Morgunblaðið - 04.10.1995, Page 6

6 MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Forsætis-, fjármála- og utanríkisráðherra kynna fjárlagafrumvarp og þjóðhagsáætlun 1996
FJARLAGAFRUMVARP og þjóð-
hagsáætlun fyrir árið 1996 voru
lögð fram á Alþingi í gær. Gert
er ráð fyrir að halli ríkissjóðs verði
innan við 4 milljarða kr. á árinu
eða sem svarar til 0,8% af lands-
framleiðslu og yrði það minnsti
halli á ríkissjóði í 12 ár. Davíð
Oddsson forsætisráðherra, Friðrik
Sophusson fjármálaráðherra og
Halldór Ásgrímsspn utanríkisráð-
herra kynntu á sameiginlegum
fréttamannafundi í gær fyrsta
fjárlagafrumvarp ríkisstjómar
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks ásamt þjóðhagsáætlun og
fjölluðu um horfur í efnahagsmál-
um.
Forsætisráðherra sagði engan
vafa leika á að öll helstu kennileiti
í íslenskum efnahagsmálum hefðu
snúist mjög til hins betra og jafn-
vægi og stöðugleiki væru í önd-
vegi. „Það má segja að á hvaða
mælikvarða sem við lítum sé ár-
angurinn í efnahagsmálum í sam-
ræmi við það besta sem er að
gerast í nágrannalöndunum
núna,“ sagði Davíð.
Hann benti á að hagvöxtur hér
á landi hefði verið nokkru meiri
sl. tvö ár en í iðnríkjunum. Var-
færnisleg spá benti til að hann
yrði nokkru minni á næsta ári, eða
um 2%, vegna skerðingar afla-
heimilda. Þjóðarútgjöld færu nú
vaxandi og kaupmáttur heimil-
anna ykist og Davíð sagði að ekk-
ert benti til annars en að kaup-
máttur myndi halda áfram að vaxa
á næstu árum. Þá væru horfur á
að íslendingar myndu borga niður
erlendar skuldir sínar fjögur ár í
röð.
Einnig sagði forsætisráðherra
að verðlagsþróunin væri hagstæð-
ari en í helstu viðskiptalöndum.'
Þannig stefndi í að verðbólgan
yrði 1,7% milli áranna 1994-1995
og spáð væri 2,5% verðbólgu á
næsta ári. „Það hefur aðeins borið
á því í umræðum að undanförnu
að menn halda að verðbólgan sé
að fara úr böndum vegna þess að
nokkrar hækkanir hafa orðið með
haustinu. Það er ekkert sem bend-
ir til þess að svo sé, heldur er hér
um tímabundna sveiflu að ræða,“
sagði Davíð.
Forsætisráðherra sagði einnig,
aðspurður um þann möguleika að
kjarasamningar losnuðu á næst-
unni, að það væri hvorki í þágu
launþegahreyfingar né annarra
að úlfúð skapaðist á launamark-
aði. Það væri það versta sem fyr-
ir íslendinga gæti komið ef óró-
Jafnvæg’i og stöð-
ugleiki í öndvegi
Morgunblaðið/RAX
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkisráðherra, Davíð Oddsson forsætisráðherra og Friðrik Sophusson
fjármálaráðherra kynntu fréttamönnum fjárlagafrumvarp og þjóðhagsáætlun fyrir árið 1996 í
ráðherrabústaðnum í gær.
leikinn magnaðist. „Órói á vinnu-
markaði gæti í einu vetfangi leitt
til hækkunar á vöxtum og skaðað
okkur að öðru leyti,“ sagði Davíð.
Jafnvægi í ríkisfjármálum
forsenda efnahagsbata
Friðrik Sophusson lagði áherslu
á að jafnvægi í ríkisfjármálum
væri forsenda þess að árangur
næðist á öðrum sviðum efnahags-
lífsins og hagvöxtur héldi áfram.
„Það er ásetningur ríkisstjórnar-
innar að ná þessu jafnvægi og
koma í veg fyrir að við höldum
áfram að safna skuldum hjá rík-
inu,“ sagði Friðrik.
Megineinkenni fjárlagafrum-
varpsins eru að sögn fjármálaráð-
herra að dregið er úr stofnkostn-
aði og fjárfestingu ríkisins en
reiknað er með að atvinnulífið taki
við sér og fyrirtækin fjárfesti í
auknum mæli.
Tilfærslur til landbúnaðar og
einstaklinga í gegnum trygginga-
kerfið standa nokkurn veginn í
stað skv. frumvarpinu. Þó mun
nýr búvörusamningur auka fram-
lög vegna sauðfjárframleiðslu um
200 millj. kr. á næsta ári en finna
á sparnaðarleiðir á móti þessari
fjárhæð við meðferð frumvarpsins
á Alþingi, að sögn fjármálaráð-
herra.
Rekstrarkostnaður ríkisins
eykst aftur á móti um 5,8% frá
áætlaðri útkomu á þessu ári, aðal-
lega vegna aukinna launaútgjalda
í kjölfar kjarasamninga. „Ríkis-
stjórnin hefur ákveðið að skoða
reksturinn sérstaklega fyrir
1997 og er það starf hafið,“
sagði Friðrik. „Þá þarf að taka
síðara og erfiðara skrefið til að
ná jafnvægi í ríkisfjármálum,"
sagði hann.
Fjármagnstekjuskattur gæti
hugsanlega skilað 400-700
millj. kr.
Fjármálaráðherra benti á að
heildarútgjöld 1996 stæðu nokk-
urn veginn í stað frá áætluðum
útgjöldum þessa árs, í krónum
talið, ert þau lækki að raungildi á
næsta ári um 3,5 milljarða kr. ef
spár um verðþróun ganga eftir.
Tekjur ríkissjóðs 1996 aukast um
5,5 milljarða vegna meiri kaup-
máttar almennings og aukinnar
neyslu en skattbyrði á að vera
óbreytt. Loks minnkar bein láns-
fjárþörf ríkisins og fyrirtækja og
sjóða, sem á að sögn fjármálaráð-
herra að geta orðið grundvöllur
fyrir vaxtalækkun.
Til að mæta um 1,5 milljarða
kr. tekjutapi ríkissjóðs vegna
skattfrelsis lífeyrissjóðsiðgjalda,
sem ákveðið var í tengslum við
gerð kjarasamninga, er trygg-
ingagjald fyrirtækja hækkað um
0,5%, sem á að skila um einum
milljarði kr. í tekjur, og horfið
verður frá sjálfvirkri verðupp-
færslu afsláttar- og bótaliða í
tekjuskattskerfinu. Fjármálaráð-
herra benti á að þrátt fyrir
óbreyttan persónuafslátt á næsta
ári yrðu skattleysismörkin engu
að síður hærri en ef engar breyt-
ingar hefðu verið gerðar á tekju-
skattslögunum.
Jaðarskattar fjölskyldna með
þijú eða fjögur börn eiga að lækka
strax á næsta ári þar sem dregið
verður úr tekjuskerðingu barna-
bótaaukans. Á það að geta numið
um 10 þús. kr. fyrir hjón með
þijú börn, sem hafa um 200 þús.
kr. í laun á mánuði.
Ekki er gert ráð fyrir tekjum
af Qármagnstekjuskatti í frum-
varpinu, þó stefnt sé að lögfest-
ingu hans á næsta ári, þegartillög-
ur nefndar sem hefur undirbúið
málið, undir formennsku Ásmund-
ar Stefánssonar, liggja fyrir. Gert
er ráð fyrir 10% staðgreiðsluskatti
af nafnvöxtum. Fram kom í máli
fjármálaráðherra að hugsanlega
myndi fjármagnstekjuskatturinn
skila 400-700 millj. kr. á ári.
Engin önnur leið fær
Halldór Ásgrímsson sagði að
gengið hefði vel að mynda ríkis-
stjórnina vegna þess að flokkarn-
ir hefðu verið sammála í efna-
hagsmálum og ríkisfjármálum.
Fyrirséð hefði verið að án aðgerða
yrði ríkissjóðshallinn á næsta ári
níu milljarðar og skuldir ríkisins
myndu aukast um 70 milljarða á
kjörtímabilinu. „Að mínu mati er
engin önnur stefna fær en að ná
ríkissjóðshallanum niður,“ sagði
Halldór. „Ef okkur tekst það ætl-
unarverk að ná ríkissjóðshallan-
um niður, mun störfum fjölga til
næstu aldamóta um svona rúm-
lega níu þúsund, án þess að þar
sé tekin með stækkun álvers og
aðrar erlendar íjárfestingar.
Þetta er því lykillinn að því að
okkur megi takast að draga veru-
lega úr atvinnuleysi á næstu árum
og auka hagvöxtinn,“ sagði Hall-
dór.
Þjóðhagsstofnun reiknar með auknum kaupmætti ráðstöfunartekna árið 1996
HORFUR eru á að hagvöxtur hér á landi
minnki á næsta ári og verði um 2%, vegna
skerðingar aflaheimilda, en í iðnríkjunum er
spáð 2,5% vexti. Áætlað er að þjóðarútgjöld
aukist um 3,9% í ár og 2,8% á næsta ári, við-
skiptajöfnuður verði með afgangi á næsta ári
sem svarar til 0,7% af landsframleiðslu, kaup-
máttur ráðstöfunartekna á mann er talinn
verða 5,5% meiri á næsta ári en hann var í
fyrra og spáð er 2,6% verðbólgu á árinu 1996.
Þetta kemur fram í nýrri þjóðhagsáætlun Þjóð-
hagsstofnunar sem dreift var á Alþingi í gær.
„Mikil aukning útflutnings knúði hagvöxt-
inn í fyrra. Á þessu ári hefur hins vegar
aukin innlend eftirspurn, einkum aukin einka-
neysla og fjárfesting, tekið við hlutverki út-
flutnings og borið uppi hagvöxtinn," segir í
þjóðhagsáætluninni.
Þjóðhagsstofnun bendir á að frá því að
gengið var frá kj_arasamningum
landssambanda ASÍ við vinnuveit-
endur í febrúar hafi aðrir hópar
samið um mun meiri launahækk-
anir. Ekki sé hægt að útiloka að ____________
launaskrið fari af stað vegna þessa
og einnig vegna þess að framleiðni vinnuafls
hefur aukist, sem kunni að gefa tilefni til
einstaklingsbundinna launaauka.
Gert var ráð fyrir 2,5% verðbólgu á þessu
ári en nú er útlit fyrir 1,7% hækkun vísitölu
neysluverðs milli ára og 2% hækkun frá upp-
hafi til loka árs. Spáð er meiri verðbólgu á
næsta ári en hún byggist á forsendu um fast
Spáð er 2% hagvexti
og 2,5% verðbólgu
Minni hag-
vöxtur en í
iðnríkjunum
gengi krónunnar, óbreytta heildarskatta og
að opinberar gjaldskár hækki ekki að_ marki
umfram almennar verðbreytingar. „Ástæða
er hins vegar að hafa fyrirvara á þessari spá
~ekki síst í ljósi verðhækkana að undan-
förnu,“ segir í þjóðhagsáætluninni.
Áætlað að atvinnuleysi verði
4,8% á næsta ári
Fram kemur í áætluninni að þótt talið sé
--------- að störfum hafi fjölgað um 1.700 á
þessu ári sé gert ráð fyrir að at-
vinnuleysi verði ívið meira en í fyrra,
eða 5% af mannafla í stað 4,8%.
Þetta skýrist af auknu vinnufram-
boði. Á næsta ári er talið að störfum
muni fjölga svipað og á þessu ári en hins
vegar er búist við að vinnuframboðið aukist
heldur minna. Fyrir vikið dregur nokkuð úr
atvinnuleysi og er áætlað að það verði 4,8%
af mannafla á árinu 1996.
Þá er áætlað að hreinn hagnaður atvinnu-
rekstrar hafi numið 3,5% af tekjum í fyrra
og hann verði 3% af tekjum á þessu ári. Þjóð-
hagsstofnun segir erfitt að sjá fyrir þróun
afkomunnar á næsta ári en lauslegar áætlan-
ir bendi til að hagur fyrirtækja styrkist frem-
ur en veikist. Þá telur stofnunin að afkoma
sjávarútvegsins á næsta ári verði áfram við-
unandi.
Ekki er reiknað með stækkun álversins í
spá um hagvöxt á næsta ári en í þjóðhags-
áætlun segir að þar sem ekki hafi verið geng-
ið frá samningum um hana hafi verið tekin
sú afstaða að halda henni að svo ------------
stöddu utan við áætlanagerðina.
Þjóðhagsstofnun reiknar með
að útflutningsframleiðsla sjávaraf-
urða aukist um 1% milli áranna ______________
1995 og 1996. Gerir hún ráð fyrir
að þorskafli af íslandsmiðum verði 165 þús-
und tonn sem er óbreytt frá síðasta fiskveið-
iári. Ekki er reiknað með að þorskafli Islend-
inga af öðrum miðum breytist frá þessu ári
en reiknað er með að annar botnfiskafli auk-
ist um 1,9%. Munar þar mest um að reiknað
er með að 40 þúsund tonn veiðist af úthafs-
karfa. Gert er ráð fyrir að loðnuaflinn verði
14,5% meiri á næsta ári en á yfirstandandi
ári. Verðmæti álútflutnings hefur aukist mik-
ið og stefnir í um 12 milljarða króna á þessu
ári samanborið við 10,8 milljarða í fyrra.
Gert er ráð fyrir 1,5% framleiðsluaukningu
á næsta ári og miðað við markaðshorfur er
reiknað með að útflutningstekjur verði tæpir
13 milljarðar kr.
„Það sem af er þessu ári hefur verðlag á
útfluttum sjávarafurðum hækkað töluvert í
erlendri mynt. Fyrstu sjö mánuði ársins var
verð sjávarafurða 7,4% hærra mælt í SDR en
á sama tíma í fyrra. Miðað við horfur það sem
eftir er ársins stefnir í að verðið hækki um 5%
milli ára. Þessi verðhækkun brýtur blað í verð-
þróun sjávarafurða þar sem sjávarútvegurinn
hefur mátt búa við lækkandi heimsmarkaðs-
verð frá árinu 1991,“ segir í þjóðhagsáætlun.
Erfitt að spá um þróun vaxta
Ekki hægt að
útiloka launa-
skrið
Þjóðhagsstofnun telur erfitt að
spá fyrir um þróun vaxta. „Ef að
líkum lætur mun hún öðru fremur
________ ráðast af tveimur þáttum. Hin al-
þjóðlega þróun setur án efa tóninn
og fremur er þar að vænta lækkunar en
hækkunar auk þess sem innlendir vextir hafa
vart fylgt erlendum til lækkunar á undanförn-
um vikum. Hinn þátturinn er svo lánsfjárþörf
opinberra aðila. Mat á þessum þáttum á for-
sendum Þjóðhagsáætlunar leiðir fremur til
þess að vænta megi lækkunar en hækkunar
vaxta,“ segir í áætluninni.