnig jákvæð teikn á Barða-
strönd og Patreksfirði.
íþyngjandi skuldabaggi
Vesturbyggð skuldar alls um
387 milljónir króna. Þar á móti
kemur skuldajöfnunarframlag úr
Jöfnunarsjóði upp á 66 milljónir
sem fékkst vegna sameiningarinn-
ar. Af því hafa 16 milljónir skilað
sér og afgangurinn kemur næstu
þijú árin. Þetta gerir 321 milljóna
króna nettóskuld. Gísli segir
skuldajöfnunarframlagið lægra en
gert var ráð fyrir. Mikið af skuldun-
um er til skamms tíma og nú er
unnið að skuldbreytingum. „Það
er ekki hægt að bjóða íbúunum upp
á að ekkert verði hægt að fram-
kvæma næstu 6-8 árin og tekjur
rétt dugi fyrir rekstri," segir Gísli.
„Sveitarfélag í svona stöðu getur
ekki laðað að sér nýja íbúa eða
búið atvinnulífinu ákjósanlegt um-
hverfi.“
Gísli segir slæma stöðu Vestur-
byggðar ekkert einsdæmi. Sum
nágrannasveitarfélögin séu mun
skuldsettari með tilliti til skulda á
hvern íbúa. Hann segir að ríkið
verði að koma til móts við þessi sveit-
arfélög, til dæmis með því að af-
skrifa skuldir í Byggðastofnun.
Þetta rökstyður Gísli með því að um
þriðjungur af skuldum Vesturbyggð-
ar séu vegna þátttöku gömlu sveitar-
félaganna í aðgerðum til að bjarga
atvinnulífinu.
Þegar Hlutafjársjóður Byggða-
stofnunar kom inn í mál fyrirtækja
1989 ásamt Atvinnutryggingasjóði
var þátttaka sveitarfélaga sett sem
skilyrði fyrir fyrirgreiðslu af hálfu
stjórnvalda. Þannig varð Patreks-
fjarðarhreppur, sem þegar var
skuldugur, að taka 30 milljónir að
láni - um þriðjung af þáverandi
árstekjum - til að leggja á móti
opinberu sjóðunum í fiskvinnsluna
Odda hf. Þessi skuld stendur nú í
42 milljónum og safnar fjármagns-
kostnaði. Fyrirtækið starfar enn, en
búið er að færa hlutaféð niður um
helming og í vetur fékk sveitarfélag-
ið tilboð upp á 10 milljónir króna í
15 milljóna hlutinn í Odda hf. Auk
þess skuldar sveitarfélagið 55 millj-
ónir vegna þátttöku Patreksfjarðar-
hrepps í Utgerðarfélagi Patreks-
fjarðar hf. og 27 milljónir vegna
hlutafjár Bíldudalshrepps í Fisk-
vinnslunni á Bíldudai og Útgerðarfé-
lagi Bílddælinga. Þær milljónir töp-
uðust við gjaldþrot, en skuldin stend-
ur. Barðastrandarhreppur tapaði 9
milljónum í gjaldþroti Flóka hf.
„Svo er sagt að ábyrgðin sé
heimamanna," segir Gísli. „Eg segir
að ábyrgðin hljóti ekki síður að vera
hjá stjómvöldum sem settu sveitar-
félögin upp við vegg, þótt vitað
væri að þau hefðu ekki burði til að
Vesturbyggð hefur eign-
ast eigið merki sem
Halldór Eyjólfsson hann-
aði. Lótrabjargið er í
forgrunni, sjórinn tókn-
ar hreinleika hafsins og
sjósóknina. Hrafna-Flóki
og hrafnarnir þrír vísa
til sögu héraðsins.
leggja fram áhættufé af þessari
stærðargráðu."
Ferðamennska á Vesturhöfða
Frá tilkomu kvótakerfísins 1984
hafa aflaheimildir sunnanverðra
Vestfjarða rýrnað um tvo þriðju.
Kvóti er enn að fara af svæðinu og
Gísla líst ekki á framhaldið ef svo
fer sem horfir. Nýju reglurnar um
krókabáta komi illa niður á Vestur-
byggð. „Við höfum notið þess að
liggja vel við miðum krókabáta á
sumrin, en það horfir illa nú,“ segir
hann.
Ný sóknarfæri í sjávarútvegi eru
ekki í augsýn og augu manna eru
að opnast fyrir því að róa á önnur
mið. Gísli telur sunnanverða Vest-
firði eiga mikla möguleika í ferða-
þjónustu. Aðeins lítið brot erlendra
ferðamanna á landinu kemur nú í
Vesturbyggð. „Okkur skortir betri
aðstöðu til móttöku ferðamanna,"
segir Gísli. „Það má nýta skólana á
Patreksfirði, Bíldudal, í Örlygshöfn
og jafnvel félagsheimilin í því skyni.“
En hvað getur dregið ferðamenn í
Vesturbyggð?
„Hér er gríðarleg náttúrufegurð.
Látrabjarg er stærsta fuglabjarg
Evrópu, 14 kílómetra langt, og vest-
uroddi álfunnar. Það var hér maður
um daginn sem benti á að Látra-
bjarg mætti markaðssetja sem
.Vesturhöfða’ eða „Vestkap". Norð-
menn draga fjölda ferðamanna ár
hvert til Nordkap út á það eitt að
hann er nyrsti oddi Evrópu," segir
Gísli. „Héraðið er óvenju fallegt. Við
getum nefnt Vatnsfjörðinn þar sem
Hrafna-Flóki hafði vetursetu og gaf
landinu nafnið ísland. Þá er stutt á
slóðir Gísla Súrssonar. Við eigum
ekki síðri sögu en aðrir.“ Gísli nefn-
ir einnig stórmerkilegt minjasafn og
flugminjasafn sem Egill Olafsson í
Hnjóti í Örlygshöfn hefur komið á
fót. Gísli segir að nokkrir heima-
menn hafí aflað sér menntunar sem
leiðsögumenn og margir lurhi á góð-
um hugmyndum í ferðamálum.
Vesturbyggð er ekki afskekkt
Margir setja fyrir sig fjarlægð
Vestfjarða en Gísli segir það mis-
skilning. „Menn aka á bundnu slit-
lagi frá Reykjavík í Stykkishólm og
fara síðan með Baldri yfir Breiða-
íjörðinn. Hann lendir hér á Bijáns-
læk í Vesturbyggð. Bundið slitlag
er á köflum á Barðaströnd og frá
Patreksfirði allt vestur í Bíldudat."
Flugsamgöngur eru greiðar.
Verið er að leggja bundið slitlag á
flugvöllinn á Bíldudal og eftir versl-
unarmannahelgi verður lagt á flug-
völlinn á Patreksfírði. Flugleiðir og
íslandsflug eru með áætlun milli
Reykjavíkur og Vesturbyggðar.
Flugfélagið Ernir heldur uppi flugi
milli ísafjarðar og Vesturbyggðar.
Hafnir eru á Btjánslæk, Patreks-
firði og Bíldudal, auk hafnarað-
stöðu í Haukabergsvaðli og Örlygs-
höfn.
Handverkshús og
kraftakarlar
Átak hefur verið gert í nýsköpun
í atvinnumálum og bera handverks-
hús á Patreksfirði og í Bíldudal
vott um það. Helga María Braga-
dóttir markaðsfræðingur hafði veg
og vanda af þessu átaki sem naut
styrkja frá Vesturbyggð, Iðnaðar-
ráðuneytinu og Nýsköpunarsjóði
námsmanna. I Saumastofunni
Strönd á Barðaströnd er einnig unn-
ið að mjög áhugaverðum verkefnum.
í Vesturbyggð hafa verið skipu-
lagðir atburðir sem laða að ferða-
menn ekki síður en heimamenn. Þar
má nefna menningarviku sem haldin
er á Bíldudal fyrstu viku í júlí ár
hvert. Kraftakeppnin Vestfjarðavík-
ingurinn er haldin í Vestur-Barða-
strandasýslu um miðjan júlí. Um
verslunarmannahelgina verður
sjókajakmót á vegum Flókalundar í
Vatnsfirði. Þann 12. ágúst næst-
komandi verður handboltahátíð í
íþróttahúsinu á Tálknafirði sem ætl-
uð er krökkum á öllum aldri úr Vest-
urbyggð og frá Tálknafirði.
Þannig má víða sjá merki þess
að íbúar Vesturbyggðar eru fjarri
því að láta deigan síga og gefast
upp. í atvinnulífinu og mannlífinu
gefa bjartir punktar fyrirheit um
framtíð þessara byggða. Þrátt fyrir
undangengin erfiðleikaár og slæman
vetur er vortónn í Vesturbyggð.
Morgunblaðið/Guðni
ÞÆR Marsibil Guðbjörg Jónsdóttir og Ásdís Ásgeirsdóttir
voru við afgreiðslu í Handverkshúsinu Hjartanu.
Handverkshúsið Hjartað
illa vinsælda. Viðskiptavinir eru
jafnt heimafólk og ferðamenn.
Úrvalið er mjög fjölbreytt.
Þarna mátti sjá
barmnælur og
skraut úr ösp sem
vex á Bíldudal,
pijónavörur, járn-
listaverk, vegg-
skraut, nælur og
veggskraut úr
þangi, glerlista-
verk með mótívum
frá Bildudal,
prjónavörur og
ótal margt fleira. Það þarf varla
að taka það fram að alltaf er
heitt á könnunni og hjartanlega
tekið á móti gestum - í bókstaf-
legri merkingu.
HANDVERKSHUSIÐ Hjartað
dregur nafn sitt af hjartalaga
glugga á útihurðinni. Húsið var
íbúðarhús og kall-
að Sölvahús áður
en skipt var um
útihurð fyrir mörg-
um árum.
Hándverkshúsið
opnaði í mars síð-
astliðnum og hefur
verið opið daglega
frá 1. júlí. Sjö
manns eru í hand-
verkshóp sem held-
ur utan um starfsemina. Yfir 20
hagleiksmenn og konur leggja
til vörur sem eru til sölu í Hjart-
anu. Gjafavörur eru unnar eftir
pöntun og nýtur sú þjónusta mik-
Morgunblaðið/Guðni
F.v.: Lára Þorkelsdóttir, Ingibjörg Erlingsdóttir, Erna
Hávarðsdóttir, Iða Marsibil Jónsdóttir og Edda Jónsdóttir.
Kaffipása I nausti
SALTFISKSTELPURNAR hjá
saltfiskverkuninni í nausti hf.
sátu sunnan undir vegg og nutu
sólarinnar í kaffitímanum. í sum-
ar hefur yfirleitt verið unnið frá
8-19 og því um að gera að njóta
blíðunnar í pásum. Þær eru allar
heimilisfastar á Bíldudal. Ingi-
björg, Iða og Edda eru í skóla á
vetrum og vinna í saltfiskinum í
sumar en Lára og Erna leggja
hönd á plóginn við verðmæta-
sköpunina allt árið. Hjá verkun-
inni I nausti hf. starfa um 20
manns.
Þær sögðu að mikil atvinna
hefði verið í sumar á Bíldudal og
ekki jafn mikið að gera í mörg
ár. Auk I nausti hf. er nýtt fyrir-
tæki, Trostan, komið til sögunnar
og nú er unnin rækja í Rækjuveri
yfir sumarið, sem er nýlunda.
„Það er miklu jákvæðara hljóð í
Bílddælingum en verið hefur,
enda nóg að gera og blíða,“ sagði
Erna Hávarðsdóttir.
Þær sögðust vona að framhald
yrði á vinnunni. Nú væri fólk í
öllum íbúðum á staðnum og mikið
af aðkomufólki við störf í frysti-
húsinu. Allt væru það Islending-
ar. Raunar væri margt af farand-
verkafólkinu skólafólk, sem
hverfur á brott þegar haustar.