Morgunblaðið - 15.12.1995, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ
MIIMIVIIIMGAR
FÖSTUDAGUR 15. DESEMBER 1995 51-
I
i
I
I
I
I
)
J
J
I
í
I
J
!
I
I
j
I
:
0
I
1
I
Einn sunnudaginn var Guðmunda
sest þar hjá honum og þótti sýnt
að hverju dró. Það geislaði af þeim
báðum, eins og alltaf síðar í lífinu.
Og nú fóru að höndum mikil ham-
ingjuár.-
Ungu hjónin hófu búskap á
Hæli í Gnúpveijahreppi vorið 1924.
Þar hafði búið sá landsfrægi og
gáfaði félagsmálafrömuður Gestur
Einarsson sem lést úr spönsku veik-
inni 1918. Margrét ekkja hans hélt
þar fullum búskap áfram í nokkur
ár en svo samdist um að þau Guð-
munda og Kristján kæmu þar í
leiguábúð og var svo næstu fimm
árin. Þeim bar báðum saman um
að á Hæli hefði verið gott að vera,
glaðlynt sambýlisfólk og nágrennið
hið besta. Þar fæddust elstu börn
þeirra og í upphafi virðist ekki
annað séð en fjölskyldan festist í
sessi í Hreppunum. En árin urðu
erfið til búskapar, lágt verð á flest-
um búvörum og brátt gengu efnin
til þurrðar. Því tóku þau Guðmunda
og Kristján það til ráðs að leigja
jörðina Geirakot í Sandvíkurhreppi
af Guðmundi hreppstjóra Þorvarð-
arsyni í Litlu-Sandvík og þar hófu
þau búskap vorið 1929. Keyptu þau
þá jörð síðar meir.
Séð hefi ég nákvæma lýsingu á
búferlisflutningum í hinum gagn-
merku dagbókum sem Kristján
Sveinsson hélt. Það var mikið lagt
á hin ungu hjón að búa sig undir
búferlaflutninginn og vinna vor-
yrkju á tveimur jörðum, en vissum
hlutum þurfti að ljúka á Hæli áður
en í fyrirheitna landið yrði flutt.
Farartækin voru hestvagnar sem
skröltu eftir hálfgerðum vegum
niður Hrepp.a og Skeið. Svo var
flutt úr góðu timburhúsi í moldar-
kofa með litlum túnkraga um-
hverfis. En jörðin beið eftir hæfi-
leikafólki og allt lagðist í haginn
með þeim Guðmundu og Kristjáni.
Flóaáveitan var nýtekin í notkun,
Mjólkurbú Flóamanna tók til
starfa seint á þessu ári og Kaupfé-
lag Árnesinga árið eftir. Þau hjón
fengu því glæsilega möguleika í
fangið og gerðust samvinnumenn.
Þeim var ekki stætt á öðru. Krist-
ján var einn þeirra sem gengu í
Mjólkurbú Flóamanna í upphafi.
Og gæfa þeirra var að taka þátt
í því ævintýri sem gerðist hér í
sveitum frá 1930-1985 þegar
bóndinn hafði óbundnar hendur
og mátti framleiða meira í dag en
í gær.
Einhvern tímann á þessum miklu
framfaraárum kynntist ég þeim
Guðmundu og Kristjáni. Fæddist
reyndar í þeirra nágrenni, þegar
þau stóðu orðið traustum fótum.
Kom í barnæsku í elstu húsakynni
þeirra, moldarkofana, en man ekk-
ert eftir þeim húsakynnum, aðeins
viðmótinu og hjartahlýjunni sem
alltaf var eins, hvert sem húsrýmið
var. Heimsóknirnar þessa stuttu
bæjarleið yfir Eyrarbakkaveginn
voru einstakar fyrir lítinn mann.
Móðir mín og Guðmunda voru vin-
konur ofan úr Hrepp og þurftu
beinlínis að hittast. Móttökur voru
hlýjar og sérstæðar fyrir lítinn
mann, t.d. átti Guðmunda það til
að ná í þægan hest og setja þennan
litla mann á bak og teyma hestinn
langleiðina heim. Svo komu aðrir
dagar, og ég var sendur einn eftir
skömmtunarseðlunum sem Krist-
ján afgreiddi. Ekki var talandi um
annað en setja sendimann inn í
bestu stofu, leggja þar á borðið og
svo var borið fram kakó með kök-
um. Þessar heimsóknir tóku yfir
meira en 40 ár og seinustu árin
var sendimaðurinn kominn til að
sækja sveitargjöldin. Þá neitaði ég
að koma í stofuna, borðið í eldhús-
inu var best. Þar voru þau Guð-
munda og Kristján bæði í sessinu
sínu og ég reyndi það sama og
margir sem hafa farið um sveitir.
Menn hafa ekki kynni af sveita-
fólki nema koma í eldhúsið. Þá
kynntust þeir betri helmingnum á
bænum. Þetta eru minningar sem
koma kannski engum við. En sann-
ar eru þær og eins satt er að á
þessum árum var Geirakotsheimilið
glaðværasta og skemmtilegasta
heimilið í Sandvíkurhreppi í Flóa.
Allt innanhúss var snyrtilegt og
fágað og mikið gert úr litlum efn-
um. Börnin voru að komast upp,
en voru mikið við heimilið; stund-
uðu vinnu þaðan áður en þau stofn-
uðu sjálf heimili. Á sumrin voru
aðkomubörnin sem deildu geði við
heimaunglingana í sveitinni. í jóla-
fríi og miklu oftar var reyndar troð-
fullt hús í Geirakoti og þar var í
stríðslok risið nýtt íbúðarhús sem
Stefán sonur þeirra smíðaði. Lítið
hús að utan en feiknastórt að inn-
an, fannst mér. Það var vegna þess
að hugblærinn stækkaði það. Og
yfir öllu þessu hélt Guðmunda
verndarhendi, hló með unga fólk-
inu, gladdi þá sem hryggir voru.
Falleg augu hennar lýstu okkur
fram á veg í bernskunni og svo
komu viturlegar leiðbeiningar þeg-
ar maður var það uppkominn að
kunna að taka þeim.
„Þau ár eru liðin og koma aldrei
aftur,“ sagði skáldið Gunnar Gunn-
arsson. Vel má það vera, og óneit-
anlega voru það forréttindi að
mega njóta vináttu kvenna eins og
Guðmundu í Geirakoti. Þau Krist-
ján bjuggu í Geirakoti til efri ára, t-
er Ólafur sonur þeirra tók við árið
1970. Býr hann þar myndarbúi
ásamt eiginkonu sinni, Maríu
Hauksdóttur frá Stóru-Reykjum.
Enn er sótt fram á veg í Geirakoti
og nýtt hús risið, stórt að utan og
stærra að innan. En þau Guðmunda
og Kristján bjuggu í eigin húsi í
mörg ár eftir það, uns farið var á
hjúkrunarheimili. Áður var Guð-
munda nokkur ár á Selfossi í skjóli
dætra sinna Sigrúnar og Katrínar.
Hún fékk hægt andlát á Ljósheim-
um á Selfossi en var hressj anda
til hins síðasta.
Guðmunda í Geirakoti fylgdi
þessari öld nákvæmlega; fædd
fyrsta janúar 1901. Á tölvumáli
heitir það 010101. Því hefur hún
verið fyrsta manneskjan í íslensku
þjóðskránni eins og henni er raðað
upp, eða fyrst íslendinga. Hún bar
þetta aldamótakennitákn með
sóma og átti sinn þátt í að gera
ísland svo byggilegt sem það er í
dag. Verkin þeirra Kristjáns standa
vonandi lengi áfram í Geirakoti,
en fyrst og fremst lifa þau hjón í
þeim fjölmenna og myndarlega
niðjahópi sem fylgir til grafar í
dag. Votta ég þeim öllum virðingu
mína og samúð.
Páll Lýðsson.
vinaleg, hlý og notaleg
Lifandi jóladagskrá
Jólasveinninn, kórar, brass-hljómsveitir, þverflautur,
bókakynningar og margt fleira á dagskrá fram til jóla.
Opnunartimar verslana til jóla:

Föstud. 15. des.
O U. 10-19 ^
^Laugard. 16. des. kl. 10-22
W ®
Sunnud. 17. des. kl. 12-18
Mánud. 18. des. - föstud. 22. des. kl. 10-22
Laugardagurinn 23. des. kl. 10-23
Sunnudagurinn 24. des. kl. 9-
vlatvöruverslunin 10/11 opin alla daga
kl. 10-23 nema aðfangadag kl. 10-15.
Borgarkringlan — i jólaskapi
Gefðu þér tima og líttu inn
-eldá bara pottar ogpömtur!
BRÆÐURNIR
0 20 og 24 cm
VERÐ FRÁ:
Lágmúla 8, Sími 553 8820
Umbobsmenn um allt land
0 26.28, og 30 cm
0 14.1
Reykjavík: Byggt og Búið Kringlunni, Magasin, Vesturland: Málningarþjónustan Akranesi, Kf. Borgfirðinga, Borgarnesi.Guðni E.Hallgrímsson, Grundarfirði.
Vestfirðir:-.Rafverk,Bolungarvik.Straumur,ísafirði. Norðurland: Kf. Sfeingrímsfjarðar, Hólmavik. Kf. Húnvetninga, Blðnduósi. Skágfirðingabúð.Sauðárkróki. KEA, byggingavörur, Lónsbakka, Akureyri.
KEA.Dalvík. Kf. Þingeyinga, Húsavfk. Urö, Raufarhöfn. Austurland: Sveinn Guðmundsson, Egilsslöðum. Stál, Seyðisfiröi. Verslunin Vík, Neskaupsstað. Kf. Fáskrúösfirðinga, Fáskrúðsfirði.
KASK, Höfn Suðurland: Mosfell, Hellu. Árvirklnn, Sellossi. Rás, Þorlákshðin. Jón Porbergsson, Klrkjubæjarklaustri. Brimnes.Vestmannaeyjum. Reyk|anes: Stapafell, Kellavik. Rafborq Grindavlk
Fjaröarkaup. Hafnarlirði.
0 24cm
rTEFAL^
ARMATAL
Sérstök stálplata
á botni,sem tryggir
að pannan
v verpistekki^d
///• á/i <>(/ '\'/(t/f
Ný framleiðsla úr áli og stáli.Bestu kostir tveggja efna sameinaðir
í einu áhaldi. Frábærir steikingareiginteikar þ.e. hitateiðni álsins og
glæsilegt státútlit. Að innan eru pönnumar húðaðar með slitsterku
viðloðunarfríu efni, sem gerir alla matargerð auðveldari. svo og þrif.
TEFAL er langstærsti pottaframleiðandi heims. TEFALvörur
eru seldar í nær öllum löndum heims.
VERÐ FRÁ: