Morgunblaðið - 14.09.1995, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 14. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Til vamar þingræðinu
Hinir útvöldu
FAGNAÐARANDVARP leið frá
bijósti þjóðarinnar þegar það frétt-
ist að þingmönnum og ráðherrum
hefði verið dæmd kauphækkun „á
sömu nótum og áður gerðir samn-
ingar verkalýðsfélaganna". Það var
svo oft búið að segja þjóðinni að
þeir væru illa launaðir og tími til
kominn að leiðrétta. Fyrirfólki
þingsins var skiljanlega veitt
nokkru meiri umbun og önnuðust
það frammámenn flokkanna, ásamt
oddvita, en sú launabót vakti minni
fögnuð. Fjörutíu þúsunda mánaðar-
leg skattlaus greiðsla varð til þess
að menn setti hljóða, — en þó hlakk-
aði í skattsvikurum og þeim sem
stunda nótulaus viðskipti, þróunin
virtist þeim í vil.
Forsætisráðherra sagði,
skömmu eftir að hann settist á
þing, að sér virtist sem hann væri
kominn á málfund í unglingaskóla
og mætti af því ætla að hér hafi
verið um barnabrek að ræða eða
löngun til að vekja á sér athygli.
Þótt þingmenn láti oft sem þeir
séu ósammála og rífist stundum
eins og þeim sé alvara, eru þeir
nokkuð sammála um mikilvægi
þingsins og hvers annars, og að
VETRARTÍMI:
Frá
18. september
er opið kl.
9 - 17
Lýsing hf.
FUOTLEGRI FJARMOGNUN
SUÐURLANDSBRAUT 22
SÍMI 533 1500 • FAX 533 1505
Lipur
vinmihestur
cnauin
FC/FP
2, 21/2 og 3t. lyftigeta.
CROWN -Gæði fyrir gott verð.
UMBOÐS- OG HBLDVERSLUN
SMIÐJUVEGUR 70, KÚP
SÍMI 564 4711 • FAX 564 4725
Árni
Brynjólfsson
þingsetuna beri að
meta í launum, fríð-
indum og ferðalög-
um. — Það er von-
laust að ætla fólki að
sitja á þingi einungis
vegna hugsjóna, eitt-
hvað fleira verður að
koma til.
Umræðan um
frjálsa samkeppni
virðist yfirleitt
brenglast þegar rætt
er um laun þeirra sem
betur eru settir hjá
ríkinu, ætla mætti að
laun væru í einhveiju
samræmi við framboð
og eftirspurn, en ekki
er svo að sjá þegar um eftirsótt-
ustu störfín er að ræða, ekki ein-
göngu þingmennsku, heldur nán-
ast öll störf sem greidd eru með
skattpeningum almennings. —
Áhuginn mun enn vaxa ef skatt-
fríðindi bætast við aðra umbun sem
þar er fyrir.
„Svört vinna“ löggilt?
Fyrir síðustu kosningar töluðu
frambjóðendur mikið um skattsvik,
nótulaus viðskipti og „svarta
vinnu“, flestir vpru sammála um
nauðsyn úrbóta. í framhaldi af því
skipaði ijármálaráðherra fjöl-
menna nefnd til þess að finna ráð
við þessum meinta ósóma, — nú
skyldi vegið að rótum vandans,
flett ofan af skattsvikurunum,
þeim gert að borga skatta og skila
álögum.
Fyrrverandi fjármálaráðherra
vélvæddi á sínum tíma
baráttuna gegn þessum
ófögnuði með sjóðsvél-
um, öðru nafni búðar-
kössum, sem áttu að
duga vel til að beija á
neðanjarðarstarfsem-
inni. Lítið virðist hafa
áunnist, en veruleg
aukning -varð í sölu
þessara tækja, — óbeint
mun „Skattmann" hafa
náð inn tekjum.
„Ráðirðu ekki við
andstæðinginn, skaltu
ljá honum lið,“ segir
enskt máltæki, sem
gæti átt við síðustu at-
burði í launamálum
þingmanna. Bæði hér og í öðrum
skattglöðum löndum hefur gengið
illa að kveða niður „svarta vinnu“,
en þeir sem hafa löggjafarvaldið
geta þó auðveldað baráttuna með
því að löggilda glæpinn.
Á þingi er yfírleitt frómt fólk
og varla við því að búast að fyrir
því vaki að hygla sér einum og
gera má því ráð fyrir að á næsta
þingi muni veitt hliðstæð umbun,
þeim sem ekki koma við undan-
skotum og/eða stunda nótulausa
vinnu. Þetta mun slá á óánægju-
raddimar og líklega verður nefndin
hans Friðriks þá óþörf.
Einhveijir frekjudallar voru að
krefjast þess að duldar greiðslur
yrðu lagðar af, öll laun skyldu upp
á borðið. Þingmannafríðindin
benda til þess að sú krafa eigi fáa
formælendur, enda þá erfiðara að
segja rangt frá niðurstöðum samn-
Bæta má þinghaldið og
fækka þingmönnum,
segir Árni Brynjólfs-
son, og hagræða á þeim
vettvangi sem öðrum.
inga og sér í lagi að halda niðri
lægstu launum. Þá yrði og áhrifa-
minna að viðhalda töxtum sem
aldrei eru notaðir nema til að fá
samúð og að gráta yfir.
„Þjóðarsáttin“ lifir
Forystumenn verkalýðsfélag-
anna virðist ekki enn hafa komið
auga á ljósu hliðar þessa máls,
þeir setja í brýrnar og eru drýldn:
ir á svip, en framkvæmdastjóri VSÍ
segir þetta vera löglegt en sið-
laust, kjarasamningar muni halda.
— Auðvitað halda samningar
verkafólksins, sem fékk i vor 2.700
krónur gegn tveggja ára „þjóðar-
sátt“, þegar æðstu broddum þjóð-
arinnar eru dæmdar tugir þúsunda
króna ofan á sín naumu laun. Vera
má að verkalýðsleiðtogarnir kætist
ef þeim verður ljóst að fólkið þeirra
getur e.t.v. svikið löglega undan
skatti, — þótt lítið sé að svíkja.
Launahækkun fyrirmanna ríkis-
ins er áhrifameiri vegna þess að
þeir sem komnir eru á eftirlaun fá
sömu hækkanir, — óvíst með fríð-
indin.
Spörum og hagræðum
Tími er kominn til að þjóðin
hagræði á fleiri sviðum en gert
hefur verið til þessa, bæta má
þinghaldið og fækka þingmönnum
og þá verður auðveldara að hækka
laun þeirra sem eftir verða.
Minnka má vinnuálagið með því
að þingmenn haldi sig við nauð-
synlega lagasmíð og hætti að vera
ofan í hvers manns koppi við at-
kvæðaveiðar. Alþingishúsið yrði
eðlilegri þingstaður og auðveldara
væri að bæta vinnuaðstöðuna.
Kjördæmin verði sameinuð í
eitt, — kjördæmi alls fólksins í
landinu — og hver kjósandi hefði
heimild til að merkja við 31 fram-
bjóðanda. Kosningu hlytu 31 sem
flest atkvæðin fengju, án tillits til
flokks eða búsetu.
Leysa mætti þingmenn undan
því að taka sér launabætur eða
skattfríðindi ef laun þeirra yrðu
t.d. fimm- eða sexföld lágmarks-
laun verkafólks og tækju breyt-
ingum í samræmi við þá taxta.
Þeir hefðu engin fríðindi nema
kostnað vegna þingstarfa og yrði
sú upphæð miðuð við sama taxta
og launin.
Aðild þeirra að Lífeyrissjóði
opinberra starfsmanna yrði flutt
í einhvern lífeyrissjóð almennu
verkalýðsfélaganna og nytu þeir
þar sömu réttinda og annað aðild-
arfólk.
Með þessari breytingu væri
þingheimur leystur undan áleit-
inni gagnrýni vegna sjálftöku
launa og kostnaður við þinghaldið
myndi snarminnka. Til greina
kæmi einnig að losa ráðherrana
út úr þinginu, ekki síst með tilliti
til orða forsætisráðherra, sem
minnst var á hér að framan.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Svona gæti maður gert!
HV. BORGARSTJÓRI!
í sjónvarpsfréttum á þriðjudag
segir þú, í framhaldi af grein minni
í Mbl., að ég þurfí að svara tvennu.
Annaðhvort hvemig veita eigi betri
þjónustu án aukins tilkostnaðar,
eða hvar taka eigi fé til að bæta
þjónustuna, því borgarsjóður sé
ekki aflögufær. Um leið og ég
þakka alúðleg viðbrögð við sjálfs-
gagnrýni minni, verð ég að lýsa
undrun yfir þessu nýja verkefni
mínu. Ég hélt nefnilega að þetta
væri þitt starf.
Fyrst þú óskar þess, er mér þó
ljúft að benda á nokkur atriði sem
koma í hugann. Þó er ég ekki sér-
fróður um rekstur SVR, eða al-
menningssamgöngur yfirleitt. Ég
hef heldur ekki aðstoðarmenn, fjár-
málastjóra, hagfræðinga, rekstrar-
stjóra, endurskoðendur, ráðgjafa-
fyrirtæki, verkfræðinga, ráð,
stjórnir og starfsmenn til verksins.
En þú tekur viljann fyrir verkið.
1. Opið og lýðræðislegt stjórn-
kerfí, sögðum við. Sé vandi SVR
svo mikill, virðist mér að við höfum
gefið fyrirheit um að svo alvarlegt
mál nyti lýðræðislegrar umræðu,
þar sem borgurum gæfíst færi á
að segja álit sitt áður en ákvörðun
— - %
- kjarni malsins!
væri tekin. Að tilkynna
100% hækkun af þessu
tagi og spyija síðan: Ja,
hafíð þið eitthvað til
málanna að leggja? er
að skjóta fyrst og spyija
svo. Það eru stjórnar-
hættir forvera okkar og
ekki til farsældar falln-
ir.
2. Rekstur Almenn-
ingsvagna er nágranna-
sveitarfélögum okkar
dýr. Þannig greiðir
Kópavogur nær tvöfalt
meira til AV miðað við
íbúafjölda, en við greið-
um í SVR. Þó hækkar
AV líka. Þegar fyrir-
tækin í landinu áttu í sem mestum
erfíðleikum reyndist samruni og
samvinna fyrirtækja oft vel við að
bæta afkomu. I erfiðri stöðu SVR
og AV er ekki óeðlilegt að gera
kröfu um að slík leið sé könnuð til
hlítar, áður en ráðist er á farþegana.
3. Formaður stjórnar SVR hefur
réttilega bent á að bæta megi þjón-
ustu með því að vagnamir aki ekki
í halarófu eftir stofnbrautum, held-
ur á mismunandi tímum. Það kostar
ekki neitt!
4. Stjórn SVR stendur að athygl-
isverðri tilraun í Ferðaþjónustu við
fatlaða, með því að notfæra sér
aðkeyptan akstur. Ifyrstu tölur
benda til að kostnaður við hveija
ferð sé helmingi lægri, en með þeim
bílum sem SVR reka sjálfir. Tvö-
falt betri þjónusta með sama til-
kostnaði. Borgin úir og grúir af
stórum og litlum bílum sem vantar
bara verkefni. Geta þeir ekki með
litlum tilkostnaði flutt farþega úr
einstökum hverfum út á aðalgöt-
umar í stóru vagnana. Eða verða
þrír farþegar ekki fluttir öðruvísi
er með 50 manna vagni? Fjölmörg
stór fyrirtæki telja hagkvæmara að
kaupa þjónustu leigu- og greiðabíla,
en reka eigin flota.
5. Almenn sátt gæti hafa náðst
um 6% hækkun vegna verðlagsþró-
unar. Hún skilar allt að 30 milljón-
um árlega.
6. Sé aðkallandi að
byggja skiptistöðvar
við Lækjartorg og
Vesturíandsveg er
ekki óeðlilegt að selja
e-ð af eignum borgar-
innar til'.að ljármagna
slíka framkvæmd. Ég
nefni Tryggvagötu 15,
Pósthússtræti 9 og
Vonarstræti 4 sem
dæmi.
7. Aukinn kostnað-
ur í rekstri SVR og
AV stafar m.a. af út-
þenslu byggðar. Verð
Helgi farmiða ræðst oft af
Hjörvar lengd ferðar. Þannig
er dýrara að fljúga til
Peking en Patreksfjarðar. I náinni
samvinnu AV og SVR væri ekki
óeðlilegt að dýrara væri að aka frá
Seltjarnarnesi í Árbæ, en frá
Hlemmi inní Sund. Þannig ykjust
tekjur eftir því sem þjónustusvæði
stækkaði og kostnaður eykst.
8. Talandi um Hlemm. Far-
gjaldahækkunin á að bæta tengsl
hans við Lækjartorg. í pólitík for-
gangsraðar maður og þær gatna-
framkvæmdir mega bitna á fram-
kvæmdum fyrir einkabíla, því við
setjum almenningssamgöngur í for-
gang.
9. Okkar ágæta fólk í SVR hefur
haft ýmsar hugmyndir um að gera
almenningssamgöngur fysilegri
kost. T.d. er tilraunin með að leyfa
reiðjól í vögnunum. Fjölmargar slík-
ar hugmyndir geta aukið nýtinguna
og þar með bætt afkomuna.
10. Ég leyfi mér að efast um
réttmæti þess að láta aldraða, ungt
fólk og ijölskyldur greiða með sér-
stökum skatti fyrirhugaða tengi-
byggingu frá Kringlunni að biðstöð
SVR við Miklubraut.
En sem fyrr segir, þetta er ekki
mitt starf.
Vagnstjórar SVR og farþegar,
íbúasamtök, nemendafélög og aðrir
borgarar í Reykjavík hafa eflaust
fjölmargar hugmyndir fram að færa
um hvernig bæta megi þjónustu án
aukins tilkostnaðar.
Við gáfum fólki von um
breytingar, segir Helgi
Hjörvar. Við trúðum
að við gætum það.
Og okkar fólk í stjórn SVR er
fullfært um að leysa þessi mál í
samvinnu við borgarana og borgar-
stjórn. Til þess þurfa þeir þó póli-
tíska stefnumörkun borgarstjóra
um að almenningssamgöngur séu
forgangsmál og svigrúm í rekstri
SVR til að ná langtímaárangri.
Dugi það ekki til verðum við að
endurskoða forgangsröðun í fjár-
hagsáætlun. Því það er grundvallar-
atriði, hve illa sem árar, að maður
leggur ekki sérstaka skatta á þá
sem minnst hafa umleikis.
Við höfum tekið við stjórn í gam-
algrónu kerfi. Þar er áratuga hefð
fyrir valdhroka, gerræðislegum
ákvörðunum og áhugaleysi á þátt-
töku hins almenna borgara í samfé-
lagi sínu. Við gáfum fólki von um
breytingar. Við trúðum að við gæt-
um það. Enginn bað okkur að vekja
þessa von. Því höfum við skyldum
að gegna. Að verða ekki samdauna.
Það er örðugt að andæfa hefðinni
og ekki hægt að gera þá kröfu á
eina manneskju að hún sé óskeik-
ul. En við erum að gera eitthvað
vitlaust. Kannski áttum við að stíga
skrefíð til fulls og stofna Reykjavík-
urlistann sem stjórnmálaflokk í stað
kosningabandalags. Skapa okkur
félagslegan vettvang lýðræðislegr-
ar umræðu, þar sem hægt væri að
sækja hugmyndir og kraft til stuðn-
ingsmanna í stað þess að ræðast
við á þessum vettvangi.
Hvað um það. Borgarstjórii hefur
enn ekki staðfest þessa skatta-
hækkun á þá sem síst skyldi. Mikil
blessun væri það Reykvíkingum ef
þeir loksins eignuðust borgarstjóra
sem hefði kjark til að endurskoða
ákvarðanir sínar, ef borgararnir
hafa um þær ærlegar efasemdir.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
/