Morgunblaðið - 30.12.1995, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 30. DESEMBER 1995 13
URVERINU
Að sögn Bjama er notalegt að
vera heima um jólin: „Ég þurfti
ekki nema einu sinni eða tvisvar
sem ungur maður að vera úti á sjó
um jólin. Það var frekar döpur til-
finning. Þó þótti manni á þeim tíma
þegar maður var ungur og ólofaður
heldur verra að vera úti á sjó á
gamlárskvöld." Annars segist hann
ekki sjá tilganginn með því að halda
skipum úti yfír hátíðirnar á sama
tíma og allir barmi sér yfír kvóta-
hallæri.
Að lokum spyr ég Bjama hvort
hann hafi ekki fengið sér skötu á
Þorláksmessu. „Nei, ég er sá eini á
heimilinu sem borða skötu,“ segir
hann. „En það er alltaf fískur á
Þorláksmessu."
Sæmundur Guð-
laugsson á Hersi
Svindlaði á
skötunni
Næst verður á vegi blaðamanns
Sæmundur Guðlaugssoft, yfirvél-
stjóri á Hersi. Af hveiju er hann
að vinna þriðja í jólum? „Við eram
að sinna viðhaldi og ganga úr
skugga um að það verði lagað sem
þarfnast lagfæringar,“ segir hann.
„Því sem ekki er hægt að kippa í
liðinn úti á sjó þarf að sinna á milli
túra. Það eru breytingar og lagfær-
ingar af ýmsu tagi og í það fer
mikil vinna."
Aðspurður segir Sæmundur að
árið í heild hafí komið ágætlega út
á Hersi, en í síðasta túr segir hann
að aflabrögð hafí verið í tregari
kantinum: „Við lönduðum 105 tonn-
um af rækju.“
Hann segir að hver túr standi
að jafnaði í þrjár vikur og skipveij-
ar fái frí þriðja hvern túr. „Þessu
fylgir auðvitað mikið álag,“ segir
hann, „ekki aðeins á mér heldur
líka fjölskyldunni. En mér hlýtur
að líka þetta vel. Ég er búinn að
vera stanslaust á sjó í tólf ár.“ Það
liggur beint við að spyija hann
næst hvað það sé við sjómennskuna
sem heilli.
„Ég veit það ekki,“ segir hann
og brosir góðlátlega. „Það leiðir
hvað af öðra. Maður fór fyrst á sjó
til að standa í skilum á fyrstu íbúð-
inni og svo tók við önnur íbúð og
þriðja íbúðin. Að lokum var maður
fastur í þessu lífsmynstri. Þetta er
sjálfsagt ekki verra en hvað annað."
Er álagið þess virði? „Það er
spurning," segir hann sposkur á
svip. „Það kostar allt sínar fórnir.
Ekkert kemur af sjálfu sér.“
Sæmundur segir ' blaðamanni
næst frá því að hann eigi fjóra syni.
En tekur hann þá einhvem tíma
með sér um borð? „Það kemur ann-
að slagið fýrir að maður taki strák-
ana með ef verið er að færa skip
eða eitthvað i þeim dúr. En ég hef
ekkert verið að ýta á þá með það
að taka við af pabba sínum.“
Því næst beinist talið að þeirri
hátíð sem gengin er í garð. „Það
er gott að vera heima með fjölskyld-
unni,“ segir Sæmundur. Hann segir
að jólahaldið á sínu heimili sé afar
hefðbundið: „Það er þetta venjulega,
- veisluhöld með vinum og vanda-
mönnum og jólahald með konu og
bömum.“ - Og þ_á auðvitað skata á
Þorláksmessu? „Ég verð að viður-
kenna að ég svindlaði svolítið á því,“
segir hann og hlær. „Ég borða
reyndar skötu, en það er ekki vin-
sælt á heimilinu. Annars er alltaf
boðið upp á skötu og saltfisk í hádeg-
inu á laugardögum í hveijum túr.
Ég veit ekki hvort það er almennt,
en þannig er það hjá okkur.“
ÓliGarðarKára-
sonáörfirisey
Venjulegur matur
á boðstólum
í eldhúsinu á Örfirisey er Óli
Garðar Kárason. Hann tekur erindi
blaðamanns vel, býður sæti og hell-
ir upp á könnuna. Það má glöggt
sjá að hann kann til verka í eldhús-
inu enda kemur upp úr dúrnum að
hann leysir kokkinn af þijá til fjóra
túra á ári. Annars gegnir hann
starfí háseta.
Aðspurður segist hann ekkert
vera menntaður í matreiðslu, en það
hafí þurft afleysingamann fyrir
kokkinn og þá hafí verið eðlilegast
að einhver úr áhöfninni tæki það
að sér. En hvernig er honum tekið
af áhöfninni? „Kokkinum?" spyr
hann og lyftir brúnum. „Það er
náttúrlega allt látið mæða á honum
sem miður fer,“ segir hann og hlær.
„Nei, nei, mér er tekið ágætlega."
í löngum túram segist Óli reyna
að hafa ekki alltaf sama mat á
borðum: „Maður reynir að víxla
þess'u eitthvað og fínna upp á ein-
hveiju nýju. Annars er aðallega
boðið upp á venjulegan heimilismat
í þessum ferðum." Hvað var á boð-
stólum síðasta kvöldið í túrnum?
„Þá hafði ég bjúgur, - það er svona
léttur og þægilegur réttur.“
Óli segir að aflabrögð á þessu
ári hafi verið ágæt: „Það féll einn
túr niður út af verkfallinu, en ann-
ars gekk svipað og undanfarin ár.“
Hann segir að Örfirisey veiði að
mestu grálúðu og karfa á heima-
slóð, en fari á karfaveiðar á Reykja-
neshrygg á vorin. Auk þess hafí
hún farið einn túr í Smuguna. En
hvernig er að vera svona lengi úti
á sjó í einu? „Það er ágætt,“ segir
hann. „Það heldur manni í þessu
að það eru góð frí inn á milli.“
Hann gerir smáhlé á máli sínu,
en heldur svo áfram: „Annars er
því ekki að neita að í löngum túrum
eru menn oft orðnir ansi uppstökk-
ir þegar líður á seinnihlutann. Það
gildir jafnt um alla. Ef veiði er lítil
hleypur það strax í skapið á mönn-
um.“ Óli segir að núna sé mjög
góður mannskapur á togaranum.
„Þetta er eins og lítið samfélag,"
segir hann. „Menn reyna að halda
friðinn og viðhalda góðu andrúms-
lofti. Þá er hægt að hafa ýmislegt
fyrir stafni. Ég get nefnt sem dæmi
bridds, fluguhnýtingar og skák, auk
þess sem óhemju magn af mynd-
bandsefni er um borð og bókasafn.
Það er líka sjoppa - svona ef mönn-
um líst ekki á matinn,“ segir hann
og hlær. „Þar fæst gos og sæl-
gæti, popp og súkkulaðidót."
Að svo búnu segir Óli að áhöfnin
komi stundum saman á milli túra:
„Við höfum haldið grillveislur síð-
astliðin tvö sumur sem hafa verið
vel sóttar og tekist mjög vel. Þá
höfum við farið út að borða, í leik-
hús og fleira í þeim dúr. Við höfum
ekki enn farið í utanlandsferð, en
að skikka menn í frí. Afkoman á
frystitogurunum er misjöfn og skip-
veijar á Sólbaki t.d., sem standa í
miklum framkvæmdum í landi, lifa
ekki af því að fara tvo túra og einn
í frí. Hins vegar er alveg nauðsyn-
legt að taka sér frí og ekki síst ef
maður er fjölskyldumaður."
Sigurdur Guðmunds-
son á Harðbak EA
Ágætis líf og
launin í lagi
Sigurður Guðmundsson er háseti á
Harðbak EA, ísfisktogara Útgerð-
arfélags Akureyringa hf. Sigurður
hefur stundað sjómennsku í ein 25
ár og lengst af á toguram. Einnig
var hann í 7-8 ár á fraktskipum og
sigldi um öll heimsins höf. En hvern-
ig skyldi lífið um borð í ísfisktogara
vera í dag?
„Þetta er ágætis líf. Vinnuaðstað-
an um borð í Harðbak er mjög góð
og í raun er allt til fyrirmyndar,
þótt þetta sé orðið gamalt skip. Við
erum þetta 11-13 daga í hverjum
túr og það eru alveg nógu langir
túrar. Andinn um borð er ágætur en
menn gera kannski mest af því að
horfa á sjónvarp þegar færi gefst.“
Sigurður segir að þegar hann var
að byija sjómannsferil sinn, hafi ver-
ið auðveldara að ná í þorskinn og
einnig hafí verið meira af honum í
sjónum á þeim tíma. „Ég byijaði á
Harðbak þegar hann kom nýr og var
um borð tvö sumur, bæði 1975 og
1976. Þá var ekki mikið mál að fylla
þessi skip af þorski.“
Hvernig eru launin á ísfisktogara?
„Mér fínnst allt í lagi með launin.
Maður getur svo sem ekki borið sam-
an launin á ísfisktogara og frystitog-
ara, enda er þó nokkuð meiri vinna
um borð í frystiskipunum."
Sigurður er kvæntur og á þijú
böm og hann segir að fjölskyldan
hafi átt nokkuð erfítt með að aðlag-
ast sjómannslífí húsbóndans. „Mér
fínnst fjölskyldan ekki taka því nógu
vel að ég sé alltaf til sjós. Ég fínnur
að hana vantar eitthvað þegar ég
er úti á sjó. Það lendir á konunni
að ganga frá öllum málum í landi
og maður klippir í raun á allt í landi
þegar búið er að sleppa endunum -
og stundum nær maður ekki að
hringja heim heilu og hálfu dagana.
Bamauppeldið hefur líka verið að
mestu í höndum konunnar og bömin
þekkja ekkert annað en að ég sé á sjó.“
Á mörgum frystiskipum er í gangi
svokallað skiptimannakerfi, þar sem
t.d. þrír skipveijar eru um tvö skips-
pláss og þeir era því í fríi þriðja hvem
túr. Sigurður segir að ekki sé neitt
slíkt kerfí í gangi á Harðbaki og
menn fari í frí þegar þeim detti í
hug. Það sé í sjálfu sér mjög þægi-
legt enda ekkert vit fyrir menn að
' vera of lengi á sjó án þess að fara í frí.
Árni Bjarnason á
Akureyrinni EA
Menn verða að
spila þröngt
Árni Bjarnason, stýrimaður og
afleysingaskipstjóri á Akureyrinni
EA, hefur stundað sjómennsku frá
árinu 1968. Hann og Þorsteinn Vil-
helmsson, einn eigenda Samheija
hf., fóra saman í jómfrúartúr á gamla
Harðbak það ár, undir stjóm Áka
Stefánssonar skipstjóra.
„Áki er búinn að fóstra þá marga
sem eru i eldlínunni í dag og það er
vart hægt að hugsa sér betri læriföð-
ur til sjós,“ segir Árni.
Árni hefur lengst af verið á tog-
urum en hann hefur einnig kynnst
öðrum skipum og veiðiskap. En
hvernig skyldi vera lífið um borð í
frystitogara.
, Morgunblaðið/Kristján
ÁRNI Bjarnason með konu sinni, Steinunni Sigurðardóttur, og
yngsta barninu, Rósu Maríu, sem er fjögurra ára. Til viðbótar
eiga þau tvo syni, Heimi Örn 16 ára og Sigurð 19 ára.
SIGURÐUR Guðmundsson og heimiliskötturinn
Kíkí slappa af í stofunni heima.
„Það fer ekki hjá því að lífið er í
fábrotnari kantinum. Þetta er eins
og smá partur af fótboltavelli sem
menn hafa til umráða og svo er bara
spurning hvemig menn spila úr að-
stæðum. Það er ljóst að menn verða
að spila þröngt en ef þeir hafa æft
samspilið við náungann getur þetta
orðið mjög þolanlegt. Löng útivera
og fjarvera frá íjölskyldunni gerir
þetta hvað snúnast.
Þó fínnst mér ég hafa getað fylgst
betur með yngsta barninu vaxa úr
grasi en þeim eldri. Ég var þó ekki
á frystitogara þegar strákarnir voru
að vaxa úr grasi, heldur var róið
miklu stífar í þá daga. Fjöiskyldan
þekkir ekki annað en að ég sé á sjó
og jiefur reynt að aðlagast því.“
Ámi segir að aðstæður um borð
hafi batnað mikið en hins vegar hafí
menn lent í því að vera á svo litlu
skipi að þeir hafí hreinlega verið að
kafna um borð.
Oft er talað um að sjómenn hafi
góð laun. Hvernigeru launin á frysti-
togara? »
„Það er nú afstætt með launin og
alltaf spurning hvernig eigi að reikna
þau út. í sjálfu sér er enginn vandi
að reikna þessi laun ofan í skítinn
ef maður nennti að standa i því. Það
sem maður hefur úr að spila eftir
túrinn er varla nema rétt helmingur
af því sem maður hefur i laun.“
Það var oft líflegt á hryggjunni á
árum áður þegar togarar voru að
halda til veiða og sumir skipveijarn-
ir komu ansi skrautlegir til skips,
eftir mikla skemmtun. Hefur þetta
breyst mikið?
„Þegar við pollamir vorum að byija
okkar sjómannsferill var oft líflegt á
bryggjunni. Það gat verið allt að
tveggja tíma skemmtun í kringum
það þegar skipin vora að fara út og
menn vora m.a. að detta í sjóinn. Það
þekkist ekki í dag að menn mæti
fullir til skips og ef svo ólíklega vildi
til að það gerðist, yrði sá hinn sami
fljótur að læðast í koju,“ segir Árni.
T