Morgunblaðið - 28.11.1995, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 28. NÓVEMBER 1995 11
FRÉTTIR
Hallinn á botnfiskvinnslunni orðinn þrír milljarðar króna miðað við heilt ár
ERFIÐLEIKAR í botnfísk-
vinnslunni hafa verið að
ágerast á þessu ári og
fram hefur komið að
Vinnslustöðin í Vestmannaeyjum
rekur versnandi afkomu á síðasta
fískveiðiári m.a. til þess að afkoma
í bolfiskvinnslu hefði verið óviðun-
andi á árinu, og fyrstu átta mánuði
ársins var afkoman í frystingu hjá
sjávarútvegsgeira Kaupfélags Ey-
fírðinga á Akureyri sú slakasta sem
verið hefur í tvo áratugi. Er þessi
þróun hjá KEA m.a. talin stafa af
því að kaupa hefur þurft fisk á of
háu verði á fiskmörkuðum, og í of-
análag sé fískurinn oft á tíðum léleg-
ur.
Samkvæmt skýrslu Þjóðhags-
stofnunar frá því í september um
hag fiskveiða og fískvinnslu er gert
ráð fyrir að botnfískafli haldi áfram
að dragast saman og verði tæplega
8% minni í ár en í fyrra, og á næsta
ári er gert ráð fy_rir 1% minni botn-
fiskafla en í ár. í fyrra var afkoma
veiða og vinnslu botnsfísks jákvæð
um sem nam 1% af tekjum, en í
haust áætlaði Þjóðhagsstofnun að
afkoma þessara greina væri orðin
neikvæð um 3,1%. í fyrra var botn-
fískvinnslan hins vegar rekin með
hagnaði þriðja árið í röð og var hagn-
aður af frystingu og söltun þá 2,9%
af tekjum.
Miðað við rekstrarskilyrði í ágúst
síðastliðnum var frysting og söltun
rekin með 4% tapi að mati Þjóðhags-
stofnunar, en sú breyting hafði þó
orðið að afkoman í söltun var orðin
betri en í frystingu sem er breyting
frá undanförnum árum. Verð á land-
frystum afurðum var 2,2% lægra í
ágúst en að meðaltali í fyrra, en á
sama tíma hafði verð á sjófrystum
afurðum hækkað um 2,8% frá með-
altali fyrra árs. Verð á saltfiski var
í ágúst 4,8% hærra en það var að
meðaltali 1994.
Frystar afurðir hafa ekkert
hækkað
Arnar Sigurmundsson, formaður
Samtaka fískvinnslustöðva, segir að
frá því skýrsla Þjóðhagsstofnunar var
birt í september hafí enn hallað und-
an fæti í botnfiskvinnslunni. Sam-
kvæmt nýjum útreikningum Samtaka
fískvinnslustöðva miðað við hráefnis-
verð og afurðaverð eins _____________
og það er í dag, og vinnu-
laun og aðra þætti sem
eru óbreyttir frá því í
haust, þá er botnfísk-
vinnslan nú rekin með
7,5% halla, en á heilu ári
gerir það rétt tæplega 3 ____________
milljarða króna halla.
Hallinn er mun meiri í frystingu en
söltun, eða rúmlega 2,5 milljarðar á
móti um 450 milljónum króna í sölt-
uninni. I útreikningum Samtaka físk-
vinnslustöðva er miðað við 8% ávöxt-
un stofnfjár en í útreikningum Þjóð-
hagsstofnunar 6% ávöxtun, en sam-
kvæmt því mældist hallinn í botnfisk-
vinnslunni nú 6,5%.
Hækkun á hráefnis-
verði helsta ástæða
hallarekstursins
Afkoman í botnfiskvinnslunni er mjög erfíð um þessar mundir,
aðallega vegna aflasamdráttar og hækkunar á hráefnisverði. Botn-
fískvinnslan er nú rekin með 7,5% halla samkvæmt útreikningum
Samtaka fiskvinnslustöðva, og hefur afkoman versnað verulega frá
því í haust þegar hallinn var um 4% að mati Þjóðhagsstofnunar.
Ef framleið-
andinn á kvót-
ann og hráefn-
ið þá hagnast
hann vel
Hafa teygt sig of langt
í hráefniskaupum
„Helsta ástæðan fyrir því
að hallinn hefur verið að
aukast eru hreinar hráefnis-
hækkanir, sem rekja má að
einhveiju leyti til sjómanna-
verkfallsins í vor og úrskurð-
ir úrskurðarnefndarinnar um
fískverð hafa leitt af sér
hækkun í nokkrum tilvikum.
Það er ekki hægt að rekja
þetta til verðs á fiskmörkuð-
unum. Þarna er hreinlega
komin fram hráefnisverðs-
hækkun, sem kemur verr
niður á frystingunni þar sem
afurðir frystingarinnar hafa
ekkert hækkað á tímabilinu
og í raun örlítið lækkað. Á
móti hefur orðið hækkun á
saltfískafurðunum og þar
kemur skýringin á því að
hallinn í söltuninni er minni
en í frystingunni," segir Am-
ar.
Aðspurður um hvað hann
teldi hægt að gera til að snúa dæm-
inu við segir Arnar að það væri
greinilegt að í mörgum til-
fellum væri hráefniskostn-
aðurinn örðinn of mikill og
það gerði dæmið þyngra
að menn í frystingu og
söltun væm að keppa bæði
á fiskmörkuðum og í bein-
um viðskiptum með físk.
Menn hefðu einfaldlega
teygt sig of langt í hráefniskaupun-
um, og þegar við bættist að engar
afuðaverðshækkanir hefðu orðið á
tímabilinu þá væri ljóst að svona
gæti þetta ekki gengið í heilt ár.
„Hallinn var í september á bilinu
1,5-1,8 milljarðar miðað við heilt ár,
og við vitum að mörg þessara fyrir-
tækja em í blönduðum rekstri og
hafa kannski verið að tapa eitthvað
á þessu og græða á öðm. En þama
hefur hallinn nálgast það að vera
eins og þetta var verst síðastliðið
vor. Svo má ekki gleyma því að um
næstu áramót er samkvæmt kjara-
samningum gert ráð fyrir launabreyt-
ingum sem má meta á um rúm 3%
hjá okkur í vinnslunni og síðan er í
fjárlagafrumvarpinu gert ráð fyrir
að launaskattur hækki um 0,5% en
hann vegur hjá okkur að minnsta
kosti 60-70 milljónir á heilu ári. Þama
em viðbótarkostnaðarliðir sem við
sjáum og þarna er ég ekki að fjalla
um það að í þjóðfélaginu er nú uppi
ófriður og verkalýsðleiðtogar kreíjast
þess að kjarasamningum verði sagt
upp og em með launakröfur upp á
að minnsta kosti 3-4% til viðbótar.
Ef þetta gengur allt saman
fram þá lætur eitthvað undan
síga,“ segir hann.
Nauðsynlegt að fjalla
um tekjuskiptinguna
Arnar segir nauðsynlegt
að farið verði að fjalla um
tekjuskiptinguna því greini-
legt sé að sjómenn nái fram
í gegnum úrskurðarnefnd
umtalsverðum launahækk-
unum í sumum tilfellum á
sama tíma og laun hjá öðrum
hafa ekki verið að hreyfast.
Hluti af vandanum sem fisk-
vinnslan þurfi að kljást við
núna sé einfaldlega að hrá-
efnisprósentan sé komin að
meðaltali í 64% og það þoli
vinnslan einfaldlega ekki.
„Ég sé því ekki annað en
að menn verði í sumum til-
fellum að taka slag í að
lækka hráefnisverðið og ég
hygg að það sé einhversstað-
ar byijað að gerast. Þetta
er auðvitað hægara sagt en
gert en menn standa einfaldlega
frammi fyrir þessu,“ segir hann.
Miðað við óbreytta af- __________
komu telur Amar viðbúið
að mörg fyrirtæki muni
lenda í verulegum erfíð-
leikum í kringum áramótin
og spuming hvort þau
komist þá af stað aftur
eftir hátíðamar. Hann
sagðist alveg sannfærður
um að ef það yrði í ofanálag ófriður
á vinnumarkaði og gengið fram með
stórfelldar launabreytingar þá gerðist
það sjálfkrafa að gengið myndi falla
þar sem ljóst væri að ýmislegt annað
myndi þá gefa sig um leið og físk-
vinnslan.
„Menn reka ekki svona fyrirtæki
í hefðbundinni botnfiskvinnslu í
Mörg fyrir-
tæki lenda ■
verulegum
erfiðleikum
um áramótin
marga mánuði að óbreyttu. Við erum
búnir að gera kjarasamninga út
næsta ár og ég er ekki með þessu
að segja að við eigum að komast
út úr þeim samningum. En ef afkom-
an á að halda áfram á þessu stigi
þá eru fjölmörg fyrirtæki í frysting-
unni sem ekki eiga möguleika á því
að fara í söltun og ég sé ekki annað
en að þau muni stöðvast í kringum
áramótin ef ekkert gerist," segir
Arnar Sigurmundsson.
Skilaverð til saltfiskfram-
leiðenda aldrei verið hærra
Sem fyrr segir hefur afkoman í
saltfiskvinnslunni á þessu ári verið
betri en í frystingunni, og að sögn
Gunnars Amars Kristjánssonar,
framkvæmdastjóra Sölusamtaka ís-
lenskra fiskframleiðenda, hefur það
hlutfall sem skilað hefur verið til
framleiðenda af endanlegu söluverði
hefur aldrei verið hærra hjá SÍF. Nú
fæst að meðaltali 5-10% hærra verð
á saltfiskmörkuðum en á sama tíma
í fyrra og í vissum flokkum hátt í
20% hærra verð. Gunnar Öm segir
að vandamálið sé hins vegar að fram-
leiðendurnir hagnist ekki af hækk-
andi verði heldur þeir sem eigi kvót-
ann eða hráefnið.
„Ef það fer hins vegar saman að
framleiðandinn á kvótann og hráefn-
ið þá hagnast hann vel á þessu.
Vandamálið í þessum verðbreyting-
um er að það vill oft verða þannig
að þegar á sér stað hækkun á skila-
verði til framleiðenda þá virðist verð-
ið á fískmörkuðunum hækka. Stund-
um skilur maður ekki þetta verð sem
menn eru að borga á mörkuðunum
og hvemig þeir ætla að framleiða á
því og hafa eitthvað út úr því, en ég
hugsa að menn séu að vinna á hrá-
efnishlutfalli sem er eitthvað vel yfír
70%. Ég held að það sé alveg ljóst
að þeir sem þurfa að keppa um hrá-
efnið á fískmörkuðum eru oft í vanda
með að ná endum saman. Menn hafa
því mikið fariij út í það að reyna að
ná beinum viðskiptum við báta og
þá með því að útvega mönnum kvóta
á móti þeim kvóta sem viðkomandi
bátur er með og reyna með því að
fá einhvem stöðugleika í hráefnis-
verðið," segir Gunnar Öm.
Minnkandi framboð á þorski hefur
þýtt það að allur sá fiskur sem til
er hefur farið út jöfnum
höndum og engar birgðir
hafa verið til frá því í vor.
„Allavega hafa þeir
framleiðendur sem hafa
verið í viðskiptum við okk-
ur losnað við sínar afurðir
jöfnum höndum. Verð-
hækkanir fóm fyrr af stað
í ár en t.d. í fyrra, þannig að þessi
verðhækkun hefur staðið lengur nú
en þá. Sölutímabilið núna fyrir jólin
er liðið og næsta sölutímabil er svo
fyrir páskana, þannig að útlitið er í
sjálfu sér ekki slæmt. En menn verða
hins vegar að gera ráð fyrir að verð-
ið fari lækkandi á næstu vikurn,"
Gunnar Öm.
Yerðbréfafulltrúi VÍB í útibúi
íslandsbanka viö Strandgötu i
Hafnarfirði er Eggert Þór
Kristófersson. Hann mun
annast alla almenna ráðgjöf
kaup ogsölu verðbréfa. Síminn
hjá Eggerti er 555-4400.
FORYSTA Í FJÁRMÁLUM!
VlB
VERÐBRl-FAMARKAÐUR ISLANDSBANKA HF.
• Aðili að Verðbréfaþingi Islands •
Kirkjusandi, 155 Reykjavík. Sími 560-8900. Myndsendir: 560-8910.
VÍB
opnar
í útibúi íslandsbanka við Strandgötu í Hafnarfirði
VIB býður nú ásamt íslandsbanka enn frekari þjónustu við einstaklinga með því að hafa
sérstakan verðbréfafulltrúa í útibúi bankans við Strandgötu í Hafnarfirði. I dag verður
opið hús í útibúinu þar sem hin nýja þjónusta verður kynnt. Sérfræðingar VÍB verða á
staðnum, auk þess sem fluttir verða áhugaverðir fyrirlestrar.
14:30 10 ráð til áð hætta fyrr að vinna og fara á eftirlaun.
Gunnar Baldvinsson, forstöðumaður ALVÍB.
15:00 Vextir og ávöxtun, hvað er að gerast?
SigurðurB. Stefánsson, framkvæmdastióri VÍB.
15:30 Skipta 45.000 krónur pig máli? — Hlutabréfakaup einstaklinga.
Margrét Sveinsdóttir, forstöðumaður einstaklingsþjónustu VÍB.